Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    muker.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde la primera mitad del s. XVIII en autores meridionales y en Goyhetche. La forma general es muker; hay moker en Goyhetche y C. Otaegui, y mukar en DurPl. En DFrec hay 4 ejs. de muker.
    sense-1
    1. (V, G, AN; VP 58r, Lar, Añ (V), Mg PAbVoc 234, Izt 104r, vEys (G), VocCB →Dv, H (+ -kh-), Dgs-Lar 8, Zam Voc); moker (B); mukar Ref.: A (muker, moker); Asp Leiz; Izeta BHizt2 (moker).
     Terco, obstinado; esquivo; de mal genio, irritable. "Mustio" Lar. "Recio de genio" Ib. "Cabezudo, terco" Añ. "Temático, temoso" Ib. "Esquivo, desdeñoso" VocCB . Cf. VocNav s.v. moquerra. Cf. muger.
    Izango gera zeure semeak, ez oraindaño bezala muker, gogor, lege bage ta aiñ esker gaistokoak, bai seme egiazko, amoltsu, fiñ, leial, betikoak. Lar SermAzc 57. Gure marmaria muker-etatik. Mb OtGai II 302. Bizitzeko ez litzake hau erririk onena, bada orrenbat errege ta prinziperen artean arkituko lirake anitz edo beinzat zenbait muker, buru gaistoko gizon ta erriaren nasgarri arro. Mb IArg I 238. Jesusen hitz onek agitz mindu zituen judatar mukerrak eta len zeuden baño ere gogortuagoak gelditu ziran ez aditzeko Jesusek agertzen ziena. Ib. I 259. Arre bada astua / arre asto mukar / beti betikua. DurPl 61. Oroát banoa, laudatzen baute, huéko, despreziatzen baute, mukér. LE Urt (ms.) 116r. Etzaitezela izan zure bizi lagunarekin mukerra, garratza, gozakaitza. AA I 589. Amorioak gozatzen ditu jeniorik mukerrenak ere. Ib. 573. Jaungoikuaren esana egiteko ta gauza oneetarako atzerapena ta gogo mukerra. fB Ic III 20. Ema moker, zikoitz ta mokoluzea. "Querelleuse, avare et jalouse". Gy 203. Aur negarti ta mokerraentzat. "Rebeldes". Otag EE 1882c, 449n. [Iñazi] lenen lenengotik da ezigatx mukerra. AB AmaE 273. Alogera, / erri leial ta baita mukerrai / irabazita daukena. Ib. 62. Arpegi mukerra ipiniaz. A Ezale 1897, 37b. [Exkomuninoa] da kastigu bat, Eleizeak mukerrai, burukoiai eta gogortuai emoten deutsena. Itz Azald 45 (211 kristinau mukerrak eta buru-urtenak). Lenago baño arduratsuago asi zan Joseren igesi, lenago baño mukerrago ta gozakaitzago gelditu zan. Ag G 160s. Arpegi mukerraz esan eutsen: [...]. Kk Ab II 152. Irtetean, leenagoko keñu muker berberak, eta agurrik ere ez. Txill Let 140. Pekatuagaz mukerrak izan bear dugu. EgutAr 28-2-1959 (ap. DRA ). Ezkutauko dau bere burua, leenari agur mukerra egiñaz. Erkiag BatB 169. Bakarrik nabil, gurari erriz, / bidari muker, arrotza. Gand Elorri 163. Ume muker bat legez, / biotz zaar gaiztoa, / miñak lilluratuta, / setati jarri da. Ib. 162.
    v. tbn. Mg PAb 174. Otx 52. Mde HaurB 39. Ibiñ Virgil 107.
    azpiadiera-1.1
    (Usos pred. y adv.). "Mustiamente" Lar. "Muker, esquivo y esquivamente" A Morf 620.
    Ain makal eldu zan, ain motz, ain muker, ze emonik gatx andi batek ifini eban ilaginian. Astar II VII. Aserre ta muker, etxe basterrean negar egitera [aldendu zan neskatillea] . Ag Kr 113. Zer darabilzu, emakumea, añ muker da tamal egoteko? Ib. 158. Egunok, alaiak diralarik, eztira inor saputz ta ilun ta muker ikusteko egokienak. A Y 1934, 5. Onela itzegiñaz, emendik muker aldendu zan. Goen Y 1934, 98. [Ez dugu] aurpegi-illun ta muker agertu bear. Ir YKBiz 130n. Ugazabok euren langilleak garazkide egiteko, nagi be nagi, muker be muker dagoz. Eguzk GizAuz 154 (157 muker be muker ibilli). Ezpaiñak bere, eztira aldioro muker ta zimel agertzen. Badakie irripar goxorik egiten. Erkiag Arran 175. Muker ta astiro, nire arima, / jorana asetu eziñik. Gand Elorri 199. Buru-astun / joaten ikusten zitun, / muker ta musin ardiak. Ib. 144. Eta Teresak muker baiña, arako bidea artu eban. Onaind STeresa 92.
    v. tbn. TAg Uzt 28. Zait Sof 142. Ibiñ Virgil 73.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Muker muker ta abegi txarragaz begiratu zeuntseen lenengo sarreran. Mg PAb 167.
    sense-2
    2. (G-to ap. A ; SP→Dv, Urt).
    "Mukerra, urguillua, superbe, fastueux" SP. "Arrogans, [...] intsolenta, mokhérra" Urt II 359.
    sense-3
    3. (Lar); moker (B ap. A ).
    "Áspero" Lar. "Duro. Se dice de la tierra, pan [...]" A.
    Nola dagoan lurra neguko egun beltz laburretan, muker, makal da jantzigabea. Ag Serm 372.
    sense-4
    4. (V-oroz ap. A ; Añ, H).
    (Sust.).Mal humor. "Temático, temoso, [...] (V) mukerra, mukertua, mukerrak artua" Añ. "Mauvais mine, mécontentement, tristesse" H (que cita el ej. de Añ EL2). "Esquivez, murria. Mukerrak artu (V-oroz), estar de murria, litm., tomar esquiveces" A. En AxN se explica liskar eta beltzuri (422) por akar eta muker.
    Senarraren gogortadea, emaztearen muker ta oñoteak. Añ LoraS 68. Galerazoten deutsunean bere ez muxinga ibilli mukerrak erakusten. Añ EL2 88.
    azpisarrera-1
    LO-MUKER (AN-5vill ap. Gte Erd 294; lo-moker B ap. Izeta BHizt y Gte Erd 294; lo-mokor L-ain ap. A). "Mal despierto" A. "Gure haurre lomoker dago. Lomoker zagona iritzarri zaiku" Izeta BHizt. "Lo muker jaiki da (AN-5vill), lo moker iratzarri da (B), [...] lomukertu da (AN-5vill)" Gte Erd 294.
    azpisarrera-2
    MUKER EGIN.
    a) Irritarse.
    Bakanderea lendik be asarre baeguan, ariago jarri zan ain gixon matxarra zala ikustian, eta muker egiñik badiño: [...]. Otx 33. b) Despreciar, desdeñar.
    Ba-dakit eztautsela ingijoi muker egingo; bai ostera eureango esanak ziatz bete. Otx 99.
    azpisarrera-3
    MUKER ERE MUKER.
    Con obstinación.
    Eta oindiño be erdi-illik egon arren, bere komentura biurtu nai dau, muker be muker. Onaind STeresa 47.
    azpisarrera-4
    MUKERREZKO (Dv); MUKERZKO (SP, sin trad.). "Marqué de superbe, de faste" Dv (que cita a SP).

    muker

    muker
    << motelaldi 0 / 0 mukertu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper