OEH - Bilaketa

377 emaitza hotz bilaketarentzat

Sarrera buruan (54)


Sarrera osoan (323)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zurubi.
tradizioa
Tr. Documentado al Norte desde principios del s. XVII, y al Sur en Lardizabal, en Iraizoz y en autores modernos. Además del más gral. zurubi , hay zürübü en Eguiateguy, zurbi en Gure Herria y Herria, zulibi en Herria, zurgu en Ayerbe, Lauaxeta, Orixe (en éste junto a zurubi ), Mirande y Oskillaso (tbn. zurubi ), y zurgo en Munita. En plural se documenta en Pouvreau, Etcheberri de Sara, Haraneder, Lopez, MarIl, Lizardi, Orixe, T. Agirre, Elizalde, Oskillaso y Gure Herria. En cuanto a su sentido, salvo algunos pocos ejs. ambiguos, los autores septentrionales lo emplean con el significado de 'escala', 'escalera de mano'. Los únicos ejs. no ambiguos con el sentido más general de 'escalera' corresponden a autores meridionales modernos. En DFrec hay 2 ejs. de zurubi.
sense-1
(L, BN, S; SP; Urt I 163, Ht VocGr 285, Lar, Arch VocGr , Hb, H), zubu (S), zurbi (BN-baig), zulibi , zurubu , zurgu (R-uzt), zurgo , zulubi (L-ain, B; VocB), zurube (S), zurugi (S), xurubi (Volt 76). Ref.: A (zurubi, zurgu, zulubi); Lh (zurbi, zürübe, zürügi); Lrq (zübü); Izeta BHizt2 (zulubi).
Escalera de mano, escala; escalera. "Zurubiak, échelle" SP. "Zurubi(a), (l)échelle" Ht VocGr 285, Arch VocGr, Dv y H. "Escala", "escalera" Lar. "Zurubi [...], escala" A. "Zulubi (L-ain), escalera con que se sujeta la carga de hierba en el carro, [...]; 2.º (B), escalera en general, [...]. Gereziondo orrek urkila gorasko du zulubiarik gabe igateko (B)" Ib. "Zurgu [...], escala, escalera manejable" Ib. "Zübik (au plur.), l'échelle" Lrq (s.v. zübü). "Zulubi, escalera manual. Zurginek zulubi berrie in du" Izeta BHizt2.
Miratzatzu Iakoben zurubiak (zeren debozionearen egiazko imajina da). SP Phil 9 (He zurubia; v. tbn., ref. a la escala de Jacob, zurubi bat en Urt, Dv y Bibl Gen 28, 12, zurubia edo eskallera en Lard 34, zurubi en Ox 83 y Zerb IxtS 23). [Iakoben] zurubien gainean daudezinak, gizonak dira Angeruzko bihotzak ituztenak. Ib. 10 (He zurubi hetan). Zurubien thinira nehor heltzen dela igaranez ez hegaldatzez. AR 114 (63 zurubiaren burian edo thinian). Suplizioko lekhurat zaramaten urkhatzera kondenatu gizon bat [...]. Bernat [...] igaiten da kriminelarekin zurubietan gora. MarIl 247. [Akerrak] axeri madreari, / Bere bizkar eta adarrez dio egiten zurubi. Gy 42 (Zby RIEV 1908, 761 zurubi). Gauherditan juaiten da [...] eskol-etxerat, khordazko zurubi bat galtzarpean [...]. Sainduaren leihorat aurthikitzen du zurubia. Zurubiari gora igaiten da. Laph 132. Zurubia eman zuen murruari kontra. Arb Igand 80. Torrera igotzeko zurgu (eskillara) lan aundiko gauza da marrakurrilloen (karakol) eran egiña baita. Ayerb EEs 1912, 37. Igain zitie, zürübü horiek gora, eliza hegatz bizkarriala. Eskual 22-8-1913 (ap. DRA). Bihitegia ez da bethetzen gain behera lerran jautsiz, / Igan behar da, soinak ukhurtuz frangotan zurubi hertsiz! Ox 75. Etxeko zurubittik (eskilleratik) jatsi, aurreko atia zabaldu ta [...]. Altuna 48. Zoro aiek, zurubi batekin, beren indarrez, Guzialduna egotzi uste zuten. 'Avec une échelle'. Or Mi 100. Zurgu biribillean gora, kapera artara yasotzen dute. Ib. 143. Zurbi bat ezarririk, abaitzen dira leiho batetik sartu nahiz. Duhour GH 1931, 117. Zurbietan ziren gizon guziak erori ziren gibelaren gainerat. Ib. 117. Oilategiko zurubi kaskotik Laminei beha zagon. Barb Leg 25. --Zer ikasi dok ederrik jauregijan? --Zurubijan gora ta bera patxaraz ibiltten ikasi dot. Otx 170. [Selhaurura] zurbiekin baitzik ez ditake hel, eta zurbirik ez da etxean! GH 1932, 212. Oin kolokak zûr, begiak yoran, / zurubi biurrez poliki ninyoan. 'Por retorcida escala'. Ldi BB 162. Goizerri-aldean etxeak oso apalak izaten dira geientsuetan eta zurubi (eskalera) batekin erraz da aien gañera igotzea. Ir YKBiz 89. Alostorreko zurubi luzea. "Escalera larga". Canc. pop. in Or Eus 116. Arkaitzetan barandadun bidexkak, zurubiak ere bai. Goen Y 1934, 187. Orma-kontretan zenbat zurgu. Laux AB 99. Gela nagusitik irtenda, zurubietan beera zijoala, amarekin egin zun Malentxok oztopo. TAg Uzt 128. Arnabarrezko zurubietatik beera jeisten. Ib. 58. Zurgu (eskailera) biribil batetik jatsi nintzen. Mde Pr 108. Begoñako zurubietan beera nentorrela, yesuita batekin buru egin nenunan. Or QA 86. Ederki zuen Loiolak, zurubi egiñez Ama otoizten du lenik Semearekin bitarteko; Semea urrenik Aitarekin bitarteko bakarra. Ib. 151. Ai, ai, zer zurubitan bana ietxi naiz ipernuaren barnenera. "Quibus gradibus". Or Aitork 62. Harritu zituen, nihork higi ez zezaken harri bat berak bizkarrerat altxatuz eta, zurubiak goiti, dorreraino eremanez. Zerb Azk 78. Zurgo edo eskillara. Munita 9. Otxandak bigarren bizitzara igotzeko zurubia artu zun. Etxde AlosT 50 (v. tbn. JJ 31). Gelarte edo pasillua iragotean, zurubian, eskillaretan berba-zurrumurrua entzun eban. Erkiag Arran 150. Zurubi gordeaz. "Por la secreta escala". Gazt MusIx 173 (Or in Gazt MusIx 177 zurubi gordetik). Muthiko batek besoa hautsi [du], zulibietarik erori-eta. Herr 12-1-1961, 2. Kaiolatik ihes egiten duan txoria bezela poztu zan gelatik irtenda. Zurubietatik jatsi orduko [...]. Osk Kurl 168. Sorbaldan zurubi bat zeraman gizona. Ib. 216. [Huntzian] errege-zurubi delako eskillera handia ipiñi zutenean, ez nuan gehiago halako bildurrik jasan. Ib. 125. Zurguetatik bera hasi, eta etxe hartako jendea oraino athetik, "Ethorri zaiteze sarrixago", erraiten zieten. Ib. 59. Ikusten ditugu Hazpandar luzeko pilotariak goiti ari, kasik elduak, zurbi gaineko xirirat. Herr 20-12-1962, 2. Zurbi puntarat heltzeko, behar da zolako xirietarik abiatu. Herr 13-5-1965, 2. Burnizko zurubi artatik beera. Ataño MLanak 169. Zurubi goren puntan aizeak gogorki emaiten du. EZBB II 147. Espirala, zurubi kiribila! MEIG IX 140 (en colab. con NEtx).
v. tbn. JE Bur 8. v. tbn. Zulubi: Gazte, abril 1957 (ap. DRA, s.v. zirta-zirta).
(Uso fig.).
Zerura iragateko hauxe da zurubia, / Hunat beraz, o Maitea, altxa zazu begia. EZ Man I 54. Zeren eta berthuteak baitira zeruratzeko zurubia. Harb 418. Gurutzeaz egiñ duzu gloriako zurubia. Gç 154. Baldinetariak errepausuaren, eta soseguaren kapetara ikhaiteko gogoa baduzue, trabailluaren zurubiak hurbil zatzue. ES 188. Zürübü baizik berze biziala igaraiteko. Egiat 191. Etzen bildur izan higateko lan eta minen zurubia. Hb Egia 53. Norbaitek athera lezake ezpata, errateko, marra bat eginez gora-beheren zurubian: horraraino da zilhegi atsegina, beherago direnek egin dezatela barur? Ib. 122. Izan diteke apheza hotz, axola-gabe eta nagia, higana bere ustez zurubiaren gainerat, ezduena gehiago irakurtzen, egian ohitu edo unhatua, herriko aitaren erraiak galdua. Ib. 154. Hoiki lotzen dire Yainkorik nahi ezdutenak. Zurubian behera dioaz, argirik ez ikusteko. Ib. 49. Billakuntza eta igoera berriak egiteko bear litzaken zurubia kentzen dizute eskutik, eta kito. Vill Jaink 90. Bizidunen zurubiko azpiko mailletan semeen gurasoekiko joera ezta ezagun. Ib. 166.
azpisarrera-1
ZURUBI-BARRA. Peldaño de una escala. v. ZURUBI-MAKILA.
Sabaietik jausten zelarik, zurbi-barra batian zankoa lerratu zako eta lurrerat erori da. Herr 9-8-1962, 3.
azpisarrera-2
ZURUBI-KAMIOI.
Camión provisto de escalera.
Olentzero pasatu da Kanboko suhiltzaileen kasernan eta zurubi kamioi berri bat ekarri. 50 metroko goratasunera heltzen ahal da zurubi moderno eta automatiko hori. Herr 9-1-2003, 4.
azpisarrera-3
ZURUBI-KANTA.
Negar-ibarretik gora zurubi-kanta lelokatuz gindoazala. "Canticum graduum" . Or Aitork 213 (v. tbn. 385 zurbil-kanta [por zurubi-kanta]).
azpisarrera-4
ZURUBI-MAKILA (-makhila A, que cita a He). Peldaño de una escala. v. ZURUBI-BARRA.
Zurubi makhillak dire berriz karitatearen eskarelak edo graduak. He Phil 9. Aiñgeruek Jakoben zurubietan badituzte hegalak, ordean ez dire hegaldatzen, aitzik gora eta behera dabiltza, zurubi makhillatik makhillara. Ib. 20 (SP 21 pausutik pausura).
azpisarrera-5
ZURUBI PARE. Escalera de tijera.
Bi zurubi pare. (1767). SenperEus 65. Teatro ezkerreko izkinan ezartzen dute zurubi pare bat. Zurubi doblearen mailak gora igaiten dira lau satanak. Ox 50. [Selhaurura] zurbiekin baitzik ez ditake hel, eta zurbirik ez da etxean! [...] Badoha berehala zurbi pare baten [...] erostera. GH 1932, 213s. Zurbi pare bat berehala nunbeitik bildurik, abiatu zen eliza-dorreari gora. GH 1971, 315.
zurubi
<< zurruta 0 / 0 zut >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper