Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zuztar.
    tradizioa
    Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional. Hay zuztar en Otaegui y Azkue (en ambos junto a sustar ), en Orixe, Lizardi, T. Agirre, B. Enbeita, Olea y Azurmendi, zustar en Arriandiaga y Larrakoetxea, zuster en Zaitegi y Kerexeta, sustar en Añibarro, Iturzaeta, Kirikiño, Enbeita, Erkiaga, Aresti, Anduaga, Villasante y Etxaniz, zuzter en B. Enbeita y Gerrikagoitia, suster en Añibarro, Uriarte, Arrese Beitia, Iturzaeta, Etxegarai, A. Emiliano, Erkiaga y Alzola. En DFrec hay sendos ejs. de zuztar y suster.
    Onom.: Et aliam de Çuzterbeaça. (1222) Arzam 475.
    sense-1
    1. (V-gip, G-goi-azp; VocZeg 288 Dv), zustar , zuster , zuzter , sustar (V; Dv (V)), suster (V-arr). Ref.: A (sustar); Arin AEF 1926, 42; Totor Arr (suster); Iz ArOñ (sústar), UrrAnz, IzG ; Etxba Eib (sustarra, pago sustarrak); Elexp Berg (sustar, zuztar); ZestErret.
    Raíz. "Lurrian gelditzen diran pago-sustarrak, arbolia botata gero, espalgintzarako" Etxba Eib.
    [Landarearen] bizi laburra mantentzen duen ezadea ez dabill bere sustar inguruan. Otag EE 1882c, 310. Dakuselako Arbola zarra / igarrik suster danetan. AB AmaE 80. Aretx gaztea izanagaitik lurrera jausi, / eragin eutsan urratuagaz suster meak. Ib. 112. Ipurdiak bertan utzi bear dira, ta zuztar ta altsumak ere bai. ForuAG 265. Iñaki Zugatz lerdena, baña, ezin narreztu leikian, / Sustarrak dauz, ba, Euzko-Abendan, buru gallena Ortzian. Enb 61. Kalte egiten landare onen / sustar gozua moztuta. MendaroTx 150. Eserita dago aritz-zuztar gañean. EEs 1931, 7. Ire erro ta zuster sendoak. Zait EG 1950 (9-10), 5. Ur gozotako txirlak, zustar zimelak eta ezkur-txapelak izango dozak. "Withered roots". Larrak EG 1959 (3-6), 193. Arrainen hegalak ziren bere sustarrak, / arrano zurien lumak ziren adarrak. Arti MaldanB 192. Nire hilobi gainean hasi / dela kimatzen kardua, / bere sustarrak dik kilikatu / nire belaun zurrundua. Ib. 212. Lur barri samurrean landara susterrak oi diran antzera. Erkiag BatB 128. Gerri lodi, sustar zaintsu, [...] / pago zar biak beren bakarra / aitatzen dute negarti. NEtx LBB 254. Belar eta sustar guziak agortuak ditut aspaldi. Ib. 176. Zuztar minetan bihurritzen du [pagoak] / desesperoen betia. Azurm HitzB 28. Eta, zusterrik ez euken ezkero, igartu egin ziran. Ker Mt 13, 6 (Arriand zustar; Lç, He, TB, Dv, SalabBN, Samper, Ol, Leon erro, Ur, IBe sustrai, Ip, Echn, Or, IBk zain, Hual izorro). Neguari zuztarra moztuko dion sagurik ez da sortu oraindik. (G-to). EZBB II 67. Osakiak neurri barik, bedar suster ta abarrez, ondo birrinduta, aztruak bere gelatxo zikin illunean eratuak. Onaind STeresa 46.
    Cimiento.
    Antxiña eregiriko baso-elizen sustarrak edo arroiñak gaur bere ikusi leikez. A Ezale 1897, 281b.
    Raíz, arraigo.
    Erlejiñuak gaur baño sakonago zituan sustarrak euzkeldunen gogoetan. Kk Ab II 169.
    sustar, suster (V-arr ap. Totor Arr). Fundamento. "(Fig.), fundamento. Suk diñosunek estéko susterrik" Totor Arr.
    Baiña egiara eltzeko, logikari bidegabe egin bear zaionean, seiñale da oiñarritzat jarritako sustarrak etzirela egokiak. Vill Jaink 83. Orra, beraz, tximinoagan ideia orokar baten sustarra! Ib. 71.
    Origen, raíces.
    Euskerearen susterrak ziatz / Pauloren gisan astertzen. AB AmaE 123. Zergaitik seme onak legez / Euskera euskun, bai, maite; / beronen susterrak billatzen / nor jakun nekau ainbeste? Ib. 148. Lauri Saikkola gaztearen Ristin-ek, Laponian daukoz susterrak. Alzola Atalak 97. Jatorri-zugatza bestetara egingo balitz, norberagandik asi ta atzerantza, sustarrak agirijan ipiñi. Kk Ab I 90. Onetara, sustarrik-sustar urrintxo jatzi ezkero, uste dot andikijak eta txikikijak ezkeunkela alde andirik ixango. Ib. 90. Luzbel-kumia, / oben guztijen / sustarra. Enb 106. Aintzin-aintziñean bere sustarrak dauzkan jakintza. EAEg 16-12-1936, 558. Artu euskeraz egin direan ipuin-libruak: Vicenta Mogel [...], Azkue, Manterola, Garitaonaindia, eta emengo ipuin askoren sustarrak or-emen idoroko dozuz. Vill in Bilbao IpuiB 5. Bakotxak dauka bere istoria. Bakotxa berak daki jazoera muturra eta asierako sustarra. Erkiag BatB 193. Libre zuztar eta oldarrez, / mendi-lerroko basagerlari, / langile ta matxino. Azurm HitzB 63. Kristau erriaren zuzter guztiak lurralde onetan [Israelen] sortzen diran ezkero. Gerrika 248.
    Causa, raíz.
    Egia ta Zorunak, ludi onetako gauzetan susterrik eztauke. GMant Goi 9 (25 sustar). Berak ere etzekien ezer asko, ezintasun aren zuztarra ezin zun sumatu. Ldi IL 84. Ona emen [...] Tarbesko Gotzaiak, arazo onen suster guztiak ongi aztertu ondoren, azken-erabagitzat idatzi zuana. AEmil AndreM 210. Zikotzak iñoan gizarteko gatx guztien sustarra lujoa zala. ZArg 1958, 50 (ap. DRA). Dirua berez ez da izango / zorion danen zuztarra. BEnb NereA 241. [Maitasun orren] zuztarra arakatzeko / ez da naikua gizona. Ib. 63. Gizonen eritziak era ta mueta askotakoak izan oi dira, ta bakoitzak norbere errezoi, zio ta susterrak erakusten daki. Erkiag Arran 17. Adin aretan zer orren sustarra ta errazoia iñondik iñora susmau ez egian arren. Erkiag BatB 34. Baiña ba-zekian, filosofu ona zenez, [mundua] betikoa izanarren, sustar edo kausa baten eske dagoela, eta sustar ori Jainkoa dela. Vill Jaink 59. Miña sendatu nai degunian / miatu ondo zuztarrak, / orretarako aztartu bear / gure baserri baztarrak. Olea in Auspoa 39, 137.
    sense-2
    2. suster (Lar, Añ), sustar. "Divieso [...] menor" Lar y Añ.
    Anditua, zaldarra, sustarra irazten danean, kanpora istanda egiten danean, esperanza da osatuko dala. Añ GGero 338.
    azpiadiera-2.1
    suster (Lar→H).
    "Herpes" Lar. "Zoster, especie de herpes, saliendo a la cintura mucho fuego, viene del bascuence susterra" Ib.
    sense-3
    3. Gozne.
    Atea bere susterrean, kontzan edo elgontzan legez iruli ta biurtzen dala nagia bere oean. Añ GGero 34 (34 sustarrean).
    sense-4
    4. sustar (V ap. A), suster (V-arrig-oroz ap. A). Aguijón.
    Zulatu ta puskatuten eutsen suge ikaragarrijak eureen ezten ta suster zorrotzakaz. Ur MarIl 47. Gatx egiten iok orrek, benetako sugeak esten edo sustar edo mistoaz baiño gatx geiago. A Ezale 1898, 2b.
    sense-5
    5. Rayo (de sol).
    Ikusiko zeunke ainbeste urtean leza sakon baten barruban, eguzkiaren sustarrik bere elduten ez jakola. Itz Berb I 247.
    sense-6
    6. (G-to), sustar (V-arr-oroz-gip). Ref.: A (sustar); Iz To (zuztarra); Etxba Eib (arto-sustarra).
     "Rastrojo de árgoma, de berza, etc." A. "Arto-sustarra, rastrojo que queda del maíz. Goldiakin arto-sustarrak atera biarra" Etxba Eib. "Otezuztarrak, los palos salientes que quedan al quemar el árgoma" Iz To. "Artozuztarrak, las cañas que quedan después de recoger las mazorcas y las hojas del maíz" Ib.(s.v. zuztarra).
    A ze nolako sualdia egin bear dun [...] soroan zuztar aekin eta inguruetan bildutako zaborrekin. TAg Uzt 291. Bijoaz alde batera masalastoak eta bestera zuztarrak. Ib. 291. Iratze, iniztor edo garoa, belar txarra, arta-zuztarra eta ondarra erabiltzen dira. Oñatibia Baserria 24. Arta-burua etxeratzean, zuztarrak ebaki ondo-ondotik, eta pilla txikitan utzi igartzen. EgutAr 14-11-1965 (ap. DRA ). Arto sail bat zeukaten beren zuztar da guzi, barrena sartzeko. BBarand 138.
    azpiadiera-6.1
    (Fig.).
    Iragoriko bizitza txarraren susterrak eta ondakinak kendutea, diran legez pekatu ariñak. Itz Azald 167 (166 sustarrak eta ondakinak).
    azpiadiera-6.2
    zuzter (Gc ap. A).
    "Raspa de la uva" A.
    Mordoa amaitutakoan, egon zan alditxu batez zuztarra eskuan ebala. Or Tormes 25.
    azpiadiera-6.2.1
    "Sustarra, corazón de manzana" Echaide Orio 142.
    sense-7
    7. (G-azp-to).
    "(G-to), tallo" A. "Zurtoina" ZestErret .
    sense-8
    8. Colilla (de cigarro).
    Kontuz ibilli su, poxpolo ta zigarro zuztarrakin. EgutAr 26-3-1958 (ap. DRA ).
    sense-9
    9. "Hainbat frutaren barruko aldea" ZestErret .
    azpisarrera-1
    TXUXTAR (Forma con palat. expresiva). a) "(G-to), troncho de pera, manzana" A. v. mutxikin. b) "(G-to), tallo de maíz" A. c) "Txuster (G-to), pedúnculo de las frutas" A. v. txorten.
    azpisarrera-2
    ZUZTAR BATEKO. De la misma raíz (fig.), del mismo origen.
    Zuzter bateko larrosak giñan / lurrian sortu giñandi. BEnb NereA 79. Sinesmena ta itxaropena / zuzter bateko arbola. Ib. 225.
    azpisarrera-3
    ZUZTAR-BIZAR. "Sustar-bizarrak, las últimas ramificaciones de las raíces" Iz ArOñ.
    azpisarrera-4
    ZUZTAR-PILO. "Zuztrapillo (V-ger), desperdicios" A.
    azpisarrera-5
    ZUZTARRA HARTU ( sustarra a. V-gip), ZUZTARRAK HARTU (). Ref.: Iz ArOñ y Elexp Berg (sustarra artu). a) Arraigar. "Zuk sartutako tomate landarak ondo artu dabe sustarra" Elexp Berg. (Fig.).
    Nun susterrikan ez duten artu / kanpotik sartu berriak, / etorri arren erromatar naiz / moroen talda aundiak. AB (in AmaVAC 3). Bazter guztietara dago zabaldurik [zorigatxa], / aiñ barru sarturik, erruak botarik, / susterrak arturik. AB AmaE 350. Erbesteko landara da zoruna ludian, / eztau ba or artuko iñola be sustarrik. GMant Goi 30.
    b) "Sustarra artu, arrastoa, susmoa artu, poliziak adibidez. Gastu aundixak eitte zittualako artu juen sustarra eta belaxe jausi zuan" Elexp Berg.
    azpisarrera-6
    ZUZTARRA EMAN. "Sustarra emon, [...] indarra eman, indartu [...]. Dana artu [...] eta orretxi sustarra emon" Elexp Berg.
    azpisarrera-7
    ZUZTARRAK EGIN. Arraigar (fig.).
    Ondo zuztarrak egiña dago / alkar zapaltzeko griña. Olea 294.
    azpisarrera-8
    ZUZTARREKO. a) "Sustarrekoa, formal (V-arr)" A Apend.
    b) Radical.
    Eta zer egingo, zer ez egingo, dapa, erabagi zeatz eta sustarrekoa artu eban. Erkiag BatB 26.
    azpisarrera-9
    ZUZTARRETIK. a) De raíz.
    Nere Aita Zerukoak landatu etzuan landare guzia zuztarretik aterea izango da. Otag EE 1884a, 312. Zuaitz bat [...] susterretik ateratzen duenak. Etxeg RIEV 1908, 116. Zuaitz-gerrian irtetzen diran osto, muskil ta orrelakoak ere, ebaki zuztarretik. EEs 1916, 253. Zugatzak sustarretik ataratia. ForuAB 137. Ta sustarretik sasi-sastraka / Ta bedar txar oro ebaki. Enb 47. Baña igitaien ibilliak oztoporik izan ez dezan, iru neska narok ateratzen ditue zuztarretik indarka gariarteko bababeltz-landarak eta. TAg Uzt 80. Zuztarretik atera bearrean darabilzki [aizeak] zugaitzak. Ib. 131. Atxur-ezpañez zuztarretik jota, lurpetik aterako ditu [artoak] . Ib. 291. Ankak pegau xakon arbolan eta jaiki zan indartsu, atara eban arbolia sustarretik. And AUzta 56. Aurreratu zan aritza sustarretik ateraka arkitua izan zan laguna. NEtx LBB 167.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Desde los cimientos.
    Negarrez ta garrasiz, enura gabe, etxe guztia zuztarretik itzuliko zuen. A Ardi 9.
    (Fig.).
    Ekandu txarrak sustarretik atara ta onoimenak eurakantzeko. "Extirpanda". Pi Imit I 3, 5 (Ch erroetarik athera, Mst zañetarik idoki). Nola zuztarretik atera zartako batean, ain sakon erroturik zeuzkan biotzondokoak? TAg Uzt 122.
    b) A fondo; profundamente. "Gauzak zuztarretik jakin nai izaten ditu (G-azp-goi)" Gte Erd 270 (junto a sustraitik, zehatz zehazki, xeheki, etc., de otras zonas).
    Langille-arazua sustarretik asi / eta ondo ikasi. Enb 56. Zuriñek norbait maite eban. Errotik, sustarretik, barruko gunetik ete? Erkiag Arran 149. Naparroako Xabierreko / familiko gazteena, / soin eta biotz naparra ziñan, / zuztarretik euskalduna. BEnb NereA 251.
    azpisarrera-10
    ZUZTARREZ. A fondo.
    Amabost urte dituk laster eta ire aita zuztarrez ezagutzeko garaia badek. A Ardi 19.

    zuztar

    zuztar
    << zuzendu 0 / 0

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper