Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 apo.
    etimologikoa
    Etim. Préstamo con pérdida de la sibilante inicial, explicable a partir del plural romance: losápos, dividido los ápos.
    sense-1
    1. (G-to, AN, L, BN, Ae, Sal, S; Urt III 420, Lar, Añ (AN), H; apho SP <-pp->, Ht VocGr 343, Arch VocGr , Dv, H), afo (BN), apu (-ph- S). Ref.: VocPir 497; A (apo, afo); EI 366; Lh (apho); Lrq /ápho/; Iz Ulz.
    Sapo. "Appoa, crapaud, baza, gaixtoa, zapoa" SP. "Bufo, aphoa" Urt III 420. "Escuerzo" , "sapo" Lar. Sg. Azkue apo es en R "sapo pequeño" y apatzar "sapo". v. apotzar, zapo.
    Apho eta biper gaixtoz eginik ianharia. EZ Man I 107s. Nahastatzen du gaxoa apho eta sugekin, / Negel bare eta musker gehiago ferdekin. Ib. 108. Aphoz, sugez, ielez, eta likitskeriaz bethe liteke. Ax 41 (V 25). Bada jende, gathiaren ürrinak, apoaren batziak, aiñharbaren ikhustiak engoxa ezpaiñetara jineraziten dereienak. Egiat 225. Apho bat bezala. Hb Egia 11. Bai naski jaten baititugu aphoak. Prop 1890, 246. (ap. DRA, s.v. aphoki) Ez da erraiteko baizik, halako igel, apo eta bare batzu behar ditugula guk ere zenbeit aldiz iretsi. HU Zez 81. Aphoak hapa, / Sathorrak hupa, / Okhilo muskerrak tok, tok, tok. Ox 113. Haurrek hantzen duten aphoa artzen den bezala, pafa pafa pipatzen arizan ondoan. Barb Sup 63. Apoen txirulak / yoka diardu, / maitemin apalak / eragiña antzo. Ldi UO 29. Hauzoak orroetarat etorri ez balire, nork daki gizon koskak etzuen apo bat bezala han kalituko! Zerb Azk 95. --Sugeak eta apoak kalituko! JEtchep 36. Apoak ere zuloetan arkitzen dira. Ibiñ Virgil 73. Apo haundiak, apo txikia irentsi. EZBB I 37. Apeza nuen apoa bezala zuritua eta ni berriz tomatea bezala gorritua! Etchebarne 12. Hori irents dezakeenak apoak eta suge biziak ere irentsiko lituzke. MIH 391.
    azpiadiera-1.1
    (Usado como insulto). "Le dijo al dicho Joanot quejante en vascuence apo sorgina, que quiere decir sapo brujo" (Ae, 1544) ReinEusk 35. "Apho semea, injuria i. bufonis fillius" Urt III 420. "Apho gizon, crapaud d'homme" Hb. "Debrien aphua! (S-saug), crapaud du diable!" Lh.
    Ixilik utzi nezan, no! / Apo ezdeus inbizila, / hiregati eginen dine / haurrek nahi diena. AstLas 18. Hik nain miserabletü, / apo ahalke gabia. Ib. 33. Ale apho eskelia, / fripu ürgillütsia. Mustafa 54. (ap. DRA) Andre alferra! / Orratza duenian hariaz gerla, / Apho fardala! / Sukhaldian lo dago jaiki eta berla. ChantP 94. Apho, mutxurdin, moko-bipila! / Zeren ondoan othe-habila? Elzb Po 208. Ni, ostoputz? Apho txarra! / To!... aspaldian beharra. Ox 60. Apho kixkila! Jin dadila jin Oihanburura! Barb Sup 84. --Zer duzu irakurtzeko molde hori zuk, jauna? --Emak bakea hortik, apho txarra. Zerb Artho 479. Abil, abil, apho beltza! Zerb BiGo 305.
    azpiadiera-1.1.1
    "Apoa! (BN, R) interj. ¡caramba!" A.
    azpiadiera-1.2
    Bicho.
    Sentído guzíak egoindire gozátzen soberáno dibinokí de manera ezi eméngo gustorík andiének okatzeunte, ta eztíre aipátzeko ére, yágo ezi lurréko apoénak, ángo soberáno dibinogáien áldean. LE Doc 250 (de interpretación no segura). Ate aitzinian bazen zimino bat, eta ze irriak egin zituzten debru apo xar haren itzulipurdiak eta bere begitarte biziaren keinu eta yestuak ikusirik. Zub 111.
    sense-2
    2. (V, G, L; Aq 173, Añ, VocZeg 288). Ref.: A; Iz UrrAnz, Als; Etxba Eib ; Elexp Berg; ZestErret .
     Verraco, cerdo semental. "Puerco que ha padreado" Aq 173. "Cerdo, marrano, [...]; el entero, apoa" Añ. "Apuak ez dau gauza okelatarako" Etxba Eib. . Cf. 3 apotu. v. aketz, apote, ordots.
    Gurasotzat artuten dirianai, edo aitatuteko, deituten jakee apua . Mg PAb 88. Apuak ta txarri emiak izan biar dabe amabi illabetetik aurrerakuak umiak eragin ta egiteko. Ur Dial 97 (It ordotsak, Dv akhetxak, Ip ordotsak). Apuak irenduten dira bost urtera eldu ezkero. Ib. 97. Heldu nintzen gero zerrien gorputzera, / eta kendu nion apoari makera. Arti MaldanB 201.
    azpiadiera-2.1
    (Tras zerri).
    Biorra irrintziz, astua arrantzaz, / zerri apua kurrinka. MendaroTx 90.
    azpiadiera-2.2
    "Putanero. Apua esaten jako andrazaliari" Etxba Eib. . Cf. infra APOTAN.
    Baña senarra, gizon askon antzera, emaztiari gura zetsan guztiagaz, zan azkonarra ez esatiarren apua, eta ari biar zetsan mezedia, sarri auzuan eitten eban, naiz biar ixillian. Etxba Ibilt 469.
    sense-3
    3. "(V-oroz), enano" A.
    sense-4
    4. "Apho (BNc), apocado, falto de carácter, embarazado" A.
    azpisarrera-1
    APOAREN SALARA JOAN. Ir al garete. Cf. TXAKURRAREN SALARA JOAN.
    Ixtorio kondatzaileak [ixtripu] batto du bakarrik aiphatzen: Igoneko komentu aitzinean aphoaren salarat gan zirela tanpalahara zaldi, karro eta karrozaina. Etcheb MGaric 49.
    azpisarrera-2
    APO-BARATXURI. "Apo-baratxuria (B), ajo silvestre" A.
    azpisarrera-3
    APO-BELAR (G-azp, AN-5vill; apho-belhar BN; Hb, H, Foix ap. Lh). Ref.: Lcq 126; A; ZestErret.
    "Herbe aux crapauds, espèce de plante joncoïde" Hb. "Gordolobo (Verbascum thapsus)" Lcq 126. "Bardane" H. "(S, Foix) arum (bot.)" Lh. "Apho belharra, molène thapsus" GH 1930, 226.
    azpisarrera-4
    APO BISAIA (det.) (Interj. empleada como maldición).
    Xakhur handi eta ttipi demonio horiek eihararaziko dixie, ez bada yadanik idortua; bai eta errorik egin badu, apho bisaia!; erro hek erreak izanen ditutxu. Elsb Fram 143.
    azpisarrera-5
    APO FIGURA (Empleado como insulto).
    Apho figura! Hoakit bixtatik. Barb Sup 26. Ilhabete guziz emaiten diozkatan 150 liberetarik, apho figura horrek 75 libera aldaratzen ditu. Ib. 151.
    azpisarrera-6
    APO-GIDAIL (Término empleado como insulto; lit. 'pata de sapo').
    Ale, fripuak, / apho gidail saldua. StJul 41r.
    azpisarrera-7
    APO-ILAR. Fr. "vesce jaune" (Vitia lutea). "Landareetan arras trebe zen jaun batek erranik badakigu hemen gaindi badirela gutienik hameka zindila mota; ez da beraz harritzeko eskuarazko izenez hoin aberats balinbada, han-hemenka bardin erraten baitiote edo zalgia edo su-ilharra edo apho-ilharra, eta duda gabe, bertzerik" Zerb GH 1932, 88s.
    azpisarrera-8
    APO-JAUZIKA. Saltando con los pies juntos. "Apo jauzika ari da (BN-arb)" Gte Erd 148 (junto a saltamotxin, apo saltoan, etc., de otras zonas). v. HANKA BERDINEAN, OIN-BERDIN.
    azpisarrera-9
    APO-LARRU. "Estado en el que queda la piel después de un susto. Izialdurekin apolarrue atra zait" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-10
    APO-LILI (apho- S ap. Lh). v. APO-BELAR.
    azpisarrera-11
    APO-MAHATS (apo-mats AN-5vill ap. Lcq 162 A). Vid negra (Tamus communis). Cf. VocNav: "A pomatxa , vid negra, es voz vasca (Bertizarana)".
    azpisarrera-12
    APO-MARUGA. "Apho-marhüga (S-saug), ronce rampante" Lh.
    azpisarrera-13
    APO-ONDDO. "Apho-onddo (Hb), mauvais potiron" Lh. v. apontto.
    azpisarrera-14
    APO-HOSTO. "Apo-osto (BN-lab), digital" A. "Apho hostoa, digitale. (Hazparneko aldean landare hunek ez du bertze izenik)" GH 1930, 226.
    azpisarrerakoSense-14.1
    "Arum ou gouet [...] aphostua" Foix.
    azpisarrera-15
    APO-PERREXIL (B ap. A Lcq 99 (-perresil)). Perifolio (Anthryscus silvestris). "Apho perresila, petite ciguë" GH 1930, 226.
    azpisarrera-16
    APO-SAGAR. "Pomme d'anis, apho-sagar" T-L.
    azpisarrera-17
    APOTAN. "Apotan. De apua, verraco. Coito. Apotan izanda erbeste aldetik" Etxba Eib.
    azpisarrera-18
    APO-XATAR. "Apho-xatharra, torchon de crapaud" H. "Apho-satarra, grande bardane" GH 1930, 226.

    apo

    apo
    << apetitu 0 / 0 arabera >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper