1.
(
G, AN, L, BN, Ae, S, R; SP,
Urt I 78,
Ht VocGr,
Lar,
VocS
,
Añ,
Lecl,
Arch
VocGr
,
Gèze,
Dv,
H,
VocB
),
eroi (
G),
egori (
BN).
Ref.:
Bon-Ond 160;
A;
Lh;
EI
267;
Lrq;
Iz R 298, 394;
Iz To;
Gte Erd 50, 141, 230.
Caer; caer en una situación no deseable, caer en pecado, etc.; decaer.
"Tomber [...]. Gizon eroria, homme qui a perdu son bien. Emakume eroria, femme débauchée"
SP.
"Norat erortzen da ur erreka hori? Où aboutit ce ruisseau?"
Dv.
"Biotza erori (G; Arr), acobardarse"
A (s.v biotz).
"En Eibar domina esta segunda forma [jausi]"
Etxba Eib.
También es dudoso eroi en V-arrig (EI 267), por la poca fiabilidad de los datos del informante. v. jausi.
Tr. General excepto en la tradición vizcaína, donde sólo hay algunos ejs. aislados, todos ellos posteriores a la segunda mitad del s. XIX, como Arrese Beitia (
AmaE 33), Otxolua (156), Erkiaga (
Arran 37), Gandiaga (
Elorri 37) o Faustino Etxebarria (21). En
DFrec hay 184 ejs.
Erorte-, única forma suletina de sust. vbal., aparece tbn. en autores labortanos y bajo-navarros de los ss. XVI y XVII (como Leiçarraga, Materre, Haramburu o Pouvreau), en Lazarraga, y en guipuzcoanos de los ss. XVIII y XIX; en éstos alterna con
erortze-, poco frecuente en este dialecto en el XVIII pero cuyo uso va aumentando con el tiempo, hasta sustituir casi totalmente a
erorte- ya para principios del s. XX. Hay además
eroritze- en algunos autores guipuzcoanos desde la segunda mitad del s. XIX, y
erorite- en Arrese Beitia. Se dan algunos pocos ejs. de formas sintéticas:
derora y
derorkona en Oihenart, y modernamente
daror y
darorkio en Tapia Perurena (
Kattalin 194,
EuskOl 1931, 68),
garortzanean en Olabide,
darortzenean en E. Arrese (
OlBe 11) y
aininderor en Mirande (
Po 53).
Duda gabe eror nainde han berian hilhotza.
E 147.
Zibitatearen hamargarren partea erori izan duk.
Lç Apoc 11, 13.
Zuen fermetatetik eror etzaitezten.
Lç 2 Petr 3, 17.
Desmaiadurik erori zan.
Lazarraga 1152r.
Kontu andia bear dau egin / ez erorteko arean.
Ib. 1196r.
Aritz eroriari orok egur.
RIs 7.
Kateak eta grilloak [...] berak laxatzen eta erorzen zitzaizkiola.
Ber Trat 114r.
Eta arimaren bizten podore eroriak.
EZ Man II 77.
Atzeman zen berehala, eta erori bertzeren emaztearekin.
Ax 381 (V 250).
Thu etxatua zeruan gora begithartera derora.
O Pr 673.
Zeruak daude erortzen.
Aleson 16.
Idiari azazkala erorzen zaionean.
Mong 593.
Iferniala eroriren.
Bp I 114.
Bere erresuma, ia erortzera zihoanari.
ES 402.
Erori eztidin kulparen miserian.
OA 71.
Lauster eroriko da deabruaren artetarat.
Ch I 24, 7.
Tentazioan erorzera.
El 5.
Izarrak zelütik erori dütüzü.
Mst III 14, 1 (SP erori dire).
An bertan asnaserik bage ta ill eroria.
Mb IArg I 349s.
Pekatuetan beñ jaiki beñ erori zebillen.
Cb Eg II 188.
Ez da, urthe hautan, eroriren ihintzik.
Lg I 349.
Beren orgüliaz erori diren Aingüriak.
CatLan 29.
Bil detzadan bederen erortzen diren papurrak.
Brtc 33.
Infernura erori ziranak.
Mg CC 223.
Ez permiti erorinádien.
LE Ong 87r.
Apaizari eskuetatik erortzea ostia.
AA I 458.
Heresian eta xisman erori gabe.
Dh 113.
Erortzen da haren oinetara.
Jaur 162.
Eskolako aur gaixoai itz bat Euskaraz erorten zaiotelako.
Izt C VI.
Maska erortzen baitzaio.
Gy 115.
Etsaien eskuetan erortzeko zorian.
Lard 143.
Belhauniko erori zen.
Laph 59.
Lurrean eroriyak zeuden galburuak.
Sor Bar 77.
Jendearen gainerat erortzen ahal diren gaitz guziek.
Jnn SBi 80.
Khürützia lürrerat erorten.
Ip Hil 203.
Soiñ guztia makilla baten gañera eroria zerabillen.
Ag G 200.
Ain eroriak gelditu ziran beren biotzak.
Inza Azalp 75.
Sudurra luzea eta eroria.
Zub 47.
Zabal zabala erortzer zen.
Barb Leg 65.
Barkatu lumatik erortzen bazait aithorra.
JE Ber 65.
Gure euskera berbera baño lurrera eroriagoa.
Ldi IL 168.
Beso-alki biguiñean lepo-eroria.
Or Eus 53.
Ala balira ordea, arauzko argibidea irikitzearen mende eroriko lirake [ordaindu gabe arkitzen diranak]
.
EAEg 16-11-1936, 309.
Egarriak akittuta aien begietan garortzanean.
Ol Iudith 7, 14.
Gudu batean erori zen: bere etxeko hobian ehortzi zuten.
Zerb IxtS 77.
Kolpe txar batez zerraldo erori.
Etxde JJ 251.
Haren ile-motots leporaino eroria.
Mde HaurB 24.
Erori zen gaua abereen gainean.
Arti MaldanB 200.
Etsipenean erori dena.
Vill Jaink 138.
Iguzkia erortzerat zoan.
Ardoy SFran 255.
Eta horra nun ene ondoan berean zanpez erortzen den.
Etchebarne 148.
Gerrikoa askatzean, galtzak lurrera erortzen zirala esan oi zuan.
BBarand 153.
Ondoko bokala erortzen zenean.
MEIG VII 179.
azpiadiera-1.1.1
Aplacarse.
Aize guziak erori dire; belak mastari behera daude dilindaka.
Prop 1898, 35.
Apezekin, umilia zite, hasarrea erortzerat utziz.
Ardoy SFran 338.
azpiadiera-1.1.2
Dar en, ir a parar a.
Ni ere bertsoetan laster naiz erortzen.
AB AmaE 408.
Oritzen zen lehenago hartü letzionez eta latiala erortzen zen.
Const 38.
Gauza guzietarik mintzatuik, erori ziren sorgin, debru eta lamina solasian.
Zub 37.
azpiadiera-1.1.3
Desembocar (un río).
Senegal deithu uhaitzak itsasorat erortean egiten dituen bi adarren artean da, hariazko isla batean.
Prop 1885, 161.
azpiadiera-1.1.4
Reducirse.
Adimen jauresle haiek, zentzupera eror ditekeena bakarrik dute egiatzat hartu nahi.
Mde Pr 310.
azpiadiera-1.1.5
(Part.).
Inclinado a, tendente a.
"Gaizkira eroria, isuria, emana, enclin, adonné au mal"
SP.
Memorio handi bat eta borondate onera, ohorera eta prestutasunera erori bat.
Ax 9 (V 4).
Gizonaren flakotasuna gaizkira eroria, minzakorra eta hitzetan erorkorra dela.
SP Imit I 4, 1.
Lurreko gauzetara eroriak.
Gç 29.
Zoin bekatutara giren erorienik.
AR 126.
Ene bihotza duzu zu ganat erori, / Eta zuria aldiz harria iduri.
ChantP 150.
Ontara eroriegi baitzeuden bi gurasoak.
Or Aitork 42.
Abariziara emana eta eroria.
Arti Ipuin 23.
azpiadiera-1.1.6
(L, B ap. A
; Lar, Añ, Dv).
Decaído, abatido (física o moralmente).
"(Este enfermo está muy) postrado [...] txitez eroria"
Lar.
"Desmadejado"
Lar, Añ.
"Eroia egon, burumakur edo osasunez makal antzera egon. Motillak, ondo eroia ikusiñat ba!"
ZestErret.
Altxatzen diozute bihotza eroria dutenei.
Ch IV 4, 3.
Berariaz laga deu eroria, ta egun guzian damuz ta miñez azpiratua.
Lar SermAzc 51.
Bisaia ilhunetako eta begitarte erori batetako jende batzu bezala.
He Phil 7.
Arpegi erori tristean.
Cb Eg II 91.
Isaak txit zarra eta eroria zegoan.
Lard 47.
Begitarte erori tristean.
Dv LEd 165.
Nago estadu erorian.
Xe 244.
Bere osasun eroriak.
Bv AsL 197.
Arpegia erorita.
Ag G 374.
"Sukar usteldunen" begitartea eroria, kolore ilunzikin.
FIr 192.
Ni arrunt eroria gelditu nintzan.
JAzpiroz 64.
Halaz guztiz, bere erorian eta narrasean, [Peru Leartzakok] ez ote digu eredu-gisan aurkezten?
MIH 337.
azpiadiera-1.1.7
(AN-5vill, B, BN-arb-mix).
Ref.:
A;
Gte Erd 86, 108.
"Triste (hablando del tiempo)"
A.
"Biziki denbora eroria (B, BN-arb)"
Gte Erd 86.
azpiadiera-1.1.8
"Acaparrosado color, urdin eroria, lat. subviridis"
Lar.
azpiadiera-1.1.9
"Mozkor eroria dago (AN-gip-5vill)"
Gte Erd 224.
Behin uste du muthila duela han, hordi eroria, zenbait aldiz gerthatu zaion bezala.
Hb Egia 16.