euskaltzaindiaren mendeurrena logoa

Orotariko Euskal Hiztegia

  2. Hizkuntza-baliabideak
  3. Online hiztegiak
  4. Orotariko Euskal Hiztegia

OEH - Bilaketa

326 emaitza jaiki bilaketarentzat

Sarrera buruan (22)


Sarrera osoan (304)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
beztitu.
sense-1
(AN-ilzarb-olza-egüés-ulz, R, S; Urt II 42, VocS, Lar, Arch VocGr , VocBN , Dv, H), bestitu (SP <ues->, Gèze). Ref.: Bon-Ond 157; Lrq; Iz Ulz; ContR 531.
 (Con aux. trans. e intrans.). Vestir(se). "Amicire, estali, beztitu, jauntzi" Urt II 42. "Vêtir" Ht VocGr 436. "Habiller" Ib. 369. "Beztittu itzuliko aldéra, vestirse al revés" Iz Ulz. "Beztitü, gainetik behera ipintzen diren soinekoentzat hala diogu, baina, berriz beheiti gora ezartzen diren jauntsiendako, jauntsi diogu (oskiak, galtzerdiak, galtzak eta abar)" Peillen FLV 1983, 134. Cf. meztitu. v. jantzi.
tradizioa
Tr. Usado desde Dechepare por autores septentrionales y navarros. Las formas de futuro beztiko y beztiren se hallan, debido a necesidades métricas, en Hb Esk 98 e Irazt 11 la primera, y en Hb Esk 135 la segunda. En DFrec hay un ej. de beztitu y otro de beztitü .

Goiz et'arrats egiten duk buluz eta beztitzia, / gorputzaren zerbitzutan barazkari afaria. E 25. Eta bezti zezaten hura eskarlataz. Lç Mc 15, 17. Arropa luze xuriz beztitu hauk nor dirade, eta nondik ethorri dirade? Lç Apoc 7, 13. Biluzien bestitzea. Mat 22. Beztiturik beztidures zein eliza sanduak baitauzki ordenaturik. Ber Trat 10v. Kamelu-larruz beztitu / ziñen guztiz gogorki. EZ Noel 165. Eztezazula sekulan siñes denbora izarratuari, ez eta brodatzaile gazki bestituari. Volt 167. Errege bezti bedi oihalik hoberenaz. Ax 417 (V 270). Etxausko etxearen arropa gorriaz bestitzeko bidetan izan zarela. Ib. 8 (4). Bat bederak behar du bere estatuaren arauaz, nola baitagoka, hala beztitu eta ez gehiago. Ib. 417 (V 270). Eskunetik Erregina / Dagotzu beztitua, / Urre finez, perleriaz / Ederki propitua. Hm 52. Orratzak mundu oro du beztitzen eta da bera biluz gelditzen. O Pr 380. Xoil pobreki iaten dute, lodiz bestituak dire. "Grosse vestiuntur" . SP Imit I 25, 8. Gorputza besti dadilla / aberatski guzia, / arima ibill dadilla ordean billuzia. Arg DevB 53. Jaiki eta beztitü bezain sarri. Bp I 127. Esau bere anaiaren arropez edo soinekoez beztiturik joan zitzaion Isak aita zaharrari. ES 87. Biluzki edo modestia gabe bestitua ibiltzea. CatLav 131. (V 69) Billusirik dagona bestitzea. El 12. Etziterakoan eta bestitzerakoan laur orazioak erratea. Ib. 96. Bestitzen zarenean. He Gudu 69. Eztütü lodiak mesperetxatzen, ezetare xaharkiz beztitziari beltzuririk egiten. Mst III 54, 3. Inmodestki beztitiak. CatLan 115. Behar ez bezala beztitzen. Mercy 25. Espadaike belauriko, benzáit bestitzen bidanábar, emán Jangoikoari gráziak. LE Prog 96. Billusiek bestitzia. CatUt 10. Bestimenda ihetzi xar bat ekarten diena ahalgetzen edo humiliatzen badu zeren hain xarki den bestitia. AR 398.
( s. XIX.) Bürdüñaz bestitürik beita [Ferragus] . Xarlem 495. Zertaz izanen zareten beztituak. TB Mt 6, 25 (Ol zerez soña yantzi, Or zer jantziko). Borzgarrena: Biluziak beztitzea. CatB 52. Eskarlatazko manto hura zuiñez beztitü beitzüntien zuri haboro trüfa egitiagatik. UskLiB 39. Graziaren espos arropaz bestitua. MarIl 51. Hornituko dauzku haren zerbitzuan garenei hazteko eta beztitzeko. Jaur 190. Arzaiñ gisan bestiturik. Arch Fab 123. Lehoiñ larruz bestiturik. Gy 23. Biluxien beztitzea. CatAe 50. (CatSal 51 beztitzea, CatR 51 beztitia) Aita eta Amek behar dütie bere haurrak maithatü, hazi, beztitü eta hen heñaren arau establitü. CatS 47. Bai eta zetaz ere beztitü ekhia jelkhi zenian. ChantP 190. Igandetako arropa ederrenekin beztitua zen. Elzb PAd 4. Prinze ttipia, anyere gisa beztiturik. Elsb Fram 89. Bertzek ez bezalako jaunztura zuhail batez beztitua zen. Jnn SBi 127. Notha guzietarik xahutua, eta zure graziaren espos-arropaz beztitua. Arb Igand 197. Arraphizte jeneraleko egün izigarri hartan, o Maria, o gure Ama huna, nahi güntükezü oro gloriazko arropa xuriaz beztitürik. Ip Hil 207.
( s. XX.) Eta izan behar da garbiki eta onheski beztitua. CatJauf 115. Egun guziuan egon da elurrari dunba-danba; gesal bateki karriketan, ezbaizaiteken kristiak erkin; ezen [= ez zen] beztitu zipoterorik ere. Mdg 137. Jente miserable bat, gaxki beztitruk. Ib. 138. Billusiek beztitzia. CatUlz 36. Ango txipi-aundiak / beltzez dira bestitzen. Balad 75. Oraiko andrekin dut... / kasik etsitzeko: / Botaka nabilate / moden segitzeko. / Tinduz emokatuak, / erdi-beztitzeko! Ib. 222. Nere bolsatik zera askotan beztitu / dama elegantiaz / kalian luzitu. Yanzi 96. Ez dakizu Mayi lagundu behar dutala beztitzen. Lf Murtuts 52. Ahatik hola beztitua, nola ezagutu zu? Larz Iru 136. Oneski beztiturik. Xa Odol 281. Apezak ere ez dira / gaur berdin beztitzen. Mattin in Uzt LEG II 205. Arratsean besti, ta goizean biluzi. (AN). EZBB I 41. Ontsa beztitzeko neguan. Larre ArtzainE 115.
v. tbn. Brtc 23. Monho 158. AstLas 69. CatLuz 37. Etch 476. Arch Fab 185. Bestitu: Ch IV 5, 3.
azpiadiera-1.1
Recubrir(se), revestir(se).
Zeren beztitu baitzen haragiz Birjina Mariaren sabelean. Mat 57. Asteazkenean lurra / zinduen berregindu, / belhar eta zuhaitz ferdez / hartarakotz beztitu. EZ Noel 141. Mila fabore rezebitu zuten ainguriaren aldetik, zoin baitzen estali eta bestitu gizon gazte baten formaz. Tt Arima 80. Haragiz nola zaituen / Ama Birjinak beztitu. Gç 146. Arbolak [...] hosto berriez bestitzen diren bezala. ES 94. Mendiak beztitzen tutzu, bai sorroak belarrez. Monho 68. Bikhe hori hoztearekin gogortzen da. Aldian aldikoa gozatu behar da eskuetan; xertoa hartaz beztitzen da, eta gero geinetik ezartzen buztina. Dv Lab 385. Beztitua izanen naiz berritz ere ene haragiaz. Lap 387 (V 176). Aspaldi mendietan / Urthu da elhurra, / Eta errepietan / Beztitu da lurra. Canc. pop. in Arb Igand 54.
azpiadiera-1.1.1
(Hablando de mantelería, ropa de cama, etc.).
Ohe bat bestiturik. (1780). SenperEus 172. Nik mahainak anartean beztituko ditut. Lf Murtuts 53.
azpiadiera-1.1.2
(Fig.).Revestir(se), investir(se), adornar(se) (de una cualidad, un cargo, etc.).
Han [Baptismoan] Iesus Kristez beztituz eta haren Spiritua rezebituz. Lç Ins F 3r. Ezen behar da korruptible haur bezti dadin inkorrupzionez. Lç 1 Cor 15, 53. Bañan agradatu bahaiz Aphezkoa sainduaz, / Iphizpikuak beztitu beharko au graduaz. EZ Man I 19. Heriotzeko oreneraiño, arimaren beztitzeaz konturik ez egitea. Ax 200 (V 134). Probetxurik eztukegun / Soiñez dugun ardurez; / Debotak, ukha dezagun, / Eta besti berthutez. Arg DevB 62. Nola gure predikari batzuek ekhartzen tuzten bere predikuetan Axularren obratikako parte batzuek, zeinez baliatzen baitira bere perpausen beztitzeko eta edergailluztatzeko. ES 147. Beraz arrozoinamendu hunen eredura, noble izanen denak behar du izan bere merezimendu propialez beztitua. Ib. 107. Gizon berriaz bestitu behar duzu. Ch III 49, 4 (Mst beztitü). Jesus gure haragiaz estali dela, bere Jaiñkotasunaz gu bestitzekotzat. He Gudu 135s. Ene umeak izateko besti zaitezte <-st-> zuen amaren izpiritubaz. Mih 3. Beregainki zenbait nausitasunez bestituak direnek, artha behar dute izan exenplu onen emateko. Ib. 92. Graziaz guzia beztitua. Brtc 86. Izanen dük herria / Jinkuaz bestitürik. Xarlem 833. Maipolis zarpetan urre badabila, / Iduri du makhilak haren garda dela; / Biaian du arropa dilindan ibiltzen, / Hitz batez, Eskalduna makhilak beztitzen. Hb Esk 218. Hirigoyen anaiek beztitu herria, / Langilen gostuz eman hainitz arraizia. Ib. 109. Pariseko biltzarreak igorri zituen bere menbroetarik bi hiri horietarat, zer nahi poderez beztituak. Elsb Fram 117. Hitz arrunt hoiek nola bezti dezakete gure begi-menetik edo esku-menetik goragoko edo urrunagoko ontasunik, aburumenka baizen? Lf in Zait Plat XV.
azpiadiera-1.2
Cubrir(se), llenar(se).
Hiri huntan inposible lükezü / ajisik egitia / zeren eta infidelez / oro beita beztitia. StJul 156. Bestela etsaiek dükie / Sarri beztitzen hiria. Mustafa 135. (ap. DRA) Kozinertsak har beza / gure bihotzetik / Konplimendu azau bat / lorez beztiturik. Etcham 155. Zeren kabalez diren / mendiak beztitzen. Ib. 173.

beztitu

beztitu
<< beso 0 / 0 bidenabar >>
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • +34 944 158 144
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper