Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gazi.
    etimologikoa
    Etim. Para su relación con gatz, v. FHV 289.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt I 285, VP 51v, Lar, VocBN , Gèze, Dv, H); gatzi (V-gip) Ref.: A; Bon-Ond 154; Lrq /gasi/; Etxba Eib (gazixa); Iz ArOñ (gasi), Als (salda), R 307, To , UrrAnz, Ulz ; Elexp Berg (gazi, gatzi).
    Salado.
    Hala ezin ekhar dezake ithurri batek ere ur gazi eta geza. Lç Iac 3, 12 (He, TB gazi). Bilhatzeintuzte bianda gaziak egarriaren pizteko. Ax 553 (V 354). Andiak ioan arren / itxaso gazira. FProsp 25s. Aurki dezakeiela debozione ezti batetako ithurbururik mende hunetako uhin gazien eta saminen erdian. SP Phil ẽ, 1r. Hur gaziz. Mong 593. Guztiz gazia da mostaz-bihia. Mb IArg I 209. Bere izairiaz ezta gazi [itxasoa] . Egiat 266. Lapiko gaziko salda urdai ta zezin galantakaz egina. Mg PAb 112. Baita gázi amárgo [itsasoa] . LE Urt (ms.) 4v. Aseko dira txardiña gaziz. AA I 571. Ura [...] gazia ateratzen da iturritik. It Dial 121 (Ur, Dv e Ip gazi). Ithurri gaziak ez dezake ur eztirik eman. Dv Iac 3, 12 (Ol, IBk e IBe iturri gaziak). Beskoitzeko ur gazietarat. Ox 193. Itsasaldeko zelai gazi aien yantzigarri. Or Mi 118. Ttantta bat, gazi. Ldi UO 46. Ur kresala, ur gazia. Erkiag Arran 79. Lur gazia ezagutzeko. "Salsa". Ibiñ Virgil 87. Zuri, zure begiek edari / eman zizuten ugari, baiña gazi. "Salobre". Berron Kijote 26. Ez zaiola ajolik / gazi edo geza, / martxan jarri ezkero / putxero expresa. Zendoia 109. Itxaso aundia emoten dau, baña gaziaren gaziz eztago arrainik. Gerrika 253. Gazia dago [zopa] . MEIG IX 108.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 36. Izt C 179. Hb Esk 232. Sor AuOst 79. AB AmaE 328. Azc PB 256. Ag Kr 14. Ill Testim 4. Anab EEs 1919, 85. Tx B I 202. JE Ber 79. Eguzk GizAuz 37. SMitx Aranz 221. Mde Po 21. SM Zirik 84. Zait Plat 51. Arti MaldanB 233. NEtx LBB 353.
    azpiadiera-1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Itxaso zabala gazi-gazi. NEtx LBB 333.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de gen.). (Lo) salado (de).
    Gezalaren gazia gehiago ez nabaituz. Mde HaurB 65.
    sense-2
    2. (G-to-nav, AN; VP, Lar, Añ, H) Ref.: A (gazi, sagar).
     Agrio; ácido. "Acedo" VP 33v. "Piquant à la langue, aigre, acide. Sagar gazia, pomme aigre" H. "Gazi (AN), manzana bravía muy amarga" A s.v. sagar.
    Oen lekuan eman zituan basa-matsak, edo gaziak. AA III 434. Auntzaren ausapaia izan arren gazia. (Interpr?). Izt C 190. Badu zamora-sagarra [...] txalaka (au gaziya da). Sor Bar 30. Basaka baño gazigoa. Or JBDei 1919, 365. Oien loriak emango ditu / fruta berde ta gaziak. MendaroTx 147. Gauza bat iruditu ta bestea izaki; eldua uste, gazia jan. Anab Usauri 61. Au, sagar gezarekin, sagardotarakoarekin alegia; eta gaziarekin ere berdin. Insausti 51.
    azpiadiera-2.1
    (Con reduplicación intens.).
    Purga zan baiña oso zailla artzeko. Gazi-gazia. JAzpiroz 176.
    azpiadiera-2.2
    (H, A Apend).
    (Fig.). Amargo, penoso; agrio, áspero, duro. "Piquant, mortifiant, sévère. Erantzute gaziak egin diotza" H. "Desabrido, penoso" A Apend. AxN explica gaitzi (52 y 248) por gazi.
    Berba orren berba gazia. Olaso 1 (cf. el comentario de Garibay "salado se ha de entender aquí por salado desabridamente"). Ona [...] nun relatadu dan zuen bizia, / zeina dan zuenzat guztiz gazia. Lazarraga (B), 1185vb. Zugan ereingo dan / ene azia / ez bildurtu, eze / ezta gazia. Ib. (B), 1173vb. Tentaldi guziak badute beren mingai gordin gazia. Mb IArg I 230. Neretzako dirade / sobra gaziyak [notiziyak] . AzpPr 53. Anima gaixoa oerakoan baño larri ta gaziago zuala jaiki oi zan. Ag G 328. Zure golpiak izandu dira / garratzak edo gaziyak. Tx B I 168. Negar gazija neugan itxi. Laux BBa 56 (tbn. negar gaziak en Mde Pr 143, Erkiag Arran 183). Karraxi gaziak. Ldi UO 38. Gazia Zuk artu zenun, neretzat utzi geza. "Lo amargo". Or Poem 539. Ipinten dabe nire arima, / batera, gazi ta gozo. Gand Elorri 200 (cf. infra GAZI-GOZO). Etsipen gordin bat mingotsa / erraiotan gazi. Azurm HitzB 42. Zure urtiak izan dirade / mikatzak edo gaziak. Uzt Sas 138. Oneik dira drogaren / arazo gaziak. Ayesta 169. Nolanai ere ondoren aiek / izango ziran gaziak. AZink 48.
    v. tbn. Eguzk GizAuz 77.
    azpiadiera-2.2.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Emanen dazkot arrazoin batzu / nik orai gazi-gaziak. Xa EzinB 89.
    sense-3
    3. Gracioso; malicioso.
    Gazi zen izpirituz, biziz hertsiena [errotora] . Hb Esk 123. Bertako arazo gazi guziak. Ldi IL 70.
    v. tbn. Markiegi Ib. 7.
    azpiadiera-3.1
    Picante.
    Tramanak eta Brixek oituten daben izketea bapere gozatu barik ipiñi ezkero, irudi obeak egingo nituke bear bada, baña gaziegiak. Ag Kr 10. Amodiozko irakurgaiak hartu zituzten, asko gaziak eta itsusiak. JEtchep 106s.
    sense-4
    4. Congelado. "Manteca helada, ganz ziatua, urtua, koipe gazia" Aq 1407. Cf. gazitu 'cuajar'.
    sense-5
    5. "Salé, qui coûte trop cher. Horrenbertzetan erostea, gazi da" H.
    Tratuan milla duro / jetxi-erazia, / oraindik ere dala / beretzat gazia. Uzt Sas 237.
    azpisarrera-1
    AHO-GAZI. "Acidez de boca. Ao-gazia ematen dit jateko orrek" Gketx Loiola.
    azpisarrera-2
    EZ GAZI EZ GEZA (G-to ap. A). Ambiguo, que no se define claramente. "Se dice del silencioso" A.
    Yende berria ere nai genduke, egi-egia. Batez ere, oraingo gaxte ez gazi ez gezaen artean. Ldi IL 152.
    azpisarrera-3
    GAXI (H).
    a) (Forma con palat. expresiva). Cf. gaxi-goxo en GAZI-GOZO; cf. tbn. gaxidura, gaxikoi, gaxikor, gaxitasun, gaxitu s.v. gazidura, etc. b) "Oseille, gaxi, mingatx, mineta" T-L.
    azpisarrera-4
    GAXI-GAXI. "Gaxi-gaxik, las acederas" Iz To. v. GAZI-GARRATZ.
    azpisarrera-5
    GAZIA KENDU. "Gasíxa kendu, desalar" Iz ArOñ.
    azpisarrera-6
    GAZI HANDI.
    "Gazi haundi, sagar-mota. Zaporez [...] gazia da eta koloreari dagokinez, gorri-berdexka [...]. Gazi Haundiya erretzeko zoragarriya izate zan" ZestErret.
    azpisarrera-7
    GAZI-ANTZ (Dv).
    a) Sabor algo salado. "Goût salé" Dv.
    Ongi xukatu ez dan gaztak gazi antza izan oi du. It Dial 87 (Dv gazikara, Ip gazixe).
    b) (A). Sabor algo agrio.
    Berezi bear da bikaña eta ifiñi erretillu batean gazi antz piska bat artu dezan arteraño. It Dial 84 (Ur garratz gozo, Dv garratz iduri gozo, Ip mingatz gozo).
    c) (V, G ap. A; gazi-antx G-to ap. A). Algo salado.
    Ondo sikatu ez dan gaztaia gazi antz egoten da. Ur Dial 87.
    Polita? Sagardo gazi antzeko illun loitsua? Sor Bar 94.
    azpisarrera-8
    GAZI-BELAR (G-to ap. A; gaxi-belar Darric ap. DRA; gazbedar V-ger ap. A Apend). "Una hierba" A. "Acedera (Darric)" DRA.
    Gazibelarraren gazimiña. TAg Uzt 45. Gisua eskas duten lurretan laket dira othea, iratzea [...], gaxi-belharra eta bertze. Gatxitegi Laborantza 27.
    azpisarrera-9
    GAZI-GARRATZ (gaxi-garratxak G-azp ap. Iz To; FSeg ap. A). Acedera.
    azpisarrera-10
    GAZI-GEZA. (gazi-gaza Añ; gazgeza R ap. A). A) (Adj.).
    a) "Insulso" Añ. "Cosa de poca sal" A s.v. gazbeila.
    b) Agridulce.
    Barruko ar bat, izakai bat, gazi-geza, lakatz-leuna. Ag G 141. Hamabortz urtheko neska / -haur segailok, gazi-gezok. Mde Po 37. Oroitzapen gazigeza. Lasa Poem 64.
    c) Picante, malicioso.
    Ango bertso, kanta eta solas gazi-gezaz animaren samintasunak eztitu. Etxde JJ 269.
    B) (Sust.).
    a) (Pl.). Miscelánea; noticias variadas.
    Gazi-gezak. JBDei 1919, 284. Somatu al izan zituan izkirimiri ta gazigezak jaulki zituan. TAg Uzt 148.
    b) Vicisitud.
    Buru-auste danetan, gaxi-gex guzietan, zorionaren kutizia azaltzen du. TGarbiz EEs 1929, 61. Bizitzaren ardatzean, gazi-gezak gelatzean. EZBB I 73. Zeiñek entenditzen du / besten gazi-gezan? Insausti 186.
    c) (Tras gen. o rel.). Sentimiento agridulce.
    Atsegiñik aundienarekin gerta dakikegun naigabetxoaren gazi-geza. Or QA 97. Zeruko erri-miñaren gazi-geza ukanik ere, pake sendoa zeukan. Ib. 116. Betiko aberria erdi-ikusteak eta atzerri ontan oraindik egon-bearrak emaiten dun gazi-geza. Or in Gazt MusIx 38.
    d) Gracia, malicia.
    Alako gazmin ta gazigeza bereizia izaten dakie. Erkiag Arran 135.
    e) "Gaxi-gaxa (AN-5vill) [...], acedera" A.
    azpisarrera-11
    GAZI-GEZAN.
    a) "Gazigazan (Vc), gazigezan ikusi (S), probar si está bien de sal" A (tbn. fig.). "Gazi-gezan ikusi, janariak nahikoa gatz duen edo ez ikusi. Probatu, dastatu" ZestErret. v. GAZI-GOZOAN.
    Ipuiñak bere (gazi-gazan ondo neurtuak izan-ezkero) pozkor da abegi onaz artuko gendukez. Ezale 1897, 168b.
    b) En su calidad de duro o suave.
    Batzukandik besteakana dagoan aldea, eretxien jokeran baño geiago, orrein [gizartekeriaren irakasleen] gazi-gazan agiri da. Eguzk GizAuz 37.
    azpisarrera-12
    GAZI-GOZO. (Lar + gaxi-goxo). A) (Adj.).
    a) "Agridulce" Lar.
    (Fig.).
    Nini zurixkak badute estaliz / zalantzen bat gazigozo. Erkiag in Onaind MEOE 713. Nolako sendimendu gazi-gozoz irakurri ditudan. MIH 211. Mila huskeria gazigoxoren inguruak. MEIG III 93. b) Gracioso.
    Ipui gazigoxoak izan dik âlmen [...] / Begi zabaletan, irria nagusi. Ldi UO 22. Aiton-amonen gogoak piztu ta aurren belarriak ernetzen dituzten ipui gazi-gozoak! NEtx LBB 155.
    B) (Sust.).
    a) Sentimiento agridulce.
    Udazkenak uzten didan gazigozoa. Vill in Gand Elorri 17.
    b) (Pl.). Miscelánea.
    Gazigozoak. TAg GaGo tít.
    c) "Gaxi-goxo (G-to-bet), acedera" A. Cf. VP 32r: "Gasi-gosoa, paretaria", probablemente confusión del autor.
    d) "Gazigoxo (G-azp-to-bet), gazigozo (V-gip, G), sidra agria mezclada con dulce" A (tal vez adj.).
    azpisarrera-13
    GAZI-GOZOAN (Mirar, probar, etc.) si está salado o soso (tbn. fig.). v. GAZI-GEZAN.
    Gazi-gozoan ondo ipiñi ta ipuin atsegin eta zoragarriak begiz. Eguzk LEItz 29.
    azpisarrera-14
    GAZI-MINGOTS.
    Salado y amargo.
    Itxaso ondogabe, gazi-mingotsa da / Amaren biotza neke-oñazez. GMant Goi 62.
    azpisarrera-15
    GAZIRIK (Estar, etc.) salado.
    Beti gazirik itxasoa da aurkituten. AB AmaE 91.
    azpisarrera-16
    GAZITAN. "Gazitan urdai azpia ezartzea, mettre le jambon à saler" H.

    gazi

    gazi
    << gariko 0 / 0 gezurtatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper