Tr. Aparece, con el sdo. de 'Naturaleza', en CatBurg (izakiz gainera ), Iztueta y D. Agirre, y, con el de 'ser, criatura' (así como en otros menos frecs.), en autores meridionales desde principios del s. XX. Emplean ixaki Altuna (100), Zabala Arana y Lauaxeta (BBa 126), y hay izaiki en Mirande (Po 61). En DFrec hay 30 ejs. de izaki, meridionales.
sense-1
1."Naturaleza"IztVocC.
Mendi maitagarri oezaz izakiak ondo doaindua arkitzen da Gipuzkoako Probintzia. IztC 32.
Gai guztietara da Probinzia labur au, izakiagandik doatsueraz ondo betea. Ib. 24s (v. tbn. 2, 4, etc.).
Izaki guztia arriturik. AgEzale 1899, 397a (unas líneas más arriba izake, tal vez errata).
Egia da, semien gañean, Jaungoikoak eta izakiak emoniko aginpidea daukiela gurasoak. AgKr 108.
Izakiak berez dituan ta mendi basoetan diran [...] danak. AgG 3.
sense-2
2.(V-arr-och ap. A; Añ), izagi (A, que cita a Ast), izaiki (V-och ap. A), ixaki. Ser, criatura, ente. "Ente" Añ. "Cosa, ente" A. "Izaki (V), izaiki (V), utensilio, cosa" A Morf 133a. Osterantzeko izaki danak, zuaitzak, zelaiak, abere [...]. AgEEs 1917, 211.
Leaburu osoa, beronen etxe ta eliza, izaki ta gizaki, orrera eramango zinuzkela. AArdi 12.
Zu zara Miren izaki eder, / oron artean altsua. GMantGoi 111.
Arima ta gorputzaz osotutako izaki adimenduna da gizona. KIkV 20.
(KIkG 13 izaki adimenduna)Indutarren artian batzuk iñuenez, Ixaki nagosi bakarra bixi ei-zan lenian.ZAEuzk 1929, 6.
Predika zaiezue Berri-ona izaki guziai. IrYKBiz 541.
Mitolojiazko izaki batzuek. JMBELG 90.
Arimea deritxogun izaki au. EguzkGizAuz 47.
Beste izaki guztiak bezelaxe, berdin gizakumeak ere. TAgUzt 251.
Bera bezelako izaki aul batek ezin eutsi aragiaren oldar sutsuari. EtxdeJJ 207.
Gizaki, abere edota izaki. ErkiagArran 28.
Izadiak xede jakin bat izendatzen dio izaki bakoitzari. VillJaink 109.
[Jainkoak] munduko izaki edo gauz guziak ezerezetik sortzea erabaki zuan. MAtxGazt 13.
[Biotz erdiko baserritxua] zu zara gure izaki danen emoille eta jaubia. BEnbNereA 100.
Izakiak. "Las criaturas".GaztMusIx 183 (v. tbn. Or ib. 197 y Onaind ib. 204 izakiak).
Izaki oro esnatu dedinean [...] / eguna jaiki garaiean. LasaPoem 90.
Izaki guztietaz arduratzen da Jauna. OnaindSTeresa 37.
Formarik gabeko izakia. MEIG IX 123.
(en colab. con NEtx)Lurralde izkutuak, izaki beldurgarriz josiak. MIH 323.
Ikusiko dugu badirela nolanahiko izakiak, gorputzdunak eta gorputzik gabeak. MEIG VI 180.
v. tbn. Zink Crit 25. Jaukol Biozk 34. Or Mi 77. Munita 101. Txill Let 27. Gand Elorri 133. Arti MaldanB 194. Zait Plat 154. Ibiñ Virgil 107.
sense-3
3.Naturaleza, esencia.v. izaera,izakera. Euskel-izenak [...] gauzaren izakiya adierazten dute. BPrad EEs 1913, 221. Bazkun bakoitzaren izakiak ez du deus ikusi bearrik bazkideen izakiekin. "Personalidad" EAEg 8-4-1960, 1460.
sense-4
4.Existencia. Yainkoari zor bizitza / [...], nere sortze, nere izaki. EAOlBe 35.
azpisarrera-1
IZAKI-JAKINTZA.
"Métaphysique" T-L.
azpisarrera-2
IZAKIZ GAINERA.
De manera sobrenatural. --Jesu-Kristo gure Jauna nola sortu ta jaiozan Birjina zan Amagandik? --Jainkoa zitxekala mirariz ta izakiz gañera. CatBurg 18.
(en el ms. original gauza naturalaz gañera)Jangoikoak izakiz ganera edo sobrenaturalmente eta mirariz obraetan ebala. CbCatV 26.
azpisarrera-3
IZAKIZKO.
[Madrillgo] Gabinete kondaira izakizkora. 'Gabinete de Historia Natural'.IztC 74.