Tr. Al Norte se emplea ohe, que es tbn. la forma más frecuente en textos vizcaínos. En la tradición guipuzcoana anterior a mediados del s. XVIII (pasquines de Tolosa de 1619, Irazusta, CatBurg (11)) hay oe, pero desde dicha época hasta principios del s. XX domina oi, aunque no faltan ejs. de oe, por ej., en Iturriaga (Fab 113), Iztueta (C 243) o Zabala (Gabon 47); en el s. XX oi alterna con oge y (sobre todo desde 1950) con oe. La forma oge la emplean autores guipuzcoanos y vizcaínos del s. XX; antes sólo hay algún ej. en Apaolaza (71). Hay oie en Arrese Beitia (AmaE 412) y Urruzuno (Zer 135). Se documentan además obe en LasBer (576) y en un texto de Leiza del s. XIX (BOEans 576), ofe en textos bajo-navarros (parece que todos ellos de la variedad de Baigorri), ue en un catecismo de Salinas de Leniz citado por Azkue y en Anduaga (Uzt 147), y oida en Etxaide (JJ 10). Oghe, que Azkue da como var. labortana citando a Dasconaguerre (Atheka 16), es sin duda errata por ohe. Tal vez sea tbn. éste el caso de oke, que aparece en la vers. de Urdax de Orreaga (78). De aquí lo toma sin duda Duvoisin ("oke (Urdax, H.N.), v. ohe ") y de éste Azkue; cf. sin embargo ohe en esta localidad en Echaide Nav 301. En DFrec hay 74 ejs. de o(h)e y 2 de oge.
sense-1
1.
(gral.; Lcc, IC 442r, Volt 90, Mic 6r, SP, Urt I 85, Ht VocGr , Lar, Añ (V, G), Izt 5r, VocBN , Gèze, Dv, H, Zam Voc; hoe A);
oge (V, G; Dv(G));
oi (V, G, AN-ulz, BN-baig (ohi), R; Lcc, VP 68v, Lar, Añ (V, G), Izt 48r, H, Zam Voc);
oia (V-gip);
oie;
oida;
ofe (AN-erro, BN-baig);
obe (V-gip, AN; VP 35v, Aq 758 (R));
oke (Dv→A);
ue (V-gip);
uge (V-gip)
Ref.:
A (oe, obe, ofe, oge, oi, ue, uge); Lrq; Iz UrrAnz , Als , ArOñ (ugeko); Echaide Nav 300-301; Etxba Eib (oya); Satr VocP (ofe); Holmer ApuntV ; Elexp Berg ; Gte Erd 213; ZestErret. Cama."Cama, oea <ocea>"(Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4.
"Ora (V-m), a la cama"A(s.v. oe).
v. ohatze. Tr. General en todas las épocas y dialectos.
Ama, nagotzu oera. Mondr 45 ('estoy en la cama'; para el alativo, cf. RS 369 saira nozu "en la buitrera me tenéis").
Iru oe onak. fJZ 98.
Ikhus zezan haren ama-ginharreba ohean zetzala, eta helgaitzak zadukala. LçMt 8, 14 (He, TB ohean, Ip, SalabBN ohian, Ur, Hual oian, Or oiean, Ker ogean; Echn goatzean, Samper ogatzean; Ol oeratuta, Leon ohatua).
Oean zauzidenean. Lazarraga 1184v.
Zatozke ene oera. Ib. (B), 1180vb.
Oea ataostean deunga. RS 222.
Edo egingo dek oean ai.
PasqTo
48.
Eztezazun lohi lagunaren ohea. Harb 8s.
Arzobispoen oea. EgiaK 88.
Beranduraiño ohean datzanari. Ax 34 (V 21).
Oerean jaigetako goxean. Mic 12r.
Espos oheko ohoreztasunaz. SPPhil 406.
Geldirik lo agoela / hiltzen hari aiz ohean. Gç 171.
Ezteia aski Jinkoaren othoitzia ohian, züti edo beztitzian?Bp I 125.
Etxan da jaigi oerik egiten dogunean. Arz 27.
Gu ondo gautza oean. Acto 128.
Zure ohean eman zaite urrikimenduzko sentimendu egiazkoetan. Ch I 20, 5.
Zure oean iltzea. Iraz 2.
Gabaz mugonez bere aurtxoak oiera zuzendu. CbEg III 376.
Etzarela altxaturen ohe hortarik. Lg I 363.
Nahiago lükiala ilherrian eziez tirano baten ohian ikhusi bere alhaba. Egiat 255.
Ez dabee oetzat laster ustelduten jakeen lasto zatiren bat baño. MgCO 216.
Oiaren bazter batetik. AA III 532.
Oitik xaigitian [...], oiara xoaitian. BOEr 142.
Luur gogorra da nire oia. Astar II 139.
Bere espos hiltzera dohanaren oheari. Jaur 408.
Ohialat juran. Etch 324.
Oe gogorrak. UrMarIl 19.
Etzinik oi batian.HualMt 9, 2.
Eri sendatua, oia etxean utzita, Elizara joan zan. Lard 392.
Loiolako muthilek ohe guri bat bazakharraten gure sainduaren ganbararat. Laph 148.
Iru t'erditako egun-sentiya da ta oiak ustutzen ditugu. SorBar 21.
Ohean nago beraz, etzina eta oheari josia. JnnSBi 80.
Eri gaizki zen, ohian hirur urthe hartan. IpHil 137.
Oilloakaz oera, txoriakaz iagi. ABGuzur 153.
Illebetegarrenean jagi zan ogetik. EchtaJos 163.
Oiean sartzen zeranean. ArgiDL 22.
Hantxet zagon, bere ohearen aintzinean. BarbSup 44.
Ni oian gaxo nengualarik. Enb 204.
Ülhünetik bertan ohilat junik biharamenian argia agert artino. GH 1930, 7.
Jan-edanak eta oheak onak dira. JEBer 87.
Zuk etzenun baratzean oge goxorik izan. OrPoem 541.
Lo eiteko barrun kamaña izaten zan, oain oiak sartu die. (G-goi). AEF 1955, 80.
Sofa edo ohe apaletan eroso etzanik. MdePr 134.
Laba gori izan yat gau osoan, bestetan kabi gozo izaten yatan oe biguna. ErkiagArran 156.
Bizpahiru muthiko hurbildu ziren ohearen inguruan. JEtchep 106.
Gorphutza, kutxa eder batean, ofe goxo batean etzana heldua zen [...] herrirat. Herr 5-9-1963, 3.
Oean esna egoten zeralako. MAtxGazt 84.
Oge bigunen zale geranok. NEtxLBB 223.
Iru bat egunian ez eban oerik zapaldu. Gerrika 176 (ib. 228 oge).
Ganbara itsuko ofe zaharrean. LarreArtzainE 70 (ib. 250 ohe).
Ni oira joanda nengoan.Albeniz 16.
Etxean ditudan halako bi ohe baneuzka. MIH 326.
azpiadiera-1.1
(Fig).Estancia en cama. Gatxak ta oe luziak zauritu eutseezan aragijak. JJMgBasEsc 281.
Gaxuxari gosta zitzaion hamabortz egun ohe. ZerbAzk 95.
azpiadiera-1.2
Nido. Artan ogea egingo dute / moxorro, satagin, erbi. OrEus 277.
sense-2
2.Lecho de un río. Ur-xirripa ez da galtzen nihoiz bere ohetik. (1880). Eskual 1222, 4.
Ibaiko urak [...] garbi garbi erakustebien kolko barrua, euren ondo edo oe gañeko tresna zar, arrañ galdu ta erretillu zati guztiak banan banan agertuteraño. AgKr 37.
Ibai ohearen azpian gaude. MdePr 111.
sense-3
3.Lecho (de un plato). Emozu zolan ogi mamia, exalota, perrexila [...]. Ohe hortan, anthola zaitzu makallau puxkak egosiak. ECocin 18.
sense-4
4."Moule, forme"Lh.
sense-5
5."(L), matrice"Lh.
azpisarrera-1
HARRI-OHE.
"Harri ohe, assise de pierres" Dv.
azpisarrera-2
BEGI-OHE (T-L).
Cuenca del ojo. "Orbite (oculaire), begi-zilo, betzilo, begi-ohe" T-L. Begi-ogeak, nork sakon-askiak / gañez ez dakien aren argiak?"Los hoyos de los ojos".LdiBB 118.
Nigandik ate dagon mundua / noren eskuz / sartzen zait begi-ogean?NEtxLBB 244.
azpisarrera-3
BIDE-OHE(bidekoe V, G ap. A; bidakoi Lar, Hb). Litera; camilla. "Cama de campaña" A. Bidekoe bat egin zuen beretzat Salomon erregeak. UrCant 3, 9 (Dv soin-karrosa, Echn angarikak, Ol esku-aulki).
Berela iru gizonak bideari utzi zioten, eta zegoan tokira yetxirik, beren soiñgañekoekin bide-oe bat egin eta besoetan artuz, Basaka bordara eraman zuten. OrMi 68.
azpisarrera-4
OHEA ANTOLATU.
Hacer la cama. Pazientzi guztiarekin berriro oia antolatzen. Salav 69.
azpisarrera-5
OHE-ADAR.
azpisarrerakoSense-5.1
a)Mástil del cabecero de la cama; cabecero de la cama. "Ohe-adarra, quenouille du lit" H. Ekharran khürütxia ohe adarretik / Zeña dezagün eta ezar Jinkuarekin. Etch 360.
Artuik iaka lodiena, or daukak oe-adarrean. AgEzale 1897, 67a.
Ain zuzen be, iñudiaren oe-adarretik eskegitta idoro zittuzan jauregiko giltzak. Otx 83.
Kamadarrari --oe adarrari-- elduta. EtxabuKontu 126.
azpisarrerakoSense-5.2
b)Cabecera de la cama.
Sein samurrentzat guztija ama da; ama gaxorik ba-da, seña oge-adarrian da. EEs 1927, 221.
azpisarrera-6
OHEA EGIN (oya eiñ V-gip);
OHE EGIN (BN-ciz-arb; Lcc).
Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 1. "Lecho hacer" Lcc. "Hacer la cama. Norberan kontura zan oia eittia" Etxba Eib. "Ohe egiten (BN-ciz-arb)" Gte Erd 1. Egiten aginetan dau zuretzat oea. EgiaK 89.
Egin oiak, garbitu etxia. Astar II 70.
Egizue eri horren ohea. EgunO(inArbIgand 186).
Berak egiten zituan oiak, berak txukundu etxea. AgG 28.
Ogea egik, eta pitxarragaz oa emen azpiko ibaira. OrTormes 73.
Oeak egiten edo autsak kentzen. NEtxLBB 22.
Ogeak egiten orrenbeste denboran. Ib. 158.
azpisarrera-7
OHEA JANTZI.
Preparar la cama. "Eon pixkat, oaindik eztet ohia jantzita"ZestErret.
Gero jantziko zaizute oe zuria. ZabGabon 38.
Gaua igarotzeko jantzi zion Bernardok oe zuri ederra. BvAsL 59.
Baiña gero, oia jantzitakoan, igoaleko usaia izaten zuten. JAzpiroz 115.
azpisarrera-8
OHE-ALDAGARRI(Dv A). "Paire de draps de lit" Dv. "Ohe aldagarria, linge blanc du lit" Ib. (s.v. aldagarri).
azpisarrera-9
OHE-ALDE.
azpisarrerakoSense-9.1
a)Lado, parte de una cama.
Beren oe-alde bat eskiñitakoan Batxik aintzat artu ezeutsanean. ABGuzur 153.
azpisarrerakoSense-9.2
b)(En casos locales de decl. sing.).Lugar junto a la cama.
v. OHE-ONDO. Don Kijoteren oe-aldera urbildu zan. BerronKijote 180.
azpisarrera-10
OHE-HANKA.
Pata de la cama. Ez dakizu guk oe-anketan gas-ual (gas-oil)-potuak jartzen ditugula anketatik gora oera igo ez ditezen?AnabAprika 47.
azpisarrera-11
OHEA HOZTU.
Irse recuperando (de una enfermedad). "Ogea otzituten dau, empieza a levantarse (V-ple )" A EY III 308. Oia oztutzen asi zanean, Bixenta beraren eskutitza etorri zitzaion. Aula zegon eta irikitzeak bildur ematen zion. JAIrazBizia 58.
--Ta onik al dira gizona ta semea? --Oeak ozten ditugu, beintzat...NEtxLBB 94.
azpisarrera-12
OHE-AURRE.
azpisarrerakoSense-12.1
a)(En casos locales de decl., en sing.).Espacio frente a la cama.
Etorri jakeelako gela edo oe aurrera amore gaistoko laguna.MgCO 142.
Eri ta miñantzez zeudenen oi-aurrean. ArrGB 6.
Oe-aurrera. Ib. 92.
Itxi zuan leioa eta bazegoan oe aurrean. Apaol 71.
Lagunen batzuk iritzieske oe-aurrera ioan iakozenean. AgAL 123.
Nere ama xarrak bere otoitza oe-aurrean egiten duenean. NEtxAntz 112.
azpisarrerakoSense-12.2
b)(Como sust. pleno). Nekazariak bera datzan oe-aurrea ta gela ez ditu erratzarekin aiñ ondo garbituko. IztC 150.
azpisarrerakoSense-12.3
c)(Persona o cosa) que está frente a la cama.
Esango die eriotzako esturan Sauli bezela ekusten dituztenean oe aurreen itxura belzak, Amalecites ego sum. MgCC 141 (si no se trata de errata por oe aurrean).
azpisarrera-13
OHE-AZAL.
v. ohazal.
azpisarrera-14
OHE-AZPI(H; ohazpi H). (En casos locales de decl., en sing.). Espacio de debajo de la cama. Eta nehork argia biztu duenean, eztu hura unzi batez estaltzen, edo ohe azpian ezarten: baina kandeler gainean ezarten du. LçLc 8, 16 (He, Dv, IBk ohe azpian; Oteiza, Brunet oiaren azpian, TB ohe azpi batean, Ol, Leon, Or, IBe ohepean, Ker ogepean; Harriet cita de Lç erróneamente ohe azpi batean).
Oe azpian estaltzen. IrYKBiz 174.
Oe-azpitik pilarmonika atera. AnabPoli 46.
Bien artean oe azpian ipiñi eben senarraren gorpua. BilbaoIpuiB 28.
Oi azpitik bi edo iru ol atera. AZavala(inGoñi 9).
azpisarrerakoSense-14.1
(H; ohazpiH). (Como sust. pleno). Eman ziren biak ohe azpiak eta oro ikertzen. BarbSup 102.
Ez du [argizagi] hura estalzen untzi batez ez eta ohe azpi batean ezartzen. TBLc 8, 16 (Lç ohe azpian).
azpisarrera-15
OHEA ZUZENDU.
Hacer la cama. Olloari jaten emon, ogeak zuzendu, etxeko sokondoak garbitu. EchtaJos 25.
azpisarrera-16
OHE-BARREN.
"Uébarren, lado de los pies de la cama" Iz ArOñ. Eta ara nun agertu zan lurrian, oe barrenian jarrita oraiñela eskuetan erdi usturik ebala. SMZirik 19.
azpisarrera-17
OHE-BARRU.
Interior de la cama. Baiña, benetan bere, sua ez egoan oe barruan. ErkiagArran 156.
azpisarrera-18
OHE-BAZTER.
"En el rincón de la cama, oa-bazterrean" Lar (s.v. (estar) acostado). Exeri zen ohe bazterrean. MdePr 146.
azpisarrera-19
OHE-BEROTZEKO(Urt Gram 25, Dv). "Bassinoire" Dv.
azpisarrera-20
OHE-BIGUNGARRI.
Colchón. Ara emen sei oe-bigungarri (koltxoi) ondo beteak. AgG 51s.
azpisarrera-21
OHE-BURDINA(-in L, BN ap. Lh; -bürdüñ S ap. Lh). "Fers du lit" Lh. Oe burdina bat arriñatu. HerVal 228.
azpisarrera-22
OHE-BURKO.
Almohada. Iru aingerutxo topatu ditut: bat oge-burkoan, beste bi oinetan. AEY IV 7.
azpisarrera-23
OHE-BURTINA(Ht VocGr). "Les rideaux de lit, ohe burtiñak" Ht VocGr 418. Ohe burthinako bi peza, gainekoak xuriak eta onak. (1769). SenperEus 74.
azpisarrera-24
OHE-BURUKITA.
a) (Dv A). "Chevet du lit" Dv. b) "2.º traversin; 3.º oreiller" Lh.
azpisarrera-25
OHE-HEGI.
Borde de la cama. Bietarik ohe-hegian zagona --Jondoni Petri gaizoa-- ongi zafratzen du. "Bord du lit".BarbLeg 60.
azpisarrera-26
OHE-ELTZE(oha- SP). Orinal.
azpisarrera-27
OHE-ERTZ.
Borde de la cama. Ohe ertzean exeri zen Pierre. MdePr 152.
azpisarrera-28
OHE-ESTALKI(SP, H; oestalki Lar, Añ; oiestalki Lar; ohestalgi S ap. Lh; Añ, H; obe-estalki VP 72v). Colcha, cubrecama; manta. "Couverture de lit" SP (s.v. estalkia). "Cobertor de la cama" VP 72v. "Telliza, cubierta de cama" Lar. "Colcha", "cubierta de cama" Lar y Añ. "Lakhet zaitzu ohestalgi hainitz?, aimez-vous beaucoup de couverture de lit?" H. Oestalki busti-busti batekin arpegia estali zion, eta [...] ito zuen. Lard 245.
Erregeari eman nion bortz libera balio zuen ohe estalgi bat. Prop 1876-77, 250.
Mihise, ohestalgi, xukader. HUZez 165.
Soin barrurako janzki asko, ta oietarako izarak, / burupekoak, oi-estalkiak, egundañoko aukerak!SatarkaEEs 1923, 106.
Ohe estalkiz jauntzirik, / ni apez eta zu bettar. Iratz 142.
Bere aitaren oe-estalkia erantzi eta bezten duna. OlDeut 27, 20 (Dv oheko estalgia).
Oe estalkiak, berotu zedin, ugaritu eutsazan erruz. ErkiagArran 158.
Txao, oe-estalkia harturik, urrundua zen. Herr 5-1-1961, 4.
v. tbn.
Ofe-estalgi: Satr Othoizlari 1966 (n.º 46), 12.
azpisarrerakoSense-28.1
Sábana. Zatar itxurako orma zarrak oestalki ederrakaz gordeta. AgKr 216.
Sei oestalki, zuri, me ta garbiak. AgG 52.
azpisarrerakoSense-28.2
(ohestalgi S ap. A; ofestalki BN-baig ap. A)."Funda de colchón"A.
azpisarrera-29
OHE-GAIN (H)
(En casos locales de decl. sing.). Espacio situado sobre la cama. Cf. ohegain. Eta alabá ohe gainean zetzala. LçMc 7, 30 (He ohe gainean; TB, Dv, Ol, Leon, IBk, IBe ohean, Or oiean, Ker ogean).
Artiki zuen bere burua ohe gainerat. Lg I 360.
Oi gañian eseriyaz. Iraola 16.
Ohe gainetik jauzian xutiturik. BarbSup 16.
Bata oge-ganian oker-oker einde. KkAb II 55.
Oi gañera zijoala. JAIrazBizia 115.
Eraman zuten oe-gañera. AnabPoli 66.
Ohe gainean kurrumilkaturik zagon mutiko mehats kolore zurpail batek. JEtchep 103.
Oe gañean datza / sor-gor. NEtxLBB 375.
Hila oraino ofe gainean zen. GH 1974, 101.
[Andria] oe ganian itxi.Gerrika 141.
v. tbn. Ag Kr 165. Altuna 36. Iratz 157. Etxde JJ 102. Mde HaurB 18. Zait Plat 84. Berron Kijote 179.
azpisarrerakoSense-29.1
(Como sust. pleno). On ala tzar, han dira [liburuak eta kasetak], ohe gainetan eta ganbararen itzulia egiten dute. JEtchep 107.
Oe-gain ontan etzanerazi nau. BerronKijote 179.
azpisarrera-30
OHE-GOI(oagoi Lar, H). "Cielo de la cama" Lar.
azpisarrera-31
OHE GORRI(V ap. A; Lar Izt 21v). "Oegorria, cama desnuda de sábanas, &c." Lar (s.v. zancarrón). "(msOch), cama no preparada" A.
azpisarrera-32
OHE-INGURU(En casos locales de decl., en sing.). Espacio de alrededor de la cama. Gero egaizka asi zan oe-inguruban, egalakin umiari axia emonaz. Altuna 16.
Zinkurin-zorrotz-otsak illeta-gabeko oe-inguruan entzun zitun. ZaitSof 195.
Azkenean benedikatu zuten, hor, ohe-inguruan. LfMurtuts 28.
Moja guztiak alkartu ziran aren oge inguruan. OnaindSTeresa 109.
azpisarrera-33
OHE-JANTZI.
Ropa de cama. Dabiden oiean ipiñi zuen zur puska bat, buru-aldetik larru illetsu batekin eta gañerakoa oi-janziakin ondo estalita. Lard 168.
Gizon soñekoz, oe-jantziz ta etxe ta lanerako tresnaz ongi zamatutako gurditxo bi. AgG 42.
Seska-esi baten ganean eukon oe-yantzia, illazki baltz baten ganetik. OrTormes 71.
Oe-yantzia emeki emeki tiratzen diet. 'Couverture'.OrMi 75.
Oe-jantziak alde batera jaurtita, jauzi egin zun ogetik neskak. TAgUzt 252.
azpisarrera-34
OHE-KAMA.
"Uékamia, el armazón o esqueleto de la cama" Iz ArOñ.
azpisarrera-35
OHE-KAMANTZA.
Camastro. Oh! guardak! Beren ohe-kamantzetan hobeki dituzkek, holako gauarekin!BarbPiar I 17.
azpisarrera-36
OHEKO ARROPA.
Ropa de cama. "Ogeko erropak, lienzos de la cama. Zortzixan beiñ aldatzen dittue ogeko-erropak" Etxba Eib. "Oheko erropak, oheko estalkiak: izarak, maindireak, etab." ZestErret. Su ori itzali zanean, lagunak begiratu, ta librua ta oieko erropa zan guzia auts egiñik ikusi zuen. CbJust 92.
Soiñeko ta oeko miesa-erropak garbituteko lekuak, jatorriz. ErkiagArran 134.
azpisarrera-37
OHEKO ZAPI. "Ohea egitean jartzen diren izara edo mandireak"ZestErret.
azpisarrera-38
OHE-KUTSUKETA.
Fornicación. Imenen kurtzulua ixitu arte oe-kutsuketarik ez egiteko zin eginda dagozan gazteoi.LarrakEG 1959 (3-6), 226.
azpisarrera-39
OHE-KUXA.
"Cuxa de cama" Añ. v. ohazur.
azpisarrera-40
OHE-LAPUR.
Adúltero. Nortzu diran oe-lapur ikusten dituzuten ezkero. ZaitSof 16.
azpisarrera-41
OHE-LARRU. Cubierta de cama.
Bertze alde [...] ohe larru bat eta bururdi larru bat. (1769). SenperEus 74.
azpisarrera-42
OHE-LIZUNKETA.
Fornicación. Zintzo ibilli gaitezan, ez orrits-ordiketan, ez oe-lizunketan. OlRom 13, 13 (Or MB 36 oe-lizunketa; Lç ohatzetan).
azpisarrera-43
OHE-MAHAI.
Mesilla de noche. Hiltzera doazinen ohe-mahiko argi hitsa. JEBer 92.
azpisarrera-44
OHE-MUTUR.
Extremo de la cama. Xoria berriz ohe muturrean jartzerat heldu da. JEtchep 26.
azpisarrera-45
OHE-OIHAL (R-uzt ap. A).
"Zer algar dren mihise ta oi-oixal koriek!, ¡qué transparentes son esas sábanas y mantas!" A (s.v. algar).
azpisarrera-46
OHE-ONDARPEKO.
"Oiondarpeko (R-uzt), bordaduras con que se cubren los huecos del catre" A.
azpisarrera-47
OHE-ONDO(En casos locales de decl. sing.). Lugar junto a la cama. Zerbait leenago laztan estuba emonik oe onduan eukan adiskide txarrari. MgCO 142.
Othoi bere ohe-ondora ekhar dezon ziborioan Sakramendu-Saindua. ArbIgand 116.
Olan egon zan andre Luzia oe-ondotik aldetu baga luzaroan. AgAL 87.
Bere zortzi semetarik gaztenaren ohe-ondoan. JEBer 62.
A be oe ondora juanik, buru aldetik jaso eutsazan estalgijak. Otx 163.
Isil-isilla joan da oge-ondorago. OrEus 52.
Oe-ondoko maitxoa ankaz gora ibilli nuan. AnabAprika 48.
Nire oe ondoko mesillean. Gerrika 229.
v. tbn. Kk Ab I 18. Inza Azalp 131. NEtx Antz 10. Alkain 60.
azpisarrera-48
OHE-PARAMENTA.
"(BN-ciz), pabellón de la cama" A.
azpisarrera-49
OHERA BAINO LEHEN;
OHERA BAINO LEHENAGO.
Antes de acostarse. Arratsean ohera baiño lehen. Mat 309.
Gabaz oera baño leenago. MgPAb 67.
Oera baxen leen esaikezu iru bider. AñEL2 36.
Oera baño leen. Ib. 38.
Oherat baino lehen. BarbSup 95.
Azkazalak moztu zizkidan [...] ohera baño lehen. OskKurl 82.
v. tbn. SP Phil 120. NEtx LBB 15. Ogera: Or Poem 530. Oiera: Arr May 12. Oira: Tx B I 265.
azpisarrera-50
OHERA GABE;
OHERAT GABE.
Sin ir a la cama, antes de ir a la cama. Neure onak neurk nahi ditut gozatu eta manaiatu, eztut oraiño gabetu nahi: eztut ohera gabe biluzi nahi. Ax 235 (V 157).
Hetan luzeki daude danzazaleak ohera gabe. SPPhil 370 (He 374 ohera gabe).
Oherat gabe, gaupean eta ixil ixila. Iratz 160.
azpisarrera-51
OHERAKOAN (SP, Dv);
OHERATEKOAN.
"Allant au lit" SP. Goizean ohetik iaikitzean, arratsean oherakoan. Mat 43.
Eztezazula beraz falta oherakoan haren egitera. EZEliç 137.
Arratsean oherakoan. CatLav A, 8v (V 9).
Elizan sartzean, jaterakoan ta oierakoan. CatBurg 11.
Adioak oheratekoan egin zituzten. Laph 26.
Arratsen oheratkuan. CatS 18.
Ankaetatik artu oerakuan bañuak mostazarekiñ. SorBar 56.
Oietik jeikitzerakoan, oierakoan. ArrMay 45.
Anima gaixoa oerakoan baño larri ta gaziago zuala jaiki oi zan. AgG 328.
Oherakoan, erraiten diote ostalereri. BarbLeg 65.
Ezkon-berritan oierakuan / andriak eta gizonak / fede onian oraziyua / eta kirieleisonak.MendaroTx 33.
Ogerakoan / izar dagoen begira. OrEus 267.
Bethi eskas dut oherakoan / amaren musu beroa. (Canc. pop. inLfMurtuts 45).
Oherakoan "Agur Maria" bat bederen eginen dut. LarzIru 46.
Oerakoan berealaxe lo artu dezazun. MAtxGazt 84.
Baiñan oerakoan ez edan bein ere.Ostolaiz 106.
Gabien oerakuen, bardin. Gerrika 98.
v. tbn. Tt Onsa 51. Jaukol Biozk 63. Mde Pr 72. JEtchep 59. And AUzta 90.
azpisarrera-52
OHERA-ORDU(Con suf. local de decl., en sing.). Momento de irse a la cama. Baita egiten ebezan euren eskariak ogerorduan. EchtaJos 14.
azpisarrera-53
OHERA ORDUKO.
Antes de acostarse. Azkenean, oera orduko, beti zerbait esan bear izaten zien aitonak. AgG 208.
Gabaz, ogera orduko batu-batu egiñik daukazu Jainkozko autu gozotan. OnaindSTeresa 30.
azpisarrera-54
OHE-SARE.
"(L), lit de sangle" Lh.
azpisarrera-55
OHE-SARI.
Precio del alojamiento. Jokatu eben gero aparija ta gau artako oge-sarija. KkAb I 15.
azpisarrera-56
OHE-TAPAKI.
Cubrecama. Pizti ura ikusten ba-nuan [...] zapal-zapal egin arte joko nuan [...]. Oe-tapakiak, ordea, zuri. AnabAprika 49.
azpisarrera-57
OHE-TRESNA. Juego de cama.
Kutxa bat gakozkoa, eta hartan barna bortz ohe tresna, eta bururdi larru bat ihetxak. (1767). SenperEus 63.
Ohe tresna bat ihetza, eta bertze alde [...] ohe larru bat eta bururdi larru bat. (1769). Ib. 74.
azpisarrera-58
OHE-XOKO.
"Il se dit de la partie du lit qui regarde, est contre le lit [sic, por 'mur']" H. Haugi ohe-xokora [...]; joko haute bertzela berriz ere, hegi hortan. "Coin du lit".BarbLeg 60.
azpisarrera-59
OHE-ZANGO.
a) (Lc, BNc ap. A; H; ohezankho Sc ap. A; oizanko R ap. A). Pata de cama. "Ohezangoari estekatua, attaché à un pied du lit" H. b) "Partie d'un lit où l'on place les pieds. Ohe zangoetan utzia duzu zure lephokoa, [...]. Il s'emploie, en ce sens, toujours au plur." H.
azpisarrera-60
OHE-ZOKO.
"Endroit contre le mur que cache le lit. Zikhinkeriak ohe-zokhorat arthikitzea" H.
azpisarrera-61
OHE-ZULO.
v. ohezulo.
azpisarrera-62
OHE-ZUR.
v. ohazur.
azpisarrera-63
OHE ZURI(V ap. A, que cita el msOch; Izt 21v). Cama en condiciones (con sábanas, etc.). "Cama preparada" A. Gero jantziko zaizute oe zuria. ZabGabon 38.
Gaua igarotzeko jantzi zion Bernardok oe zuri ederra. BvAsL 59.
Onek jaka lodi bat, arek oe zuri garbia ta urliak su eder galanta eskeñiaz. AgKr 30.
Ohe xuri batean, gau oroz lo egin. Ox 36.
Halako bazkariaren ondotik ohe xuri ederrean lo egitea. "Lit blanc".BarbLeg 131.
Bein edo beste, basoz kanpora / gauean bada gelditzen, / oge zurian ezin asmatu / omen-du lorik egiten. "En cama blanda".OrEus 213.
Alako oe zuririk ez dau mutillak aspaldi luzean ikusi. ErkiagBatB 109.
Oi zuri batên jaio nintzan da / oi zuriyan nai nuke il. UztAuspoa 67, 115.
azpisarrera-64
OHE-ZURIDUN(El) que tiene buena cama. Etxe oneko seme, oge-zuriduna. "Que tenía blanca cama".OrEus 357.