Tr. Documentado desde fray Juan de Zumárraga (b. eman), es usado por autores occidentales y algunos navarros: Lizarraga (que usa tbn. bizitze ), Legaz, Inza. Tbn. hallamos ejs. en autores septentrionales modernos, como Zubiri, Mirande, Xalbador, Lafitte o Larre (ArtzainE 308). En algunos vizcaínos (como VJ o Akesolo) se encuentra además bizitze por armonía vocálica. Bizitz (indet.) es general en Mendiburu (pero en casos locales en sing.: bizitzan y bizitzara ) y aparece tbn. en unos pocos ejemplos de Ubillos (155), Aguirre de Asteasu (I 520), Arrese Beitia (AmaE 116), Arrue (May 96), ArgiDL (70), G. Manterola (Goi 38), E. Arrese (OlBe 8), S. Mitxelena (Aranz 63), Anabitarte y Olea (134), que emplean generalmente bizitza. Gaztelu y Jautarkol no emplean sino bizitz. En algunos autores vizcaínos del s. XX encontramos bixitza (Kk Ab I 49, Enb 101, Laux BBa 8), bixitz (Altuna 39, Enb 110, Laux BBa 130) y bixitxa (Kk Ab I 19, Altuna 34).
sense-1
1.
(V, G, AN, L-sar; VP 92r, Lar, Añ, Dv(G), H);
bizitz (V-ger, G);
bixitxa;
bixitza;
bitzitzaRef.:
A;
EI 305;
HolmerApuntV;
ElexpBerg(Por armonía vocálica, se encuentra bizitze en algunas hablas vizcaínas y guipuzcoanas; para el alto-navarro, frontera en el uso de los dos sufijos -tza y -tze , la situación es más confusa: se emplean tanto bizitza como bizitze , pero en algunas hablas bizitze es debido a armonía vocálica. ). Vida.v. bizi. Eske nagozuna, ene laztana, / akorda badezazu ukatzea, / nik bere ukatzen dot bizitzea. Lazarraga (B), 1154vb.
Bizitzea eta dulzura. Bet 7.
Bizitza, eztitasuna, esperanza gurea. IsSalve 164.
Emon zengiozala gasteluen gilzak / parkatu leizula gustioi bizitzak. EgiaK 90.
Miserikordiezko Ama, bizitze dulzea. VJ 14.
Askoren damugaitza, / askoren bizitzea, / Prospero, izan da / zure iaiotzea.
FProsp
37ss.
Txintxurrak sarri gorde deuste / honrea eta bizitzea. BBizk 7.
Eskeintzen dizut nere bizitza. CatBurg 48.
Itzal baten eran joaten ta gordetzen da gure bizitza. MbIArg I 283.
Milla bizitza banitu, diranak emango nituke, ori desegiteagatik.CbEg II 47.
Jainkoari orien konsuelorako alabaren bizitza eskatu zion, ta fede andiaz alaba ori ukitu, ta bizirik jaiki zan.CbEg III 338.
Berze gizón Jangoiko denarén médios etorri ze grázia ta bizitza. LE(inBOEanm 142).
Onak joango dira zeruko bizitz betikora. Ub 157.
Ondatu zituban Jangoikuak bizitzia eukeen kriatura guztiak. MgPAb 184.
Zu bazara nire arimearen bizitzea, zelan biziko nas zu baga. AñLoraS 131s.
Ez da ongi bizitza duen beste gauzakin ere gogortasun andia agertza. AA II 104.
Ez eta bizitza kostako bazat ere. AA III 511.
Gau ta egun beti daguala gure bizitzia ari baten. fBIc III 263.
Bizitzako ogia naiz. Lard 402.
Maisu ona, zer egingo det betiko bizitza irabazteko?Ib. 421.
Zenbatek ez deutse zor euli onei osasuna! eta zenbatek bizitzia!UrDial 17 (It, Dv, Ip bizia).
Zu zera nere osasuna, nere asnasea, nere bizitza, nere eliza, nere zerua eta nere gloriya. Bil 156.
Gura baleu Berak nire bizitzea neure gaiztakeri guztien orderako. AgAL 163.
[Sakramentu onek] indarrak emoten deutsoz graziazko bizitzeari, ogiak gorputzeko bizitzeari legez.ItzAzald 157.
( s. XX)[Lora>] arratsean bizitza barik / gelditzen daña iger-iger. GMantGoi 38.
Betiko bizitza deitzen zaio zerukaori. InzaAzalp 113.
Beroa da bizitza, eta hotza herioa. Zub 122.
Bixitza nork txastau leikian unoro!LauxBBa 2.
Bizitza duk agiri garretan... / Bizitza, ler-berri, adarretan... / Igan dik sort-ogea Udaberriak!"La Vida".LdiIL 116.
Gizarteko arazo guztiak euren eskuetara eroan dabez agintari nagusiok eta gizabatz txikiagoai euren eskubideak kenduaz, onein bizitzea zearo irato dabe.EguzkGizAuz 167.
Bizidun bakoitzaren erioak berak ere, amaika bizitza sortzen ditu!TAgUzt 147.
Bizitza doatsura deraman bidea. OrAitork 180.
Bizitzak alderdi ederra badaukala dirua danean. AnabPoli 91.
Zu al zera egiaz Egia ta bizitza?TxillLet 142.
Dirua ala bizitza?BilbaoIpuiB 124.
Aita Goikuak jarririk dauka / bakoitzai azken ordua, / eta deituten daben garaian / gure bizitza badua.BEnbNereA 157.
Eztezaten inor hil, eztare bizitza defenditzeko. ArtiTobera 271.
Are geiago, gizon guztiak bardiñak izango dira, bizitza bat, jateko gogoa, jantzia ta lo egin bearraz ganera, eriotzaren zain dagozanak, guztiak izanik.ErkiagBatB 173.
Bera gabe, ni gabe, geldi banaiz, / bizitz au zer diteke?GaztMusIx 231.
Oindik bizitza maite / izan arren zarra, / emen daukagulako / bizitza bakarra. FEtxeb 136.
Giza-bizitzaren problema. MEIG III 79.
Estu eta larri lotu zitzaidan besarka, niri eta bizitzari batean agur egiten bailigukeen. MEIG IX 99.
v. tbn. (para autores septentrionales y navarros) CatB 12. Legaz 5. Mde Pr 150.
azpiadiera-1.1
(En fórmulas de encarecimiento).v. BIZIAGATIK, BIZIARREN. Zeure bizitzea, esadozu zeinda, d. J. jauna. Mic 13v.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de compuestos). Aizeman zion bere aurpegian bizitz asnasa. InzaAzalp 44.
Itzalita bizitz-argia. JaukolBiozk 13.
Bizitza-indar bete. LdiBB 130.
[Jaungoikoak] izadoari bizitz-arnasa ukatzen dion egunean, dana ilgo da. TAgUzt 147.
Oian-basoak ezetasun, giro atsegin eta bizitza-emalleak dira. Munita 136.
Gure bizitza-mataza gutxitzen goaz. NEtxAntz 107.
Bere bizitz-maillan adiñik umotuenean aurkitzen zan. OnaindSTeresa 60.
sense-2
2.
(V-arr, G-azp-goi, AN-gip; Lar, H)
Ref.:
GteErd 65, 44. Modo de vida."(Como se) vive, se muere, nola bizi, ala il; zelan bizitza, alan eriotza"Lar.
"Bizitza gaixtoa darama"H(s.v. bizitzea).
"Bizitza txarra utzi ta onari ekin zion"(G-azp, comunicación personal) Bada zeurk bazenduan eskojidu / zeuretzat orrelako bizitzea. Lazarraga (B), 1185vb.
Agur erregia andre ama miserikordiaz betea, zu zerade bizitza dulzea, gure esperanzea.
OracAr
121 (el sdo. no es seguro; cf. supra otras trad. de la Salve).
Senar emazteen bizitzea egiten dabeen. Cap 113.
Ea bizitza gestoa emaiten deutsan emazteari. Ib. 98s.
Egon zalako urte askotan pekatu mortaleko bizitzan. Ib. 88.
Emongo deustazula grazia bizitza obe bat egiteko. CatAnz 1.
Eztogula ezetan jarraitu gura bere bizitza santia. Urqz 18.
Bizitz birtuteduna. MbIArg I 321.
Zeruko sariari dagokan bizitz on bat guri ar-erazteko.Ib. 60.
Penitenziarik arrigarrienak, ta arrastakako bizitza bat egitea.CbEg II 105.
Bizitza sandu batéki ta penitenzia lotsagarri batéki. LE(inBOEanm 383).
Arturik bizitza austéro fuerte bát. Ib. 387.
Kartujo batek baño bizitza gogorragua. MgPAb 130.
Lotsa galdukoak, bizitza txarrekoak. VMg 58.
Begiratzen dio [...] kristaurik geienen bizitza lotsagarriari. AA III 465.
Ezkonduben bizitzia bat egiten dabee burdiniagaz. fBIc III 326.
Jakoben bizitza nekezkoa zala ezagutzeko adiña esan da. Lard 47.
Beste gazte bizitza lasaiko batzuek.AranSIgn 50.
Nere senarrarekin / daukadan bizitza / kantauko det iñork / ikasi balitza. Xe 250.
Bakardadeko bizitza eraman. BvAsL 77.
Nai zuan biotz gazte ura len-bai-len aspertu zedin munduaz, beste bizitza obe bati ekin zekion.Ib. 30.
Bertsoetan iminten / beste batzuetan / artzainen bizitzea. AzcPB 302.
Zelako bizitzea eroan dan. ItzAzald 138.
( s. XX)Arrantzalien bizitzea beti izaten da neketsua. AgKr 36.
Jaungoikoari eskatuten umetxo bat emon deioela, pozgarritzat euren bizitzea oso atsegintsua izan eitean.EchtaJos 13.
Biyak ez daramate / bizitza txarra. JanEd II 68.
Jaun Onak bekit urte askotan / nere bizitz menditarra.JaukolBiozk 27.
Euren bizitzea obetzeko eskubide jator barik gelditzen ziran langilleak. EguzkGizAuz 27.
Urietako atsegin-bizitzaren billa. TAgUzt 88.
Erri-lanak menpean jarduten diranen bizitza [...] berebideraturik. EAEg 2-11-1936, 197.
Kristau-bizitzak arantzak ditu. SMitxAranz 72.
Pozgarrizko bizitza, benetan, anai-arrebatxuok eroiena. BilbaoIpuiB 211.
Atzerritarren lizunkerizko / bizitza gura dabenak. BEnbNereA 87.
[Neskak] bizitza ariña aldatu gura dau.ErkiagBatB 179.
Zure Artzai-bizitza goraipatzen du. IbiñVirgil 24.
Bere bizitza nastuko goraberak. NEtxLBB 65.
Bere gurasoak zoritxar aunditzat eukien a euren seme maitearen bizitza a. AlzolaAtalak 88.
Baso-mutillen bizitza / eramaten oso gaitza. UztSas 69.
Zorionezko bizitza hunek azkenik izan ez dezan.XaOdol 303.
Gazterik asi eta bizitza / orreik dabe olakua.FEtxeb 208.
Makiña bat lan egin bearra eta bizitza gogorra tokatu zaio.Albeniz 31.
Bertsolariari dagokion bizitza darama gizonak. MEIG III 99.
v. tbn. (para autores septentrionales y navarros) Legaz 39. Yanzi 91. Mde Pr 168.
azpiadiera-2.1
(Como primer miembro de compuestos). Obra mardula utzi digu eta bizitz-eredu beteagoa. MIH 266 (v. tbn. bizitz-eredu en Onaind STeresa 123).
sense-3
3.Vida, biografía."Santoral, santuen bizitzetako liburua"Lar.
"Sainduen [sic] bizitza (V-arr, G-azp-goi, AN-gip)"GteErd 65.
Egun atako Misterio edo Santuen bizitzea irakurteaz. AñEL1 76.
Bere bizitza orobat eskribitu zuen Cienfuegos kardenalak. AranSIgn 196.
Tonkineko Obispo jaunaren bizitza. Xe 367.
Eguneko santuaren bizitza irakurri.UrruzZer 14.
Santa onen bizitze arrigarrie kantauez. AkesIpiñ 20.
Martin de Azpilcueta, XVIgarren mendeko doktorearen bizitza labur bat [idatzi]. AIr(inIzetaDirG 11).
Zine au martiri baten bizitza da. MAtxGazt 60.
Gaia bi Testamentuetarik edo Sainduen bizitzatik hartua zen, gutiz gehienetan. Lf(inCasveSGrazi 8).
Teresa aundiaren bizitza labur au [...] biribildu nai izan dot. OnaindSTeresa 8.
Oietako [liburu] batean deporte edo kirolarien bizitzak agertzen dira. Albeniz 139.
Aditzera ematen du idazle bakoitzaren bizitza eta nortasuna. MEIG III 144.
sense-4
4.Tiempo de la vida."Bizitza osoan (G-azp) [...] bere bizitza guzian (V-arr-gip, AN-gip)"GteErd 305.
"Ez da oso erabilia. Bizitza osuan 'a lo largo de la vida, de la existencia' kontestuan, batez ere. Bizitza biologikaori bizixa, eta bizikerari bizimodua, batik bat"ElexpBerg.
v. bizitzaldi. Adiskide bako bizitzea, auzo bako heriotzea. RS 137.
Geure Jaunen bizitza, pasino, da eriotzen memoria bat. Arz 45.
Maitatu zituen Jesusek bereak bere bizitzan ta bizitzaren azkenean. MbIArg I 109.
Onetako bizitza añ luzea Jainkoak eman zidan. CbEg II 92.
--Il ta bertati izango gara juzgaduak? --Bai Jauna. --Zetan? --Geure bizitzako pensamentu, berba, eta obra guztietan. Oe 84.
Itsasobát bekátus betea izan da gure bizitza. LE(inBOEanm 326).
Konfesinoe jeneral bizitza guztikua. MgCO 82.
Ez duala ekusiko alegeranzaren pixkarik bere bizitza guzian.AA I 589.
Kontaurik dagoz gure bizitzako egun, ordu, pekatu ta gauza guztijak. JJMgBasEsc 132.
Beti pelean, / bizitzak dirauen artean. ItFab 202.
Ez daukat ordu biko bizitzarik. UrMarIl 86.
Santa Luziako gaixotegiyan bizitza igaro zuen. AranSIgn 30.
Deitu ginioke emendik aurrera gure Aita-len Santuaren bizitzaren zati oni bere agiriko bizitza. BvAsL 58.
Besterenikan etzat sartuko / Nere bizitza osuan. MocDamu 19.
Geratubagako lanak laburtuten dabela bizitzea. ItzAzald 93.
Gogoz emango luteke bizitzaren zati bat, aitonarena luzatzeagatik. AgG 359.
Euren bixitxa guztijan. KkAb I 58.
Bizitza onetan bere otsein izan eta gero. KIkV 22.
Bizitza guztiko aitorketa egiteko. ArgiDL 127.
Bere bizitzan egin zezaken lanik ederrenetakoa egin zuan. Munita 104.
Bai azkar joan dela bizitza!TxillLet 92.
Bere bizitza osoa itsasoan emonda, bere zaarrean antxen obiratu zan. ErkiagArran 164.
Alan be, umore onez eruan dituez bizitza ta urteak. AlzolaAtalak 54.
Nere bizitzan lenbiziko aldiz. NEtxLBB 91.
Jainkoak berak daki ni ene bizitzan / bertze zonbat herritan ibilia nizan.XaOdol 107.
Nere bizitz ontako egunak.AtañoTxanKan 23.
Geuren bizitza guzian egindako utsegiteak. BAyerbe 86s.
Buru zar onetatik bizitzako gomutarik urtenen guztiak aurkeztuteko alegin guztiak egiñez.Gerrika 13.
Bere bizitza luzearen azken buruan. MEIG VII 69.
v. tbn. (para autores septentrionales y navarros) Xa Odol 79. Mde Pr 333.
sense-5
5.
(Lar). Planta, piso, altura (de un edificio)."Alto de casa, soillerua, bizitzá, goitikoa"Lar.
Etxearen irugarren bizitza edo altutik <-rik> buruz bera erori ta bertan illik geratu zan. CbEg II 174s.
Erdiko bizitzan edo anziñako oratorioaren ondoan. CbSIgn 5.
Gure goiko bizitzan / bizi zan atsoa, / zan elizarakoia. ItFab 112.
Bigarren bizitzara / juan zaitia billa. Bil 149.
Ganbara aitatu gabe, iru bizitzakoa da. 'Pisos'.AranSIgn 3.
Laugarren bizitzara / zezena igo zen. Xe 199.
Amalaugarreneko lumeruan lenbiziko bizitzan. AlzSTFer 142.
Emen, paperian pintatu baña azkarrago egiten dira [etxeak] bigarren bizitzaraño. Iraola 82.
Yauregiaren goiko bizitzan. LhYol 45.
Lau edo bost etxe, bizitza batekuak geijenez. IzurJerOs 110.
Mikelete-etxean batzuk goiko bizitzean eta besteak beikoan ari zirala. OrSCruz 104.
Banco de Comercio Diru-etxeko 2gn. bizitzan dago. "Segundo piso".EAEg 29-10-1936, 163.
["Pichincha" ontzian] irugarren bizitzan, lenengo mallakoan, gelak erdin zeuden, eta ez bigarrenean bezela aldamenetan. JAIrazBizia 45.
Lenengo bizitzara eldu ziranean, Otxandak bigarren bizitzara igotzeko zurubia artu zun. EtxdeAlosT 50.
Etxe zaarraz barria egin, leen bizitza bakarreko zana, orain irukoa jaso ta iragi.ErkiagArran 126.
Aranguren, etzaguntze bigez, berengoak bizitze bat dauko, gorengoak, ostera, bost bizitze dituz. AkesIpiñ 18.
Beitien ditugu ofizinak, eta lenbiziko bizitzan bizitokia. IzetaDirG 34.
Lenbiziko bizitz batean zegoan bar batean sartu ta edan genuan. AnabAprika 83.
Bizikletea, logelaraiño jaso dau; etxe kaskarraren lenengo bizitzan datza. ErkiagBatB 109.
Zubietako errota oso polita da. Beeko solairua eta bi bizitza ditu. GarmEskL I 94.
Ipar-kaleko 12garren zenbakian egoan, bigarren bizitzan. EtxabuKontu 14.
Etxeak, hirugarren edo laugarren bizitza, orue bat zuen aldamenean. MIH 131.
Hamar bizitzako etxea etxola artean bezain nabarmena. MEIG I 191.
azpiadiera-5.1
(V, G, AN-5vill; Lar, Añ, H)
Ref.:
A;
AMorf 36n;
EtxbaEib;
IzArOñ;
IzUrrAnz;
IzAls;
HolmerApuntV;
ElexpBerg. Cada una de las viviendas, habitadas normalmente por familias diferentes, en que se divide una casa o caserío; habitación, parte de una casa."Vivienda"Lar, Añ.
"Habitation"H.
"Habitación, vivienda"A.
"Lo mismo que biziteixa. Zuk diñozun baserrixan, bizitza bi dira"EtxbaEib.
"Baserri-bizitza, vivienda rural, caserío. Berregun bat baserri-bizitza ziran Eibarko mugen barruan"Ib."Bi bizitzakúa, la (casa) de dos viviendas (V-gip)"IzUrrAnz.
"Bizitza gutxi, pocas viviendas"IzAls.
Txabola bakotxera biribillatzen dira iru edo lau artzain bizitza banatakoak alkarrekin izatera. IztC 225.
Joxe Manuelen etxeko beste bizitzan bizi dan Migel Mariren alaba zarrena. MocDamu 16.
Etxearen xeetasunak, zenbat bizitza ditun eta non arkitzen dan."Habitaciones".EAEg 19-10-1936, 84.
Bi bizitzako baserri etxe batean bizi ziran bi neska. AndAUzta 59.
Bera bakarrik bizitzen zan bizitza batean, eta beste bizitzan berriz gure familia. Salav 10.
Bordaxar izen berria jarri ta bi bizitzetan berexi [...]. Orra bi sendiren lekua moldatu. AtañoTxanKan 26.
Kanpora zijoala, beste bizitzako amona ikusi zuan.BBarand 25.
Alegrixe, nire jaiotetxie, bizitza bikua da. Gerrika 21.
[Baserri] asko dira aurrena bizitza bat eta gero bi edo iru jarritakoak. Insausti 31.
Argin baserria bi bizitzakoa da. Albeniz 38.
azpiadiera-5.2
Vivienda, morada."Residencia, morada, egoitza, bizitza, bizitegia, ekotaldia"Lar.
Jakob, ezdakigu zergatik, etzan Esau bizi zan tokira joan, ezpada Jordango zelaietara, non Sikemgo lurrean etxea egin, eta bere bizitza ipiñi zuen. Lard 44.
Bederatzi duroko / bizitza batekiñ. MendaroTx 86.
Egia esan, len gerra-etxeak izandako bizitzak eta bildegiak ziran orain. AnabAprika 86.
sense-6
6.Sustento. Kriaduak eta ofizioko jenteak euren bizitzea igaroteko egin daroezanak [bearrak]. Oe 103.
Adiñ egokiera datorrenean, bizitza ateratzeko modu egokia erakustera. AA II 75.
Urteak aurrera joazan, da bere aurrerantzerako bizitzea billatu bear eban.EchtaJos 128.
sense-7
7.
(AN-5vill). "Ajuar de una casa'"AMorf 31, Gn.
azpisarrera-1
BIZITZA-AGINDU. Regla de vida.
Aren aurrean aldeztu eban prantziskotarren Araudi edo bizitza-aginduak ain ederto azalduten daben idazki txiki bat "San Prantziskoren azken-itz (testamentoa)" deitsoena. BelausAndoni 17.
azpisarrera-2
BIZITZA-ARTEv. bizitzarte.
azpisarrera-3
BIZITZA-BIZITZA. En toda la vida, para toda la vida.
Egundo urterik alperrik galdu badet, nere eskola-urteak galdu nizkin, eta bizitza-bizitz, barruan min bizia bezela, koskaka ari zaidan naigabe ixil bat utzita gañera. AtañoTxanKan 66.
Ordu artan bere ondoan ez arkituaren damurik, bizitza-bizitz ez omen zaioken joan.Ib. 47.
azpisarrera-4
BIZITZA EMAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a)Conceder (tiempo de ) vida.
Orko elexaen bere gomuta izango gara, Jaunak bizitzea emaiten deuskula. "Dándonos el Señor vida".fJZ 98.
azpisarrerakoSense-4.2
b)Dar vida, animar.
Animari bizitza ematen digona. OA 39.
Jaungoikuak bizitza emoten badeutsa. JJMgBasEsc 18.
Izan dedilla alabatua nere Jauna anai aiziaz, airiaz, odeiaz ta lañuaz, otz garbiaz ta denbora guziaz, zeñekin ematen diezu bizitza biziya dutenai. BvAsL 399.
Jaungoikoa dago gauza guztiai izatea ta bizitza ematen. AgSerm 548.
Ollo kolokak bere hegalpeko beroarekin bizitza emaiten du arroltzen barnean diren xita gaieri. Zub 122.
Il ziran erromesak / --otoitz eta abesti-- / ia bizitza emon / eutsien zure arri / landu lakarrari. GandElorri 126.
azpisarrerakoSense-4.3
c)Entregar la vida, morir (por).
Zure odola ta bizitza emateraño enpeñatu zinduen. CbEg II 46.
Zelan euki onelanguak bizitzia emoteko prestasuna onra apur bategaiti. MgCO 90.
Gizon egin ta gurutzean bere bizitza eman zuana. AAIII 299.
Ija bizitzia emon gura leuke Jesus gaiti.fBIc II 288.
Eldu zanian gizonak gaitik bere bizitzia emoteko denporia. JJMgBasEsc 64.
Gizonakaiti bizitzea emoten. AñEL2 191.
Gure amorez krutzean bizitzea emon ebana. CatBus 44.
[Eskritura Sagraduko liburuak] dakarzkiguten egi edozeñen alde bere bizitza emateko prest zegoala txit. AranSIgn 28.
Gizon gaztiak gaiti / bizitzea emona. AzcPB 36.
Aitak ezin goiza ta laguntasuna erakarri, bere bizitzea emonda be. AgKr 91.
Jesus gizonen Artzaia zan, ardi galduak gatik bizitza eman zuan Artzai Ona. AgG 205.
Jesukristoren dotriñagatik / bere bizitza eman zuna. UztNoiz 23.
azpisarrera-5
BIZITZA EROAN. quitar la vida.
Oñaztarri bat edo edozein gauza asko da gure bizitzia eruateko. MgCO 190.
azpisarrera-6
BIZITZA GALDU.
azpisarrerakoSense-6.1
a)Perder la vida, morir.
Bizitzak, osasunak, esperantza andiak / an galdu zituen Franzes guztiak. EgiaK 88.
Ofenditu baño lenago milla bizitza galdu nai zituela. CbEg II 182.
Gurago izan milla bidar bizitzea galdu ze ez ofendidu Jangoikoa. Oe 91.
Jaateko laburra, lo gitxija, ta bizitzia galduteko ainbeste arrisku. MgCO 283.
Obeago det [...] zuen atzaparretan bizitza galtzea. AA III 315.
Edo arimia galdu, edo bizitzia galdu. fBIc I 80.
Ementxe nago bizitzea galduteko bear bada, orren alde egitearren. AgEL2 110.
Gorputzeko ta arimako bizitzia galduteko. UrMarIl 22.
Beste guraso askok / Euren bizitzea / Galduta itxi dabe / Ume zurtz etxea. ABAmaE 354.
Bere bizitzea galduteko irriskuan iminten bada bere. ItzAzald 144.
Etzazula zure bizitza moro-lurretan saminki galdu. EtxdeAlosT 68.
v. tbn. VMg 14. JJMg BasEsc 229. Astar II 33. CatLlo 94. CatBus 55.
azpisarrerakoSense-6.2
b)(Con aux. trans. tripersonal).Matar.
Zer egingo zenuke bizitza galdu nai balizute?MgCC 111.
Bizitzia galdu gura izan badeutsa inori. fBIc II 62.
azpisarrera-7
BIZITZA GALDU ERAGIN. Hacer perder la vida.
Kleituba edo aziendia edo bizitzia galdu eragiten deutsalako. fBIc II 163.
azpisarrera-8
BIZITZA-GAUZA. Provisión, víveres.
Errietan arkitutako abere, bizitza-gauza eta gañerako guziak artu zituzten. Lard 105.
Gerrarien ondoren elbarri, emakume, eta aurrak beren bizitza-gauza eta abereakin zijoazen. Ib. 109.
azpisarrera-9
BIZITZA KENDU. "Ajusticiar, justiziatu, justiziaz bizitza kendu"Añ.
Ta aien kabuan gero / esker ematea / izango da gogorki / bizitza kentzea. GavS 28.
Zer egingo zenduke bizitzia kendu gura baleutsube?MgCO 157.
Berriro Jesusi bizitza kentzearekin. AA I 425.
Ez deutsa bizitzia kenduko moruen ezpatiak. fBIc II 288.
Bat batian bizitza kenduagaz. UrMarIl 29.
Bizitza kentzea bezelako gizatxarkeria. AranSIgn 38.
Besten bateri gatx egitea edo bizitzea kendutea. ItzAzald 100.
Belatzari bizitza, / jo-ta, kendu zion. LhYol 51.
Amaika sator beltzi / bizitza kenduba. TxB II 126.
Uste gabean kenduko dizu / mundu ontako bizitza. Ostolaiz 119.
v. tbn. JJMg BasEsc 101. CatLlo 60.
azpisarrera-10
BIZITZA-LAGUN. Cónyuge.
v. bizilagun. Andra bakarra dago / argitan ilunik; / ezpadauko munduan / bizitza-lagunik. AzcPB 240.
Ezin adiskide obea, baiña... bizitza-lagun izateko eztakit ba nik ba! [...]. Eztot oraiñarte, egia esan, arenganako zaletasun berezirik igarri. ErkiagArran 61.
azpisarrera-11
BIZITZA-LEGE. Ley de vida.
v. bizilege. Beti zuzen edo oker, al dan lez, bizitza-legearen eskuko beti. Azurm(inGandElorri 46).
Bizitz-lege zorrotza hauxe baita: besteren ederra bereganatzen ez duena bestek besterenganatzen duela. MIH 38.
azpisarrera-12
BIZITZA-MODU. Modo de vida.
v. bizimodu. Bat irabazi, bi galdu, au bere bizitza modu. "Manera de vivir".RS 103.
Ze bizitza modu edo ze ofizio daukan. Cap 112.
[Iesu Kristok] egin zituzen obraak, emon eben exenploa ta bizitza-modu guztia. VJ 2.
Auxe dok bizitza modu / Neska zarrok danza egin da mutilok dirua pagadu. Acto 84.
Adi ezak Berzebu onen bizitza modu: / Goizean goizean bearko ijok entresilua kapazu. Ib. 243.
Beren jaiotz-erriko / bizitza modua. Echag 269.
Bizitzamodu errugabea errudun edo kulpazkotzat eukitzen. AranSIgn 102.
azpisarrera-13
BIZITZAZKO. Vital, de vida.
O, zein aizen eder loa: / eriotzaren anaitzakoa: / bizitzazko urloa!"Remanso de vida".LdiBB 108.