Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    laino.
    tradizioa
    Tr. La forma propia de la tradición meridional es la(i)ño , y lan(h)o de la septentrional no suletina. Eguiateguy emplea lanho (tbn. Tartas), y lanhu Etchahun. Hay además lañu en algunos pocos autores occidentales, en Lizarraga de Elcano y Z. Moso. Utilizan a(i)ño Añibarro, D. Agirre y --con el significado de 'enfermedad del trigo'-- algunos autores meridionales modernos. En DFrec hay 12 ejs. de laino, 3 de laiño y 1 de lañu, todos ellos meridionales.
    sense-1
    1. (gral.; laiño Mic 8r, H; laño Lcc, Urt I 359 (lañho), VP 56v, Lar, Añ, H); lano (L-ain, B, BN-ciz-arb-baig-lab, R-uzt; vEys, VocB ; -nh- Ht VocGr 336, Arch VocGr , VocBN , Dv, H); lanhu (S; Gèze 322, VocS <lanehoua>); lañu (AN-egüés-ilzarb; Lar, Dv (G), H); leiño (AN-olza); llano (Ae); leñua ((det.).G-nav); aino (aiño V, G, AN; Añ; año H (V, G)) Ref.: Bon; VocPir 85; Bon-Ond 137; VocZeg 287; A (laiño, laño, lano, lanhu, aiño); A Aezk 295; Lrq /lanhũ/, oxít.; Ond Bac; Iz Ulz , To (laiñua), UrrAnz (egoe, tripaki); Echaide Nav 36; EAEL 228; Elexp Berg (laiño); Gte Erd 107 y 108.
    Niebla, bruma, neblina; nube. "Niebla" Lcc, Mic 8r, Lar, Añ, VocZeg, A Aezk e Iz Ulz. "Niebla [...] en parajes bajos, añoa" Añ ( A). "Brouillard" Ht VocGr, VocS, Bon-Ond, VocPir, Arch VocGr, Gèze y Lrq. "Nuage" Bon-Ond y VocBN. "Léger nuage qui ne verse pas d'eau [...]. On l'emploie aussi à la place de hedoia qui est proprement le nuage" Dv. "Mendi hegalak estaltzen dituenean lanhoak, [...]. Arrastirian egiten den lanhoa, biharamuneko eguraldi izanen dela dio" H. "Nube" VocB, Iz UrrAnz y Ond Bac. "Laiño beltzak agiri die" Elexp Berg. "Goizian laiño itxi-itxixa zeuan" Ib. "Ernio lainoak jo du (G-azp)" Gte Erd 108. "Lainoa narratx dagoen tokian ezparak ibiltzen dira (G-goi)" Ib. 108. "Lainoa hankaperaino sartuta dago (G-azp)" Ib. 108. "Lañoa altzetan doa (V-arr), lañoa kendu dau (V-arr, AN-gip-5vill), [...] lañoa joan da (AN-5vill, BN-arb), [...] lanoa ezeztatu da (BN-arb)" Ib. 108. "Laiño zardai batzuk badaude (AN-gip)" Ib. 108. "Lanoak dira, euria ez da urrun (BN-arb)" Ib. 111. AxN explica lanbo (289), por laño. Cf. VocNav: "Lanoa: nombre vasco que dan a la niebla baja [...] (Baztán)" (cf. tbn. s.v. laño). Cf. herrilaino, erlaino, v. 1 gandu (4), hodei. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos desde el s. XVI. Con el sentido de 'niebla' se emplea tanto al Norte como al Sur, ya desde los primeros textos. Ejs. más o menos claros de 'nube' se encuentran desde comienzos del s. XIX, principalmente en textos meridionales.
    Abenduko lañoa. "Niebla de diciembre". RS 4. Hek guztiak ioan zaizkigu nola airean lanhoa. EZ Man I 113. Zuek gidatzen tutzue / hedoi eta lainhoak. EZ Noel 157. Iguzkiak lanhoa bezala haizatzen eta barraiatzen. Ax 441 (V 287). Haren inguruan dira / hodoi eta lanhoak. "Nubes et caligo". (Ps 97, 2) Hm 62. Odei eta lanho lodi bat [...] iarten denian eta formatzen, iguzkiak lurra eztu onsa argitzen. Tt Arima 22. Gau erdia baño illunago, lañoz, odeiez, gereizez [...] betea. Lar SAgust 6. Goizean agerzen den ta eguzk-argiz urratzen den lañoa bezala da. (Iac 4, 15). Mb IArg I 320. Haren altharia lanhoz ta odeiez estalirik zegoela. Egiat 196. Ikusko duténa / lañuen gañeán / etórzen gorén goréna. LE Kop 90. Munduari behatuko diot, airean agertu den bezain sarri suntsitzen den lanho bati bezala. Dh 126. Egoiak eurijak ta laiñuak kenduten dituban legez [...]. fB Ic II 201. Ahargo eta Kanbillu / ardüra da hetan lanhu. ' Souvent couverts de brouillard'. Etch 416. Bizia laburra da. Istant batez itsaasten den lanho baten pare da. Jaur 103. Eta sarturik Moises lañoaren erdira, igo zan mendira. "Medium nebulae". Ur Ex 24, 18. Ikhusi baituke lanho bat, emeki emeki hedoi bilhakatuko dena. Laph 175. Lañuak itxasua / diyote zerratzen. Arrantz 101. Basamortuan [...] / laño artean dabillenean. AB AmaE 133. Zerua goibel zagon, zeren ekhia lanhoek ardura kukutzen baitzuten. Elsb Fram 132. Batzutan ilargia da histen edo gordetzen [...] zeru garbiaren erdian, hedoirik ez lanorik gabe. HU Zez 94.
    ( s. XX) Lañu edo odei baten gañian. Kortazar Serm 6. Englandar ontzia estaldu zan laño artean. Echta Jos 146. Errekondoetan sortzen dan lañoa. A Ardi 109. Lurpian edo goiko lañuetan. EArzdi ( in Kk Ab II 5). Negu-ekatx-laño baltza. Enb 57. Gure izarrik maitatuena / gorde zan lañu tartian. Tx B II 170. Emen euriye eiten dik, / mendiyetan laño. Tx B 188. Odei ta laño. "Las nubes y las nieblas". Laux BBa 136. Iguzki distiranta laño eta edoiez estalia. Zub 121. Oro laño / mê batek estalia. "Por una tenue niebla". Ldi BB 64. Lanhoetarik garbi, mendiak berak lirainago zitzaizkigun agertzen. JE Ber 7. Gauerdian asi ziran laño lodiak. TAg Uzt 107. Marxuan lañua narastion. "Hasta aquí la niebla en mayo". ZMoso 64. Eta lanho handi eta eder baten erdian, Jesus iragan zen zerurat. Zerb IxtS 93. Laño argal aren tartetik an emenka ke-adar zenbait agertzen. Or QA 63. Laño legor edo erreka-laño esaten dioten ortan. Ib. 63. Eta bat-batean, laiño latz xehearen artetik jaiki zen ilargia. Mde Pr 118 (v. tbn. 143; Po 79 lanho). Bearbada, laiñoak artuta, eztu ermita atxeman ahal izan. Etxde JJ 258. Eldu ziraneko ostera lañua jarri zen. Ib. 260. Zeruko [...] laiño zurien egoneziña. Ib. 103. Zortzi hilabetez ez da euririk jausten; zortzi hilabetez, lano bat ez da agertzen. Herr 1-5-1958, 4. Laño baltz bildurgarririk itxasaldetik. Bilbao IpuiB 102. Itsasoan laiño edo gurma sarratua dagon egunetan. Erkiag Arran 109. Laiño artean dabillen egaztiaren oreka. Erkiag BatB 77. Zeruak ez zuen itxura gaixtorik hantxet lanho dilinda txar batzuengatik. JEtchep 48. Goizeko lanho meheak urtzen ari ziren urriko iguzki ahularekin. Ib. 25. Urtu dira laiño beltz eta odei ikaragarriak. Onaind ( in Gazt MusIx 149). Ura lurrun biurtzen du eta aidean jasoaz laiño biurtzen da ur ori. Vill Jaink 31. --[Airekoan] xeheki ikus omen ditazke lur gaineko goiti behera guziak! --Ba, salbu lanoak edo ilhuna direlarik. Larz Iru 138. Laño illunak dagozan arren / egiten dausku aterri. BEnb NereA 234. Laño traketsak beren ondoren / denboralea dakarte. Basarri 9. Aizea ta laiñoa dira erleen etsaiak. And AUzta 85. Goizeko ozkorriyak (laiño gorriak). Ib. 102. Goizean [...] laño izugarria sortu zan [...] eta etzan iya ezer ikusten. Salav 95. Laño bat ere etzan iñun ikusten. Ib. 80. Laister ikusiko dituzu laiño euritsu eta aizearekin bazterrak irakiten. Ibiñ Virgil 79. Lañoak aizetan dabiltz / bide luzeak egiten. NEtx LBB 383. Bezperako laño gorrien arira, eguna aizetsu jaiki zan. Ib. 59. Zeru urdiña, laiño arrastu barik. Alzola Atalak 82 (81 laiñu). Ikusiz lano beltzak metatzen Nafarroako zeru garbian. "Noirs nuages". Ardoy SFRan 73. Itsaso aldetik / laino beltzak datoz. Azurm HitzB 39. Laiñotik berbots au urten zan. Ker Mt 17, 5 (He, TB, Dv, Leon hedoi, Samper odoi, Ur, Ur (V), SalabBN, Ip, Hual, Ol, Or, BiblE (h)odei, Echn goibel). [Burgeten] uda azkenean laiño otz bat sartzen omen da. Uzt Sas 349. Zerua ilun ikusten zuen [...]. Bakar bakarrik garbi hegal bat azaldu zaio lanoen artetik. Larre ( in Xa Odol 16). Auzako kaskoan lano, bier denbora bano. (B). EZBB I 53. Lañoa sartu zaigu. Alkain 17. Erabateko laiño josia sortu zan. AZink 161. Lurra artzeko laiñu baltz artera sartu zan [egazkiña] . Gerrika 242. Goizeko eguzki argia, laino euritsua. MEIG II 143.
    v. tbn. Izt C 235. Bv AsL 399. Etxeg in Muj PAm 29. AzpPr 96. Ag Kr 153. Urruz Zer 70. GMant Goi 38. Lh Yol 37. Jaukol Biozk 18. JMB ELG 83. SMitx Aranz 75. Munita 20. Gand Elorri 203. Anab Poli 52. Zait Plat 51. Ataño TxanKan 217. Laiñu: MendaroTx 246. Lano: Barb Sup 141 (-nh-). Ox 83 (-nh-). Etcham 114. Iratz 51. Lasa Poem 103. Lañu: Bil 163.
    azpiadiera-1.1
    Leihotik [...] so nindagon [...] gogoa han-harat goiti, lanhoetan barna. JE Ber 93. Guzia goian lañotan, idealismo ta utopi giroan jartzen bait duzute. Lab SuEm 198. Ez lañotan ibilli, maite! Ib. 102.
    azpiadiera-1.2
    Izaki orren izena begirunezko laiño tartean nai dute atxiki. Vill Jaink 133.
    azpiadiera-1.3
    (Fig.). Tiniebla, oscuridad; aquello que nubla, oscurece o enturbia la visión, comprensión o conocimiento de algo. "Il se dit de ce qui offusque et voile la vue. [...] Khen diezadazu Iauna, itsutzen nauen lanhoa, ikhus dezadantzat zure argia, [...] le brouillard qui m'aveugle" H.
    Eta izanen aiz itsu [...]. Eta bertan eror zedin haren gainera lanho eta ilhunbe. "Obscurité et ténèbres". Lç Act 13, 11 (He lanbo ilhun bat; v. tbn. Lç 2 Petr 2, 17). Bekhatiaren itzalak eta lanhoak hotzen du [gizona] . Tt Onsa 101. Hordu berean kendu ziran bien begietako laño guziak eta ezagutu zuten [...]. Mb IArg I 284. Emendik aitzin-aurrera proberbio ta laño guziak alde bat utzi ta agerian esanen dizuet [...]. Ib. 332. Bekatuaren lañoak eta illunbe belzak. Ib. 308. Buruko gure laño ta illunzak. Ib. 80. Zegaiti obediu ez zeure konfesoriari? [...] Laño artian zagoz ta biar dozu nok zuzenduba. Mg CO 236. Griña txarrak animaren begietan zabaldu oi duen lañoa edo gandua! AA III 477. Itsutzen ditu gorrotoaren lañoak. AA II 211. Birjinen estaduba bat egiten dabee [...] eguzkijagaz [...]. Ezkonduben bizitzia [...] laino arteko illunagaz. fB Ic III 326. Arimako argiak lanho gabe dire. Hb Esk 5. Eta aundientsu, arrano gisa, / lañoaz goiti egaatu. Otag ( in FrantzesB II 133). Edo nik lañoak ditut begietan edo beroi da. Apaol 107. Itsutua osoki lohikeriaren lanhoek. Jnn SBi 138. [Amak jo zuen haurra] eta jo zueneko, lanho batek hartu ziozkan begiak; itsutua zen osoki. Ib. 70. [Jaidura tzarretarik] ilkhi lanho beltzak adimendua bera goibelduko [du] . Arb Igand 150. Zenbeiten gogotik asko ilunpe, asko lano kendu dituzkegu. HU Zez 80. Gizaldi luzarokoen laiño baltz astun guztiak desegingo ditu. Ag AL 9s. [Gure diputaduak] Kortera [...] doaz / lañuak garbituteko. Enb 62. [Eskualduna astekariak] gure baitarik ditu / lanoak urruntzen, / argitzen gitu eta / fedean sustatzen. Etcham 214. Kafe bero batez lanho dorpe hok ditzagun lehen-bai-lehen aizka. JE Ber 36. Bainan parra eta josteta horiengatik, lanho bat jautsi zitzaioten begietarat nola bihotzetarat. Lf Murtuts 45. Laño gabe gogoan yarri dizkidazu aspaldiko. ' A las claras me has nombrado'. Zait Sof 44. Ene ezbai guzien laiñoek igesegin zuten. Or Aitork 208. Ni naiz Antziña zarra [...] / nere gain daukat [...] / aztikerien / illunpe lañoa. NEtx Antz 8. Alako ames-laiño-kutsuak igurtzi ebala bere burua. Erkiag Arran 130. Dena urrunetik eta ametsaren laiñoz estaldurik [azaldu] . Vill Jaink 130. Urte ta gertari asko laino artean ilun-xamar ageri baitira. Zait Plat 7. Ximonen gaiñera erori zan laño beltza! --Noren semea naiz ni, gero? Netx LBB 125. Zugandik urruti da gezur da engaiñu / zuri esker, obenak ez dit sortu lañu. Ib. 280. Argia ez ezik, badu bere lainoa poesiak. MEIG III 142. Honelakoxe ixtorio bakunak haurtzaroko lainartean utzi uste genituenok . Ib. 44. Mitologiaren laino artean [galdu] . Ib. 102.
    azpiadiera-1.3.1
    Eriotz-laiñoz lausotuak zituan begiak. NEtx LBB 193.
    azpiadiera-1.3.2
    Aberatser huntarsunek emaiten burian lanho. (Canc. pop.). Michel LPB 417.
    azpiadiera-1.4
    (Como representación de lo inconsistente, efímero, pasajero). "(Au fig.). Lanhotan goan dire gure peskizak, nos espérances s'en sont allées en fumée. Buru lanhoz bethea, tête pleine de vaine gloire. La même expression sert aussi dans le sens de 'illusions'" Dv.
    Mundu hunetako zienzia haize eta lanho baizen eztiradenetan. Lç Adv ** 6r. Haien substanzia [...] Iesus Krist Iaunean dela eta baldin nehork harenganik separa baditza eztiradela itzal eta lanho baizen. Lç Ins G, 7r. Laño ta año arin bat baxen eztala [gure bizitzea] . Añ NekeA 218. Ohorezko lanho batengatik, mement batetako atsegin lizun bategatik [galdu dut Jainkoa] . Dh 157 (v. tbn. en contexto similar Dv LEd 156 suntsituz dohan lanhoagatik (Cb Eg II 84 kea puska bategatik)). Zer dire hoiek [...] sari handien aldean? Ez bertzerik, lanhorik eta itxurapenik baizen. Ib. 170 (v. tbn. en contexto similar 199 lanho guti bat). Urtu zitzaigun / poz aien laño ariña. NEtx LBB 381. Ez dute laino iheskor horiek inoren gogoan kabia egiteko astirik izaten. MIH 272.
    azpiadiera-1.5
    (Como primer miembro de comp.).
    Laño-odeien trabes sartzen ditu eguzkiak bere errañuak. Arzac EE 1884a, 134. Mendi gallurrak elur-estalki ta laño-txapelak kendurik. Ag G 43 (Kr 77 tbn. laño txapel). Mendaitzak astintzen dute laño-maindirea. Or Mi 20. Mendiburuetako artillezko laño-txano zurixkak. TAg Uzt 258. Lano sorroetarea gan zen zirurika. Iratz 51. Laño izpirik etzan ageri ortze zabalean. Etxde JJ 10. Goibelak, laño-estalkiz, eguzkiari ate guziak itxita laga zizkion. NEtx LBB 55 (Antz 92 laño-estalgarri). [Zeruaren aurrean ni] laño-lits bat naun. Ib. 234. Etxetatik kea; / zeruak laño autsa. Ib. 229. Bi aldetako Otxagiko teilatu lainourratzailea. K. Izagirre Gauzetan 25. Laño-kolpe orrekin batera. Alkain 76. Bere zerua zeharkatzen duten laino-geriza olatuak. "Las grandes oleadas de sombras agitadas". MEIG IX 117. (en colab. con NEtx)
    azpiadiera-1.6
    (Como segundo miembro de comp.). "Niebla que levanta el cierzo, ifarllano (AN)" Aq 577. "Goizlaiño, niebla de la mañana" A. "Goizean erreka lainoa dago (G-goi), erlaino da" Gte Erd 108.
    Bolbora lanho batez. Zby RIEV 1908, 769. Ur-lañozko estalki andi bat jarri jakon [Kantauriko itxasoari] . Ag Kr 14. Pipako ke-laño artetik. Ag G 208. Ekaitz-lañoa eta Odei [jainkoizuna] batzuetan berdintzat artzen dira. J;B ELG 84 (v. tbn. NEtx Antz 82 ekaitz-laño). Itsas-laiñoa sortu-lekua / ez ezagutzen, damurik. "Las nieblas". Or Eus 384. Aizealdi laisterrak, mendiak eta basoak isastu ondoren, auts-lañoak arrotzen ditue bideetan. TAg Uzt 130. Gure balkoitik Narbaitzuko gañeraño, laño zuria zegon, itxaso zabal antzera. [...]. Laño legor edo erreka-laño esaten dioten ortan igerika asi naia eman zidanan, leiotik gain artaraño. Or QA 62s. Amar-amaika urteko mutikoak birlora-laiñoz ta sorgin-lanbropean [...] irudipetu oi ditue [...] milla gorabeera. Erkiag BatB 19s. Goiz-lainoaren antzeko izango dira. BiblE Os 13, 3 (Dv goizeko lanho, Ker goizeko laiño). [Film hau] haurtzaroko amets-lainoz inguratua ageri baitzaigu. MEIG I 181. Itxuraldaturik, eder-lainoz inguraturik. MEIG II 124. (I 170 urriki-laino)
    v. tbn. Ldi BB 56 (loreil-laño). Munita 20 (lurrun laño). Anab Aprika 96 (ondar-laño). NEtx LBB 52 (zoritxar-laño).
    azpiadiera-1.7
    "Laño, horizonte oscuro, porvenir inquietante. Obrerue beia jota dao, eta jornalak ez jiotzen... (igotzen) or dago lañue" Gketx Loiola.
    azpiadiera-1.8
    Begiak arras lanho behatu zautan. Ez dakit hea zeri pentsatzen zuen. JEtchep 112.
    sense-2
    2. (AN-5vill); lano (AN-5vill-ulz, L, BN-baig, S; -nh- SP); lanu (AN-5vill-ulz-erro; -nh- BN-baig); llano (Ae) Ref.: A (lano); A Aezk 295; Echaide Nav 133; Gte Erd 194.
     Vapor, efluvio, emanación, exhalación; humo. "Brouée, vapeur, fumée qui se lève de la terre ou de quelques herbes bouillies. Lanhoari zangoa paratzea" SP. "Fumée ou vapeur jetée par les liquides bouillants" Dv. "Vapeur que dégagent les corps par l'effet de la chaleur. Dirakien uraren lanhoa, la vapeur de l'eau bouillante. Izardia lanhotan iohan zaio, la sueur s'en va en vapeur. [...] Au fig., vapeur, fumée qu'engendrent les passions. Haserrearen eta aberastasunaren lanhoak horditzen du arnoarenak bezanbat" H. "Vaho" A. "[Kafesneak] lañoa botatzen du (AN-5vill), ketan da (BN-arb)" Gte Erd 194. v. IZERDI-LAINO.
    Abiatzen da sutunpa gogorra [...]. / Alde askotan ekusten da lañua. Mg (in VMg 100). Beriala igaroten jakee burura ardauaren lañua. JJMg BasEsc 209. Gorphutz berotutik darizkon lanhoak. "Esprits". Gy 221. Hezur zenbait suan erre izan zituen / zoiñen lanhoa igan baitzen / Yupiterren sudurpera. "La fumée". Ib. 285. Berinaki pozi bat supizteko baten lanoarekin apur bat belztuz. Harek eztitzen zuen [iguzkiaren distira] . HU Zez 96. Tuta batzuetarik igortzen dute bertz heien barnerat ur irakituaren lanhoa. JE Bur 87 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). Aski da [loreak] untzi hetsi batean ezartzea ur xorta batekin, eta azpitik berotzea. Daukan olioa lanhotan atheratzen zako. Ib. 87n. Lantegi handiak ezagun dira, gero ta handiago, lano beltz bat hedatzen dutela. StPierre 26. Ta billa dio bare / laiñoa dariola. "El bazo que humea". Or Eus 137.
    sense-3
    3. (lainho L; laiño H); lanho (H); aino ( aiño G-goi-to-nav, AN-olza; año G; Lar, Añ, Lcq 183, H) Ref.: A (lainho, aiño); Iz Als (aino).
     "Añublo en las mieses" , "niebla en las mieses" Lar y Añ. "Añoa" Izt C 234 (sin trad., en una lista de términos relacionados con la agricultura). "Nielle des blés, charbon des blés" H. "Enfermedad del trigo" A. "Año (G), tizón, enfermedad del maíz" Ib. "Ez othe diote han-hemenka ilhindiari lanoa bardin erraten?" Zerb GH 1931, 321. Cf. VocNav: "Lañoa, enfermedad del trigo llamada caries, tizón o niebla (Montaña)".
    Urik bagez edo laño gaiztoz galdu oi dira zenbait aldiz azitzen hari diran gariko zenbait ale ta gelditzen dira azal utsean. Mb IArg I 205. Arriak, zamorroak, gorriñak, oloak, añoak edo beste gaitzen batek beren soroak alperrik galdu bear dieztelako. Ag Serm 420. Gorriñak, oloak, añoak edo beste gaitzen batek beren soroak alperrik galdu bear dieztelako. A. Noiz-bein ez da arrigarri mutur-uts eta aiño (arto ta gariaren gaitza). Or Eus 46. Biotz-iriñik ez alegiya / baizik añoaren beltza. EA OlBe 98.
    sense-4
    4. aino (A; año Añ, H), aiñu (V ap. A). "Sombra" Añ. "Ombre que produit un nuage" H. "Aiño (?), sombra" A.
    Badakizue zer dan kereiza, itzala edo añoa? Bada itzal baten edo kereiza baten itzak aditzen zaudete. Ag Serm 243.
    sense-5
    5. lanho (-nh- Dv), aino (aiño V-gip ap. A). "Arraxina lanhoa, noir de fumée" Dv. "Porquería del humo" A.
    sense-6
    6. "(G-bet, B), paño de agua que cubre los cristales" A.
    sense-7
    7. ainu. "Aiñu (V-gip), pelusa del lienzo" A.
    sense-8
    8. ainu. "Añu (G-azp), cierta mala hierba que crece en los trigales" A.
    sense-9
    9. aino (-iño A), ainu (-iñu A). "Puesta de sol" A.
    sense-10
    10. Catarata (del ojo).
    [Izeba Auxtiñari] begi batean zeukan alako lañu txuri batek ez zion ezer ikusten uzten. Ugalde Iltz 15. Besoak sendo [...] / bigun, anka ta gerriak / [...] lañorik gabe begiak. Basarri 89.
    azpisarrera-1
    BEHE-LAINO (belaino V-ger-m-gip). Ref.: A; Iz UrrAnz; Elexp Berg. Niebla. "Niebla baja, bruma" A. "Belañua, la niebla" Iz UrrAnz.
    Baiña be-laiñoak artu dauz mendiak bazkal ostean. Alzola Atalak 89.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Astarloaren uri zarra aurrean; Kirikiñorena ta nerea be-laiñopean. Alzola Atalak 89.
    azpisarrera-2
    LAINO-HANKA. Nubarrón.
    Agur eginda etxe aldera / biurtu ziradenian, / laño-anka bat itxas aldeti / ikusi zuten airian. And Egun 114.
    azpisarrera-3
    LAINO-ANTX. Algo oscuro, algo confuso.
    Ez dala poesia mueta au sobera argi izaten; illun-antxa baizik, laño-antxa. Lek (in MEIG II 124).
    azpisarrera-4
    LAINO-ARRAIA. "Brouillard sur l'horizon, lanharraia" Foix.
    azpisarrera-5
    LAINO BAXU. Niebla. v. BEHE-LAINO.
    Laiño baju zuri / t'euri geldiari. Gand Elorri 197 (v. tbn. 196).
    azpisarrera-6
    LAINO-BEHERA (laiño-bera V-arr-oroz-m ap. A; lañobera V-arr ap. A), LAINABERA (-iñ- V-arrig ap. A). "Bruma" A. "Niebla baja" Ib. v. BEHE-LAINO.
    azpisarrera-7
    LAINO-BRISA. "Lañobrisa, el nublado muy tenue del cielo" Iz UrrAnz.
    azpisarrera-8
    LAINO EGIN. Hacer tiempo nublado. "Biar laño eginen du (AN-gip)" Gte Erd 107.
    azpisarrera-9
    LAINO EGON; LAINO IZAN; LAINO IRAUN (...). Estar, seguir... nublado. "Bihar laño izain da (AN-5vill), [...] biar laño izango da (G-azp)" Gte Erd 107. "Erdi laño dago (G-azp)" Ib. 108. "Goizean laño zan baña garbitu du (G-azp)" Ib. 108.
    Laiño da Guratz eskuin, laiño da / Arruzgain ezker-aldean, / laiño Oillarradar, laiño Mustulur. "Nublados están". Or Eus 297. Arrain-keta dabiltzano, / eskuak zeru-alde egon otoitzean: / itsasoa ez dadin ez harro, ez lano. Iratz 116. Erdi-aro laño dago, / ez eguzki, ez izarño. SMitx Aranz 70. [Erdi-arok] beti ere laño iraungo / bidea urra dezaguño. Ib. 74. Orexaran errekazuloa laño zegonan. Or QA 63. Tinki nedukan [...] Iaunaren Elizako siñestea. Aunitzetan laiño, bai, [...] alabaiñan [...]. "Informis". Or Aitork 161. Olerkari zarren aldia laino dago. Zait Plat 27. Erdi laiño zegoan. JAzpiroz 77.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Itxura utsak gure begiak / ez ditzala jarri laño. Olea 181.
    azpisarrerakoSense-9.2
    "Laño lodia da (AN-gip)" Gte Erd 108.
    azpisarrerakoSense-9.3
    (Con vb. no expreso).
    Zutik egoteko kelmenik gabe [...] begiak laiño, barrua laiñoago. Mok 19. Itsasoa laino eta Donostia bera nekez ikusten diagu. Lasa Poem 83.
    azpisarrera-10
    LAINO-HERRESTA (laño Sc ap. A; lanhu- Foix). "Laño-errestak, niebla rastrera" A. "Brouillard très bas, lanhu herrestak" Foix.
    azpisarrera-11
    LAINO-GANDU.
    Bazkalondoko laiño-gandurik / ez dute biek begian. "La bruma que sigue a la siesta". Or Eus 316.
    azpisarrera-12
    LAINO-IHINTZ (lanointz B ap. A; lanintz B ap. A VocB). "Humedad que despide la nube" VocB. "Lanointz, lluvia menuda" A.
    azpisarrera-13
    LAINO ITSU (AN-gip; -iño V-oroz-och; -año G-azp; lanho B). Ref.: A; Gte Erd 108; ZestErret. "Niebla que arrastra" A. "Niebla pegajosa" Ib. "Laino itsua zon (AN-gip)" Gte Erd 108. "Hau laino itsua (G-azp)" Ib. 108. "Atzo goizaldea laiñoitsuakin etzan eze ikusten" ZestErret.
    An doazi Marman eta Barban, zelaiean laño itsua eraikiz. 'Ils forment une brume'. Or Mi 78. Mendi aietan, laiño itxua ere askotan izaten zan. BasoM 136.
    azpisarrera-14
    LAINO JATSI. "Laiño jatsi (V-m), niebla que arrastra" A.
    azpisarrera-15
    LAINO-KOSKA. "Laino koska haundia dator (G-azp) [...]. Laino koskak ekaitz aurretik eta bestela ere izaten dira (G-azp)" Gte Erd 108.
    azpisarrera-16
    LAINO-MARISMA (V-oroz). "Neblina (lañu marismea)" JMB ELG II 82.
    azpisarrera-17
    LAINO-MATAZA.
    Conjunto de nubes.
    Eguzkia be bekoz beko ipiñi yakon laiño matasa zuzitu ta izpi egiten alegindu oi da. Onaind STeresa 77.
    azpisarrera-18
    LAINO MEHE. "Laino mea, la nube tenue" Iz Als.
    azpisarrera-19
    LAINO-MORDO.
    azpisarrerakoSense-19.1
    a) "Laiño-mordo (G-azp-to), nubarrón" A.
    Ortze-zear zebiltzan laño-mordo zuriskak. TAg Uzt 68. Laño-mordoak alkarren gainka. SMitx Aranz 63.
    azpisarrerakoSense-19.2
    b) "El montón de plantas que salen de la misma raíz, torto bat; laiño-mordua" Iz ArOñ (s.v. tortúa).
    azpisarrera-20
    LAINO-MULTZO.
    azpisarrerakoSense-20.1
    a) Conjunto, grupo de nubes.
    Aari-buruak dira laiño-moltsuak motroka-motroka daudenean. And AUzta 103. Gu allegatzerako, laiño-moltso itxu bat sartu zuan gain artan. BasoM 136.
    azpisarrerakoSense-20.2
    b) Nebulosa.
    Gu allegatzerako, laiño-moltso itxu bat sartu zuan gain artan. Vill Jaink 36. Laplaceren laiño-multzoa. Ib. 37.
    azpisarrera-21
    LAINO NARRAS. "Laiño narras (V-m-l), niebla que arrastra" A.
    azpisarrera-22
    LAINO-PILO. Conjunto, grupo de nubes.
    Auts koloreko laiño pilloak inguratu zizkieten otzaren lagun. NEtx LBB 95 (v. tbn. Antz 55).
    azpisarrera-23
    LAINO POZOINDATU. Fumigador, gas para fumigar.
    Ganberako zokoak lano pozoindatuz errerikan ere. JE Med 101. Errauts pikor batek berak gorderik badauzke milaka ["microbe"], azpian edo barnean, edozoin lano pozoindatu hedaturikan ere ez bailitake hetara hel. Ib. 101.
    azpisarrera-24
    LAINO-SARE.
    Laiño-sarean mendi dirudi [...]. "Entre la niebla, ya ligera". Or Eus 299.
    azpisarrera-25
    LAINOTAN.
    azpisarrerakoSense-25.1
    a) (Estar, etc.) nublado; entre nubes.
    Errekondo sakon batean egoan Ozinbeltz [...] laiñotan. Ag AL 23. Laiñotan legez geldituten iakozan ikusten ziran gauza danak. Ib. 54. [Aiton-illobak] anima, gerora begira, lañotan bezela daramate. Ag G 198. Bere izaera ta bere ateraldiak, lañotan bezela, erdi-izkutuan zeuden. Muj PAm 13. Atzera neskak begiratuta / laiñotan dakus erria. Or Eus 299. Ibarrak / lañotan daudeño. "Mientras la bruma cubra las cañadas". Ldi BB 158. Lañotan igo nintzan Mandubi gaiñeraiño. AZink 158.
    azpisarrerakoSense-25.2
    b) Humeando. "Kafesnea lañotan dago oraindikan (AN-gip), kafesnea lurruna darixola dao (V-arr)" Gte Erd 194.
    azpisarrera-26
    LAINO TARRAS. "Laiño tarras (V-arr-arrig), niebla que arrastra" A.
    azpisarrera-27
    LAINO TONTOR (G-azp-goi). "Laino tontorrak daude (trumoiaren aurretik datozenak) (G-azp)" Gte Erd 108. "Laino tontorrak datoz (G-goi)" Ib. 108.
    azpisarrera-28
    LAINO-TORRE. "(V-arr-oroz-m-gip), nubarrón" A.
    azpisarrera-29
    LAINO TZAR; LAINO TXAR. Nubarrón.
    Hauxe da atheraldi erhoa! Lanho tzar zurpail batzuek hola dauzute kaskoa berotzen zuri? JE Ber 80. Oraino goiza zen. Lano txar batzuek mendiak kukutzen zituzten. Zerb Azk 39.
    azpisarrera-30
    LAINO ZAKAR. "Laino zakarrak, los nubarrones" Iz Als.
    azpisarrera-31
    LAINOZKO. De niebla.
    [Mendiak] lañuzkoa edo edur zuriz egiña [jazkera] . Ag Kr 213. [Itzaga ta Elo-mendiren] laiñozko txano-gaiñetan. "Caperuzas de niebla". Mok 21. Lañozko maindira zurija baidager / uri zabalean. Laux BBa 120. Aizeak gero ta kementsuago bakantzen zun lañozko maindire egoskorra. Etxde JJ 260. [Bazitekean Maider] lañuzko sare artatik ezin atera ibiltzea. Ib. 257.

    laino

    laino
    << kuluxka 0 / 0 lastimalki >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper