Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    sukalde.
    etimologikoa
    Etim. Para las distintas posibilidades sobre el origen de sukalde (de *suko alde, o de sutalde por disimilación), v. FHV 248.
    sense-1
    1. (V-ger-m-gip, G, AN, L, Ae, R-is, S; Volt 80, VP 85v, Lar, Añ, VocCB , H, VocB ; -kh- Ht VocGr, Lecl, VocBN , Dv, H, Zam Voc (G)); sukalte (S; sükh- Gèze); sukelde (G-azp, AN-olza); sukulde (G-azp); sutalde (L, BN, S; -th- H); xokalte (R-is) Ref.: Bon-Ond 152; A; JMB AEF 1926, 15; Lh (sükhalte, sutalde); Giese CasaS 12; Lrq (sü); ContR 507; Iz ArOñ; Iz UrrAnz; Iz R 306, 507; Etxba Eib; NEtx (comunicación personal); CEEN 1971, 333; Holmer ApuntV; Elexp Berg.
     Cocina; zona de la casa próxima al fuego. "Suthaldea, le près du feu" H. "Zazpiétan xági nuk, zazpiétan xági, óia égin, egórdi báge sukáldia erérkin (sic)... eta eréixi... ta geró [...] (R-is)" ContR 507. "Sukhaldeari hots ematea (L-sar), ocuparse, emplearse (Darric)" DRA . v. suete, ezkaratz. Tr. Documentado desde principios del s. XVII. Su uso es casi general desde principios del s. XX, aunque algo menos frecuente en la tradición vizcaína. En DFrec hay 45 ejs. de sukalde, uno de ellos septentrional.
    Kuzinako eta sukhaldeko eltze-plateren artean. Ax 87 (V 59). Sukaldera hotzez hiltzera. "Auprès du feu". O Pr 413. Haurrak athean duena erasi, sukaldean zuen ikasi. "Au foyer". Ib. 620. Beti sukaldian orratza, dirudiala Marisa. LasBer 576. Santutxoa sukaldean ontziak garbitzen ari zan. Cb Just 111. Ikhusten düt gizon bat sükhaltian ta süia hontü zena barreiatzen. Egiat 179. Bena utzi zuntiedan / biak sukalten barnen. AstLas 26. Tabernako sukaldian / berotu ezinik. DurPl 55. Sukaldea / txakur baten pekora / didate largatzen. Mg (in VMg 108). Tripa ta triposoen tenplua da sukaldea . (163). LE-Ir. Etxez etxe eta sukaldez sukalde ibilli oi diran zenbait atso ipui zaleri. AA II 215. Kale, etxe, gela, edo aposentu, sala, eta sukaldetan [...] daukaz ifinirik demoninuak bere lakijuak. Astar II 152. Ezpenündia nahi ützi ene sükhaltin sartzera. Etch 242. Sartzen da barrena ta dago sukaldean. It Fab 256. Noizdanik tapizatzen duzue sukhaldea bankako billetekin? Hb Egia 20. Sukhalderat jausten da, eta kozinerrari erraiten dio. Laph 243. Etxera etorrita kantari dago / eserita sukaldean. Xe 263. Sukaldeko atea. AB AmaE 378. Pozez serbitzen zuala sukaldeko lanetan. Bv AsL 110. Mendiolako sukalde zabalean sartu giñan. Ag AL 39.
    ( s. XX) Ezkaratz edo sukalde ona, iru lo-gela nasaiak. Echta Jos 9. Garbitu dute beren kazuela eskobakin sukaldia bezela. Iraola 37. Sukaldeko ontzi guztiak beren apalean. Inza Azalp 32. Eskualdun sukalde batean. Barb Sup 17. Ate txiki bat sukaldera sartzeko. Kk Ab II 165. Huna fraideen sukaldea bera. JE Ber 23. Oraintxe zetorrek-eta, sukaldetik igesean, danetan biurriena. Ldi IL 17. Lurrin ederrez, usai zabalez / lêrtua du sukaldea. Or Eus 235. Sukaldeko leiotik oles egin zion. Etxde JJ 74. Sukaldetik dendara pastel karraioz. Anab Poli 77. Zatozte haur pollitak, zatozte lehenik ene sukaldearen ikusterat. JEtchep 19. Urten egik oillo orrek sukalde orretatik. Erkiag BatB 143. Sukalde erdira sartu. NEtx LBB 105. Gelditu ote zen Jatsun, eta sartu salda xorta baten edateko Lascorreko sukaldean? Ardoy SFran 84. Sukaldekoak zer dio? sutondokoak diona. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1441. [Eztaien] bezperan ilko zuten txalen bat / berrogei erraldekua, / arekin kezka kenduko zuten / gutxiñez sukaldekua. Uzt Sas 105. Bortian bezain ezagun hegoa sukaltian. (S). EZBB I 74. Atari zabal samarra, gela biko aretoa, sukalde bat eta ganbara. Onaind STeresa 88. Antsoneko sukaldean musean aritzen ziran izeba ta ama-ta. JAzpiroz 127. Zein euskal sukaldetan [...] entzun da sekula [...]. MEIG II 57.
    v. tbn. (Para textos anteriores a 1900 o vizcaínos): ES 101. SenperEus 58. Zav Fab RIEV 1907, 537. Izt C 82. Arch Gram 3. Gy 309. ChantP 94. Zab Gabon 50. Sor Bar 82. JanEd I 108. Etxeg EE 1883b, 549; Elzb PAm 32. Urruz Urz 36. Apaol 69. Jnn SBi 19. Lap 198 (V 88). Zby RIEV 1909, 104. Arb Igand 132. HU Zez 71. Moc Damu 13. A BGuzur 152. Enb 96. Laux BBa 6. SM Zirik 118. BEnb NereA 96. Gerrika 95.
    azpiadiera-1.1
    (V-ger, G-goi-azp-bet-nav, AN-erro-olza; SP, Deen I 369, Urt I 282, Lar, Añ); sukalte (R-uzt); sukelde (AN-ulz-gulina); sutalde (V; Zam Voc) Ref.: A (sutalde); Iz Ulz (sukéldia); Holmer ApuntV; EAEL 123.
     Hogar, fogón.
    "Foyer [...], sukaldearen zola" SP. "Fogón", "hogar" Lar, Añ. "Eta, gañerá, Obregózok edo etzioten erregalátu bertze sukélde bat?" Iz Ulz. Cf. sualderuntz 'hacia el fuego' en JMB ELG 70. En AxN se explica sugina (601) por sukalde. Atsekabek ene gorputza sekatu dute ilhetien berotasunak sukhaldea nola. Harb 339. Eztu kausitzen [su] guti bat baizen sukhaldearen erdian. SP Phil 437. Etxeko sukaldean erretzen zuen bigarrena [sueldoa] . Mb IArg I 178. Ematen zion [...] sukaldeko zokondoa berotu zidin. VMg 10. Galde sukaldeetako laratzai. AA III 490. Sukaldeetan desegintzen danaz [egurraz] ez dago zer esanik batere. Izt C 130. Zelaien erdian, egun baterako tajutu dituzten sukalde apalak. Ag G 179. Sukaldean txingarrak itzalirik. A Ardi 20. Beste bat an zegoan / sukalde ondoan. JanEd II 144. Eskuiko txokoan sukaldea, bertan erratilo batean zerbait jaki. Alz Ram 21. Sukaldeko labatzean. JMB ELG 87. Eta sukaldean egurrak su. NEtx LBB 155. Sukaldean sua nola pizten dan. MMant 161.
    azpiadiera-1.2
    (Fig.).
    Sü bat [gazte baten bihotzian] herioak baizik hil ez zirokiana. Jin zen azkenekoz [...] eta ereman bereki sükhaltia. Egiat 172.
    azpiadiera-1.3
    sutalde (Mic→A).
    Brasero.
    Urtu egizu [leia] sutaldean. "Brasero". Mic 12v.
    sense-2
    2. (Lar, H).
    Hogar, casa. "Fuego, casa, vecino" Lar.
    Murrioneneko etxeko partilaren forma: [...]. Gainerako apartimendu guziak etxe huntan direnak izan[en] dire sukhalde berriaren; etxe aitzineko irastorra sukhalde zaharraren izanen da. (1767). SenperEus 67. Beste amona Maratiste, beste sukaldekoa, ama Arroxaren ama. Biak sukalde banatan bizi itxinan. Or QA 44. Gure sukaldean utsun bat utzita, aldegin zin arek ere. Ataño TxanKan 249.
    sense-3
    3. Arte culinario. v. sukaldaritza.
    Steiger-ek berak egin zuen jakien eta edarien aukera, eta ez zitukeen hobeto aukeratuko hemen sukalde-berriak ematen dizkigunak. MIH 144.
    sense-4
    4. sutalde.
    "(L, BN, S), qui est près du feu" Lh.
    azpisarrera-1
    SUKALDE-ARMARIO.
    "Sukalde-armaixua, [...] armario de cocina antiguo. Sukalde-armaixua, ogixa eukitzeko, ontzixak, eta" Elexp Berg.
    azpisarrera-2
    SUKALDE-ATZE.
    Trascocina.
    Mâi-tar ez bâ, bederen sukalde-atzeko. / An dago ondar guziak txaro garbitzeko. "Convidada [...] a la trascocina". Or Eus 364. Pekatu ez dala ustez / sukalde atzian / muxu bi ematia. MendaroTx 242.
    azpisarrera-3
    SUKAL-BARNE.
    Interir de la cocina.
    Sukal-barnera bai sartu [eskalea], eta / eman ere mâiekotik. Or Eus 413.
    azpisarrera-4
    SUKALDE-BAZTER; SUKAL-BAZTER (sukhalpazter Hb).
    Rincón junto al hogar; rincón de la cocina.
    Jangarritzat eznea, berotegitzat sukalde bazterra. VMg 10. Sukalde-bazterretan / ez dago eskasa / bakallaba, txardiña, / bitxigu, legatza. Echag 95. Topatzen det atsoa / etziñik lurrean, / alkitik eroria / sukal-bazterrean. It Fab 114. Aurreragoko egunean sukalde bazterrera botarik zeuzkan azalandare kaxkar banakaren batzuk. Izt C 156. Ez dago zure sukalde baztarrean ama bat negarrez. Apaol 114. Olangoxe autua egoan Arranondoko sukalde bazterretan. Ag Kr 23. Mayi, bildurrak artuta sukalde bazter batean ixil-ixilik zetzan. Etxde JJ 30. Sukalde bazter asko / testigu zerate. Basarri 177. Urrengo egunean, bazan algara ugari sukalde baztarretan. NEtx LBB 174. Errezo soiñu ta berriz jantzi / amaika sukalde bazter. Insausti 147.
    azpisarrera-5
    SUKALDE-DIRU.
    "(G-to), contribución fogueral" A.
    azpisarrera-6
    SUKALDE-GELA.
    Cocina.
    Barruna bi zatitan: txapitola edo eskaratza eta sukalde-gela. JMB ELG 69.
    azpisarrera-7
    SUKALDE-GIRO.
    Tiempo como para estar junto al fuego. "Sukalde giro da gaur (G-azp)" Gte Erd 42 (junto a sutondorako moduko, su ondun egoteko, etc., de otras zonas).
    azpisarrera-8
    SUKALDE-JAKINTZA.
    Arte culinario.
    Sukaldariak ez zeukan bere sukalde-jakintza iñorekin trukatzeko. Anab Poli 40.
    azpisarrera-9
    SUKALDE-JIRA.
    Contorno de la cocina.
    Gabon-aldian txerria ilda / odolki eta lukainka, / sukalde-jira an egoten da / usai gozoz zintzilika. And AUzta 140.
    azpisarrera-10
    SUKALDE-KLUB.
    Club gastronómico.
    "Sukalde klub"-en esne edo ur utsa artzen dedala oartuko lutekenean. Lab EEguna 63.
    azpisarrera-11
    SUKALDEKO HAUTS; HAUTS SUKALDEKO ( VP 3v).
    "Auts sukaldekoa, ceniza" VP . v. SUTAKO HAUTS.
    azpisarrera-12
    SUKALDE-LAGUNTZAILE.
    Pinche de cocina.
    Sukalde-laguntzalle aritzen zalarik. Etxde JJ 187.
    azpisarrera-13
    SUKALDE-LAN.
    Trabajo de cocinar.
    Iñaxi eta neskamea ari ziran sukalde-lanetan. Zab Gabon 48. Sukalte lanen antzatako. Mdg 132. Ortxe nonbait len ere sukalde-lanetan aritua zala, sukaldea ta lanak berberak ez izanarren. Anab Poli 76. Amak sukalde-lanak; mendira gu. JAzpiroz 83.
    azpisarrera-14
    SUKAL-MAITALE
    Arre, arre, sukal-maitale, itxok, or noaiek. 'Poursuivant de cuisine'. Or Mi 58.
    azpisarrera-15
    SUKALDE-MUTIL.
    Pinche de cocina. "Marmiton" T-L.
    azpisarrerakoSense-15.1
    Etxerik gabeko urrutietan, basoz-baso, sukalde-mutillik gabe, ibiltzen zirala. "Sin cocinero". Berron Kijote 121.
    azpisarrera-16
    SUKALDE-NAGUSI.
    Jefe de cocina.
    Kontramaixuari baita sukalde-nagusiak berak ajolaz begiratzen dio. Anab Poli 55.
    azpisarrera-17
    SUKALDE-HORNI.
    Conjunto de enseres de cocina.
    Sukal ta mâi-orniak jantzien urrena. Or Eus 359.
    azpisarrera-18
    SUKALDE HOTZ.
    "Sukalde hotza, sobre cuisine" Hb GH 1929, 90.
    azpisarrera-19
    SUKAL-PERTZ.
    Olla de cocina.
    Xastianek zer jan dun sukal-pertzak leki. "La caldera de la cocina". Or Eus 369.
    azpisarrera-20
    SUKALDE-SILLA.
    Tipo de silla para la cocina.
    Sukalde-sillaren atzeko ankak metro bat eta bi zentimetro luzekoak dira. Garm EskL I 134.
    azpisarrera-21
    SUKALDE-TRESNA.
    Utensilio de cocina; aparato de cocina.
    Sukalde tresnaak. Mg PAb 135. Sukalde-tresnentzako arasea. Ag Kr 74. Kamionan baziran platerak, basuak, sukalde-tresnak. Anab Aprika 80. Gaur kaletarrak dituzten ainbat / sukalde-tresna berezi / baserritako etxekoandreak / ez al dituzte merezi? Olea 108.
    azpisarrera-22
    SUKALDE-ZATAR.
    "(G-azp), trapo de cocina" A.
    azpisarrera-23
    SUKALDE-ZOKO; SUKALDE-XOKO (B ap. Izeta BHizt2 s.v. txoko ; sukhalxoko Hb); SUKALDE-TXOKO.
    Rincón junto al hogar; rincón de la cocina.
    Sukhalde xokoa goardatzea bethi. Gy 92. Botatzen du, lau hatzez gora, sukhal-zokhora. Alamanaka Berria 1880, 34 (ap. DRA ). Obe izango degu emendik aurrera sukal-txokuan sartu ta egon, an iñork gure jardunik aitu gabe. Sor Bar 109. Sukal txokoren oroitz santua / ere laja bear degu? Otag (in FrantzesB II 130). Bai ta zu zure arranbarrillakiñ sukalde txokora. Alz STFer 130. Sukalde xokoan harturik, tinko tinkoa ahurrean zaukala bere aitaren makila! Barb Sup 166. Berinaren herrementa sukalde zokoan eman ondoan. Ib. 98. Baserrietako sukalde txokoan amaika bider entzun dira Pernandoren gertaera oek. Etxeg (in Muj PAm 20). Sasoi artan sukal-zokoan / ez egoteak dio min. "En el rincón del hogar". Or Eus 167. Nazimentu bat ere badute sukalde-txokoan. NEtx Antz 111. Nere semeak sukal-txokoan zeudela. Ataño TxanKan 257. Euskal sukalde-txokoetako oiturak. MMant 59. Sukalde xokotik arkatza sakelarat bildu [...], eta jo berriz lasterrari eskolako bidetik. Larre ArtzainE 23. Ez gara kulpitutik ari (ari direnak) sukalde zokoan bezala. MEIG II 85. Sukalde-txoko beroan kuzkurturik gauden bitartean. MEIG III 103.
    v. tbn. Sukalde-txoko: Salav in Auspoa 39, 92. Olea 276.

    sukalde

    sukalde
    << ODOL HOTZ 0 / 0 UMORE HOTZ >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper