Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII. En el s. XX se emplea sobre todo en la acepción de 'retraso', mientras que es poco usado en las demás.
sense-1
1.
(Añ, Dv). Retraimiento, pereza; renuencia."Caído, [...]. Caimiento, jausi-eroritasuna, atzerapena"Añ.
"(G), éloignement ou répugnance"Dv.
v. atzerakuntza. --Zer da nagitasuna? --On egiteko desalaia ta atzerapena. CatBurg 40.
Obra onak egiteko arimako atzerapen bat. CbCatV 57.
Deungarako daukagun makurtasuna ta guraria, ta gauza onetarako atzerapena ta nagitasuna. CrIc 19.
O kristau deabruak orain anbeste atzerapen, nagitasun ta ezin egin ematen dizuna. MgCC 180.
Erretore Jaunarekin konfesatzeko atzerapen edo beldurra badu, dei egin beste bati. Ib. 213.
Eliza Ama Santak ezin bestez bezela ipini zuen urtean beingo komunioa, ekusirik kristau askoren atzerapen ta nagitasun lotsagarria. Ib. 207.
Ez dabee aitatuten urrengo konfesinuetan euren nagitasun, ta [gauza ostua] biurteko atzerapena. MgCO 162.
Eta ainbeste atzerapena, bekatuzko etxea itxiteko?AñLoraS 27.
Zergatik aldi askotan ainbeste atzerapen sentitzen degu, gure Jaungoikoaren borondatea egiteko?Gco I 417.
Nondik dakizu, lekua izanda ere, garaituko dezula zure lotsa ta atzerapen ori. AA III 531.
Jakinak dira [...] San Basilioren atzerapenak ta aleginak Obispotzia ez artuteko. fBIc III 303.
Zu nere iguala [...] besterik ez baziñake [...], ez nuke ainbeste bildur, atzerapen ta lotsa izango. EchveOngiB 60.
Parka eskatu Marijari beraganako daukazun oztasun ta atzerapena gaitik. UrMarIl 6.
Zeñek oñazpian zapaldu eta desegin euen bildurrik eta atzerapenik bagarik sugiaren beraren buru berenotsua. UrBulaAl 38.
--Zer da Nagitasuna edo Pereza? --Gauza onerako yautsitasuna edo atzerapena. Legaz 48.
Nola birtuterako nere atzerapen, nere ejenplo gaizto eta esamesaren bildurrak kondenatzen dituen!ArrMay 118.
Jagi zaitez laster, atzerapen eta nagitasun guztiak azpiratu eta goituten dozuzala. ItzAzald 203.
Bere bizitzea eurakgaitik emoteko, badaezbadarik eta atzerapenik euki izan ez daben. Ib. 79.
Bere gorputza jan eta bere odola edateko iguiña eta atzerapena eukiko genduan. Ib. 157.
Migel Anjel margogilleak kardenalak atzerapena izan zezan aren lantegitik, su-leizean iduriz jarri zuan. J.B. AyerbeEEs 1912, 57s.
Erriak apaiz egitera beartu zuela ta berak atzerapena erakutsiarren, ezin garaitu izan zuen erritar aien gogoa. AItzald II 69.
sense-2
2.Obstáculo, impedimento.v. atzerapide. Aita Markesak beti atzerapenak ematen ziozkan [Luisi Konpañian sartzeko]. CbJust 41.
Estudioetatik ateratzeko infernu guztia Ignazioren kontra jaiki bazan ere, Jaunaren graziarekin atzerapenak garaitu zituen.CbSIgn 54.
Bein baño geijagotan zurtu nabena da, ikustia, zeinbat atzerapen ta atxakija emon daruen askok eruateko Errijetara Misinuak. MgCO 295.
Alanbere bere arteko iguin edo atzerapenen bat baleutsa gurasuak gura leuken ezkongeiari, eztabe umiak pekaturik egingo, onetan atsegin emon ezaz. CrIc 66.
Topatzen zutela menasta atzerapen bage, bañan meatzearen jabeak alkarren artean ondo etzetozelako, lantegi artan etzegoela buruzpide eta eraen onik ezertarako. IztC 68.
Ez egijala begiratu alako umekerijetan, ta ez egijola imiñi aiztiari atzerapenik premiñako gauzeetan. UrMarIl 101.
Onelakorikan gertatuko balitza, uste degun bezela, ez det atzerapenik sinisteko zuk lagunduko diozula. (29-5-1860). UrCarta a BonBAP 1957, 222.
Luze biziro izango litzake emen zearo azaldu ta adieraztea lenengotik batzuek ipiñi ziozkaten kontra ta atzerapenak. 'La resistencia que al principio le mostraron'.AranSIgn 73.
Ori dala-ta, batetik bere lantegian sendidun langilleak artzeko atzerapenik eztauko. EguzkGizAuz 183.
sense-3
3.
(V, G; H)
Ref.:
A;
IzArOñ. Retraso, dilación."Atzerapena daukó, tiene retraso"IzArOñ.
Bostgarrena Konfesoriak emoten deutsan penitenzia atxakia ta atzerapen andi baga egitia. CrIc 158. Extremaunzio Santua errezibitzeko ere izaten dira atzerapen asko, batzuetan etxekoagakgatik, ta besteetan eriyak berakgatik. Echve OngiB 105. Pazkoa asitzeko ordua bazetorren, eta zerbait luzatu ezkero, etzeukaten Pazkoaren ondorengo zortzi egunetan iltzerik; eta bildur ziran, bitartean atzerapenen bat sortu zedin. Lard 456. Asi ziran biderako prestamenak egiten. Beren atzerapen eta eragozbideak bazituzten, bere-bereala irteteko. Ib. 325. Txiliri erraiak ardaoz betoru ezkero, beren alabea emaztetzat eskatu ta baietz entzutea, atzerapen bagako gauzea izan bear ebela uste izan eban. A BeinB 84 ("retraso" en el voc. del final). Orretxegaitik emoeutsan Antoniri bidebageko atzerapena. Ag Kr 154. Batetik garesti jo lezaioteke, ta bestetik atzerapen aundiya izan lezakete. ForuAG 327. Onenbeste kalte ta atzerapen ekarri dizkiguten irudipen ta itxuragabeko lotsa oiek, bota ditzagun bizkarrera lenbailen. "Tantos disgustos y retrasos". NEtx Nola 8. Urte bi oiek luzetxo joan zaizkit. [...] Ez da kaltegarri paperen denbora au atzerapen izatea, denak jakiñ eta oldoztu dezazun. JAIraz Bizia 59. Gurasoek ere familiko bizieran zaartzaroaren atzerapen bat eta bizitzaren luzagarria aurkitzen dute. Vill Jaink 161. Orrela ez dago plazara joaterik. Medikuarengana joan da atzerapena eskatu bear dezute. BBarand 180. Polipasok zortzi eguneko atzerapena eskatu zuan. Albeniz 257. Joan den astean ez nuen eskatzen zenidana bidaltzeko modurik izan. Ez berandets, ezinbestekoa izan baita atzerapena. MEIG IX 98. En DFrec hay 23 ejs. con esta acepción.
sense-4
4.
(Lar, Añ). "Atraso, atzerapena, galdundea, eskasa, lat. jactura, penuria"Lar.
Besterentzat lan egin bear ori, atzerapena omen uan garai aietan. AtañoTxanKan 93.
azpiadiera-4.1
Atraso, lo opuesto al progreso. Ezetz esan dizut. Euskera, euskera atzerapena dala. Illunpea. Elizarako bakarrik duin dan izkera. LabEEguna 93.
Leku askotan nagusiturik / dagola atzerapena. Olea 89.
Atzerapena dute gaitz oiek / beren sustrai eta zaña, / ta zerk pizten du aurrerapena / jakintza on batek aña? Ib. 143.
sense-5
5.Decaimiento."Caído, jausia, eroria. Caimiento, jausi-eroritasna, atzerapena"Añ.
"Atzerapen aundixa eiñ, decaer --envejecer mucho-- en la salud"Iz ArOñ. .