OEH - Bilaketa

331 emaitza jaiki bilaketarentzat

Sarrera buruan (23)


Sarrera osoan (308)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
lotsagarri.
sense-1
I . (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G; Lar, Izt 68r, H), lotzagarri (V-gip) Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg .
Vergonzoso, que da vergüenza. "Pudendo" Lar. "2. [...] Ipui lotsagarria, conte déshonnête, qui peut faire rougir" H. " Gauza lotsagarria da, baiña autortu bear dot eztakidala (V)" A. Tr. Documentado en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Duvoisin, como equivalente al lotsagarri de Cardaberaz, y en Duhalde y Xalbador. En DFrec hay 42 ejs. de lotsagarri, meridionales.
Ez ta lotsagarri hitzegin bear digutela [...] ez gure herriko [...] hizkunzan baizikan Gaztelauen hizkunza arrotzean? Lar Carta a Mb 278. Gauz itsusi ta bekatu lotsagarri andiak. Mb IArg I 195. Txit andi lotsagarria [da] nik zure kontra iduki dedan esker gaisto itsusia. Cb Eg II 145 (Dv LEd 257 lotsagarria ). Itz zatar, lotsagarri ta animen galgarriak. Mg CC 105. Erori ziran pekatu lotsagarrietan. Gco II 24 (v. tbn. 28). Osotoro uzten duala oitura lotsagarri au. AA II 119. Keñada zikiñak, begiratze lotsagarriak. AA III 610. Oi [nere Jainkoa] zer egiteko molde lotsagarri iduki dudan zure alderat! Dh 188 (v. tbn. 96, 203). Kondenadu eban Pilatosek kurutze lotsagarrian iltera. EL2 220. Ez duenari indarrik / lotsagarri da gaitz egitea. It Fab 140. Mendetasun lotsagarri artatik atera zitzala. Lard 139. Gauza lotsagarrija da baña autortu biar dot ez dakidala. Ur Dial 112. Kastigu lotsagarri ta latza. Aran SIgn 67. Bizitu zan bizitzarik lotsagarrienean. Inza Azalp 95. Lagundu dit orain, beti betiko ibillera lotsagarri oiek amaitzen. Alz Ram 44. Yuduen artean lotsagarria zan aurrik ez izatea. Ir YKBiz 4n. Badirudi gure errian arrogarritzat artzekoa ote dan beste iñon lotsagarri litzakena. Ldi IL 50. Ori esatea lotsagarri litzake-ta. Eguzk GizAuz 177. Lotsagarri uke oinbeste zikinkeri aipatzea ere. Or QA 89 (v. tbn. Tormes 83). Lotsagarria da gure basoak gaur dauden bezela ikustea. FLab ( in Munita 7 ). Gizon-andre arteko amorioaren gaineko ipui lotsagarria. Arti Ipuin 53. Krimenik lotsagarrienak. Vill Jaink 84. Lan egin-bearra ezta lotsagarri, ezer ez egiteak dakar lotsa. Zait Plat 85. Norbere izkuntza ez jakitea / lotsagarria dogula. BEnb NereA 136. Badugu emaztetaz trufatzeko ohidura lotsagarria. Xa Odol 272. Sendi baterako lotsagarriagorik bai al dek? Ataño TxanKan 186. Onek esateko baño lotsagarriago emoten dau gaur. Gerrika 144. Lotsagarri litzakeelako haiek baino eskasago agertzea. MIH 349.
v. tbn. Ub 84. JJMg BasEsc 274. Astar II 46. Izt C 134. AB AmaE 229. Arr May 63. Sor Bar 109. Urruz Urz 21. Itz Azald 89. Goñi 79. Echta Jos 226. Ag G 167. A Ardi 81. TP Kattalin 195. Otx 77. Kk Ab II 116. TAg Uzt 124. Mde Pr 62. Txill Let 84. Bilbao IpuiB 60. Etxde JJ 101. Erkiag BatB 116. Basarri 121. Or in Gazt MusIx 38. MAtx Gazt 59. And AUzta 70. Etxba Ibilt 463. Ibiñ Virgil 41. Berron Kijote 169. Onaind STeresa 53. MMant 47. Albeniz 106.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gen.).
Jesusen ikasleak gauez etorri eta gorputz-illa ostu zietela. Apukoaren lotsagarria! Lard 471.
azpiadiera-1.1.2
(Como exclamación).
Igoko da agian, guretarren bat ere... (Jaikita). Lotsagarria! Ez dut oroitu nai ere. Lek EunD 12.
azpiadiera-1.1.3
(Aplicado a personas). " Ixilik egon zaitte, lotsagarrixoi, alakuoi " Elexp Berg.
Begira itzegin ote diozun aitari edo amari onra galtzerako eran, egin dezagun kontu: ordia, lotsagarria, etxe ondatzallea. AA II 67. Ai ahizpa falsia! Ai hi lotsagarri! 'Impudente' . Etch 412. Herodes, ain oitura galduetako gizon lotsagarri oni. Lard 452. Ixilik egon ari, ixilik, lotsagarri eta pizti gaizto ori! Apaol 53. --Lotzagarri zikiña. --Barkatu aita, ez det geiago egingo. Ill Testim 9. --Kalean or ibiliko da alperkerian. --Ori mutil lotzagarria. Ib. 6. Atera ezazu lotzagarri ori kiskaldu dezagun. Ill Pill 25. Ostera be esango dabe estranjerian gu ondiño erdi zibilizaute baño ezkauzela... lotsagarriok! Kk Ab II 128. A gaztedi lotsagarria! And AUzta 83.
azpiadiera-1.1.4
(Uso pred.). " Reala aurten lotsagarri geratu da " Elexp Berg.
An daude itz guztiak jarriak gure abotik atera diran bezelaxe, eta lotsagarri gelditzeko. Sor Bar 108. [Arzedianoa] bere goimallatik lotsagarri bota zuten. Arr May 149. Bere burua lotsagarri ikusi zuan. Anab Usauri 62. Uri guztiaren aurrean lotsagarri jartzen gatxiotek. Etxde AlosT 74. Lotsagarri erizten eutsan mutillagana urreratzea. Erkiag Arran 191. Ezere ez eskatzea lotsagarri iruditzen zitzaidan. Anab Aprika 64. Eta zer aitzaki [...] du Materialismuak lotsagarri ez gelditzeko? Vill Jaink 67. Lotsagarri jotzen du iñoren laguntzaz baliatzea. NEtx LBB 91. Ez zerizkion lotsagarri eginkizun artan bentan serbitzeari. Berron Kijote 175. Erria lotsagarri lagako ebela. Etxabu Kontu 153. Ni ez naiz lotsagarri ibilliko. Berak ez badu nai, bego. Ataño MLanak 91. Oso lotsagarri geldituko aiz, ez baaiz presentatzen. Albeniz 115. Hobe dugu isildu lotsagarri gelditu baino lehenago. MIH 139. Jendartean lotsagarri eta bizibiderik gabe utzi zuten. MEIG I 179. Onak gailen, gaiztoak lotsagarri ikusirik azkenean, alai irtengo dira zinetik. Ib. 124.
v. tbn. Belaus Andoni 9. Olea 278. BBarand 178.
azpiadiera-1.2
2. (L, BN, S, VocBN Gèze, Dv, H), lozgarri (Lecl) Ref.: A; Lh .
Temible, terrible. " Arpegi lotsagarria, visage qui fait peur. Ilhunbe lotsagarria, ténèbres épouvantables. Ekhaitz lotsagarria, tempête effrayante" H. Tr. Documentado en autores septentrionales y navarros desde mediados del s. XVIII.
Hentako azkentzia lotsagarri izanen da. Mst III 7, 3 (Ip azkentze gaisto egiteko menian dira ). Jigant lotsagarri bateki. Normandie 13 (ap. DRA ). Eritarzünak ta herioa dirade egiazki gaiza lotsagarriak. Egiat 250. Zure menpe lotsagarri handian. Ib. 239. Zein lotsagarria den leku gau! (84) "Terribilis" . LE-Ir. Pagano lotsagarria / jaiki adi bertan. 'Terrifiant' . Xarlem 510. Hiltzen den jentia / lotsagarri dük Espaiñan. 'Il est effrayant de voir' . Ib. 803. Aditzen da tronpeta lazgarria [...] / egun triste, egun lotsagarria. Monho 116. [Ifernuko sua] hain lotsagarria bada [...]. Dh 165. Ifernüko phena lotsagarri hurak ardüra erabil itzazü goguan. UskLiB 76s. Eternitatea! [...] Ai hitz lotsagarria! Dv LEd 225. Jaungoikoaren judiziora deitzen gaituen turuta lotsagarria. Ib. 254 (Cb Eg II 142 tronpeta izugarri ). Jinkoaren adiskide, debrientako lotsagarri. Ip Imit III 10, 6. Jinkoa ofensatü dügünentzat, lotsagarri, ikharagarri düzü hiltzia. Ip Hil 199. Ezin asmatuzko eremu leihorgabe lotsagarriak. Arb Igand 153. Bere sendagailu lotsagarria, iduriz pozoin egiazkoa. HU Aurp 77. Desertuetan bakartasuna / dela hain lotsagarria! Etcham 229. Legen lotsagarri batek [...] hartu zuen [Job] . Zerb IxtS 31s. Jainkoaren beraren mehatxu lotsagarrienek deus etzuten egin. Ib. 13. Orduan sugeak etzuen oraino deus lotsagarririk: abere guziak bezala, arras gizonaren meneko zen. Ib. 9. Bere etsai amorratuari urkamendiko herio lotsagarria paira eraztekotz. Mde Pr 188. Biblea zoin nahi mintzaieratara itzultzea lan ikaragarriak dire eta kasik lotsagarriak. Othoizlari 1957, 113. Oriko puntatik gainbera miriginez Frantziako aldiala lotsagarri da gaxtoz, baia urruniala miriginez [...] anitz eder iduri du. ZMoso 34. Handikan laster jakin ginuen zaukan gaitzaren berria, / mundu guzia suntsitzen duen setio lotsagarria. Xa Odol 143. Erran du horrek hiltzia, hiltzea delarik hitz xuxena. Poto egitea baino lotsagarriago zaut eni hori. Ib. 59. Khakuetako arrolla lotsagarria. Casve SGrazi 122.
v. tbn. Gy 90. ChantP 88. CatS III.
azpiadiera-1.2.1
Terrible, grande, inmenso. " Lotsagarri, descomunal. Gaur marka lotsagarrie egin du, hoy ha hecho una marca descomunal (G-to)" Or Eusk 1926 (3-4), 43.
Zer izen handiagorik eta lotsagarriagorik elizan gaiza orotako baizik eta Mariarena? Mercy 14. Izigarriko pendoitz baten gainian gira. Han, lotsagarri behere artan, ageri da Irati. Zub 119. Zer nolako mendi lotsagarriak, guk esan oi dugunez. Or QA 50.
sense-2
II . (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (Lar, (V, G), H (V, G), A) .
(Pl.). "(Partes) vergonzosas, lotsagarriak " Lar, . "Pampanilla con que los indios cubren su honestidad, lotsagarrien estalkaia " Lar. "(G), partes pudendas" A (que cita el ej. de Ur). v. lotsari (2).
Egingo ere dituzu liñozko galtza motxak, estali ditzaten bere lotsagarriak. Ur Ex 28, 42 (Ol lotsagarriak; Dv itsusi diren alderdiak, Ker lotsariak, BiblE biluztasuna ).
azpiadiera-2.2
2. Cosa o acción vergonzosa, deshonrosa; vergüenza, bochorno, deshonra. " Lotsagarriak esatea, faire (dire) des reproches" H.
Gogoratu zeubek zer naiko zendukian deskuido bat edo lotsagarri bat jazoten jatzunian. fB Ic II 185. [Gaiski esaliak] zelotsotuten ditu ezkondubak ta lotsagarriz estalduten ditu libriak. Ib. 191. Bata bestiaren lotsagarrijak ta paltak arpegira ateraten deutsezala. fB Ic III 352. Larrugorrian ikusi eta lotsatu ziran, eta lotsagarri au kendu naiez, [...] piku-ostoz gorputzak estali zituzten. Lard 4. --Orixe izan zan guztia! --Au da lotzagarria! Echta Jos 294. Lotsagarri au ez luzetzeko / zerbait biogu gaur erabaki. Enb 47. Ementxe baño ezta jazoten / au lako lotsagarririk. Ib. 173. Iñondik be etxaken ezer otuten bakaldun aurrera lotsagarri barik berriro aurkeztu al ixateko. Otx 49. Ez ote duzute lotsagarri, aberria onela gaixorik izanik [...]. Zait Sof 75. Zer dala ta orain ere lotsagarrienok egiten diarduzu? 'Las más vergonzosas de todas las acciones' . Ib. 26. Olako lotsagarririk Etxahunian ikusi bear! Etxde JJ 123. Egia ote zen aitak igorri zula Maulera etxeko lotsagarriari lur emateko? Ib. 133. Eta bere lotsagarri guztiekin, ez al da gure egokera au atzenengo Zesar aiena baño obea? Vill Jaink 182.
azpiadiera-2.3
3. Cosa que infunde respeto, pudor, modestia.
Umiak prenuba biar dabeela gaztetati. Prenuba, lotsagarrija, lotugarrija [...]. fB Ic I app., 4.
azpiadiera-2.4
4. (Tema nudo, precedido de gen.). Cosa que avergüenza, deshonra a, causa de la vergüenza, de la deshonra de.
Edanerako makurtasunetik jaiotzen dan [...] kaltea da [...] guzien lotsagarri egitea. AA III 376. Euskarazko itzkuntz [...] au Españaren kaltarki ta lotsagarri balitz bezala. Izt C 8. O euskera kutuna, nere mintzoa! Etzera zu iñoren lotsagarri. Ag Serm 587. Gure erriyaren lotsagarri [...] ibilli ez ditezen. EEs 1917, 77. Oroen lotsagarri izate bat bakarrak / ukatzen dau ero lez Yaunan izatea. GMant LEItz 22. Letra bat eztot ezagututen, / nago bazterren lotsagarri. Enb 165. Zein da ori erri guziaren lotsagarri dan urkamendia jasotzeko? NEtx Antz 45. Ongi ikasia zeraman ama etxeko guzien lotsagarri izana zala. NEtx LBB 38.
azpiadiera-2.4.1
(Sin que le acompañe un vb.). Para vergüenza de, para deshonra de. v. LOTSAGARRIAN, LOTSAGARRIRAKO, LOTSAGARRITZAT, LOTSAGARRIZ.
Jaurti egingo zattut kanpora, zeure kaltegarri ta lotsagarri. Otx 15. Azikera polittaren jaube dala erakutsi dau, neure lotsagarri ta gustijon dongetsigarri. Ib. 147. Egin-pekatuaren ezagunarazteko ta beren buruen lotsagarri [...] zapi bat eramanazten zien buruan. Etxde AlosT 41n.
azpiadiera-2.4.2
(Det.).
[Naasteko dantziari esaten deutsee] Jesukristoren desondragarrija, kristinaubeen lotsagarrija. fB Olg 86. [Santa Teresa] zeruko sinisgarri andijen zabalzaillia, ereje guztien lotsagarrija. fB Ic II 285 (v. tbn. III 303). Baztarren lotsagarriok / or basorik baso, / sasi-eskola eginda / ibil zare atzo. Enb 165. Attaren galgarrija, amaren negargarrija [...] aidien lotsagarrija [...] baño etzarienok. Otx 27s.
azpiadiera-2.4.3
(Precedido de sust. con suf. -ko ).
Ez al den ikusten etxeko lotsagarri bezela naukatena? NEtx LBB 68.
sense-3
III . (Adv.).
azpiadiera-3.1
Desvergonzadamente. " Or batzuk lotsagarri ibiltzen die neskakin (V-arr-gip)" Gte Erd 251.
Tinka-tinka estutu eta lotsagarri muinkatu zion. Etxde JJ 110. Ez egon lotsagarri jantzita daudeneri begira. MAtx Gazt 80. Lotsagarri ta lotsikan gabe / ibilliko dala gero. BAyerbe 104.
azpisarrera-1
LOTSAGARRIAN .
(Tras gen.). "Para tu confusión, zure lotsagarrian " Izt 28v.
Adiskide deungekin adulterijotzan, sakramentubaren lotsagarrijan bizi dala. fB Ic III 328.
azpisarrera-2
LOTSAGARRI BIZIAN UTZI.
Ridiculizar.
Bere puztukeria umildu ta bere agintearen ahalmena lotsagarri bizian utzi zion. Etxde JJ 40.
azpisarrera-3
LOTSAGARRIENIK.
En la situación más vergonzosa.
Lotsagarrienik Naparroa gelditu yun biurrialdi ortan. Or QA 81.
azpisarrera-4
LOTSAGARRIRAKO .
(Tras gen.). Para vergüenza de.
Esaten dabeela gure lotsagarrirako: [...]. Mg PAb 210. Esango ere da gure Euskeraren lotsagarrirako. VMg 90. Arima on eta artezen onra eta eregitasunerako eta donga eta txarren lotsagarrirako. Itz Azald 37. Ezbiar bat jazo eztaiten danoen lotsagarrirako. Kk Ab I 35.
azpisarrera-5
LOTSAGARRITZAT .
(Tras gen.). Para vergüenza de.
Bere anditasunaren lotzagarritzat eukan [...]. Astar II V. Bai-baita lasabide bat --gure lotsagarritzat norbaitzuk etsia-- [...]. Ldi IL 46.
azpisarrera-6
LOTSAGARRIZ .
(Tras gen.). Para vergüenza de.
Non dira ordea onelako zital prestuezak? [...] Giputzean ikusi ditugu on guzien lotsagarriz. Lar Cor 184.
azpisarrera-7
LOTSAGARRIZKO.
azpisarrerakoSense-7.1
a) (G, L; , H; lotzagarrizko H) Ref.: A; Lh .
Vergonzoso, que da vergüenza. "Improperio, lotsagarrizko esana " . " Lotsagarrizko itzak, discours, langage déshonnête" H.
Ezta berba lotzagarrizkorik esango. Astar II 144. Lotsagarrizko gauza da, baiña aitortu bear det ez dakidala. It Dial 112 (Ur gauza lotsagarrija, Dv ahalkatzeko gauza, Ip ahalkegarri da ). Lotsagarrizko bekatuan erori zan. Lard 191. Lotsagarrizko gauzak esan zizkon Malentxori. Ag G 232. Gezur biribil ta lotsagarrizko gezur! Ldi IL 53. Lotsagarrizkoa dek orrela mozorroz jantzi ta etxerik etxe ibiltzea. ABar Goi 18. Oitura zikin / lotsagarrizkoak. SMitx Aranz 216s.
v. tbn. Gco II 62. Itz Azald 89. Echta Jos 190. Kk Ab I 33. Etxde JJ 166.
azpisarrerakoSense-7.2
b) (L, BN, S ap. Lh ; Dv, H).
"Fait pour effrayer. Horra lotsagarrizko solas bat, voila une parole faite pour effrayer" Dv. " Lotsagarrizko abarrotsa, aurpegia, bruit effrayant, visage qui en impose" H.
Eta lotsagarrizko ilhunbea! Dv LEd 220 (Cb Eg II 122 o illuntasun betikoa ).
lotsagarri
<< 1 lo 0 / 0 luze >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper