Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hotz.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Lcc, Deen II 167, Urt II 484, Ht VocGr, VP, Lar, VocS 140, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H) Ref.: Bon-Ond 154; A; Lrq; Holmer ApuntV; Elexp Berg; Gte Erd 156.
     Frío. "Leku otza, lugar desabrigado" VP 55r. "Su au otza da etorkizunaren aldean" Lar (s.v. para lo que). Cf. IC I 484: "Egosa o egun osa, pueblo cerca de Escalona, es vascuence y quiere decir en romance 'día frío'". Tr. De uso gral.
    Azpian lur otza, gañean arria. MLastur 4. Gorputzori usteltzera lur hotzian egoizten. E 27. Nork-ere edatera emanen baitrauka beire bat ur hotz huts xipi hautarik bati. "Froide". Lç Mt 10, 42. Oi onezkero gox otzetan da / kantu dulzeaz loadu. Lazarraga 1169r. Auts otza ta brasea. Ib. (B), 1159vb. Maiatz otzak dakaz pozak. RS 552. Sartzen zitzaiola haize / hotza saihetsetarik. EZ Noel 52. Negu hotzean. Ax 46 (V 29). Elhurrak alabadere / naduka ni, hotz badere, / errerik bihotzean. O Po 40. Ezen ezta [Eskual-herria] beroegia, hala nola baita eguberdiko partea, ezeta ere hain hotza nola Nortea. ES 120. Beira bat ur hotz. He Mt 10, 42 (Leon hotx, IBe fresko; en las demás versiones hotz). Estalgünen itzal hotza txerkhatzen düzü. Mst III 46, 1. Negu otza, udaberri epela, uda beroa ta utza edo udazar epelzen ta ozten asia. Mb IArg I 169. Elur zulo txit otz ta izotzez bete ta beñere urtzen ez diranak. Cb Eg III 205. Ur ótzes bustitzea. LE (in BOEanm 160). Lur otzaren, arbazten edo ol utsaren gañean lo egiten. AA III 614. Beira bat ur hotzetaraino. Dh 228. Aixe otz puska batek. fB Ic II 278. Izerdi otza erijon gorputz guztitik. Ur MarIl 66. Barrükia hotz balin bada. Ip Dial 75. Nere belhaun xorrotxak harri hotzaren gainean koskan hari zirelarik. Elzb PAd 24. Leku hura obi bat bezañ otz eta illuna zan. Arr GB 18. Tenpra digu negu minian bikain otz. Mdg 152. Bazkaria bazter baten, otza, urri ta kiskaldua ematen diote. Ag G 350. Dena izerditua, ikare hotz batek hartua. Barb Sup 42. Illargi otza adi-adi eguan. Altuna 36. Upel bat ardo / otza. Jaukol Biozk 24. Matxinen bekoki otza muinkatzeko. Etxde AlosT 105. Oiñak bere otzak zituala. Erkiag Arran 158. Eskiti zan iparraldera zegoen lur-bazter otza. Ibiñ Virgil 33n. Ordu artinoko euri hotz erauntsia. Ardoy SFran 298. --Nik badet nere bazkaria. --Bai, baña otza. Ataño TxanKan 140. Martxoko goiz otz batean. TxGarm BordaB 44.
    v. tbn. RG B 16. Volt 162. Mic 12r. Tt Onsa 102. Gç 73. Mong 590. Egiat 189. Zuzaeta 80. Añ LoraS 186. VMg 34. Gco II 54. Zav Fab RIEV 1907, 37. Echag 108. Etch 320. Izt C 455. Arch Fab 179. Gy 166. Lard 443. Dv Dial 80. Hb Egia 41. ECocin 30. Aran SIgn 42. Xe 243. Zab Gabon 37. JanEd I 131. AB AmaE 362. Apaol 118. Jnn SBi 85. Zby RIEV 1907, 772. Azc PB 290. UNLilia 9. Itz Azald 85. JE Bur 113. Iraola 130. A Ardi 6. Kk Ab I 65. Ox 37. Or Mi 71. Tx B II 116. Zub 102. Etcham 81. Laux BBa 136. Ir YKBiz 202. JMB ELG 40. TAg Uzt 79. Iratz 174. SMitx Aranz 42. JAIraz Bizia 15. Zerb Azk 97. Mde HaurB 5. Txill Let 61. SM Zirik 35. Bilbao IpuiB 49. JEtchep 23. Ugalde Iltz 47. Arti MaldanB 204. Anab Aprika 32. Gand Elorri 120. Vill Jaink 149. NEtx LBB 73. Alzola Atalak 94. Uzt Sas 349. Xa Odol 103. Onaind STeresa 44. Larre ArtzainE 154.
    azpiadiera-1.1.1
    Bero-bero ibili zen luzaroan gerra hotza. MIH 375.
    azpiadiera-1.1.2
    (Uso pred.).
    Tenporau egon arren otz . (1705). GavonC , Egan 1956 (5-6), 27. Amonatxo! Bakarrik / zagoku atean, / otz ta gogor, entzuten / zure azken-Meza! Ldi BB 90. Nere illotz zurrun eta lurperatuak aien odol beroa otz edango dun bertantxe. Zait Sof 123.
    azpiadiera-1.2
    2. (G-azp, S; H) Ref.: Lrq; ZestErret .
     Frío, displicente, seco; frío, desapasionado, impasible. "Bere egitez hotza da, il est froid de son naturel. Burua hotz, bihotza bero, [...]. Prediku hotza, predikari hotza, [...]. Salbamenduko gauzetan hotza, [...]. Egin behar nuke, bainan gogoa hotz dut, je devrais le faire, mais je ne m'y sens pas porté, le cœur ne le dit pas. [...] Hartze hotza, accueil froid" H. "Oso mutil hotza dala esango nuke nik" ZestErret. Tr. De uso gral.
    Fidelék bere buruak othoitz egitera hotz eta nagi ezagutzen dituztenean. Lç Ins E 2v. Gero aphezak egiten du gure gatik othoitza, / baita Iesusek orobat tenpluan, eta ez hotza. EZ Man II 47. Errespuesta haur, hunein hotza, motza eta gogorra enzun dezatenean. Ax 606 (V 390). Mandatari hotza, berant abia, baratx ioan eta itzuli hutsa. O Pr 642. Bere buruz hotz, gogor eta debozionegabeko dira. SP Imit IV 4, 3. Den bihotzik hotzena ere. ES 146. Relijius hotz eta ezaxolatü batek. Mst I 25, 7. Ain otz eta damuren intzik bagea da aren horduko konfesioa. Mb IArg I 81. Burnia baño otzago ta gogorrago banago ere. Cb Eg II 40. Hobe dela osoki hotza izatea haren zerbitzuan ezen ez ephela. Lg II 198. Haren othoitzak hain hotzak. Dh 128. Gauza siku bat, otz bat, derrigorrezko bat [...] balitz legez begiratuten deutsee askok Jaungoikua ameetiari. fB Ic I 39. Hirur komünione süberte badütüzü: huna, hotza eta gaiztua. UskLiB 92. Nire errezuak dira laburrak, epelak, otzak, noraezian ta naitaez legez egiñak. Ur MarIl 104. Izan diteke apheza hotz, axola-gabe eta nagia. Hb Egia 154. Ondo otza zera, / ezpadezu nai etorri / ni bisitatzera. PE 107. Behakoa orozbat herabe eta hotz. JE Bur 24. Gixon otza da benetan aitori. Beste askok bere lekuan, a zelako agirakak! Kk Ab I 110. Etziren oraikuak bezain hotz erlijioniaren eretzeko. Const 31. Erdipurdikoa bada [atera deitzen duena], arpegi otza, ta itzak otzagoak oraindik. Muj PAm 36. Sinesdunak ek eta gu otzak? FIr 163. Lehen mintzatua olerkari bat zen [...], baina beste guziak gizon otzagoak, benagoak ziren. Mde Pr 134. Txiruarentzat maitasun otza, / diruak gaituz berotzen. BEnb NereA 240. Mosurik hotzena. Osk Kurl 51. Anaiari alako kaixo otz bat esan. NEtx LBB 23. Arrazoizko izkera otza bait da. Lab Egan 1968 (1-6), 103. Frantziako agintea Elizarenganako emengoa baiño otzagoa izan arren. Etxabu Kontu 79. Aiei, labana sartuta ere, etzitzaien odolik aterako. Bai jende otza! Alkain 77. Ebanjelioko hitzaren orde, morala latz eta hotzegi bat baitzarioten. Larre ArtzainE 285. Inoren hizkuntza, gainera, geurea baino begi hotzagoz ikus dezakegu. MEIG VII 162. Niganako agertzen zuen halako urriki hotza. MEIG IX 92.
    v. tbn. Harb 371. Arg DevB 10. Ch III 3, 3. Mih 16. AstLas 34. Egiat 223. CrIc 181. Mg CC 231. Añ EL1 164. AA I 412. JJMg BasEsc V. Astar II 226. Dv LEd 81. Zby RIEV 1908, 415. HU Aurp 178. Azc PB 34. Ag Kr 183. A Ardi 116. ArgiDL 81. Jaukol Biozk 76. Enb 102. Zait Sof 179. Or QA 83. Etxde JJ 76. Erkiag Arran 190. Txill Let 62. Alzola Atalak 55. Olea 210. Uzt Sas 270. Mattin 17. Berron Kijote 150. Ataño TxanKan 247.
    azpiadiera-1.2.1
    (Uso pred.). "Alkatiak oso otz artu zeban gure plana" Elexp Berg.
    Ez hun bati botz, ez gaitz bati hotz. Bela 23. Triste eta otz ibiltea Iaungoikoen gauzeetan. Cap 75. Halatan gelditzen gara hotz eta epel. SP Imit I 11, 2 (Mst hotz). Lenbiziko kalte epelki, erdi-otz ta nagiro Jangoikoaren gauzak egitetik datorrena da. Mb IArg I 80. Otz ta epel arkitzen naiz komulgatzean. Mg CC 236. Etzinatekez elduko ain otz, ain debozinoe baga. Astar II 235. Hain ephel eta hotz aldarerat eta mahain saindurat hurbiltzen nizanean. Leon Imit IV 14, 1 (SP hotzik). Helenak, aldiz, burua hotz eduki zuen. Mde Pr 183. Ontsa ilun eta hotz kausitzen ahal nun! JEtchep 69. Burua otz iraunerazten duten gizakumeek. Zait Plat 83. Galdea bero, eskerra hotz. EZBB I 121. Fedean otzago, sorginkerian beroago. Ib. 117. Arrituta geratu uan, ikusi niñuneko. Otz artu nioken. Ataño TxanKan 225. Hastekoan entzuleak hotz. Geroxeago [...] aldegin zuen hoztasunak. MIH 154.
    v. tbn. Añ EL1 87. Dh 60.
    azpiadiera-1.3
    3. (El) que tiene frío. Cf. infra HOTZ IZAN (a).
    Zu zara emazurtz gaixoen aita, hotzen berotasuna. Mat 282. Gaixuak osasuna, gosiak jana, otzak berua [...] gura izatia. fB Ic II 257. Sabeletik ez hotza, doha etxera. LElsb (in Elzb Po 217). Negu erdian berotzen zinun / artzai otzaren zangoa. Or Eus 413. Bizkor ziren gure urratsak, / hain hotzak bait ginen. Mde Pr 287.
    azpiadiera-1.4
    4. (Dv, H) Simple, mero. "Alfer hotza, franc paresseux" Dv (v. ALFER ZOTZ, s.v. alfer). "Lur hotzean etzatea, coucher sur la terre nue. Artho hotzez bizitzea, vivre de pain sec" Ib. "Achevé, pur, fieffé. Diren bezalako itsu hotzak, aveugles achevés, absolument aveugles qu'ils sont (He Gudu)" H. v. huts.
    O Iongoiko, ur hotzean guztiz miragarria, / eta hatan Sakramendu lehena ezarria. EZ Man II 59. Koplari aprendiz batek gogoan pasatu badu / bertsu hotz batzuen bidez Lapurdi gobernatu. Monho 58. Ezer balio eztau biurtuko dot otz batek, sekula biurtzen ezpada. Añ LoraS 32. Oh zelan konteetan ditubeen lutuko egunak, kenduteko pozik zuben gomunta otzaren erlikijarik txikarreenak! JJMg BasEsc 273. Kazetari hotz eta hits, ahul girelako batzuen gain. HU Zez 81. Behazu mutiko gazte haur hotz Ameriketarat abian den horri. JE Bur 207. Haur hotza, mukuzua baizik ez zen oraino. Barb Sup 145. Zorrik nehori gabe zauden langile hotz. Ox 175. Haur hotza zen Arce lehen partida herritik kanpo jokatu zuelarik. Zerb GH 1927, 36. Haur hotza nintzen oraino. GAlm 1961, 68. (ap. DRA)
    azpiadiera-1.5
    5. (Estómago) vacío, que no funciona bien por falta de alimento.
    Estamangu otzak ez daukan legez indarrik, beriala igaroten jakee burura arduaren lañua. JJMg BasEsc 208s. Jaten ematen zieten; baña barrun otzarekin eta txit eroriak zetozelako, janak berak bota eta illik uzten zituen. Lard 544. Sabela otza dabillenean / bero gutxi du jantziak. Basarri 140.
    azpiadiera-1.5.1
    (Ref. a la bolsa de dinero).
    Aziazkero ezkonketako / otzegi dago polsea. Lazarraga 1196r.
    azpiadiera-1.6
    6. "Froid, qui ne garantit pas du froid. Soineko hotza, vêtement froid" H.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (gral.; Lcc, Mic 7r, SP, VP, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB ) Ref.: VocPir 63; A; Lrq; Iz ArOñ, R 299; Etxba Eib; Holmer ApuntV; EAEL 223; Elexp Berg; Gte Erd 45, 147; ZestErret.
     Frío. "Otzak ikara eragin, temblar" VP 72v (cf. HOTZAK IKARA). "Frío" , "frialdad" Lar y Añ. "Otz galanta pasatu degu (G-azp)" Gte Erd 156. "Otz aundia da gaur (V-gip, G-azp, AN-gip, BN-arb)" Ib. 156. Tr. De uso general. Con cuantificador sólo hallamos otz aunitzik (ez) en Izeta, frente a la construcción gral. con adj. (hotz handi, etc.).
    Gaineanzen zaikun uriagatik eta hotzagatik. Lç Act 28, 2. Otzak il egia Maiatza ta ni ase neza. RS 535. Hotz handiaz garenean penatu. EZ Man I 109 (tbn. hotz ha(u)ndi Ax 584 (V 375), Mg PAb 109, Dv, Ur e Ip Dial 41, Laph 63, Jnn SBi 11, Ag AL 155, JE Bur 121, Altuna 15, Munita 94, SM Zirik 110; v. tbn. infra ejs. de AA y Dh). Berotik hotzera aldatzekotz. Ax 584 (V 375). Erraxazkoa megatx da otz onegazko. Mic 12v. Neguaren hotz kruela. Gç 80. Ez hotza gatik ere hutsik egin ioaitera haren zerbütxü saintietara. Bp II 20. Hotza baldin garai bada. ES 121. Nekhatua bazare beroaz edo hotzaz. He Gudu 140. Geren otza ta gosea kentzeko. Mb IArg I 104. Otz larregija, zarren ilgarrija. Mg PAb 123. Emen baño otz andiagoak diran lekuetan. AA II 81. Neguko hotz handietan jaikitzea. Dh 48. Negua zen; hotza borthitza. Laph 119 (v. tbn. hotz borthitz UNLilia 9). Otz gogor hura zerbait bigundu zan. Arr GB 77 (v. tbn. hotz gogor Mb IArg I 168, Mg CO 283, VMg 9, AA II 81, Izt C 24, Goñi 52, Or Eus 178, Xa Odol 197). Ark botarik otz biguna. AB AmaE 394. Hotz idorra delakotz, langileak ez dik hautemaiten. JE Bur 121. Ikara biotzean, aragian otza. Jaukol Biozk 95. Atzetik etorren erijotz-axian otzagaz. Laux BBa 54. Bai ekentzen dautate / oinetarik otza. Etcham 72. Gaxuak, otzak illko / zaituzte neguan! Tx B II 108. Toki aietan ez zuten ainbat otz. JMB ELG 45. Hotz bat jin zautan bizkarrari behera. JEtchep 37. Lau milloi oiek ebatsi dituenak eztu otz aunitzik pasatuko. Izeta DirG 34. Otza sumatu du. Vill Jaink 71. Nekerik ez ebenetik arraunian, ez uretatiko otzik. Etxba Ibilt 455. Negu itsak oraindik arriak otzez apurtzen zituenean. Ibiñ Virgil 110. Burgosko otzak itxiaz. Onaind STeresa 107. Legorrak ez du [ezpela] ikaratzen, ta otzak ere ez. Ostolaiz 90. Emen arerio bakarrak, lañua, euria eta otza izan ziran. Gerrika 70. Otsaileko hotz biziak batere goxatzen hasiz geroz. Larre ArtzainE 34.
    v. tbn. Hm 93. O Po 40. Tt Onsa 56. Ch I 18, 1. Cb Eg III 306. Brtc 112. Egiat 249. Xarlem 1008. VMg 9. Añ LoraS 124. FrantzesB II 10. Astar II 20. Echag 135. It Fab 55. Izt C 24. Gy 165. Ur MarIl 96. Hb Esk 231. Ip Dial 41. Hb Egia 155. Dv Lab 218. Elzb Po 219. Bv AsL 185. Jnn SBi 78. A BGuzur 153. Itz Azald 190. Mdg 155. Echta Jos 96. Goñi 52. Iraola 117. Ag G 348. StPierre 22. Inza Azalp 61. Ox 118. Altuna 15. Zub 121. Tx B 230. Enb 170. Kk Ab II 161. Or Eus 178. Munita 94. NEtx Antz 80. JAIraz Bizia 22. Zerb Azk 29. Mde HaurB 50. Etxde JJ 226. Anab Poli 65. Erkiag Arran 78. Txill Let 62. SM Zirik 110. Basarri 25. Arti MaldanB 201. Gand Elorri 172. And AUzta 135. Ardoy SFran 263. Lab SuEm 178. Xa Odol 197. Uzt Sas 71. Azurm HitzB 56. Berron Kijote 190. Etxabu Kontu 128.
    azpiadiera-2.1.1
    Arraiek ezpadu, belarrondoko otzak astindu bear ziozkat. TAg Uzt 46. Senarrari otzak ondo kendu ba-zizkioten. Anab Poli 28. Artuko zuan pixka baterako otza kenduko zion matraillekoa. AZink 92. Arraiek ezpadu, belarrondoko otzak astindu bear ziozkat. TAg Uzt 46. Senarrari otzak ondo kendu ba-zizkioten. Anab Poli 28. Artuko zuan pixka baterako otza kenduko zion matraillekoa. AZink 92.
    azpiadiera-2.2
    2. "Froideur, refroidissement dans les sentiments. Hotz bat iduri du badela bien artean" H.
    Nitan hotzak hatzen dizu, / oren oroz, gortarzuna, / zu niganat hotzenago, / ni zuganat gortzenago. O Po 21. Ebanjelioa maiz entzunagatik hari iarraikitzeko desir guti eta hala ere hotzik sentitzen baitute. SP Imit I 1, 2. Bihotzen hotz idorra / erraitea gaitz da. Zby RIEV 1909, 107. Otza ta kopetean zimurra besterik etzan nabari bazterretan. Ldi IL 84. Gure euskaltasunaren hotza senditzeak nau ahalge arazten. Xa Odol 53. Ez nuena ukan, behin, ateraldi bat sudurrera, halako hotz bat eman zautana. Larre ArtzainE 296.
    azpisarrera-1
    ATZEKO HOTZAGATIK. v. 1 atze.
    azpisarrera-2
    EZ HOTZ ETA EZ BERO.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) Regularmente, ni bien ni mal, no demasiado bien.
    Bizi zen, mundutarren eran ezpazen, relijiotar onen gisan ez, ta bizi zen ez otz ta ez bero bezala. Mb IArg I 280. --Eztaiak ondo, Juana? --Ez otz eta ez bero, Katalin. Pake-pakean joan dira. NEtx LBB 20.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) ndiferentemente, sin entusiasmo ni rechazo.
    Benitok [...] etzuan ezertarako ganorarik. Entzun zion emazteari eta an gelditu zan ez otz eta ez bero, bere zozokerian. NEtx LBB 68. Olatu bat ez da ezer neretzat, ez hotz eta ez bero gelditzen naiz harekin. MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-3
    HIL HOTZ. v. hilotz.
    azpisarrera-4
    ODOL HOTZEAN. v. odol.
    azpisarrera-5
    HOTX.
    (Forma con palat. expresiva).
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) (Adj.). Fresco. "Légèrement froid, frais" H.
    Gure ur hotxaren jastatzea. HU Zez 71. Ithurri hotx. Ox 23. Ophor bat ur hotx emaiten baitio. Leon Mt 10, 42 (He hotz). Ur luminos, hotx, gardenek. Mde Po 58. Goiz otxean bilduzko / lore ta pitxiekin. Or (in Gazt MusIx 200 (Gazt ib. 191 otxaro, Onaind ib. 208 otz)). Hoinbeste itzuli egin ginuela minako iturri hotxerat. Larre ArtzainE 40.
    v. tbn. JE Bur 37.
    azpiadiera-1.1
    Frío, poco entusiasta.
    Denbora berean ene lehen herabe hotx hura oraino garaitua ez nuelarik. Larre ArtzainE 220.
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) (Sust.). Frescor.
    Uraren hotxez konkorturik. Mde Po 57. Matel beroan hotx bat senditu nuen. JEtchep 111.
    azpisarrera-6
    HOTZA HAUTSI (G-azp, AN-gip-larr; H). Ref.: Asp ANaf; Gte Erd 284. "Hotza hautsi da, le froid a diminué" H. "Otza autsi, litm., romper en frío; entrar en calor, templar. Se dice tanto del tiempo atmosférico como del cuerpo" Asp ANaf. "Otza asko autsi du (= epeldu) (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 284. Cf. hotzautsi.
    azpisarrera-7
    HOTZAK HARRITU. "Arrecirse, helarse de frío, otzak arritu" Lar.
    azpisarrera-8
    HOTZAK AKABATU.
    "Izugarrizko hotz-sentsazioa izan. Goizeko zazpiretan hor eonitzan Azpeitin hotzak akaatzen" ZestErret.
    azpisarrera-9
    HOTZAK HARTU. Pasar frío; enfriarse. "Pasau zaittie barrura or otzak artzen egon barik" Elexp Berg.
    Bainan horra nun, ez dakit nola, hotzak harturik, bulharretarik galtzen den. Ez diteke lanean ar gehiago. Emaiten dugu erien herrunkan. Prop 1889, 37. Gau guztia otzak artuta pasa bearko bailuke. Etxde JJ 32. Etxetik irteten naiz jantzi ariñekin. Otzak artzen nau eta orra nere osasuna galdua. Vill Jaink 104.
    azpisarrera-10
    HOTZAK DAR-DAR. Temblando de frío. "Otzak dar dar narabil, tiemblo de frío" Izt 29v.
    Emazte gajoa kanpoan, otzak dar dar goiz arte eduki zuen. Muj PAm 53. Bazatoz etxera otzak dardar. Munita 30.
    azpisarrera-11
    HOTZAK EBAKI. Aterirse de frío.
    Etxe artan otzak ebaki bearrean. JAIraz Bizia 82s. Kale bazter farol ondoan / hotzak ebakirik / hiltzen den eskale antzo. Azurm HitzB 56.
    azpisarrera-12
    HOTZAK EGON (V-gip, G-azp, AN-larr; VP ). Ref.: Asp Leiz2 (aierrak egon); Elexp Berg. Tener frío. "Otzak nago, estoy de frío" VP 72v.
    Ume gaxua otzak dago! Ill Testim 26. Gizona dalakoz negarrez dago otzak. Inza Azalp 59. Otzak dagonarentzat etxean su aundia pizten duna. Or Mi 125. Bustia baizagon eta gañera otzak. FIr 150. Aulkiyan iserita / otzak nenguala. MendaroTx 45. Bero sentitzeagatik ere, otzak nago batera. Txill Let 141. Antxen egon giñan [...] euditan, otzak, logaleak eta batere lorik egin gabe. Salav 92. Hotzak badago edo badago goseak. Xa Odol 299. Manta kendu zidaten [asto] ari jartzeko ta ni emen otzak nago oso. BAyerbe 125.
    azpisarrerakoSense-12.1
    (Con el vb. elidido).
    Gu erosteagatik Jesustxo otzak... Jesustxo bulusik. Inza Azalp 62. Otzak esnatu zan alako batean. NEtx LBB 16. Maiz baraurik; hotzak, eta jantziz urri. IBe 2 Cor 11, 27 (Lç hotzean).
    azpisarrera-13
    HOTZAK ERAGIN (V-gip, G-azp). Atacar el frío. "Otzak, beroak eragin dio (V-gip, G-azp), [...] otzak eraginda dao (G-azp), [...] ume abek dana otzak erainda etorri dia eskolatik (G-azp)" Gte Erd 93 ("afectar").
    azpisarrera-14
    HOTZAK ETEN. Aterir el frío.
    Beroak ito, ta otzak eten... NEtx Antz 83.
    azpisarrera-15
    HOTZAK GARBITU.
    "Hotzez hil. Hotzak garbittuko gaittu" ZestErret.
    azpisarrera-16
    HOTZAK GOGORTU. Entumecer el frío. "Aterido, otzak gogortua" Lar.
    Suge hotzak gogortu bat. Gy 318. Otzak gogortuxe zun. Or SCruz 48. Otzak gogortuko au bestela. Etxde JJ 264. Otzez alatuta, esku ta oiñak otzak gogortuta zituenetan. Erkiag Arran 78.
    azpisarrera-17
    HOTZAK IKARA. Temblando de frío.
    Otzak ikara biyak / begira elkarri. Echag 108. Jenobeba otzak ikara zegoan. Arr GB 42. Franzisko arkitzen zan elizan otzak-ikara bere oraziuak egiten. Bv AsL 53.
    azpisarrerakoSense-17.1
    Otzak ikara gorrian zeuden. Arr GB 43.
    azpisarrera-18
    HOTZAK IKARATURIK. Temblando de frío.
    Illabete baño len / suge ura bera, / otzak ikaraturik, / dator sukaldera. It Fab 80.
    azpisarrera-19
    HOTZAK IKARAZ; HOTZAK IKARETAN. Temblando de frío.
    Jaio da otzak ikaraz / gaurko gaberdiyan. Echag 27. Legorpe bat eziñik / otzak ikaretan. Ib. 259. Bustia oso eta otzak ikaraz. Bv AsL 206. Or batak eta emen besteak, danok otzak ikaraz. Ag Kr 89. Otzak ikaraz atera zan ibai aldera. NEtx LBB 161.
    azpisarrera-20
    HOTZAK HIL (V-m ap. Zubk Ond (otzakil); Lar, H). "Aterido, otzak illa" Lar. "Aterirse, otzak illa [...] egon" Ib. "Hotzak hila hurran naiz" H.
    Lazaro hotzak hil, eta Erramu urak eraman. EZBB II 46. Sarritan eguraldi txarretan ekatxak iruntsi bearrean, otzak ilda. Etxabu Kontu 130.
    azpisarrerakoSense-20.1
    "Otzak-il, friolento" A Apend. .
    azpisarrera-21
    HOTZAK HILIK (Estar, etc.) muerto de frío, pasar mucho frío.
    Zinbat jaozen / ebili pobre munduan, / goseak ilik, / otzak bere bai kanpuan! Lazarraga 1199v. Nik jagi bear oi dot otzak ilik. Ib. (B), 1181vb. Neguban otzak illik / oñak anditurik. DurPl 75. Kanpora ateratzen / enpeñatzen baaiz, / otzak illik txit laister / lurperatuko aiz. It Fab 253.
    azpisarrera-22
    HOTZAK IRAGAN; HOTZAN IGARO. Traspasar el frío, aterir.
    Otzak igaro biar nau. Mg PAb 177. Egazti goseak argaldurik, otzak igarorik dabiltzanean. VMg 35. Beldurrez eta otzak iragan, banoa ohe gainera. Barb Sup 13. Otzak igarotzen banau, bereala izango ditut ondore txarrak. Vill Jaink 103.
    azpisarrerakoSense-22.1
    (Part. en función de adj.).
    Dakutszunian pobre, bilos, gose, otzak irago bat. fB Ic I 90.
    azpisarrera-23
    HOTZAK JO. Aterir el frío.
    Hotzak joa, hormatua, ezpainen higitzeko kalapiorik gabe. JEtchep 79.
    azpisarrera-24
    HOTZAK JOSI. Aterir el frío.
    Ate ondoan aur bat da otzak josia. NEtx LBB 222.
    azpisarrera-25
    HOTZAK KAZKAIZAK. Castañeteando de frío.
    Otzak kazkaizak bizi oi diranak Pirineko basoetan. Berron Kijote 199.
    azpisarrera-26
    HOTZAK KIKILDU. Temblar de frío. "Muerto de frío, otzak kikildua" Añ. "Muero de frío, otzak kilkildurik" Izt 53r [¿por kik-?].
    Eurien euriaz otzak kikildurik. AB AmaE 364. Etxerunzkoan otzak kikilduta etorri nintzan. Etxabu Kontu 128.
    azpisarrera-27
    HOTZAK KIKILIK. Temblando de frío.
    Mutu bat legez, / otzak kikillik. AB AmaE 126.
    azpisarrera-28
    HOTZAK KIL KIL KIL. Temblando de frío.
    Aurtxo zoragarri bat / or Portalean / otzak kil kil kil datza / lasto gañean. GavS 10.
    azpisarrera-29
    HOTZAK KUXKURTUTA; HOTZAK KUXKULDUTA. Encogido de frío.
    Jenobebak otzak kuxkulduta, gau osoak begirik itxi gabe zeramazkien. Arr GB 68. Zankoak eta besoak agirian, otzak kuxkurtuta. Ib. 102.
    azpisarrera-30
    HOTZAK LOTSATURIK. "Espantado del frío he estado recogidico en un abrigo, otzak lotsatruk egonaz mokor mokorra beroki batian" Mdg 155.
    azpisarrera-31
    HOTZAK HORMATU. "Otzak ormatua dago, il est glacé de froid" H.
    azpisarrera-32
    HOTZAK HOTZARI. Pasando frío.
    Hotzak hotzari gau bethean zortzi Portuges heldu izan ziren Bidasoaren iragaiterat. Herr 2-1-1964, 2.
    azpisarrera-33
    HOTZAK PASATU (V-gip, G-azp; VP ). Traspasar el frío, aterir. "Otzak pasatua, traspasado de frío" VP 74r. "Hotzak kalte egin, egonean, batik bat. Aura joan dan domekan otzak pasau zeban elizpian" Elexp Berg. "Otzak pasatua dago (AN-gip)" Gte Erd 93.
    [Beia] otzak pasea zegoala esan zigun. Baiñu beroa emateko eta manta jartzeko. BAyerbe 101.
    azpisarrera-34
    HOTZAK SORTU. "Aterido, otzak [...] sortua" Lar.
    azpisarrera-35
    HOTZAK HURREN IZAN. "Algere, [...] hotzak hurren nau, zaitu" Urt I 485.
    azpisarrera-36
    HOTZAREN IKARAZ. Temblando de frío.
    Otzaren ikaraz dabil / jaio dan infantia . (V-ger). Balad 195.
    azpisarrera-37
    HOTZAREN HOTZAK; HOTZAREN HOTZAZ; HOTZAREN HOTZEZ. De tanto frío.
    Musturrak gorri-gorri otzaren otzaz. Kk Ab I 60. Oi, aurtxuon oin txikiok, / otzaren otzak ain more! NEtx LBB 397. Ibaia otzaren otzez izoztua zegoen. Ib. 161.
    azpisarrera-38
    HOTZ ARI IZAN (Ht VocGr, H (+ hari)). (Impers.). Hacer frío. "Il fait froid, h otz h ari da" Ht VocGr 365.
    Ezen hotz ari zen, eta berotzen ziraden. Lç Io 18, 18 (He zeren hotz ari baitzen). Nola aski hotz ari baitzen, yende guziak suphazterrean zauden. Elsb Fram 137.
    azpisarrerakoSense-38.1
    (Con determinantes).
    Hotz handia hari zuela. Jnn SBi 13. Ikaragarriko hotza ari zen. JEtchep 97s.
    azpisarrera-39
    HOTZARREN. "De frío. Ordu betian zaiñ, otzarren ill biar giñan" Etxba Eib.
    azpisarrera-40
    HOTZ-BEGI. Lado, cara, ladera expuesta al frío.
    Bak-ek malda irikiak nai izaten ditu, agiñak berriz, ipar-begi eta otz-begiak. "Aquilonem et frigora". Ibiñ Virgil 84.
    azpisarrera-41
    HOTZ-BERO. v. hotz-bero.
    azpisarrera-42
    HOTZEAN.
    azpisarrerakoSense-42.1
    a) En el frío, pasando frío.
    Trabaillutan eta neketan [izan naiz], beillatzetan maiz, gosetan eta egarritan, barurétan maiz, hotzean eta billuzi izatean. Lç 2 Cor 11, 27 (He, TB hotzean; Ker otzez, IBk hotzik, IBe hotzak). Zerbütxatü izan die gosian eta egarrian, hotzian eta pikarraitarzünian. Mst I 18, 1. [Zuaitz] guztiak dira lagun onak; guztiak ekartzen digute poza, alaitasuna, otzean beroa, leorrean euria. Munita 22.
    azpiadiera-1.1
    En frío.
    Onla esanaz ur irakiñak / egiten zuen negarra: / Prezisua al da beti kalderan / kiskaltzen egon biarra? / [...] ongi miatzen baldin banazu / otzian badet indarra. Tx B II 116 (habla el agua hirviente del tren de vapor).
    azpisarrerakoSense-42.2
    b) Fríamente; tranquilamente, desapasionadamente. "Personia ola otzean iltzeko barrua bia dok" Elexp Berg. v. ODOL HOTZEAN.
    Zuzentza lanak zorrotz eta otzean egin zitezen. "De una forma recta y serena". EAEg 16-4-1937, 1508. Bere odolaren berotasuna menderatuz eta bere buruaren jabe egiñik, otzean eztena sistatzea erabaki zun. Etxde JJ 13.
    azpisarrera-43
    HOTZ EGIN (VP 72v, Lar, Añ, H). (Impers.). Hacer frío. "(Hace) frío, otz egiten du" Lar. "Aurten egin du biziki hotz (BN-ciz-arb)" Gte Erd 156.
    Gordetzen ditu egopean, otz egiten badu. AA II 74. Otzik eta bero aundirik egiten ez badu. It Dial 41 (Ur, Dv e Ip (h)otz (h)andirik egin). Uda-berria zan eta oraindik otz-egiten zuen. Lard 445. Otzik egiten etzuen egunetan. Arr GB 51. Gabetan otz ta egunez bero egiñagaitik. AB AmaE 66. Gabeko amaikak dira, otz egiten dau. Ag Ioan 267. Otz egiten dionaz pluma erorten zaitad eskutik. Mdg 148. Ezpaitzun aski otz egiten legorrik irauteko. Etxde JJ 25. Neguan otzik egiten dabenik ezta konturatzen. Alzola Atalak 74. Otz egiten duala dio ta etzaio gaizki etorriko. TxGarm BordaB 53. Otz egiten eban, da tripa utsik gañera. Gerrika 244.
    v. tbn. NEtx Antz 85. Izeta DirG 59.
    azpisarrerakoSense-43.1
    "Gaur pixkat otzago egiten du" Gte Erd 156.
    azpisarrerakoSense-43.2
    "Zenbat Ifar-alderutzago, otz aundixagua eitten dau" Etxba Eib. "Aurten eztau otz aundirik eiñ" Elexp Berg.
    Otz aundiak egiten omen zituan garai aietan. BAyerbe 124. Izugarrizko otza egiten zuan. Albeniz 58.
    azpisarrera-44
    HOTZ EGON.
    azpisarrerakoSense-44.1
    a) (V-ger, G-azp, BN-arb, S; Lar, Añ, H). Ref.: Holmer ApuntV; Gte Erd 156. (Impers.). Hacer frío. "(Hace) frío, otz dago" Lar y Añ.
    --Otz dago. --Bai; ta eskerrak eudiya gelditu dubela. Sor Gabon 40. Berandu be bazala ta otz be begoala ta. Ag Kr 89. Otz zegon, zerua pixka bat lañotua. Goñi 22. Otz al dago kanpo ortan? Izeta DirG 28. Sutondoan, otz balego, itzalpean, uzta-garaia balitz. Ibiñ Virgil 47. Otz be baegoan, da, emon kontatuari eta arrankau ez, ainbat bidar emonda. Gerrika 166. Gu an kanpoan izotza zegoan garaian giñan, eta otz zegoan. Insausti 253.
    v. tbn. Enb 151. Anab Aprika 50.
    azpiadiera-1.1
    "Gaur pixkat otzago [...] dago (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 156.
    azpisarrerakoSense-44.2
    b) Estar frío, en disposición tibia. "Andre-gizonak arkalegaz otz daoz (V-arr)" Gte Erd 195.
    Ez litzatekez ain nagi, ain otz egongo zerura elduteko biar dan biarra egiteko. Astar II 19. Geroago ta otzago nago ni [ezkontzeko] . Moc Damu 30. Yendea bero-bero ala otz al-dagon eginkizun aundi ari bizkarra erasteko. Ldi IL 74. Bizi garenak hotz gaude. Iratz 50. Zaputz eta otz nagoela entzun bear. Txill Let 97.
    azpisarrera-45
    HOTZ-EGOSI (Lar H, Añ). Fiambre.
    azpisarrerakoSense-45.1
    "Otz-egosi (L), plat froid" Lh.
    azpisarrera-46
    HOTZ-EGOSIAN. En frío (comida ya hecha).
    Esan akiok Prantxiskuri atera dezala otarratik otzegosian daguana. Sor AuOst 95.
    azpisarrera-47
    HOTZ EKARRI. Hacer frío.
    Otzik bakar? Mic 12r. --Señale ona. --Zena, jauna? --Leien mokoena. --Baita otz dakarrena. Ib. 12v.
    azpisarrera-48
    HOTZ ETA MOTZ.
    azpisarrerakoSense-48.1
    a) Frío, displicente. "Agur otz ta motz, saludo muy frío (msOch 225, G-azp)" A EY III 292.
    Lo daude erne bear duten guziak, sorrak eta gorrak, otzak eta motzak, motelak eta gatzikbageak dirade. Lar Carta a Gandara 161. Agurrik egin ez, edo agur otz ta motz bat eginda. Mg CO 141.
    azpiadiera-1.1
    (Usos adv. y pred.).
    Eztagozila orai arte bezen hotz eta motz eskual-argitzale direlakoen alderat. HU Aurp 219. Ahaiden eta haurriden berentzat ere hotz eta motz. HU Eskual 18-9-1908, 1. Erosleak [...] badabiltza ikertzen. Hotz eta motz, arras elhe gutirekin. JE Bur 172. Ondo otz ta motz agur egin dautse. "Muy fríamente se han despedido de él". (V-m) A EY III 292. Salbu europeano amorratu zonbait, bertze jendea hotz eta motz egon omen da. Herr 24-12-1959, 1. Askotan liburuetan higatu jakintsunak agertu dire hotz eta motz bere itzulietan, falta zutelakotz beharrena: jendekilakoa. Etcheb Obrak 192 (ap. DRA ). Ederki ulertzen dut, baina lehen bezain hotz eta motz gelditzen naiz. MIH 387.
    azpisarrerakoSense-48.2
    b) (Quedar, etc.) decepcionado.
    Ikusi ebenean Jueza ain zorrotz, / biak jarririk odol bagarik, otz ta motz. AB Olerk 411.
    azpisarrerakoSense-48.3
    c) Simple, vulgar.
    Murritzak dira, lantze ttipikoak, berdinegiak, hotz eta motzak beren loreen gatik, Cestona-ko hotelak Vichy-koen aldean. JE Ber 75.
    azpisarrera-49
    HOTZETAN.
    En el frío, pasando frío.
    Soinekoak khentzen diozkate, hotzetan estalgirik ez dutenei. Dv Iob 24, 7 (Ol otzaldian). Jesüs barrükian, / astoa khantian, / sorthü hotzetan. UNLilia 8. Zu etxe iori batean ezertxore palta etzaizularik eta ni, erromes, eskean, otzetan ikara eta [...] estalperik gabe. Etxde JJ 224.
    azpisarrerakoSense-49.1
    Liburu bat sekulan egiten balu, Euskaldunek zer irakurgeia luketen supazterrean neguko hotzetan. Zerb Azk 109. Udan ongi naiz bainan gaizkixko / segur neguko otzetan. Mattin 112.
    azpisarrera-50
    HOTZEZ (Estar, etc.) con frío, pasando frío. "Algeo, [...] hotzez nago" Urt I 486.
    Iainkoa serbitzatu dute gosez eta egarriz, hotzez eta billusiz. SP Imit I 18, 1. Baiña badira otzez da goserik dagozan ume asko. Ag Serm 382. Il-zorian, ai, otzez / zegoan mundua. Jaukol Biozk 104. Eta zuk barriz emen naukazu / otzez eta gosiakin. BEnb NereA 112. Gose ta egarritan, barau askotan, otzez eta jaztekorik ez nebala. Ker 2 Cor 11, 27 (Lç hotzean).
    azpisarrera-51
    HOTZEZ DAR-DAR. Temblando de frío.
    Otzez dardar lanera / doaz gazteak. Jaukol Biozk 49.
    azpisarrerakoSense-51.1
    (Hotzez dardaraka).
    Otzez dardaraka pasau eben arratsalde guztia. SM Zirik 110. [Txirringalari bat] urteerakoan ez egoan ondo. Otzez dardaraka ikusten zan. Etxabu Kontu 168.
    azpisarrerakoSense-51.2
    (Hotzez dardaran).
    Abendoko egun batez, hotzez daldaran zagola. JEtchep 31.
    azpisarrerakoSense-51.3
    (Hotzez dardaraz).
    Otzez dardaraz doaz / mezara andreak. Jaukol Biozk 49.
    azpisarrera-52
    HOTZEZ IGARO. Morir de frío.
    Otzez igaro bear zuela ardiak. VMg 4.
    azpisarrera-53
    HOTZEZ IKARA. Temblando de frío.
    Bi hilabete igaran tiat sabaietan hotzez ikhara. Etch 242.
    azpisarrerakoSense-53.1
    (Hotzez ikaran).
    Han harat zohan Iñazio erdi buluzia, jana eskatuz, hotzez ikharan. Laph 64.
    azpisarrerakoSense-53.2
    (Hotzez ikaraz). "Algere [...] hotzez ikharaz egotea" Urt I 485.
    azpisarrerakoSense-53.3
    (Hotzez ikaretan).
    Batean iruzkiak errea, bertzean hotzez ikharetan. Jnn SBi 86.
    azpisarrera-54
    HOTZIK.
    azpisarrerakoSense-54.1
    a) (Estar, etc.) con frío.
    Nihaur ere ebili naiz anhitzetan erhorik, / gauaz eta egunaz ere hotzik eta berorik. E 99. or otzik gelditu usu bizi ontara urbildu ezkero? Or Poem 537. Maiz barauetan, hotzik, eta soinekoz urri. IBk 2 Cor 11, 27 (Lç hotzean). Seireun lagun, eguzkia artuez, egoanian; edo otzik, ez egoanian. Gerrika 103s.
    azpisarrerakoSense-54.2
    b) (Estar, etc.) frío, sin ardor, pasión.
    Hain epelik eta hotzik heldu naizela zure aldarera. SP Imit IV 14, 1 (Ol hotzik; Mst ephelki eta hotzki, Leon hotz). Ze otzik, ze debozinoe baga gagozan ainbat milla Aingeruben erdijan. Astar II 206s. Pozak, noizik-bein, otzik, / labur ikertzen ditun / landerren umeak. Gand Elorri 161. Beste gertakari batek ere ez ginituen hotzik utzi gure haurrean. Larre ArtzainE 137.
    azpisarrerakoSense-54.3
    c) (Estar, etc.) frío, a baja temperatura.
    Kataplasma hori egin daiteke hotzik eta freskoki. Mong 591. Gure arimen lapikotxua / otzik geratu ez daiten. BEnb NereA 58. Erlategiak otzik bertanbera utziaz. Ibiñ Virgil 109.
    azpisarrerakoSense-54.4
    d) (Estar el estómago) vacío.
    Edaniko ardaua botetia [...] estamanguba otzik dagualako edo gatxen bat daukalako. Astar II 122.
    azpisarrera-55
    HOTZ IZAN.
    azpisarrerakoSense-55.1
    a) (V, G, AN ap. A; SP, Urt Gram 387, H). (Intrans.). Tener frío. "Hotz naiz, j'ai froid" SP. "Atzo baiño otzago gara gaur, iñoizko otzen" A.
    Ez zeegidan / surik, otz ninzan orduan. Lazarraga 1199r. Ogirik eta arnorik ezten lekhuan, hotz da Venus. "Friget". Ax 405 (V 264). Ogia eta mahazarnua gabe paillardiza hotz dela. Tt Arima 63. Zu beti ero; otz ez dana bero. Mg PAb 121. Otz danak [berez gura dau] berotutia. fB c II 251. Hotz naizenean berotzeko. Laph 50. Elai gaxua otz zan, geruago otzago. Altuna 24. Otz dala, eztagola ondo. Erkiag Arran 73.
    azpiadiera-1.1
    Aien aurrean birao itsusi edo lizun usaiko konturen bat esan! Ez uan otzik izango. Ataño TxanKan 88 (con el sdo. de 'le calentarían (pegarían)').
    azpisarrerakoSense-55.2
    b) (B, BN-ciz, S ap. Gte Erd; Volt 36, SP, H). (Impers.). Hacer frío. "Amiñi bat hotz düzü (S)" Gte Erd 259. "Otz da karrikan (B)" Ib. 156. "Biziki hotz delarik (BN-ciz)" Ib. 156.
    Dela bero, dela hotz, zen / bethi billuzgorria. Arg DevB 55. Hotz omen baita egun hautan han biziki. HU Zez 124. Hotz denean, / atherbean, / lur barnean, / ohea / gordea. Ox 123. Santa Kataliña nox da? Exa garijentzat otz da, beseguteko gox da. EZBB II 104.
    v. tbn. Iratz 59.
    azpiadiera-2.1
    "Egun poxi bat hotzago da (BN-arb)" Gte Erd 156.
    Santiagotan baiño otzago izaten jarraituko du. Insausti 236.
    azpiadiera-2.2
    Ilbeltzan bosterako / bazan naiko otz da, / Errege egunean / ura elur-koska! Insausti 250.
    azpisarrerakoSense-55.3
    c) (Trans.). "Hotz dut, otz det, j'ai froid" H.
    azpisarrera-56
    HOTZ-IZERDITAN. Sudando con sudor frío.
    Larri eta ikara eta hotz-izerditan, egon zen luzaro begiak borobildurik. Mde Pr 159.
    azpisarrera-57
    HOTZ MIN.
    azpisarrerakoSense-57.1
    a) SP, Arch UFH; ozmin V, L-ain, Sal, R; osmin V-gip). Ref.: A (ozmin); Iz ArOñ (osmíña). "Hotz mina, froid piquant" SP. "Frío penetrante" A. "El frío muy agudo" Iz ArOñ.
    azpisarrerakoSense-57.2
    b) "Ozmin (R), dolor producido por el frío en los dedos" A.
    azpisarrerakoSense-57.3
    c) "Aizía osmíña dao, muy frío" Iz ArOñ. "Egualdixa ozmiña, aize ozmiña jarri da" Elexp Berg.
    Arrats-sarreran itzali ziran, --otzari eutsi ezin--, / eguzki-izpi larriak; eta oro geratu zan ozmin. Aurre-Apraiz (in Onaind MEOE 769).
    azpisarrera-58
    HOTZ MINDU. "Ozmintu (BN-mix), frío penetrante" A. Cf. hozmindu.
    azpisarrera-59
    HOTZ-HORMATU. "Geler, être glacé de froid" H.
    azpisarrera-60
    HOTZ-HOTZ.
    azpisarrerakoSense-60.1
    a) Muy frío.
    Sugia da subagia, otz otza dalako. Mg PAb 174. Aldixartzen dira, hilak bezala, hotz hotzak. Barb Sup 124. Esne xorta bat edanen duzu, hotz-hotza! Lf Murtuts 52. Lur otz-otzetan ez dator ondo. Munita 50. Bizkarra hotz-hotza. Mde Pr 287.
    azpisarrerakoSense-60.2
    b) (Uso adv.). Frámente, secamente.
    "I ez aiz gizonezkoa" esan zion moruak otz-otz. Inza Azalp 122.
    azpisarrera-61
    HOTZ-HOTZA.
    azpisarrerakoSense-61.1
    a) (Estar) con frío.
    Hanbateki belz belza, hotz hotza, itzala bezala, dago gizona mundu hontan. Tt Onsa 103.
    azpisarrerakoSense-61.2
    b) Fríamente, secamente; fríamente, desapasionadamente.
    Bertze etxeak ez ditugu haatik hoin abegiar: hotz-hotza daude beren pareta xuri eta harri pikatu beltzaan dorpeekin. JE Ber 52s. "Guti, arras guti", zaundan hotz-hotza erantzun. Ib. 57. (Hotz hotza) Agur, Luix. Larz Senper 124. Zeruko edertasunak berak hotz hotza ninduen uzten. Xa Odol 214.
    azpisarrera-62
    HOTZ HOTZEAN.
    azpisarrerakoSense-62.1
    a) Fríamente, secamente. "Frescamente, otz otzean" Izt 53r. "Hotz-hotzian esan, bihotz berotasunik gabe" ZestErret.
    Baña Labanek otz-otzean erantzun zion. Lard 37. Lagunaren ontasuna ukatuagaz, gitxituagaz edo otz-otzean alabau eta goratuagaz. Itz Azald 110.
    azpiadiera-1.1
    Fríamente, tranquilamente.
    Ardura andiz ta otz-otzian oldoztu biar arazo au. Kk Ab I 77. Otz-otzean artutako erabakia da nerea. TAg Uzt 297. Otz otzean, gerrarik gabe. Or QA 84. Otz-otzean asten bagera gogamenari buruz [...] jakin izan denaren kopurua neurtzen. Vill Jaink 67. Borrokarako gogoa utzirik hotz-hotzean aztertzen badugu auzi hori. MEIG VIII 99.
    azpisarrerakoSense-62.2
    b) En frío, sin prepararse. "Biar Urbixara? Otz-otzian arrapau nok eta etxakixat ze esan" Elexp Berg. "Hotz-hotzian esan, [...] gehiegi pentsatu gabe esan" ZestErret.
    azpisarrera-63
    HOTZ-HOTZIK.
    azpisarrerakoSense-63.1
    a) Fríamente, desapasionadamente, tranquilamente.
    Esan oi dabe otz otzik: Jauna, birao asko bota ditudaz, baña eztira bijotzetik izan. Astar II 117. Biotzetik aterea, eta ez otz-otzik asmatua da paperean dagoen guztia. Etxeg (in Ag AL 7). Esan eutson semiari otz-otzik, ezer jazo ezpalitz lez. Kk Ab I 110.
    azpiadiera-1.1
    Fríamente, secamente.
    Errosarijo bat aringa ta otz otzik errezetan da. JJMg BasEsc (ed. 1845) 267.
    azpisarrerakoSense-63.2
    b) (Estar, etc. un cadáver) frío.
    Geratu da [Peru] otz-otzik beingo beingo baten. AB AmaE 323. Ua (Euridike) noski, otz-otzik, Estigi ontzian zioan urak ebakiz. Ibiñ Virgil 117.
    azpisarrera-64
    HOTZ SAMAR.
    azpisarrerakoSense-64.1
    a) "Otzamar (Vc, Gc, ANc, R-uzt), fresco" A.
    [Pitxerra] eskuan eruaten dabe ur garbi ta otzamarraz samaraño beteta. Onaind EEs 1930, 202. Martxoan, artean gau otz samarrak. NEtx LBB 28.
    azpiadiera-1.1
    (Con izan). Hacer fresco. "Hotz samar da (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 259.
    azpisarrerakoSense-64.2
    b) Algo frío, poco ferviente.
    --Ez omen dute baliyo emen konjuruak. Donostiarrak fede gutxi dutela ta. --Orren gutxi? --Ala diote, jauna. --Izan liteke batzubek otz xamarrak izatia, bañan guztitatik izango da. Sor Bar 44.
    azpisarrera-65
    HOTZ SAMARREAN. Algo fríamente, secamente.
    Begira nola [maitatzen duan] gizon zarrak: buruz, benaz, otz samarrean. Ag G 290.

    hotz

    hotz
    << HOTZ-EGOSI 0 / 0 HOTZ EKARRI >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper