Tr. Documentado desde mediados del s. XVII, es relativamente más frecuente al Norte. Las formas istan e ixtan sólo se encuentran seguidas de consonante. En DFrec hay 4 ejs. de ixtant, septentrionales.
sense-1
1.
(VocBN→Chaho, Gèze);
ixtant (S ap. Lrq
; VocBN, Hb);
ixtante;
istante (Añ);
ixtan;
istan;
instant (ArchVocGr, H);
instante (Lar→Chaho, Añ, H);
estant (O-SP 228→SP). Instante, momento."Estant berian, au même instant"O-SP 228.
"Minuto"Añ.
Cf. ittant. Azkeneko instantaz [orroitu]. ArgDevB 147.
Adbertitzen dan instantetik. OA 159.
Instant huntan hiltzia hel balekizü. Mst I 24, 7.
Zein labur ote? Aldian puntu edo instant batekoa. MbIArg I 320.
Noiznái deidezázun, istánte bereán erranendizúla. LEOng 79v.
Puntu edo instante bakoitzean. AA III 313.
Istante baten jausten dira inpernura. fBOlg 77.
Istant oroz. MarIl 118.
(v. istantero)Balekije instante atan galtzen dabela zeruan sartzeko dauken araude edo deretxua!AgSerm 187.
Ixtantaren buruko. BarbSup 43.
Haurren axola istant bateko piztu-ta berehala hasi zen ilauntzen. MdePr 87.
Ixtanpat pensaketan egon zen. IzetaDirG 44.
Ixtan bat ixilik egon. JEtchep 85.
Ixtante batez konpon dauzkegu. ZMoso 74.
Alabainan, bazuen istanpaten pipagailua!Etchebarne 44 (ib. 28 ixtanbat, ib. 78 ixtanpat, ib. 88 ixtant bat).
[Aingereak] istan batean iltzen ere oso zailla. JAzpiroz 151.
Ixtant baterako luma eta tintontzia hartzen badizkiot. MIH 152.
Istant batean isuri zaizkigula urteak eskuen artetik. MEIG VII 161.
v. tbn. El 4. Urqz 29. Jaur 103. Gy 205. ChantP 348. Otag in FrantzesB II 128 (istanpat-). TP Kattalin 181. Larz Iru 110. Olea 230. Ixtant: Monho 102. Jnn SBi 118. Elsb Fram 60. HU Zez 131. Prot 66. TP Kattalin 192. JAIraz Bizia 49. Larz Iru 24. Lf in Casve SGrazi 11. Istan: Iratz 63. Othoizlari 1961, 358. NEtx LBB 203. Mattin 16. Instant: Gç 30. Ch I 22, 6. CatLav 32 (V 24). He Gudu 120. Brtc 93. Monho 116. CatS 102. TP Kattalin 182. Lab SuEm 196. Instante: Iraz 62. Cb Eg II 97. Oe 90. Añ EL1 49. Gco II 13. JJMg BasEsc 184. CatB 9. Echag 85. CatBus 43. Ur MarIl 29. BBatzarN 233. Bil 145. Arr May 47. Auspoa 97, 69. Ixtante: Ud 161. Alz STFer 125. Izeta DirG 69. Lab SuEm 187. Lasa Poem 113. Ixtan: NEtx Antz 153. Ugalde Iltz 34. Larz Iru 62. Zendoia 93.
sense-2
2.(Uso adv.).Al instante, inmediatamente. Baña plómua istánte oztuzé nola úra. LEJMSB 354.
Zeñatuzué agoan, eta istánte mintzatuzé sueltokí mútu zéna. Ib. 390.
Huna nun arribatzen nizan ixtante hiruetan hogoita hamalau urtetara.Etchebarne 17.
Andredena Mari hurbildua, ixtante hor ditugu bestak.LarreArtzainE 65.
azpisarrera-1
ISTANT ARTIO.
Hasta pronto (fórmula de despedida). Ixtante artio, beraz. LarzIru 70.
azpisarrera-2
ISTANTEAN(ixtantin S ap. Lrq; Lh). Al instante, inmediatamente. "Ixtantian, tout de suite" Lh. Jaiki zite, eta instantian has zite. Mst I 22, 5 (Ip berhala).
Ukituzué, ta istantean sendatuzé. LEOng 24v.
Ekarriko du errotatik istantian. SorAuOst 80.
Ondotik hor dituzke ixtantean. BarbSup 173.
Nik uste nuen ixtantean hemen ukanen gintuela. Herr 3-4-1958, 1.
Eraman niñun bere kotxean, eta ixtantean Barazarren giñan. AZink 82.
Elizarainoko otoitz-itzuli bat ere egin behar eta ixtantean afaria. LarreArtzainE 197.
v. tbn.
Xarlem 322. Noe 108. Ixtantean: Lf Murtuts 49. JEtchep 25. Larz Iru 12. Ardoy SFran 235. Instantean: Mde Pr 91.
azpisarrera-3
ISTANTEKO.
(instant- Lar). a) "Instantáneo", "momentáneo" Lar. b) Inmediatamente, al instante. Ixtanteko, bigarrena badoako nausiari. Barb Leg 142. Louis XII ere hil zen ixtanteko. Zerb IxtS 109. Harekin ere ixtanteko adixkidetu nintzan. Etchebarne 88. Ixtanteko jin baitzen berriz, denekin bazkaldurik, beheitiko treinaren tenorea. Larre ArtzainE 114.
azpisarrera-4
ISTANTEZKO.
Momentáneo, efímero. Instantezko gathe batez / da bizia lothua. ArgDevB 160.