Harremana

    OEH - Bilaketa

    330 emaitza jaiki bilaketarentzat

    Sarrera buruan (23)


    Sarrera osoan (307)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 adi.
    sense-1
    1. (V-ger-arr-oroz ap. A; Izt 47v, H (s.v. aditzea)). (Uso predicativo). (Estar, etc.) atento. "Adi dago, está atento (lo mismo para oír escuchando que para ver mirando)" A. Tr. Documentado exclusivamente en la tradición vizcaína hasta el siglo XX, en que se difunde su uso a otros autores peninsulares (y tbn. a Mirande). El objeto de atención es expresado gralmte. en dativo, aunque desde Añibarro hay ejs. en alativo, y desde finales del s. XIX en genitivo.
    Adi, adi, ze Jaungoikoa dagok adi. "Mira con cuidado que el Señor de lo alto te está mirando". RS 1. Lar adi bazagokaz / fabore bateri, / etorriko jatzu / gatxa bertati. Mic TAV 3.1.27. Kuriosidade larregiyagaz adi luzaro egotia emakumiaren edertasunari. Zuzaeta 146. Ementxe orain dagokat adi, juzgauko naben Jangoikoa. Añ EL1 72. Mirariturik dago, lora guztiai adi. Añ LoraS 16. Adi egon biar da [mezia] zetan doian. Astar II 200. Auzotegi guztija adi ifini eta eskandalizadu baga. Ib. 104. Geratuten bazara orduban euki zenduban gozo edo gustuari adi. Ib. 133s. Adi dago lurpetik otsoa / zein estu darabillen astoa. Zav Fab RIEV 1907, 540. Jaungoikua beti dago adi ta begira gauza guztiai. Ur MarBi 24. Zenbat bider nagotzu adi balkoetik! AB AmaE 263. Zelatean da adi geldittu zan ate-ondoan. A BGuzur 119.
    ( s. XX.) Lugiñen lanai, latsen susmurrari edo egaztien abestiari adi-izanez nekatzen ez da. "Cuando atiende". Zink Crit 8. Medelen berriak entzuten hura ere, beste guziak bezelaxe, adi ta zur zegoen. A Ardi 11. Adi, apal, uste osoz, eta iraupenez otoitz-egin bear da. KIkV 47. (KIkG 31 arretaz) Meza ari dan tokian, gauza onen bati adi ta arduraz egonaz, [...] entzun bear da Meza. KIkG 61. Itxas-gizonak ixar argijai / adi egoten oi dira. Enb 40. Ondo adi begituten eutsen areei. Kk Ab II 149. Orrattiño be, ur lotubari ta abo itxijari, ago beti adi. Otx 30. Neure ezpanai adi, pozik barre-egixu. Laux BBa 76. Argi, margo, lore, mitxeletei baiñon, oni nagon adi. Or Poem 523. Erraztasuna utzita aldebat, / goiari gauzkion adi. SMitx Aranz 85. Theresaren atera iritxi zanean, adi egon zen apur bat, belarria atearen kontra. Mde HaurB 15. Aita eta ama adi egokiozan. Erkiag Arran 128. Erri osoa euki zenduan / adi zeure inguruan. BEnb NereA 98. Adi abesti leunari. Ib. 191. Sarritan nago [beintxa gazte] berari adi. FEtxeb 77. Noiznai senti izan aut / baita ere adi. Zendoia 201. Soinuari soil-soilik adi egotea. MIH 156. Besteak geldi, hizlariaren hitzei edo nor bere pentsakizunei adi ez dakit. Ib. 144.
    azpiadiera-1.1
    Oneei jagokez mundutarrak aoa zabalik ta belarriak zur zoli irazarririk adi. Añ GGero 33. Geldi lotu zan, zerbait entzun nairik, asnasea isil, belarriak adi. Erkiag Arran 151. Gure belarria, beraz, edo belarriaren atzetik adi dauden burumuinak, bahe baten antzeko agertzen zaizkigu. MEIG VI 100.
    azpiadiera-1.2
    (Con complemento en alativo).
    Meza enzutorduban [...] batera edo bestera adi, edo siñuka ibili danez. Oe (ed. 1787) 129. Laburtu jatekoa; berbak urri; begiak lurrera adi. Añ EL1 41. Ez albora adi egon [elexan] . Ib. 13. Danzuben guztijak dagoz bertara adi. Astar II 117. Ate-aldera adi bai-nengoen. Txill Let 43.
    azpiadiera-1.2.1
    (Con el objeto de atención expresado en alativo).
    Zagoze adi esatera noian doktrinara. Astar II 111. Ni bestetara adi nengoalakoan. "Entendiendo en otras cosas". Or Tormes 17. Gerora adi beti, urduri, oldozkor. Laux BBa 130. Milia, aur-gisan, oraintxe jaiki, oraintxe Anaren esanetara adi. NEtx Antz 9. Gizona ezin al dagoke erne edo adi bi gauzetara batean? Or QA 132. Onen barrengo belarria Zure betiko itzera baitago adi. Or Aitork 309.
    azpiadiera-1.3
    (Precedido de gen.).
    Ta alkarren adi egon zirean / aitu barik altarara. Azc PB 166. Geratuten zan Josetxoren negarren adi, ta zer igaro zan jakin gurarik. Echta Jos 64. Euren otoitxo xamurren adi Josu zerutik begire. Enb 154. Eta zagoz zu zeuren zeregiñaren adi. Otx 73. Ta an egozan erritarrek [sic] guztiaren adi. Bilbao IpuiB 44. Aita Kurtzekon aurrian gagoz / ezkondu barrien adi. BEnb NereA 260. Neu bakarrik nagotzu doiñu orren adi. Gand Elorri 212. Zenbait iaun eta iauntxo zituen inguruan bere adi. Zait Plat 99.
    sense-2
    2. (Sust.). Atención. "Adia galdu, distraerse" A Apend. .
    Sermolari bati bez jaramon ta adi aundiagoaz ez yakon iñoiz entzun, ardurago ta ixillagorik bez. Belaus Andoni 11. Adiya, adimena gauza batean ezartzea da. "Atención". Zink Crit 6. Egiten edo aditaltzen ari dan gauzan adiya jartzeko oikuntza. Ib. 6. Baña batez ere oztearen adia, lepotik zinzilik zeramazkian txistu ta ttun-ttunak eramaten zuten. Zink EEs 1926, 82.
    sense-3
    3. (Adj.). Atento.
    Maiz ikusi dugu Akademia Ibiltariaren ibileretan, entzule adi eta ikasle gogatsu, ez aurreraegi ez atzeraegi. MIH 50.
    azpisarrera-1
    ADI-ADI (Forma con reduplicación intensiva).
    Adi adi egonik, esan eutsan neskatillatxuak. Ur MarIl 102. Entzuleak atsegiñez egon ziran, adi-adi itzik ere utsegin gabe entzun nairik. EEs 1918, 84. Oiukitxo ori adi-adi ta arretatsu entzun ginion Medeli. A Ardi 113. Izugarrizko jazoera! Ondartza arraiñez bete zan, aek burua urtik atara-ta, adi-adi antzaz. Belaus Andoni 15. Lagun guztijak adi-adi geratu yakozan. Altuna 76. Doipuruaren antzezkijari / begiratzen adi-adi. Enb 85. Erne ebillan, adi-adi, begiya zorrotz, dana ikusi ta dana ikasi biarrez. Kk Ab II 188. (Adi adi). Orain ere atean norbait da bada. Lab EEguna 76. Adi-adi egon ondoren. Lek EunD 47. Geuk diñoguna entzuten adi-adi dago. Otx 174. Gelditu zan kantariak zionari adi-adi. TAg Uzt 244. Zurt egozan, adi-adi, Mendixak zenbat emongo eban yakin gurarik. A EY II 151. Adi-adi egon zitzaien meta baten gibeletik. Etxde JJ 228. Adi-adi dago inguruko gorabeerai. Erkiag BatB 192. Poli ixillik zegoan Balentineri adi-adi. Anab Poli 118. Tomas Kirru beintzat aoa zabalik adi-adi egoakion. Bilbao IpuiB 150. Aoa zabalik ta belarriak adi-adi. (In Loram 12). Patxik adi adi begiratzen dio liburuari. Osk Kurl 212. Besteak entzule daude adi-adi ta begiak xuriturik. Zait Plat 112. Entzuidazu ba adi-adi. Berron Kijote 19. Baiña nere lanari / gaiñetik adi-adi / begira egon nintzaion. Zendoia 57. Eta adi-adi bagagozkie, laster hautemango dugu gaur hego-aldekoago iruditzen zaizkigun ohiturak gure-gure genituela. MIH 245.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (Con alativo).
    Adi-adi jartzen da seme-alabaren esanetara. NEtx Antz 95. Jauna zerutik dago begira, / gizon guztiakana adi-adi egoten da. Ker Ps 33, 13.
    azpisarrera-2
    ADI-ADIAN (Estar, etc.) muy atento.
    Bordari xumeetarik batekin solasean gaudelarik adi-adian. FIr 161. Bere ondoan, adi-adian, / lerden, kezketan, kanpai jolea. Zubk Olerti 1959, 14.
    azpisarrera-3
    ADIAN (Precedido de gen.). Cuidando.
    Portalepean omen zeagok / aurtxoa narru gorrian, / dama eder bat dadukala / aldean bere adian. (1705). GavonC , Egan 1956 (5-6), 27.
    azpisarrera-4
    ADIRIK (Estar, etc.) atento.
    Geraten dira baserritarrak / burutzik auspez lurrian, / euren begiak zerura adirik / arren samur zietzian. Ezale 1898, 66b.

    adi

    adi
    << adaki 0 / 0 agindu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper