Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    kondenatu.
    tradizioa
    Tr. La forma atestiguada al Sur es kondenatu (si exceptuamos kondemnatu en Ros). Al Norte, hasta el s. XVIII, hay testimonios de kondemnatu y kondenatu en autores labortanos y bajo-navarros; desde el s. XIX sólo hay ejs. de kondenatu. Los autores suletinos emplean kondemnatü (Tartas (Onsa 131), Belapeyre, UskLiB (38) y CatS (36)), kundenatü (Xarlem 931, Etchahun (306), CatS (47), Inchauspe (Hil 129)), y kondenatü (Xarlem (160), UskLiB (57), CatS (26)). En DFrec hay 47 ejs. de kondenatu.
    sense-1
    1. (V-gip ap. Elexp Berg ; Lcc (-adu), Urt I 138, Lar, Añ, VocBN , Dv, H); kondemnatu; kondeenatu; kundenatu (S ap. Lrq ; Chaho, Gèze).
    Condenar. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque escasea en los autores meridionales del s. XX.
    Halaz kondemnatu zuten Ieinkoa ere hiltzera. E 235. Zeren lurrean sepulkre bat bezala den ifernua, zeinetan ezarten baitira herio eternalera kondemnatuak. Lç ABC I 8v. Nik ez neike / a legiala konsejadu, / zerren [erregek] leike / oi ta bertati kondenadu. Lazarraga 1198r. Kondenetzen [sic] du kostu guztietan D. Martin de Valcarlosi, eta eztiazola eragotzi niork. BLeiz (ed. ASJU 1978-79) 237 (en la edición de ETZ 46 kondetzen du). Kondemnatzen diat suko penara. EZ Man I 13 (Noel 96 kondenatu). Iustiziaz kondena dezaketen arteiño pagatu nahi eztuenak. Ax 244 (V 163). Jesüs-Krist hala kondemnatü ondoan, Jüdiek zer egin zien? Bp II 48. Ezarten deutse [Jangoikoak] bere maldizinoea, kondenetan dituz eriotzara, eta ondatuten dituz infernura. Oe 106. Kondemnatu zuten ihara-harriaren biratzerat. Lg I 234. Ez dut hunen baitan aurkhitzen zertaz kondemna. Lg II 270. Presondegi beltz baterat kondemnatua. Mih 107. Jangoikoaren Justiziak arrazoi andiarekin kondenatu nau. Mg CC 138. Ez eizube inor kondenadu eta etzare kondenadubak izango. Astar II 185. Lege hoien arabera, / kondena nazak hilltzera. Gy 259. Kondenatu zuten Luis XVIna gillotinarat. Elsb Fram 104. Hiltzerat kondenatu gaituzte! Zerb IxtS 74. Judikatu gabe kondenatu zaitue. Arti MaldanB 209. Horra zergatik Platonek kondenatzen dituen partzuergoan bizitzerat. Lf (in Zait Plat XVII). Ez dugu deus arrapatu hori kondena dezakenik. Larz Senper 78. Sutara kondenatu behar dugu ezeren aitzakirik gabe. Berron Kijote 76. Kondenatu berri hartan, mingarri zitzaidan penatuen uniformea jantzi beharra. MEIG IX 95.
    v. tbn. Mat 72. Ber Doc 99r. Harb 236. SP Phil 164. Gç 159. Ch III 36, 1. He Gudu 144. Cb Eg II 150. Mb IArg I 280. AR 307. Brtc 79. CatLan 33. Iraultza 16. Monho 124. LE Ong 42r. MarIl 109. Jaur 110. Bordel 141. Dv LEd 127. Lard 414. Xe 363. Sor AKaik 130. Camp EE 1882a, 67. Jnn SBi 55. Zby RIEV 1909, 228. Ip Hil 7. Lap 326 (V 149). HU Zez 24. Ag Serm 281. CatJauf 53. Ox 204. Etcham 61. Balad 239. PierKat 57. Lf Murtuts 51. Etxde JJ 174. Ardoy SFran 349. Kondenadu: Cap 72. Añ EL2 220. Kondenau: Urqz 14.
    azpiadiera-1.1
    "Condamner un malade" H.
    Eritasunak [ardi] bat jo balin badu, tropa guzia hiltzera kondenatua dela. Larre ArtzainE 47.
    azpiadiera-1.2
    [Eskean] ematen zioten dena katilu artara kondenatzen zuan. Bv AsL 51.
    azpiadiera-1.3
    (Part. en función de adj. y sust.).
    Sartzen da karzelian adeskide kondematiaren berme. Tt Onsa 126 (Arima 79 kondemnatia). Plazaren erdi-erdian kondenatu bat hiltzen ari da. Mde Pr 71. Kondenatua bere bizitza guztian gizon prestu bat izanen litzakeena. Arti Tobera 273. Kondenatuei laguntzera. Berron Kijote 82.
    sense-2
    2. (V-gip ap. Elexp Berg ; Lar, H (V, G)).
    (Aux. intrans.).Condenarse, ir al infierno. "Damner, anima kondenatua" H. Tr. Documentado sobre todo en textos meridionales.
    Eztut erraiten kondenatuko dela, eta ez salbatuko dela ere. Ax 209 (V 140). Hiltzen aizen mementoan / izanez aiz jujatuko, / edo kondemnatuko aiz, / edo justifikatuko. Gç 171. Kondenatzeko bidean dago? Lar Carta a Gandara 161. Judako erregeak, bost salbatu, amairu kondenatu ziran. Cb Eg III 333. Kontriziñoea daukana salbauko litzateke, eta atrizinoea daukana kondenau. Oe 130s. Biti bat, edo ondo konfesau, edo betiko kondenau. Mg CO 174 (CC 142 kondenatu). Argiro dazaut, kondenauko nazala onduten ezpanaz. Añ EL1 53. Pekatu andietan erraz erorteko eta kondenatzeko peril edo arriskuan dago. Gco II 12. Onegatik dio gizon jakintsu batek emakume geiago kondenatzen dala gizon baño. AA III 554. Bera kondenau zalako bestiak kondenau gura izatia. JJMg BasEsc 15. Inumerable izanen dira / kondenatuko direnak. Bordel 84. Pekatari guztijak kondenauko badira nor da zerura juango dana? Ur MarIl 45. Baña sinisten ez duena kondenatuko da. Lard 477. Hori ardiesten ez badut kondenatu eta ifernuko estiretan egon beharko othe dut? Dv LEd 61 (Cb Eg III 27 kondenatu). Puntu eta instante guzietan pekatu egiñ nezake, hill niteke eta kondena niteke. Arr May 33. Bestela kondenatu / egingo zerate! Uzt Sas 110. Ala gertatzen bada, kondenatu naizen siñalea dek. JAzpiroz 97.
    v. tbn. Suescun 3. OA 166. El 71. Iraz 65. fB Olg 158. Ud 145. Gand Eusk 1956, 220 (V-gip). Mattin 39. Kondenadu: Cap 32. Zubia 150. Kondenau: CatBus 52. Itz Azald 213. Kondemnatyu: Ch III 2, 3. Kundenatü: Xarlem 172.
    azpiadiera-2.1
    (Part. en función de adj. y sust.).
    Esango dabe / kondenaduak orduan: / "Oi nox zenbilzen / orrinbat gatxez munduan? Lazarraga 1199r. Oi konfesore kondenaduak orduan / eranzungo dau. Ib. 1199v. Deabruek daramate kondemnatu dongea. EZ Man I 96. Ifernu hartan egonen dira kondenatu guztiak. Ax 580 (V 373). Demonioakin eta beste kondenatu guzien konpañian. OA 50. Anima santa bat zerutik jatxiko da, ta anima kondenatu bat infernutik igoko da. Cb Eg II 145 (Dv LEd 258 kondenatu). Emakume kondenatu aren animak. Mg CC 128. Kondenau guztiak salbauko balira bere. fB Ic I 62. Kondenadubakaz bakarrik ezin euki ginaike karidaderik. Astar II 23. Kondenaduen infernua. CatLlo 24. Ez kondenatiuen lekiua, baizik linbua, non baizauden justuak. CatR 29. (v. tbn. kondenatuen en el mismo contexto en Mat 59, Iraz 18, Cb CatV 26, Zuzaeta 80, Añ CatAN 24, CatB 30, CatLlo 16, CatLuz 13, Legaz 16, CatAe 28, CatSal 29 y CatUlz 9) Zelan leiteke, izanik pena kaltekoa andiena kondenaduentzat, umentzat alan ez izatea? Itz Azald 41. Salbaziyorik iñon ez daukan / amona kondenatua. Tx B II 22.
    v. tbn. OA 40. Oe 90. LE Doc 270. Dh 154. Arr May 97. Kondenau: JJMg BasEsc 91.
    azpiadiera-2.1.1
    (kondenada, forma de fem.).
    Geratu zirian ikariaz konorte ta zenzun baga legez, ta berba egin eutseen arima kondenada ak. Mg CO 186.
    azpiadiera-2.2
    (Aux. trans., con arima como objeto, o con objeto personal).
    Bizitzan atera dedan irabazia da [...] nere anima eternidade guziko tormentuetara kondenatzea. Cb Eg II 92 (Dv LEd 167 galpenera ez banu kondenatu neure burua). Eren buruak kondenatzen ditue. Gco I 414. Bere burua kondenatzen du gure aita erraten duen aldi guziez. Dh 251. Zenbat sazerdotek, arturik estadu andija, [...] kondeneetan ditubeen eureen ta beste askoren arimak! JJMg BasEsc 214. Zurretan dot neure gorputza neure aragijak kondenau ez nagijan. fB Ic II 279.
    sense-3
    3. Condenar, censurar, desaprobar. v. gaitzetsi.
    Iainkoak gaitzeriztea kondemnatzen duenean aditzera emaiten drauku manatzen gaituela elkhar onhets dezagun. Lç Ins D, 7r. Nork [...] zure parezera kondemnaturen baitute. MRos 14.1r. Dastatu eztuten bianda arbuiatzen dute, eztakiten gauza kondenatzen dute. Ax 504 (V 325). Kontrarioaren erraitea lizateke erhokeria handia eta egiazko erreberia filosofo zuhur guztiez kondenaturikakoa. ES 194. Munduan kondemnatzen edo laudatzen diren gauzez. Ch II 1, 7. Kondenatzen ditutzun flakeza beretan eror zaitezen. He Gudu 112. Gabazko eta ermitetako festa eragabeak kondenatu ta kendu ditu. Cb Eg III 358s. Errelijione bat [...] gauza guziak zorrozki kondenatzen dituena? Lg II 144. Ez balitu kondenatzen / Ebanjelioko legeak / hura predikatuko zen. Monho 40. Ebanjelio Santuak kondenatzen dituan usadio galgarri askorekin. Gco I 418. Jaungoikuak kondeenetan dabena, gizonak onzat emon ezin legijee. fB Olg 12. Nola neronek kondena nezaken nere erhokeria! Dv LEd 155. Beraz orri baimena ukatzia Ebanjeliua bera kondenatzia da. Bv AsL 73. Gizaldi onen aurka (kontra) Ninivetarrak jaiki ta gaitzetsi (kondenatu) egingo zituztela. A Ardi 84s. Nola dezaket kondena / nihaurek maite dutana? Xa Odol 97.
    v. tbn. Mih 61. fB Olg 91. Astar II 172. Hb Esk 39. Vill Jaink 89.

    kondenatu

    kondenatu
    << kexu 0 / 0 konfesio >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper