Etim. En contra de las apariencias, cabría que atta, forma única en varias zonas, sea anterior a aita: cf. la opinión de Holmer sobre matte 'querido, amado', más próximo al prototipo que maite : cf. irl. mait . En este supuesto podría estar relacionado con aquit. Atta- (dat. Attaconi, gen. Attaconis): v. Gorrochategui Aquit 147s. En la Edad Media, Aita (Eita, Ecta, Egga ...) es una especie de praenomen, usado delante de un nombre propio: "El tal nombre de varón fue muy usado en la alta Edad Media, desde Portugal hasta el sur de Navarra" (M. Pidal, Toponimia prerrománica hispana, Madrid 1952, 223ss. [= RFE 35, 1951, 1-7]): Aita Garcia de Agirri, Aita Lioarriz, Aita Bellez, f. 260, 980; Aita Enecco f. 207, 1026. Hay pocas dudas acerca de la primera forma, aita, de donde Eita, Egga, etc. como lacte (lait-, leit-, etc.) en zona románica: v. "Echeaenne" Eusk I 1956, 19-22. Como se sabe at(t)a es frecuente como designación del 'padre': cf. incluso irl. aite 'ayo, tutor, persona que cría a un niño', de *attyo- (dudoso: v. Vendryes s.v.), que no se extendió al britónico. En territorio románico se atestigua un derivado antiguo, aitan, eitan, que se usó en Navarra y Aragón 'ayo', etc. ectanes; Valbanera DL 92, a, 1238. Según M. Pidal, ib. p. 230, comparable al vasc. mod. aitain, 'padrino, ayo, tutor'.
Onom.:
Aita Garcia de Agirri. (980). Arzam 90.
Casa de Egga Enneco. (1028). Ib. 91.
Eyta Acenare. (1096). Ib. 91.
1.
(gral.; Lcc (-ea , det.), Mic 8r, SP, Urt I 17, Ht VocGr, Lar, VP 1r, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H; aitxa V-m-gip, G-azp-nav; aitxe V-ger-m-gip; atta G-goi-to-bet, AN-gip-5vill, L-ain, BN-lab, R-uzt; H; atte V-ger-ple-m, G-azp-goi-to, AN-larr-ulz). Ref.: VocPir 153; Bon-Ond 138; A (aita, ata, ate); EI 99; Lrq; Iz ArOñ (áitta), Als, To (aitta), Ulz (aite), R 297 y 282; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg (aitta); Gte Erd 14 y 54.
Padre. "Padre, aitéa"(Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4."Aitea (V-oroz), el padre" A. "Aité, torri laguntzéra" Iz Ulz. "Áite allegatú zen" Ib. "Áita (sic), xin bedi kóna, padre, venga acá" Iz R 297.
Tr. General en todas las épocas y dialectos. Aunque los nombres de parentesco no suelen aparecer con artículo (v. A
Morf 448), en textos occidentales es frecuente
aitea o
aitia refiriéndose a la primera persona de la Trinidad: así en
Miserere,
MPortal (29),
CancVizc (369), Capanaga,
CatAnz (3), Zubia (152), Arzadun, Cardaberaz (
CatV 22), Olaechea (12), Moguel (
PAb 57), fray Bartolomé (
Ic III 280), J. J. Moguel (
BasEsc 21), Astarloa (II 206),
CatLlo (8),
CatBus (53) e Iturzaeta (
Azald 24); se conserva tbn. en textos posteriores, en expresiones como
Aitearen egin 'santiguarse',
Aitearen batean, etc. Fuera de esta acepción es bastante escaso, aunque se encuentra Lazarraga, M. Portal (v.
infra (5)),
CancVizc (367), Capanaga, Zavala y Enbeita. Hay
Aita (no
Aitara) en textos salacencos (
CatSal 26, Samper Mt 11, 27; cf. sin embargo
aitara en Esparza ap.
EI 100 y
EAEL 41). En Leiçarraga hay vacilación entre formas con acento y sin él (v. por ej. Mt 11, 27: "
Nehork eztu ezagutzen Semea Aiták baizen: ezeta Aita nehork eztu ezagutzen Semeak baizen").
Aitak bere haur maitia gaztigatu ohi du.
E 241.
Eta zein da zuetarik aitá, semea ogi eska badakió, harri bat emanen draukana?
Lç Lc 11, 11.
Aitak ezkondu ezpanagi, / neurau ni ezkonduko nax sarri.
Lazarraga A19, 1190r.
Baegion aiteak erregutu / gau baten arren lagun legiola.
Ib. B3, 1154r.
Aita zarra ta betse <behse> etena ezta gerena.
"Padre viejo y abarca rota no es deshonra"
.
RS 24.
Gero guziok aita orri eragingo diogu.
CartAzp
124.
Aita eta ama honra ditzagula.
Ber Doc 88v (cf. aitama, aitetama
).
Bañan aitak nola baitu gaztigatzen umea, / zeñek behar baitu haren ontasunen iabea.
EZ Man I 118.
Geure aita propioak baiño maiteago gaitu geure konzientziak.
Ax 424 (V 274).
Arako seme prodigoa, aiteak emon eutsan ondasunak galdu zituzana.
Cap 118.
Esau presentatu zitzaion bere aitari eskuak zituela illez estaliak.
SP Phil 277.
Bere aita edo ama, / abride edo urkho, / adiskidezko bilduma, / badituzke lekhuko.
Arg DevB 166.
--Josef saintia Jesüs-Kristen aita deia? --Ez: honek eztü gizon bezala aitarik.
Bp I 33.
Zakharias bere aitaren izenaz deitzen zuten.
ES 158.
Jaiotzen badira aitagandik eta amagandik.
OA 26.
Ezta Jesusen aita baña bai ordekoa.
Acto 373.
Apezak edo maistruak edo aitak galde iten diotenean.
El 20.
Madarikatua ni sortu ninduen aita, ta erdi ninduen ama.
Cb Eg II 106.
Hitz eman zion zerbitzaturen zuela haren aita zerbitzatu zuen leihaltasun berarekin.
Lg I 313.
Han aitak haurren kontra, haurrak aiten kontra, lagunak lagunen kontra, esposa esposaren kontra daudez.
Brtc 147.
Aitoren semiaren bastardak ahatz eztialarik sekülan nor zian aita.
Egiat 276.
Isaak izandu zan Jakob, beste izenez Israel zeritzan seme baten aita.
Ub 18.
Ezin helduz galeretarat / aita bidean hil bazen.
Monho 42.
(ss. XIX-XX)
Seme on batek egiten ditu aitaren esanak.
Mg CO 49.
Ator, esaten dio aizpa batak besteari, ardoz moskor dezagun ta lo egin aitarekin.
AA III 382.
Nonbait aiteak au iragarri / nai yeuskuan ez besterik.
Zav Fab RIEV 1909, 35.
Begiratu duzun bezala Isaak Abraham bere aitaren eskuz sakrifikatua izaitetik.
JesBih 461.
Euskaldun garbi garbia zan, bada, Tubal; baita beraren aita Jafet.
Izt C 5.
Ruben seme nagusia Bala bere aitaren emazteaz lilluratu zan.
Lard 46.
Aitaren aldetik Garaztarra zen, amaren aldetik Baztandarra.
Laph 123.
Jenobebak bere senarrarekin aitaren etxetik joan bear zuen egunean.
Arr GB 7.
Aita zarra arturik laster bizkarrean.
AB AmaE 292.
Aita artzaina zuen.
Jnn SBi 84.
Portügaleko Erregiaren alhabak zühürtarzün handirekin gobernatü zian Erresuma, aitak eta anayiak gerla egiten zielarik Türken kontre.
Ip Hil 41.
Aitak izan bear dau oso onak, ezkonduak izan bear dau oso onak, semeak izan bear dau oso onak.
Itz Azald 199.
Hain barna sarthua ukan dut zainetan, ttipi danik, aitaren alderateko beldur hori.
JE Bur 10.
Zure aita begira balego, nolako frankezakin tratatzen zaitudan, zer poza artuko lukian!
Iraola 107.
Aita han zuen, bi hurratsetan, hari beha.
Barb Sup 181.
Aitxe, erregiak euskeraz eztakije ala?
Kk Ab II 35.
Ba-dot atta, ta batta ama, ta anai-arrebak be.
"Padre"
.
Otx 12.
Orain ezagutuko dezu nor dan gure aita.
ABar Goi 75.
Aita batek bazituen bi seme.
Ir YKBiz 384.
Ago ixillik, mingain urde orrekin nere aitarik aipatzeke.
NEtx Antz 27.
Ez dok izango, Joxe! Semiek makillaka erabilli euren aita?
Bilbao IpuiB 55.
Etxeaz orhoitzen niz. Aitaz, amaz, anaiaz.
JEtchep 75.
Biar, orduan, emen egongo al da zuen aita?
Erkiag BatB 63.
Gure aita zana bost urte luzean oiean gaxo eta geienean triste xamar egon bazan ere.
Salav 19.
Hor bizi izan dira San Frantsesen arbaso zonbait, aitaren aldetik.
Ardoy SFran 48.
Etxetik hasiko naiz kontu kontari. Aita xextogintzan aritzen zen.
MIH 366.
Gure zeruko Aita baño aitagorik ez dago.
EgutAr 14-9-1957 (ap. DRA
).
Baita Jaungoikoa bere gure Aita dogu, ta aitarik aiteena.
Ibarg Geroko 64 (ap. DRA
).
(Ref. a la primera pers. de la Trinidad).
Tr. De uso general.
[Iesus] unktatu izan dela Aitáz Regetan, Sakrifikadoretan eta Profetatan.
Lç
Ins
C, 2v.
Biz gloria Aitearekin Semearentzat.
Miserere (ed. de L. Akesolo) 43.
Sinistetan dot Iaungoiko Aitagan.
Bet 6.
Aitak nai duena nai du Semeak eta Espiritu Sanduak.
Ber Doc 103r.
O Amudio saindua / zure da ethorkia, / Aita eta Semearen / baitharik ethorria.
EZ Noel 143.
Aitea Iaungoikoa da?
Cap 27.
Glori' aitari, semeari / eta gogo sainduari.
O Po 64.
Aita duzu, Ama gabe, / Zeruetako glorian.
Gç 66.
Zelian bere Aitaren aldesküñian delarik Jesüs-Krist.
Bp I 35.
Espiritu Santua ote da Aita edo Semea?
OA 22.
Gloria bardina Aiteagaz da Espiritu Santuagaz.
Arz 31.
Aitak ni maitatu nauen bezala zaituztet maite.
Ch III 30, 6.
Sinisten det Aita Jainkoagan; sinisten det Seme Jainkoagan.
Cb Eg III 303.
Salbatzailleak, hiltzerakoan, othoitztu zuen bere aita bere burreuen fagoretan.
Lg II 280.
Zu Aitaren Seme haste gabea.
Monho 154.
Iru Persona banakak; zeintzuk dira, Aitea, Semea, ta Espiritu Santua.
Añ
EL1
232.
Etzerate zuek itzegiten dezuenak, baizik nere Aitaren Espiritua da zuetan itzegiten duana.
AA III 431.
Zoiñ Jesüs-Kristek berak ofritzen beitü Jinko aitari.
UskLiB 29.
Nere Aitak prestatutako kaliza edango ez det?
Lard 444.
Jesukristo, bere burua bitimatzat Aita-Jainkoari eskeintzen deraukona.
Arb Igand 96.
Baldin Aita ez bada Semea eta Espiritu Santua ez bada Aita edo Semea.
Itz Azald 25.
--Aita Jaungoikoa ete-da? --Bai jauna, Aita Jaungoikoa da.
KIkV 18.
Yesusek esaten zien Yuduai, bera Yainko zala, aitarekin berdin.
Ir YKBiz 107.
Aitak Ni igorri nauen bezala, Nik igortzen zaituztet!
Zerb IxtS 92.
Madarikatzen Aitaren eta Semearen eta Izpiritu Sainduaren izenean.
Zerb Azk 17.
Aitak, Seme laztana, / mende-buruetan, / giza-jantziz ekusan.
Gand Elorri 133.
Irugarren or zatoz, / Espiritu Santu, / Aitaren ta Semearen / maitasun umatu.
NEtx LBB 280.
Zure Aitaren eskuetarik / badut kargu bat ukana.
Xa Odol 265.
(Ref. a Dios).
Guziék Aita bat dugunaz geroz, eta elkharren haurride garenaz geroz.
Lç
Ins
E 4v.
--Zergatik deitzen duzu Iainkoa gure aita? --Zeren hura baita gure aita egiazkoa, bataz zeren hark kreatu eta munduan ezarri baikaitu.
Mat 77.
Aita misekordias beterik dagoanak.
Ber Trat 94r.
Ene Iainkoa! Ene Aita!
Harb 368.
Iaungoiko omnipotente geure aitagaz.
Cap 35.
Gure Aita, zeiña baitzare zeruetan.
Gç 37.
O aita saintia, zük hala eragin düzü.
Mst III 50, 3.
O nere Jaun amoroso ta miserikordiazko Aita!
Cb CatV 91.
Oroi zaitez, Aita, zure Seme maite ta gure anai Jesusek esan zizunaz.
Mb IArg I 336.
Galdu dut ene Aita maitagarria.
Brtc 152.
Nora, ezpada Zeugana, neure Aita, Egille ta Ongille maitea?
Añ
EL1
146.
Egiazko zoriona gure Aitaren erreinuan dagoan ezkero.
Gco I 410.
Jainko gure Aitaren alderat.
Jaur 136.
Ai nere Jesus ona! ai nere aita, eta aitarik hoberena!
Dv LEd 83.
Zure Aita, zure Jaun eta zure Juezaren aurrean.
Arr May 84.
Ikusirik eskatutera goazan gure Aita dala zeruetako erregea.
Itz Azald 68.
Zuregana gatoz gaur / Aita biotz-bera.
Jaukol Biozk 104.
Gurekin iñoiz eztala aiztuko / Urtzi, euzkotarren Aita.
Enb 183.
Zu, arean, Aita urrikaltsu, poztenago zera damudun bakarraz, damu-bearrik ez duten larogeita emeretzi zintzoz baiño.
Or Aitork 188.
2.
(Pl.).
"
Aitak, [...] les ayeux"
H.
Lehenagoko Aita Israeliták.
Lç
Adv
*** 2r.
Gure aitei minzatu zaien bezala, Abrahami eta haren haziari iagoitikotz.
Lç Lc 1, 55 (He, Oteiza aita; Dv, Ol, IBe arbaso, Brunet, Or, Ker, IBk guraso).
Eta nihor iautsten ezta Aiten Linbo hartara.
EZ Man I 129.
Nola egin baitzituzten behiala zuenak, Sinaiko desertuan aita bihotz gogorrek.
EZ
Eliç
170.
Egun hau aspaldi zuten / gure Aitek desiratu.
Gç 65.
Gure lenbiziko aitenganik heredaturik.
El 82.
Zer egin duten aitek hemen egoteko, / bere sor lekhu maiten harmez beiratzeko.
Hb Esk 4.
Ene aiten egoitza utziz geroz.
Laph 147.
Goratu daian zure izen añ santua, [...] / gure lenengo Aitak beti ondratua.
AB AmaE 27.
Neskanegüna deithürik izan da gure leheneko aitez.
Ip Hil 4.
Zoin eskualdetan egon ziren lehenik Izraeldarrak kaptibo? --Ejiptoan; gosete batez heien aitak harat joanik.
CatJauf 33.
Gure aitak mana yan zuten basa-bazterrean.
Ir YKBiz 217.
Maiz duzu edan Aitek garraitu etsaien odol gorria.
Iratz 46.
Hedatu duzu aiten fedea.
Ardoy SFran 357.
v. tbn. Elzb Po 199. Ox 161. Etcham 43. Mde Pr 291. Larre ArtzainE 188.
(Sing.).
Antepasado; patriarca.
Eta eztezazuela presumi zeurok baithan erraitera, Abraham dugu aita; ezen badiotsuet Iainkoak harri hautarik ere Abrahami haur suszita ahal diezakeola.
Lç Mt 3, 9 (He, TB, Dv, Ur, Ur (V), Ip, Echn, Hual, Samper, Ol, Leon, Or, Ker, IBk aita; Arriand attalen).
Adam gure lehenbiziko Aitaren bekatua dela kausa.
Mat 161.
Aita Adan eta Eva ganik.
Ber Doc 167v.
Iongoinkoren semea / iautsiko da lurrera, / aita Adam eta haren / kastaren libratzera.
EZ Noel 33.
Adan gure leelengo aitak pekatu eginagaz.
Cap 31.
Adam lehenbiziko gizona eta gure aita ez jeusetarik egin edo kreatu.
ES 86.
Pekatu mortal batek Adan gure Aita bere ondorengo guziakin Paraisutik bota zuen.
Cb Eg II 170.
Yakob gure aitak ere ithurri huntako uretik eman daroku: ez bide duzu hark baino bothere gehiago.
Lg II 136.
Jendeen aita izango dana, eta erregeak bere odolean izango dituena.
Lard 18.
Nun dira bada, Tubal gure aita, / zure ondorengo garbiak?
AB AmaE 4.
Adam gure lehen Aitaren bekhatuaren ondorioz.
CatJauf 40.
Dena su, dena ximist da tanpez agertu / Aitor, Euskaldun Aita, Larrungo gainean.
Iratz 39.
Gure aita Dabid hil zen eta hobiratua izan zen.
IBk Act 2, 29 (
(
Dv
Dabid patriarka,
)
(
Ol
Dabid gure arbasoa,
)
(
Ker
Dabid erri-gurasoa,
)
(
IBe
Dabid aitalehena
)
).
v. tbn. (ref. a Adán): Harb 135bis. Ax 417 (V 270). SP Phil 393. OA 64. El 38. Brtc 83. Gco II 71. CatLuz 22. Dv Lab 10. Arr May 73. UNLilia 14. MIH 192. (Ref. a Abraham): Hm 105. Ir YKBiz 324.
3.
Padre, creador.
Ezen gezurti da [deabrua] eta gezurraren aita.
Lç Io 8, 44 (He, LE, TB, Dv, EvS, Ol, Or, Ker, IBk, IBe aita).
Diabruba da guzurraren aita, lelengo guzurra esan ebalako.
fB Ic II 174.
Argiaren aita eta / bertsolariena / Apolo zan Olinpon / iaunik galantena.
Azc PB 293.
Zorretan nago, / txirorik nago, / baña ogasun / Aitea / Belen urira / datorkigu gaur.
Enb 94.
Euskeraren aita Aitor izan uan ba?
Lab EEguna 86.
Yaun orail eder [Eguzki], legorteen aita.
Ldi BB 110.
Oraingo jakintzaren aita dugun Descartes.
Vill Jaink 310.
Aita baten seme izanik, badute elkarren eitea, baina ez dira berdinak [bi nobelak]
.
MIH 334.
[Soroa da] euskal teatro berriaren aita.
MEIG III 52.
Einstein lekuko, oraingo bonben aita delakoa.
MEIG I 195.
4.
(Lh).
Tratamiento dado a los religiosos.
Tr. De uso general.
Aita Materra San Franziskoren Ordenako fraide eta Reuleko gardianak egin duen Dotrina Kristiana
.
(In Mat
) XIX.
Aita Domingo Soto, doktor handi hari, iarraiki nahi natzaika.
Ax 583s (V 375).
Aita Trino juan zan bere probinziara.
CartLib
129.
Casiano aita zaharrak eskiributan ezarri duen hitz bat.
SP Phil 260.
Ez kanbia aita kofesora.
Tt Onsa 173.
Aita Haranburu, Aita Serafikoaren ordenakoa.
ES 157.
Aita konfesore orri.
El 18.
Aita, jatxi zaite ortik, etzaitugu aditzen.
Lar Cor 286.
Ara zen Jesusen Konpañiko aita bat.
Mb IArg II 302.
Eta bakizu nos asi zinian orrela pekatu egitera? Bai aita, urtebete...
Zuzaeta 46.
Aita frai Pedro Antonio Añibarrok birau dau Bizkaiko euskerara.
Mg CO 294.
Karmesetako Aiten Elizan sarthu zen.
MarIl 97.
Zeñaren aipamena egiten daben Aita Henaok.
Izt C 468.
Zure mezua eginen dut beraz, aita Iñazio.
Laph 249.
Benedikzionia Aphezari galthatü, erraiten delarik: Ene Aita, benedika nezazü.
CatS 88.
--Eta orduan piztuko dira hil guziak? --Bai, aita.
Legaz 17.
Aita on arrek kongregazioan artu.
Arr May 168.
Aita Joseph, kapuxina.
Elsb Fram 168.
Basamortuko aita bateri itandu eutsen.
Itz Azald 76.
Aita Astetek laburrago erantzuten du.
Inza Azalp 99.
Aietako batek esaten dio Santa Cruzi: "Aita, nerau noa nere gisa".
Or SCruz 138.
Euren zuzentzalea / zan Aita Lakuntza.
Enb 32.
Hemengo aita jesuisten erakaspenen aditzera.
JE Ber 60.
Aita Donostiren abesti au.
NEtx Antz 70.
Loiolako aitaren batek esamiñatu zuan mutilla.
AZavala (
in
Goñi 10
).
Aita Antonio Pérez Goyena, Iosulagundikoa.
Alzola Atalak 105.
Belaunika ziten zure aita erretoraren oinetan.
"Votre Père curé"
.
Ardoy SFran 335.
Azkeneko lan hau aita Mokoroak aspaldi egin zuen.
MIH 85.
5.
Protector, amparador.
Probeen aitea da.
MPortal 29.
Populuaren aita arthaduria.
ES 145.
Atoz pobreen aita; atoz doaie emallea.
Cb Eg III 304.
Erromesen aitak billakatzen direlarik.
Mih 84.
Behardüner emaile, eskelen aita izaiteko.
Egiat 265.
Pobreen aita errukiorra.
JJMg BasEsc 217.
Ona guztion aita / gure Meltxor jauna.
Echag 43.
Sen Grat aita anhitz maitia.
UskLiB 142 (cf. SGrat 26: Sancte Grate Pater amantissime
).
Ene haur maleruser aita jar zakitze.
Etch 148.
Hanbat beharren aita, Karteron barbera.
Hb Esk 150.
Oh zu, alargun eta umezurtzen aita.
Arr GB 37.
Burzagitza Nagusia herritar guztien aita maitakorra da.
Arti Tobera 265.
6.
Padre fundador.
Ikhas bezate gure aita san Franzes serafikoak hirur ordena bere erregelekin fundatu dituela.
Harb 414.
Gure Aita Franzisko maiz juaten zan Santiagoren obira.
Bv AsL 128.
San Benoat gure Aita loriosak atseginekin hartu zuen [...] haur gaztea.
Jnn SBi 104.
Gure aita Asistar Frantzisko deunak onela zion.
Inza Azalp 152.
Horrelakoxea zen gure Aita San Frantzisko.
MEIG I 62.
Amaseigarren mende edo eunkian sortuak dira [aurkalariak]. Beren lenengo aitta izan zan Martin Lutero.
Inza Azalp 94.
Jelkiden aita Sabin ixan zan.
Enb 121.
Horra protestanten lehen bi aitak.
Zerb IxtS 107.
7.
Padre (de la Iglesia).
v. ELIZAKO AITA.
Bizitze Izpiritualeko aitek ongian finkatu ta seindutasunean aitzinatu nahi direnei handizki gomendatzen diote.
Dh 62s.
Mende guzietako Aitak bat dire, errateko Eliza ez ditekela engana.
Hb Egia 113.
8.
(G-azp-to, AN, L-sar, Ae, Sal; atta AN-gip; H (G))
Ref.:
Echaide Nav 324-325; EAEL 43.
"Les parents, père et mère, los padres (esp.)"
H.
Zuin dira Jinkuak kreatü dütian lehen Gizun eta Emaztia? --Adam eta Eva ziren gure lehen Aitak.
CatS 22 (v. en un contexto similar, gurasoak en Añ LoraS 186, AA II 129, fB Ic III 321 e Itz Azald 32, burhasoak en CatJauf 32 y Zerb IxtS 114, burrasoak en Etcham 206).
9.
Prior, padre superior.
Bein batian galdetu zion Santuari Pazifikok: "Aita, zer iduritzen zaio bere buruaz?".
Bv AsL 107.
Emok hunako eskutiz hau, eskutik-eskura, fraiden aita edo yeneralari.
Elzb PAd 81.
10.
Macho (de animales).
"En Lekeitio se usa aitea para designar el padre de los pajarillos"
A.
Nola dein izena aitek, arraza bakotxarenak [...], nola erraiten zabein enbrer gora isatan drenian, eta [...] umer nola erraiten zabein.
Mdg 149.
Aretxerik aretxera salto, / bost txorikuma sinco, / aitearekin amearekin siete, / abidxearekin ocho
.
(V-ger).
A EY IV 318.
"Lucano ciervo [...], los chicos de Ondárroa llaman a este insecto aita
"
Labayru Hist I 563.
11.
"
Aitta [...], el suegro"
Iz To.
.
12.
(Interj.).
v. AITAREN.
Aitea! Non il dozu orrenbeste txori!
"¡Qué barbaridad!"
.
Zam Man 2.
AITA AINTZATAKO.
"Padre putativo, aita ustekoa, aintzatakoa" Lar y Añ.
AITA-AITONA
(Pl.). Padre y abuelo(s).
Ah, su eder zori oneko nere illtegi ta obia, ta nere ait-aitonen obi ta illtegi izandu ziñana.
Mb IArg I 143.
AITA-ALABA
(Aq 248; aitalhabak S ap. Lh). (Pl.). Padre e hija(s).
Eta aita alabak apostoluaren ganat badohatzi.
Laph 217s.
Alabak bi egun arto yorran, aita alabak egun bana.
HerVal 255.
Zenbat aldiz ez gira izan, gu biak, aitalabak elgarrekin.
HU Aurp 184.
An egon ziran aita-alabak zeintzuk ziran ondo iakinda gero.
Ag AL 53.
Urrengo domekan, Dari-ren etxera bazkaldutera joateko, berbatuta lotu zirean aitta-alabak.
Echta Jos 317.
Aita-alabak etxera biralduaz.
Goñi 42.
Aita-alabak beraz?
Lab EEguna 102.
Bein Zeanuriti Bilbora aita-alabak gatzetan yoan ziran.
A EY II 367.
Ogei egun barru, aita-alabak beren gaztelua utzi ta Salegiren arroztegira joan ziran.
Etxde AlosT 56.
Aitona ta aita-alabak apaltzen ari ziran sukaldean.
Ugalde Iltz 37.
(Forma sing.).
Orok ulertu zuten aita-alabaren ixiltasuna ez-jakiñaren agindu ikaragarria zela.
Etxde JJ 254.
AITA-ALDEKO.
v. aitaldeko.
AITA-AMA.
v. aitama.
AITA HANDI.
a)
(BN-mix, S; Dv (BN-baig); aitahaundi S; aitaundi BN-baig). Ref.: Bon; A (aitahaundi); Lh; EI 351s. Abuelo.
Ezta hil Tristand d' Urtubie eta Clemant de Moneins, zure aita eta aita handien memoria.
Tt Onsa 4.
Antepasado.
Behar beno handios izan nahiz, ikherterazi dü gorderik zagoana; ta nor zütien aita handiak jakinerazten.
Egiat 262.
b)
"
Aita-aundia (G), una clase de castaña"
A.
AITA AURREN.
v. aitaurren.
AITA BESOETAKO
(V, G; Aq 157 (G), Añ, vEys, H). Ref.: A; Etxba Eib. Padrino de bautismo.
Beriala prestau ziran bautismorako billaturik exenplu ta doktriña oneko Aita-besuetakuak.
JJMg BasEsc 22.
Aita besuetakoak izan biar dira euren seme pontakuen zainzaile.
Astar I 135.
Etxe bautismua emoteko seinari, ez da biar, ez aita besuetakorik, ez ama besuetakorik.
fB Ic III 41.
Aita besoetako, / Don Pedro laztana, / nire poz-atsegina / bazentoz gugana!
Azc PB 100.
Aiton-amandre biak jetxi ziran Oñatiko eleiza nagusira aurtxoaren aitabitxi (aita ponteko, aitabesuetako, padrino) bezela.
Ag G 70.
Eskolatik kanpo ez zuen Theresak aita besoetakoaz beste inor ikusiko.
Mde HaurB 46.
Abadeak diardue ointxe Maintonen llobeari mun emoten; onen urrengo aita-besoetakoak dira.
Zam RIEV
1907, 427 (se refiere a los padrinos de un misacantano).
AITA BETIEREKO
(beth- H). Padre Eterno.
Aita bethierekoa, / semea ere orobat, / spiritu sakratua / hura ere orobat.
EZ
Eliç
127.
Aita bethierekoa / zeren baitzara segur.
Hm 74.
Elizak nahi dü [...] Aita bethierekoa othoi dezagün.
Bp I 142.
Aita bethierekoa, artzainetako Artzain soberanoa!
Brtc 25 (tbn. en MarIl 53 y Arb Igand 199).
Trinitateko bigarren presuna, Aita bethierekoa bezala Jainko dena.
DvHtoy Io 1, 1n.
AITA BETIKO,
BETIKO AITA.
Padre Eterno.
[Jesusek] hau erakutsiko ziela berak berez Aita betikoagandik igorriko zien Espiritu Santuz.
Mb IArg I 348.
Bekatuz aserretu genuen Betiko Aita palakatzeko.
Ib. 150.
O Aita betikoa! Begira Zeure Seme maitea bost milla azoteaz zatiturik.
Añ
EL1
104.
An zebiltzala gora beera Aingeruak, eta goieneko mallan Aita betikoa.
AA I 533.
Altara gainian guztioen osasuna gaiti Aita betikuari bildots garbija eskintzen deutseenak.
fB Olg 170.
Semea gizon egin zan unetik zegoan Aita Betikoari eskeñia.
Lard 368 (479 betiko aita).
Betiko Aitak asarraturik itxi ziola zerua.
Zab Gabon 43 (105 aita betiko).
Lauda dezagun gure Aita Betikua.
Bv AsL 184.
Kutx orren giltza Aita Betikoak / berak bai zeukan eskuan.
Auspoa 97, 70.
Bere Aita Betikoak prestau eutsan kalizea.
Itz Azald 201.
Bere besoetan eskiñi zion [semea] Aita Betikoari Jerusalengo tenploan.
Ag Serm 312.
Aita Betikoak nola utzi zezaken bere seme gaitzik gabea alakoak eramaten?
Inza Azalp 65.
v. tbn. Astar II 215. ArgiDL 66.
AITA BURU.
Padre superior.
San Juan de Diosko eritegi-zain Aita-buruaren eskaerari.
"R. P. Provincial Superior"
.
(1919)
ForuAG
317.
AITA BURUZAGI.
Padre superior.
O asko fraide deboten / aita buruzagia, / zure orenen entzuteko / har ezazu astia.
EZ Noel 152.
Anaia maitea, ihardesten dio Franzizkanoak, ni deusere ez naiz hemen; Aita Buruzagiari behar diozu galde hori egin.
Laph 61.
Bere botuak Aita Buruzagiaren eskutean egin behar zitueneko.
Ardoy SFran 143.
AITA DEUN,
AITA DONE.
Papa, Santo Padre. Atta deuna se emplea en V-arrig sg. EI 331 (en dos testimonios muy dudosos). Cf. Inza Azalp 155: "Asistar Frantzisko gure Aita Deunak" 'nuestro santo padre (fundador)'. v. AITA SANTU.
Aita Donea edo Santua Burutzat dauken sinizmendunen batzakuntsea.
A Cat 15.
Sergio Aita Donearen (Santuaren) da beste batzuen liburuetatik atera leike zeiñ zarra dan Mariaren iaioteguna ospatutea.
Ag AL 109.
Erromako Aita Doneak alan gura ebalako.
Ag Kr 215.
Trentoko Batzar ta Erromako Aita-Deunen agintzak.
JBDei 1919, 292.
Eskarrak baita amargarren Pi / Erromako Aita Deunari.
Enb 33.
AITA-ERAILE.
Matador de su padre.
Gizon aita-eraille ta lizuna.
Zait Sof 133.
AITA-ERRAIN.
"Aittaerranak, el suegro y la nuera" Iz ArOñ.
AITA ESPIRITUAL,
AITA IZPIRITUAL.
Padre espiritual, director espiritual.
Konfesetan natxako Iaungoiko gustiz poderosoari [...] eta zuri aita espiritual orri.
Bet 12.
Bai aita spiritual / zu halaber neurea.
EZ
Eliç
38.
Aita espiritual zuhurrak errazki konpli araziko deraue eskas hura.
SP Phil 541.
Bere aita espiritualen gidamentietan.
Bp I 115.
Goanen da berehala bere Aita izpirituala gana, yakitera zer egiñen duen, eta hersten duen etsaiaren kontra hari armak galdegitera.
He Gudu 163.
Erregututen deutsat Santa Maria beti Birjineari [...], eta zeuri Aita Espiritual orri.
Oe 15.
--Nor dira gure Izpiritu edo Animen Aita espiritualak? --Obispoak, Sazerdoteak ta Zerurako bidea erakusten diguen guziak.
Ub 178.
v. tbn. Harb 10. Tt Onsa 178. FPrS 9. OA 172. Cb CatV 87. CatLlo 89. CatB 12. UskLiB 14. Aita izpiritual: CatLuz 4.
AITA ESPIRITUKO,
ESPIRITUKO AITA.
Padre espiritual.
Leon izan zan Santuaren aita espiritukua eta denbora berian sekretariua.
Bv AsL 82.
Franzisko aurkeztu zanian bere espirituko aitaren aurrian.
Ib. 48.
AITA ETA AMA
(Pl.). v. aitetama.
AITA ETA AMAGINARREBA.
v. aitamaginarreba.
AITA ETERNAL.
Padre Eterno. v. AITA ETERNO.
Tr. Documentado exclusivamente en la tradición septentrional.
Iainko Iaun, Aita eternal eta bothere guzitakoa.
Lç
Ins
A, 1r.
Aita eternalaren Zu / bethi zare kidea, / Espiritu Sainduaren / bethi ere parea.
EZ Noel 61.
Aita Eternala nork egin du?
Arg DevB 238.
Zaren beraz laudatua eta lorifikatua o Jesus aita eternalaren zuhurtzia.
Ch III 21, 7.
Aita eternalak ederretsi zuen bere seme adoragarriaren bihotzeko humiltasuna.
Lg II 128.
Aita bat [badu Jesu Kristok], Jainko bezala, zein baita Aita eternala.
CatLuz 31.
Aita Eternalak sakrifikatzen zuela bere Seme bakharra.
Jnn SBi 44.
Aita eternalari / Nauzu gomendatzen.
LuzKant 245.
Ahuspez emaiten da Aita Eternalaren aintzinean.
Barb Sup 133.
v. tbn. Mat 212. Harb 1. Hm 199. SP Phil 547. Tt Onsa 166. Gç 37. CatLan 7. Xarlem 1232. Monho 152. UskLiB 48. Dv LEd 149. Arb Igand 92. UNLilia 6.
AITA ETERNO.
Padre Eterno. Cf. LexBi: "El intestino más grande [del cerdo], al que llamaban aiteterno, como a la morcilla con él confeccionada". v. AITA ETERNAL.
Tr. Al Norte sólo se encuentra en Etcheberri de Ziburu.
Zeure Semearen Aita Eternoa.
Miserere 333.
Aita eternoari.
Ber Trat 18r.
Barkha hunen burgesa duk ene Aita eternoa.
EZ Man I 30.
Aita Eternoaren alde eskoatati.
VJ 7.
Otsegingo ote digot Aita eternoari?
Lar SermAzc 47.
Etorriko zela Jesus beraren izenean ta Ait eternoak igorri ta Espiritu Santu konsolari ezin obea.
Mb IArg I 355.
Zugan aragiz yantziko zala / Ait'eternoaren Semea.
Añ
EL2
231.
Aita-Eternoari eskerrak eman ziozkan.
Lard 440.
Aita Eternoak eman zidan eskubidea, kartzelan sartzeko besteren gauza jabearen borondatearen kontra artzen zuena.
Urruz Zer 63.
Ait'eternoak zeru-lurrak behialako big bang hartan sortu zituen antzera.
MEIG V 111.
v. tbn.
CatAnz 2. OA 36. SermAN 1r. Cb Eg II 80. Oe 116. Ub 130. Mg CO 97. Gco I 461. JJMg BasEsc 64. Astar II 275. CatLlo 23. CatB 28. CatBus 45. Xe 203. Ud 90. Arrantz 156. Tx B I 203. Balad 220. Ait eterno: Ub 202. Arr GB 137.
(Ref. a una imagen de la pasión).
Attaternua, Aita Eternua ondo esanda, zigortuta ta buruan arantzazko koroia daben kolunan loturik dagoan Jesukristo da.
Etxabu Kontu 83.
Biaramoneko ibildeunerako, Attaternua eliza nagusira eroaten zan arratsaldean.
Ib. 83.
AITA ETXEKO.
"Padre de familia, aita etxekoa" Lar y Añ.
AITA FAMILIAKO,
FAMILIAKO AITA.
Padre de familia. v. aitafamilia.
Balaki aita familiako batek ohoiña gauaz zer orenez jin ladin.
Tt Onsa 57.
Zeruetako erresuma konparatzen da familiako aita batekien.
He Mt 20, 1 (Samper familiako aita, TB, SalabBN, Echn aita familiako; Lç aitafamilia, Hual familiazko aita, Dv, Ur, Ip, Ol, Arriand, IBk etxeko jaun, Or etxe-jaun, Ker etxagun).
Egin behar zutela familako aita batek bezala zeina erne bailagoke balaki zer mugaz edo zein gauez ethorri gogo duten ohoinek.
Lg II 186.
Familiako aita onak egin zuen bezala / sofritu nahi ez badu bere landan iraka.
Monho 48.
Famillako aita [...] / trankil lotara goatea / duk enganio tristea.
Gy 283.
Familiako aita prestu bat.
Elzb PAd 52.
[Ostatuan] daudezila gizon gazte langileak, aita familiako zaharrak, oro baltsan.
HU Zez 26s.
Aita familiakoari doako etxean egoitea, bere lanetik ez dadien aldara.
JE Bur 171.
Beharrik zen Oxalde aita familiako.
Ox 199.
Hala egon beharrak ziren hirur mendez, aita-familiakoek erranak familian eginez.
Zerb IxtS 44.
Lotuak ziren, gizonki eta girxtinoki, beren aita familiako eginbideeri.
"Leur devoir de père de famille"
.
Ardoy SFran 106.
AITA FAMILIAZKO,
FAMILIAZKO AITA.
Padre de familia.
Aita familiazkoak emaiten badu auharia.
Tt Arima 74.
Aita familiazko bati bezala / orok deizügü so eginen.
Abraham 312.
Zeurien reinua urdu baita familiazko aita bati.
Hual Mt 20, 1 (He familiako aita).
AITA GOIKO,
GOIKO AITA.
Dios padre.
Aita Goikuak laztan gurenaz / besarkatuko gaituzan arte.
Enb 144.
Autortu eta bake onian / jarri zan goiko aitiaz.
Ib. 83.
Nuan Goiko Aitaren erruki-altzora.
Laux BBa 66.
Aita Goikoa, zuk bai dakizu / parkatzen damutuari.
BEnb NereA 259.
AITA-HILTZAILE.
"Parricide qui tue le père" Hb.
Bizi naizeño oiek yasango zetikat, ire oroia tinkatuz, aita-iltzalle ori!
Zait Sof 144.
AITA-LEKUKO
(lekh- BN-mix-baig, Sal ap. A; Dv). "Celui qui, dans un mariage ou autre acte public, remplace le père absent" Dv. "Tutor, el que reemplaza al padre, en la familia o en un acto público" A. v. aitaorde.
--Etzen beraz Jesü-Kristoren Aita Sein Josef? --Ez, xoilki zen haren Aita leküko.
CatLan 8.
(v. tbn. 37)
AITA MEZA ENTZUTEKO.
"(G-to), padrino de boda" A.
AITA-MUSU IZAN
(aitta-mosu izan V-gip ap. Elexp Berg, s.v. mosu). Parecerse al padre.
AITA NAGUSI.
a)
(Lar, Añ A, Izt 3v, Dv (G), H; aita-nausi G ap. A). "Abuelo" A (s.v. aitaita).
b)
(Tras Erromako
).
Papa, Santo Padre.
Erromako Aita Nagusia, lurrean Kristoen Bikarioa.
Cb CatV 28.
Erromako Aita nagusia, lurrean Kristoren ordekoa.
CatBus 17.
c)
Patriarca.
Aita-Nagusien Erregiña.
"
Regina Patriarcharum"
.
ArgiDL
115.
d)
Padre prior, superior.
Prantziskotarrak Frías-en (Burgos) zuten komentuan [Añibarro] Aita-Nagusi izana zela ba-dakigu.
Etxde 16 Seme 11.
Biaramonean, aita-nagusiak bere aintzinera deitu eta erritan egin zion bere jokabide itxusiagatik.
Etxde JJ 18.
Bogotako Jesuiten Aita Nagusiek Aita Ozerinjauregigaiti ona zer esan oan.
Akes
Ipiñ
9.
Antxetik idazten dautso Felipe IIgarrenari be, Aita Nagusiari ta zerbait diran guztiai.
Onaind STeresa 94.
AITA PONTEKO
(V, G; Lcc, Lar, VP 3v, Dv (G), H; aita pontako Añ; aita pondako V-ger; aita punteko V; a(i)ttapunteko G-nav, AN-larr-araq; aitapuntako V-gip, G-nav; VocZeg 288). Ref.: A (aita besoetako, aita-ponteko); Ond Bac (aita-puntako); Iz ArOñ (aittápuntako), UrrAnz (aittapuntakúa), Als (aitapuntaku); Echaide Nav 217; Elexp Berg (aitta puntako); Gte Erd 59; ZestErret. Padrino de bautismo. "Compadre" Lcc. "Padrino del baptizado" Lar. "Nere aittapuntako, Idurixoko Xanti" Elexp Berg. v. aitaponte, aitabitxi, apaidin.
Aita pontekoak aurra besoetan artu.
Cb Just 82.
Aurrak ezin agindu zezakean au berez, eta orregatik aurraren lekuan jartzen dira aita ta ama pontekoak.
AA I 80 (cf. aitama pontekoak s.v. aitama).
Artzen du aita edo ama pontekoak (edo bestela Elizara ekarri duanak) aurra.
Ib. 82.
Emotia bateatuten danari aita besuetako edo pontakuak.
Astar I 135.
Eztago aitari eta aita pontekoari beren eginkizunak adirazteko apaiz bat.
Arr GB 23.
Eta aita-ponteko izatez landara, erregalatu zion aurrari urre-pillo galanta.
Zab Gabon 80.
Zer diraustazu aitapontekoen gañean?
Itz Azald 130.
Aiton-amandre biak jetxi ziran Oñatiko eleiza nagusira aurtxoaren aitabitxi (aita ponteko, aitabesuetako, padrino) bezela.
Ag G 70.
Osaba Juan Jose, nere aitapunteko biotzekoa.
Loram 191s.
Nere aita-pontekoa ere bera zan.
BasoM 21.
Nere osaba Bizente, aita pontekoa.
BBarand 154.
Lelengoari mutilla bada / Joseba Ander deitzeko, / alde batetik aitite naiz ta / bestalde aitaponteko.
Ayesta 28.
(Lcc; aittapuntako V-gip ap. Iz
ArOñ
).
"Padrino de boda"
Lcc.
"Protector, padrino. Gerrara be, aitta puntakuak zeuzkenak, joan barik gelditzen zittuan
"
Elexp Berg.
"Bixkor urten dau kartzelatik. Aitta puntako onak izango zittuan" Ib.
Ala neuzkan nere lan batzuek, noiz argitalduko zai. Aita ponteko bat bear zuten nere lanok.
NEtx LBB 7.
AITA PONTENDEGIKO.
"Padrino de pila, aita potendegikoa [sic]" Mic 8r.
AITAREN.
a)
(
V-gip, G-azp)
Ref.:
Etxba Eib;
Elexp Berg
.
(Interj.). "Aittiaren!, interj. de asombro" Etxba Eib. "Aittiaren! Ori be badogu? Ezta egixa izango orraittio" Elexp Berg.
Aitiaren! Au da emakumiaren lotsabakua!
Kk Ab I 69.
Aitxiaren! Zelako gauzek entzuten die gero!
Ort Oroig 41.
Aitaren!... Zein ederra zegoen, ointxoak iturriko ur garbian beratuz.
Or Mi 50.
Attearen; an sartzerik otu be egittia bakandereari!
Otx 88.
Aitaren eta Semearen! Zer esaten du, Don Jose?
Apaol 88.
Iesus! Aitearen, Semearen... --esan eban Riktrudisek--. Zer dakark, Lope, euk onaiño?
Ag AL 128.
Aitaren, Semearen!. Au ere entzun bear genduan!
Ag G 338.
Eta, Aitearen, Semearen eta Espiritu Sant... Baña zer? Zer jazo ete yakon gero Petronilatxu gureari?
Bilbao IpuiB 259.
Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren! Jesus milla bider! Deabrua dabil, iñolaz ere, gure elizan.
NEtx LBB 171.
Aitaren eta Semearen ta / Espiritu Santuaren! / Entzuten diranak onartzeko / ez dakit prest ote gauden.
Zendoia 161.
v. tbn. A Ardi 33. JAIraz Bizia 98. Aitearen ta semearen: Zam Man 2.
b)
(Sust.).
Acto de santiguarse.
Kristiñauak egiten daben Aitearen edo kurutze ori bere ez neban egiñ maia bedinkatutean.
Ag AL 39.
Amaika "Aitaren" eder artuaz kolkoan.
Or Eus 250.
Sori-egunez ere mâstian / oroitzen ziran aldiko, / lênen alea "Aitaren"ekin / Zimurriok zun asiko.
Ib. 383.
Dir-dir-aldiro "Aitaren"-entzat / eskuiña nai du jaberik.
"
Para santiguarse"
.
Ib. 266.
Pilpilka ikusten dut, oi ene anaia, / hil gabe egin duzun "Aitaren" nasaia.
Iratz 87.
Atzetik deabrua balute baiño "Aitaren" ugariago egiñaz.
Berron Kijote 102.
AITAREN ALABA.
Hija parecida al padre.
Zu zara zeure aitaren alaba.
(Araitz, 1564).
ReinEusk
57.
AITAREN BATEAN.
En un santiamén, rápidamente. "Aittiaren batian, con rapidez. Gaurko lapikuekin aittiaren batian gertatzen da jatordua" Elexp Berg. "Gure mutikuak aittiaren batian eittu gaur deberiak" Ib. "Aittaren batian indittu etxeko lanak" ZestErret. Cf. Ag Kr 171: "Aitaren semearen esan orduko", Ag G 154: "Aitaren egiten dan baño ariñago".
Asi zaitez joten edozein eresi-tresna ta aitearen baten ipiñikozu kale guztiya jentez beterik.
Kk Ab II 124.
Aitiaren baten ekarri ebezan ondora ebakuntzarako tresnak.
Ib. 47.
Aitaren baten bizirik / danok errian agiri.
SMitx Aranz 223.
Kapadozia, Jerusalen eta Damasko aitiaren baten artu ebazan.
EgutAr 1956.
(ap. DRA)
Etxeko maillak aitearen batean igon zituan.
Erkiag Arran 59.
Baiña saguaren arrapaladea libre ikusi zanean! Aitaren baten sartzen da zuloan.
EgutAr 5-11-1959 (ap. DRA
).
AITAREN .
(En casos locales de decl. sing.).
Casa del padre.
Cf. EZ Eliç 6: Zeruetara igan zen eta aitarenean / orain glorioso dago iarririk eskuñean, seguramente licencia por aitaren eskuñean.
Zer bila ninduzuten? / Ez al dakizute / Aitarenean bear / dutala?
Or BM 112.
AITAREN EGIN
(V-gip, G-azp-to, B; Izt 108v; aitearen e. V, G; Añ; aitien e. V-arr-gip; aitearena e. V-gip; Añ). Ref.: A (aitea); AEF 1924, 48; Iz ArOñ (áitta); Etxba Eib; Elexp Berg; ZestErret. Santiguarse. "Signarse", "santiguarse" Añ. "Aittiaren egiñ, hacer el signo de la cruz, santiguarse" Etxba Eib. "Aittiarena eiñ biar dala" Ib.
Zer da santiguatzea edo Aitaren egitea?
Añ
CatAN
12.
Joxe-Mari, "Aitaren" egiñik, asi zan maiko orazio edo otoitzak esaten.
Etxeg EE
1885b, 314.
Zeñatutea eta Aitearen egitea.
Itz Azald 9.
Aitearen egi euen arritute, Izekotxuk esan euenean nik eneuela ordurarte eskolan oinik imini.
A BGuzur 123.
Belauniko, Aitaren egiñaz, negarrez ikusten dute.
Ag G 327.
Era bitan egiten dau kristiñauak gurutzea deritxon ezaugarri au: bata "Gurutze santuaren" egiñaz eta "Aitearen" egiñaz bestea.
KIkV 6.
"Aitaren" egitea, eskuiko beatzez gurutze bat egitea da.
KIkG 4.
Elizan sartzean Aittaren egiteko.
Inza Azalp 125.
Pernando, gaizki ari zera: egizu berriro Aitaren.
Muj PAm 50.
Mutilletatik batak, Aitiaren eginda, azkatu eutsan muzturra zaragiari.
Kk Ab II 40.
Estadu txarrik ekusi gabe / egin dezagun Aitaren.
Auspoa 79-80-81, 114.
Jaiki, ta Aitaren eginda txintxo / ondo illundu artian.
MendaroTx 163.
Aitiaren eginda / txintxo ziran asi.
Ib. 364.
"Aitaren" egin, eta / yo dezadan murkil.
Ldi BB 6.
Aitasok xutiturik, "Aitaren" eginez, / Su ondotik diola: Haurrak, has otoitza.
Iratz 131.
Aitaren egin ondoren, atera zen zuzen-zuzen.
Etxde JJ 205.
Aitearen egin dau Nikanor-ek, aspaldion orrelako gauza santu-usaiñekoetatik urrun erabilli arren bere bizimodua.
Erkiag BatB 162.
Alegere pasau ziran andik, Aitaren egin barik.
Alzola Atalak 38.
Aitaren egitera zijoan andrea.
NEtx LBB 178.
Biok egin genduen Aitiaren.
Gerrika 40.
v. tbn. Urruz Zer 57. ABar Goi 53. A EY I 83. Osk Kurl 55. Berron Kijote 73.
Goizean Aitarenik ez al dek egin, motel?
NEtx Nola 32.
AITAREN EGIN ORDUKO
(aittiaren eiñ orduko V-gip ap. Elexp Berg). En un santiamén, rápidamente.
Aitaren egin orduko ezkutatu zitzatan.
Ag G 97.
Nik Aitearen egin orduko utsituten dot pitxarra.
Zam Man 2.
Joaten omen dira betik gora, zzzzzsit! "Aitaren" egin orduko.
A Ardi 39.
Mutikoak igesari emon eutsen aitearen egin orduko.
Erkiag Arran 56.
AITAREN SEME.
a)
"
Gu aitaren semeak gara (V, msOch), no tenemos un céntimo"
A.
""Desamparado, [...] aitaren seme gelditu (G)"
A EY III 275.
b)
Hijo parecido al padre.
Bigunegi azi zaituztet [...] edo etzerate aitaren semeak. Nik egun berean egin izan det beti emendik Bitorirako joan-etorria, oñez, ta zuek berriz zalpurdia bear dezute Bergara edo Zumarragaraño joateko.
Ag G 18.
-Ni samintzen nauena da bere elizarako gogo txarra. --Aitaren semea.
ABar Goi 33.
c)
"
Aitaren seme, de père en fils"
Dv.
v. AITARIK SEME.
AITARIK SEME.
De padres a hijos. v. AITATIK SEMERA.
Ezin leitiala ezerbere atera liburu santuetatik, ez aitarik seme igaroten dan irakatsitik.
Ur BulaAl 25 (
BulaV 16 aitarik seme; BulaG 529 aitatik seme
).
Aitarik seme jatorkun itzalagaz begiratuten deutsagun gure arri troskua.
"
Nuestro tradicional pedrusco"
.
(1864)
BBatzarN
209.
Eztakie nortzuk garean [...], ez euren berbetea ta ekanduak aittarik-seme beti maitte izan bear doguzanik.
Echta Jos 347.
AITARREN ALABA.
"(V-arr), padre e hija" A.
AITARREN SEME (V, G-bet ap. A).
Padres e hijos. "Tanto padres como hijos" A.
Gipuzkoatar sendagaill edo balore aundikoak, beren buruz, aitarren seme alkargana baturik irten oi ziraden ezpata luzeak artuta.
Izt D 90 (interpretado erróneamente en la ed. de 1968, 200 como Aitorren seme).
Probinziako jendea aitarren seme osotoro irten zedilla [...] etsaiari goien beean erasotzera.
Izt C 374.
Emanik zeukan ordena Gipuzkoako Erri guztietara, aitarren seme armatzeko.
Ib. 389.
Eta mirurik iñoz betorren / arrapetako ustean, / aitarren-seme jagiko giñan / ill edo goitu artean.
AB AmaE 32.
Iarkiko iakoz aurrez-aurre euskaldun guztiak, aitarren seme, morroi ta nagusi, ama ta alaba.
Ag AL 49.
Aitarren-seme altza bear gara danok.
Ib. 125.
AITA SANTU.
a)
(V, G, AN, L-sar, S, R-uzt; Lcc, Lar, VP 2v, Añ; a. saindu L, BN; SP, Ht VocGr, Urt III 422, Arch VocGr, Dv, H; a. saintu S, R-urz; a. seindu L-sar, BN-ciz-bard-arb; a. sandu AN-arce-erro-olza, Ae, Sal; ZMoso 70; a. sendu L-côte-arcang, BN-ciz-ad). Ref.: A; Lh; EI 331; Etxba Eib; Elexp Berg (Aitta Santu).
Papa, Santo Padre. "(Sumo) Pastor" Lar. v. AITA DEUN, ERROMAKO AITA, doipuru.
Tr. De uso general. Para la distribución de variantes, v. 1
santu.
Aita sanktu Nikolao laugarrenaren emona eta otorgadua, eta aita santu Sist laugarrenaren aprobadua.
OrdFr 143.
Aita saindu, kardenale, aphez eta prelatuiak.
E 59.
Guk ditugu abhorritzen Aitasaindu erraiten denaren arauezko sinagogák.
Lç
Ins
G, 6r.
Aita sandu Gregorio zazpigarrenak.
Ber Trat 59r.
Baldin xoill handia bada nihork egin hobena, / Aita Sainduak duela barkhatzeko zuzena.
EZ Man I 21.
Inozenzio izen hunetako hirurgarren Aita sainduak.
Ax 533 (V 343).
--Nor da Aita Santua? --Eromako Pontifizea.
Cap 56.
San Sixto Aita Saindua.
SP Imit II 9, 2.
Aita Sainduen thiarak.
Gç 193.
Elizako Bürü ageri zaikün Aita saintiaren pian.
Bp I 37.
Hala dio Gregorio Aita Saindu sainduak.
ES 396.
Apartatua izatea Sixto aita saindua hagitz samurki maite zuena ganik.
Ch II 9, 2.
Aita Santu Erromakoa.
OA 43 (tbn. en Zuzaeta 92).
Aita Santu san Pio bostgarrenak.
Urqz 20.
Orretarako Aita Santuaren eskua duenak.
Cb Eg III 255.
Aita Saintiaganik Büla ükhen artio.
Mercy 10.
Benedika zazu gure Aita saindua.
Brtc 25.
Zismatikoak dira Erromako Aita Santua Eleizaren burua dala ukatzen duenak.
Ub 143.
Utzi duzunaz geroz gure Aita Seindua.
Iraultza 79.
(s. XIX)
Aita Saindua bera / bere kadiratik / mintzo denean ere.
Monho 28.
Erromako Apaiz nagusi edo Aita Santua.
AA I 549.
Aita Santu Alexandro zazpigarrenak.
Astar II 242.
Amalaugarren Klemente Aita Santu zanak.
Añ
EL2
117.
Othoitz eginez Aita Sainduaren xedetara.
JesBih 467.
Anaikidara goratu zeban Aita Santu Sixto V-garrenak.
Izt C 147.
Eta benturaz jarririk aita saintiren kaideran.
Etch 606.
Aita Santu Erromako Pio Bostgarrena.
Ur MarIl 50.
Lehen hogoita hamabi Aita Sainduak hil ziren egiaren alde.
Hb Egia 91.
Eta gero bera ere Aita Santu izan zan.
Bv AsL 71s.
Aita Santua Jaungoikuaren / urrengo agintariya.
Xe 362.
Pelajio Aita Saintia ere eritarzün harek eraman zian.
Ip Hil 180.
Aita Saindu izendatuz geroz.
HU Aurp 133.
Barateru onen asmua / da azpiratu Aita Santua.
Azc PB 214.
(s. XX)
Aita Saindua ez ditake tronpa.
CatJauf 65.
Eta eliz artako buru Artzobispoa zegoan, Aita Santuaren urrengo gizona.
Ag G 114.
Aita Santua Erroman dago, / oso gizon seriyua, / abisatzen du gañian dala / guziyentzat eriyua.
Tx B I 205.
Aita Santu zan Leon Amairugarrena, / Onetako baimena bialdu ebana.
Enb 80.
Hortakotz deitua zen Aita sainduaren Aholkularia.
Zub 46.
Ta emango dio Pedrori, ta gero aren ondoko Aita Sanduai Elizaren gañeko nausitusuna.
Ir YKBiz 239.
"Rerum Novarum" deritxon idazkian XIII Leon Aita Santuak dakartzan argibideak.
Eguzk GizAuz 92.
Celestinus Aitasainduak Palladius misionesta Hiberniarat igorri.
Mde Pr 225.
Aita Santuaren agindutara iraun zuten apaizak etzioten konstituziño zibillari aitormenik egin.
Etxde JJ 20.
Zuek, Aita Santua ta mundua, "jazzakin" da koka-kolakin nastau dozuez.
SM Zirik 93.
Aita Santuak esango baleust be ez neuke siñistuko.
Bilbao IpuiB 73.
Aita Santua zuzen dijoa / batasun eta pakera.
Basarri 1.
Bainan ez nuen esperantza izpirik hala izanen nintzala egun batez, gaur Aita Saindu izaiteko baino gehiago.
Xa Odol 34.
Ba omen ziren behinola bi Aita Santu, baten ordez, bata Erroman eta bestea Avignonen.
MIH 80.
"Norbait patxada handiz eta ezer egin gabe ikusten denean, honela egitenzaio errieta: mobidu ari ortik, aitta santuan moduan egon barik
"
Elexp Berg.
Sumo sacerdote.
Atzenean Anas eta Kaifas ziran Juduen Aita Santuak urteka.
AA III 519.
Aaron bera Apaiz-nagusi edo Aita santu zutela.
Lard 84.
b)
(Pl.).
Santos padres, patriarcas.
Lenagoko aita santuai / Mesias prometitua, / Esaias profeteak / askotan deseatua.
MPortal 33ss.
Jatsi zala Infernuetara da atera zituzala arima Aita Santuenak, begira egozanak bere etorrera santuari.
Arz 20 (v. tbn. aita santu en CatCeg 33, aita sandu en CatAe 12 y CatSal 13, aita saintu en CatR 13).
Linboko Aita Sanktuak esan zituezan kanta-soñu gozoak Jesu Kristori, eldu-zalako eurak zorionduteko denporea.
Añ
EL1
108 (
EL2 116 Guraso santuak
).
Heli Lege zarreko Aita Santu [...] zan gizon on bat.
AA II 78.
c)
(Pl.).
Santos (de los primeros tiempos de la Iglesia).
So egin ezazü aita saintien exenplü bizier.
"Sanctorum Patrum"
.
Mst I 18, 1 (SP, Ch sainduak, Ol asaba deunak
).
Ala beitie aita saintiek desrtian bizitze herisa eta praubia kharreiatü!
Ib. 18, 2.
d)
Padre de la Iglesia.
Mariak ordurako Jaunari itzemanik zeukan, Elizaren Aitta Santuak diotenaz, beti osorik garbi bizitzeko.
Inza Azalp 56.
Athanase, Aita Saindu zen geroxago.
Zerb IxtS 100.
San Markos, Aita Santu ta Aitorle.
Or MB 1146.
AITA-SEME.
a)
(gral.; Aq 248). Ref.: A; Lh; Gte Erd 54; Elexp Berg.
(Pl.). Padre e hijo.
Labrit eta Errege / aita seme dirade.
Condest 1s.
Bi soldadoak dira, bi aita seme.
Tt Onsa 1.
Bi Tobias aita semen aitzinian.
Tt Arima 82.
Tobias Aita semeak, izen bateko Santu biak orobat.
Cb Eg III 378.
Eta mehenak saltsaturik / aita semei zerbitzatzen.
'
Aux (Tisso) père et fils'
.
Monho 36.
Aita seme batzuk juan dira sabaira, aita katu andijaz ta semia bere bai zerbaitakuan.
Mg PAb 61.
Aita semiak edanda dagoz / ama alabak jokuan.
Ib. 61.
Berak galdu eban Abel ta Cain, anae bijen arteko bakia [...]. Baita David ta Absalon aita semeena bere.
fB Ic II 213.
O Aita-Semeak, / Espiritu onaz / Yainko bat irurak!
Añ
EL2
185.
Asto bat zioan behiñ / eihara bateko aita-semeekiñ: / aita zen zaharra, / semea aldiz haurra.
Gy 198.
Aita semeak ikustearekin artuko zuten poza eta atsegiña.
Lard 61.
Aita-Semen amodio hori Izpiritu-Saindua da.
Hb Egia VI.
Seme bat zuan Jaun Parentek eta artu zuten Franziskoren Ordenako jantzi santua Aita-semiak.
Bv AsL 85.
Beha zazu oraino aita seme bi eskualdun aberats horier.
Elsb Fram 134.
Ixill-ixillik egozan aita-semeak Amandoren iarduna entzuten.
Ag AL 137.
Leaburuko Olazarreta aita-semeai Fr. Gabriel Batizek.
A Ardi 133.
Aitta-Semeak berengandik Espiritu Santua ateratzean.
Inza Azalp 39.
Aita-seme saskigileak.
Or Mi 3.
Ikusten ditugu biak etxean sartzen, aita seme batzuen arteko trebearekin elgarrentzat.
JE Ber 27.
Gertatzen oi-da maiz-samar, aita-semeen artean, semeak aitari erreal bikoa eskatu, bai, ta aitak ezezkoa ematea.
Ldi IL 59.
Aita-semeak ondotxo ezagutzen dizkiat eta nekez sortu leiokekan ori baño aukera oberik.
Etxde AlosT 69.
Memento bat kanpotik beha egonik, sartu ziren, gure aita-semeak.
JEtchep 29.
Aitona ta aita-semeak aurretik.
Ugalde Iltz 41.
Aita semek hau ontsasko enganatua zuten, beren etxean sartzeko.
Larz Senper 44.
Aita-semeak, biak ekarren idiskoa lotuta.
Erkiag BatB 51.
Aterpetxoa jaso zuten aita-semeak.
NETx
LBB
96.
Zeruan aita-seme izango / gerala berriz benetan.
Olea 134.
Arbi-jorran aita-semeak ari zirala, onela asi zan semea.
TxGarm BordaB 85.
Aita-seme biak euren esku eukezan karguok.
Gerrika 193.
Aita semeak eta astoarena gertatzen zitzaigun guri ere.
MIH 140.
v. tbn. JJMg BasEsc 269. Prot 69. Aran SIgn 92. HerVal 209. Zab Gabon 50. Ud 66. Zby RIEV 1908, 205. AzpPr 80. Tx B II 83. TAg Uzt 147. BBarand 161.
(Forma sing.).
Gloria eta laudorio Aita Semearentzat, / balaber biz (Spiritu amulsua) zuretzat.
EZ Man I 40.
Aita semean arnasak emen akabatuko dira.
Ill Pill 27.
Aitta semegandik datorrelako Espiritu Santua.
Inza Azalp 79.
"Padre e [...] hijos"
Elexp Berg.
Uda-partian aita-semiak / aritzen giñan labrantzan.
Xe 270.
Sartzen dire sukaldera eta pegarreko uretik edaten dute lau aita-semeek.
HU Zez 71s.
Itsasun, Ottarre bi anaia eta Zikirekin goizean, eta arratsaldean Ottarre hirur aita-semeekin.
Zerb Azk 114.
Aita-semeen aurrean Joxepak irakurri zuan.
TxGarm BordaB 107.
Aita-semeak batera, / basoan egur-langille eta / ikatzak egositera.
FEtxeb 12.
Aita-semeak elkarturik egotea nahi du baserritarrak.
MIH 150.
b)
Gurtzipizio-gañeko / Aita-Seme Gurutzeko!: / gure zai zaude, promesadunak / noiz Zugana iritxiko...
SMitx Aranz 129 (='hijo del padre'?).
AITA-SEME GORRI.
"Mariquita (insecto). Aita-seme gorri, bihar ekhi ala euri (S; Darric)" DRA.
AITATIK AITARA.
De generación en generación.
Ikusi Eskalduna bizi bethi bera; / ezin ganbiatu zen aitatik aitara.
Hb Esk 43.
AITATIK SEMEETARA.
De padres a hijos.
Aitatik semeetara jatorkuzan irakatsijak esaten deuskubena.
"
Lo que las tradiciones nos enseñan"
.
(1865)
BBatzarN
239.
AITATIK SEMERA.
De padre(s) a hijo(s). v. AITARIK SEME.
[Sineste] hok odolean bezala, aitatik semera, baiterakarzagu.
JE Bur 174.
Hok aitatik semera, umez ume, aldaskatu ziren Lapurdiko bazter hoberenetarat.
JE Ber 33.
Ez zituzten geiago aitatik semera lurreko erririk argituenaren arazoak zuzendu, bai ordea erriak berak askatasunean aukeratu zituelako.
Mde Pr 34.
AITA USTEKO
(G ap. A; Lar, Añ). "Padre putativo" Lar, Añ y A.
Maria Santisima onen Ama da Erregiña ta Josef onen Esposo ta aren Aita Ustekoa.
Cb JMJ 74.
Jaungoikoaren Amaren Esposoa ta aren Aita ustekoa.
Echve OngiB 155s.
Zeruetako Errege Aurtxoa zapi txar batzuetan bilduta, Ama gaxtea eta aita-usteko gizon eldu bat beste lagun gabe.
Lard 368.
Bere Aita ustekoaren azken-orduan oni lagundu zionean.
Arr Bearg 45.
AITA XURI.
Padre blanco, de los misioneros de África.
Bi osaba banituen apez, aita baino hogoi urtez zaharragoak. Bat, Afrikan, aitaxuri.
Iraz (
in
Alzola Atalak 119
).
AITA ZAHAR (H)
(Pl.). Antepasados; patriarcas.
Aita zaharren Linboan sartzen ziren iustuak.
EZ Man I 128.
Aita zaharren arimak hala ziren hegatu / Zarrategia Iesusek zuenean bortxatu.
Ib. 129.
Plazer hura gure aita / zaharrei egiteko, / eta agindu oroen / hitzaren konplitzeko.
EZ
Eliç
202.
Aita zaharrek egin lanak baitazkite [mendi hoik]
.
Ox 29.
AITA-ZATI.
Patrimonio.
Ori [da], Ama Birjiñaren ait-zati edo bere-puxka.
Iñarra EE
1892b, 559.
AITA ZELESTIAL.
Padre Celestial.
Othoitz egiten drauagu bada Aita zelestialá.
Lç
Ins
A, 2r (v. tbn. A 1v, A 4r, A 7r).
Planta ene Aita zelestialak plantatu ez dion oro, arrankatruk izanen da izorrotik.
Hual Mt 15, 13 (Dv Aita zeruko).
AITA ZERUKO.
v. ZERUKO AITA.
AITA ZERUTAR.
Padre celestial.
Burua beratu zuan bere Aitta zerutarrari eskerrak emanez.
Inza Azalp 120.
AITAZKO.
a)
(Urt Gram 51).
Paternal. "Gaztigu aitazkoa (Darric)" DRA. Cf. aitazko.
Halaber dugu guk ere gaztigu aitazkoa.
EZ Man I 127.
Zuk zure aitazko bulharretan egundainotik arbola eder hura iduki eta begiratu duzu ene baratzeko.
SP Phil 535 (He 543 aitakarakoaz
).
Jainkoaren Aitazko Probidenzia edo gobernua ikusi bear dezu.
Cb Eg III 349.
Zure Probidenzia dibino eta aitazkuaren arabera.
CatLan 161.
Jainkoaren aitazko ontasuna.
Jaur 410.
Jainkoaren aitazko amodioa da, nasaiki bere haurreri agertzen dena.
Lap 76 (V 38).
Jesus Umiaganako euki zenduban amodiyo aitazkoa gaitik.
(Oración de Leon XIII a S. José).
DRA
.
b)
Referido al padre.
"
Aitazko solhasa, discours qu'on tient du père"
SP.
AITEN AITA.
a)
(Pl.).
Antepasados.
Hire aitek ezpaitute ikhusi, ez hire aiten aitek, Lurarren gañean izatu diren egunaz geroztik.
Urt Ex 10, 6 (Ur aitonak
).
Maite dut nik sorlekua / aiten aitek hautatua.
Elzb Po 195 (tbn. en Barb Sup 106 y Erkiag Arran 9).
Txamarrak aiten aitak lenengo jantziak.
AB AmaE 234.
Aiten aitek erakatsia baiteie mintzai hori.
HU Zez 122.
Aiten aitek lurrarekin eta etsaiekin jasan guduek gogortua.
Ardoy SFran 288.
Aiten aiten aritik / zuzen atorrena, / ez duk ik lotsatuko / balankari zena.
Or Eus 34.
b)
Papa.
"Antipapa, Aita santuaren kidea, aiten aita kidea
"
Lar.
AITEN AITONA
(Pl.). Antepasados.
Or ere gogor egingo dezu / aiten aitonak bezela.
EusJok II 139.
Gure izeben amen amonen / osaben aiten aitonak, / emen fueruak defenditutzen / ibillitako gizonak.
Tx B I 130.
Onek elkartzen gaitu aiten aitonekin.
Or Eus 103.
ARIMAKO AITA.
Director espiritual.
Ni bekataria konfesatzen naitzaio Jangoiko guzia dezakanari [...], ta Zuri, nere Arimako Aita.
Añ
CatAN
68s (v. tbn. arimako aita en CatBus 40 y Legaz 57).
Juan zan konfesetara Misionista bategana ta esan eutsan oni: Ai neure arimako Aita!
Mg CO 151.
Emon zeure gorputz gaistoari nekeren bat; baia onetan eta onelangoetan ez iños urten arimako aitak dirautsunerik.
Añ
EL2
89.
Jarraiturik arimako aita eta zuzentzalle jakitunaren eretxi eta esanai.
Itz Azald 192.
ATTA (S)
(Forma con palat. expr.; no incluimos aquí los casos en los que ésta parece ser meramente fonética). "Papa (puér.)" Lrq.
Berak azkenekotzat atta agudiari / begiak ziokitzan hilltzean han hetsi.
Gy 27.
Atta, diote semeek, txit trankill bazaudezke.
Ib. 44.
BETIKO AITA.
v. AITA BETIKO.
ELIZAKO AITA,
AITA ELIZAKO
v. eliza.
ERROMAKO AITA
(V-arr-gip, BN-lab-mix, S ap. EI 331). Papa, Santo Padre.
Erromako Aita burutzat ez daukenak.
KIkV 38.
Erromako Aita utseziña da.
KIkG 23.
ESPIRITUKO AITA.
v. AITA ESPIRITUKO.
FAMILIAKO AITA.
v. AITA FAMILIAKO.
GOIKO AITA.
v. AITA GOIKO.
GURE AITA.
Padrenuestro.
v. Aitagure.
Iainko Aitari galdegiten zaizko Gure Aita othoitzeko gauzak.
EZ Man I 36.
Gure aita eztezala / ahantz saindu othoitza.
EZ
Eliç
106.
Bihi larrietan Paterra, edo Gure Aita; eta xehetan Ave-Maria, edo salütatzen zütüt, latiz edo üskaraz.
Bp I 121.
Bizpahirur gure aita eta agur Maria erran ditezke xede hortarat.
Dh 91.
Alegia arizan nitzautzu Gure Aitaren erraten.
Zerb
Goi
309.
Ago-otoitz labur gori batek, Gure Aita emeki esanak [batzutan balio du]
.
Or QA 144.
Ahal zuen bezala gogoz ikasirik "Gure Aita", "Agur Maria" eta "Sinesten dut".
Ardoy SFran 163.
v. tbn. Hm 67. JesBih 400. UskLiB 144. Ip Hil 235. CatJauf 18.
PROBINTZIAKO AITA.
v. probintzia.
ZERUETAKO AITA,
AITA ZERUETAKO.
Padre Celestial.
Zuen Aita zeruetakoak-ere zuei barkha dietzazuen zuen falták.
Lç Mc 11, 25.
Iainko Aita zeruetakoa.
EZ
Eliç
393.
Zeruetako Aita, zeiña baitzare Jainkoa.
Gç 125.
Gloria duzula bethi, / Aita zeruetakoa.
Ib. 145.
Ene Aita zeruetakoak landatu ez duken landare guzia erroetarik atheratua izanen da.
He Mt 15, 13.
Zeruetako Aita maitea.
Añ
EL1
121.
Zeruetako aita, jainko zarena, urrikal zakizkigu.
Dh 78.
Nik ere nere Aita Zeruetakoaren aurrean ukatuko det.
Lard 394.
Zeruetako Aitari arren egiten.
Ag Kr 15.
ZERUKO AITA,
AITA ZERUKO.
Padre Celestial. "Zeruko aita, père céleste" SP.
Barkhaturen drauzue zuei-ere zuen Aita zerukoak.
Lç Mt 6, 14.
Errezibi ezazu bada, Aita zerukoa, oferenda haur.
Mat 219.
Zatxezko bethi ere Zeruko aitaren eskuari.
SP Phil 244 (Imit III 5, 1 aita zeruko).
Eta barkha diezadazu, / Zeruko Aita emea.
Gç 58.
Zelüko Aita, Jesü Krist ene Jaunaren aita.
Mst III 5, 1.
Zeruko Aita maitea.
Cb Eg III 292.
Bihur gaiten Zeruko aita amultsua ganat.
Lg II 112 (167 aita zeruko).
Zure Aita zerukoaren intresa gatik.
Mih 115.
Oihuz Aita zerukoari.
Monho 134 (152 zeruko aita).
Izan zaiteze onak, zeuroen Aita zerukoa dan legez.
Añ
LoraS
177.
Zuén Aita zerúkoak.
LE Ong 77r.
Zuen Aita zerukoa da zuetan itzegiten duana.
AA III 441.
Miserikordija baga juzgaduko zaituze Zeruko Aitak bere.
Astar II 185 (32 aita zeruko).
Berriturik zoriyon / gau arretakoa, / Zeruko Aitak berak / emanikakoa.
Echag 96.
Hortik izanen gare Zeruko Aitaren haurrak.
Jaur 105 (353 aita zeruko).
Zeure Aita zerukua.
Ur MarIl 15.
Yesus bera deithua izan da Zeruko Aitaz.
Hb Egia 107 (83 aita zeruko).
Ene Aita zerukoak.
Dv Mt 15, 13 (TB, SalabBN, Samper, Leon Aita zerukoak, Ip Aita zelukuak, Ker zeruko nire aitak; Hual Aita zelestialak).
Zuen Aita zerukoak mantentzen ditu.
Arr GB 50 (80 zeruko aita).
Gure Zeruko Aitaren onran.
Bv AsL 54 (166 aita zeruko).
Zelüko Aitaren hontarzünaz.
Ip Hil 259.
Gure Aita zelükoaren manüz.
Ib. 127.
Zeruko Aita ori deiezka daukazula jakitean.
Ag G 341.
Zeruko Aita othoitzazue.
Ox 69.
Zeruko Aita on utsa, / Zeuretzat nire biotza.
Enb 109.
Yesusek berak bakarrik ikusi du Zeruko Aita.
Ir YKBiz 219 (127 aita zeruko
).
Aita Zerukoaren baimenik gabe.
Vill Jaink 44.
Zuk bezala dugun maita / gure Aita zerukoa.
Ardoy SFran 354.
v. tbn. He Gudu 108 (106 aita zeruko). Dh 225. fB Ic III 266 (262 aita zeruko). Laph 221. Xe 326. Ud 134. EusJok II 64. ArgiDL 113. Inza Azalp 134. Tx B I 49. SMitx Aranz 113. Mattin 131. Xa EzinB 122. Aita zeruko: Harb 313. Brtc 241. VMg 11. Jnn SBi 43. Ag Kr 475. CatJauf 94. Aite Zeruko: OrorbSerm 104. Aita zeluko: Tt Arima 102. CatS 62.