OEH - Bilaketa

377 emaitza hotz bilaketarentzat

Sarrera buruan (54)


Sarrera osoan (323)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
orduan.
tradizioa
Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos. Además del gral. orduan, hay ordian en autores suletinos (junto a ordin ), bajo-navarros (junto al menos frec. orduian ) y roncaleses; orduban en INav y textos vizcaínos y gipuzcoanos desde finales del s. XVIII, la mayoría de ellos de carácter popular; ordun en algunos autores guipuzcoanos (tbn. en Inza) del s. XX, en todos ellos junto al más frec. orduan; orduun en varios ejs. de Orixe y orduen en VJ y algunos autores meridionales desde finales del s. XIX.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Volt 42, SP, Ht VocGr 316, Lar, VocBN , Dv, H), ordian (S, R-uzt; Gèze), ordin (S), orduian, ordun, orduun, orduen Ref.: Bon-Ond 170; A (orduan, ordian); Lrq (ordin); AtSac 19; Iz Ulz R 297; Etxba Eib; Elexp Berg .
Entonces. "Actualmente, con relación a lo pasado, orduan, ordu berean. Actualmente estaba hablando, orduan, ordu berean hitzegiten zegoan. Con relación al presente, orain, oran, orantxe" Lar.
Egun hartan iuie date mundu ororen iabia, / [...] bekhatu oro publikoki ageriko orduian. E 55. Orduan naiko dezu ofrenda andia. Miserere 334. Orduan bere diszipuluak beregana deithurik erran ziezén [...]. Mc 12, 43 (He orduan ). Orduan akordaduko zara, / oi nola esan nizun nik. Lazarraga A8, 1173v. Zerren ninduan / oi asolbidu orduan. Ib. A26, 1199v. Paketa konpli dadinean behar den bezala, orduan eztut faltatuko abisatzera. CartEsp 466. Hostia artean ezta ogirik eta ez kalizan ardorik, baizik Iesu kristoren gorputza eta odola eta orduan bear da adoratu. Ber Trat 87v. Orain nigar egik balio duenean, / ezen eztukek probetxu egitea orduan. EZ Man I 90. [Deabrua] berriz sartzera utzten duena, gaizkiago da orduan, bigarren hartan, lehenbizikoan baiño. Ax 469 (V 304). Prefazioak erakusten deusku kristo gure iauneen sarzaierea Ierusalemeko ziudadean eta orduan emon eutsezan alabanzaak seiñak. " Y las alabanzas que entonces le dieron los niños" . Cap 144. Eta orduen eugi eben kunplimentue... VJ 2. Iar zaite zerori bakean lehenik, eta orduan baketuko ahal tutzu bertzeak. SP Imit II 3, 1 (Ch, Mst eta gero ). Zein lekhutan zinauden / Maria orduan? / Gabriel Aingeruak / zu salutatzean? 68. --Maria sainta bethi Birjina izan deia? Bai Jesüsez erdi beno lehen, ordian, eta geroz. Bp I 33. --Zoiñ egünez sorthü da [Jesüs-Krist]? --Egüberri bezpera gaiherditan, zoñen orhitzarretan Elizak ordian hanbat alageranzia egiten baitü. Ib. 32. Orai ümilki besteren jüjamentien pian daguena, ordian agertüren da besten jüjatzeko. Mst I 24, 2. Eman balióte pulpitoa [emastekiei], zer predikuak! Orái kexazen dirénak lúzes, eztákit zer inen zúte orduan. LE Prog 120. Babilonia zan horduan, munduan zan erririk andiena. Ub 51. Gauza itsusi oek egiñ nituanean txikitxoa nintzan, zer niakian nik orduan zer zan bekatua? AA III 527s. Bertati ezkontzako berbia emoten da. Ta gero etxian laster agertuten dira lagunaren paltak. Orduban dira damubak. fB Ic III 372. Oi nola hindagoen orduan, eta nola hagoen orai! Dv LEd 186. Orduan, nere aldera itzulirik, Piarresek erran zarotan: [...]. Elzb PAd 28. Huna non ordian aitziniala agertzen zaien gizon zahar gürgarri bat. Ip Hil 117. Baiña zergaitik bildurtu bear eban berak orduan egundo bildurtu etzan gizona izan da? Ag AL 163.
( s. XX) Ez ginitikan ez, ordian ibiltzen, hik orai ditukan zapata eder horiek. Zub 66. Paxkal hatzeman balu orduan, akhabo zen Paxkal! Barb Sup 11. Idatzirik dagon guzia beteko baita orduan. Ir YKBiz 410. Aik bai ziran bodak! Orduan aitona-amona zaarrak eta umetxoak eta danak joaten ziran eztaietara. And AUzta 70. Hi eta ni ere, noiztenka jautsi izan gituk [...]. Orduan, bethi elgar lagundu diagu, batek bertzearen arthaldea zainduz. Larz Iru 82. Hemeretzi urte nituen orduan. Xa Odol 29 (97 ordian). Eta orduan esan eutsan, niri legez, bere urre gora-bera guztiak. Gerrika 130. Ordun etzan izango / orain ainbat arma. Insausti 165. Bai ederki bizi ginela orduan! MEIG IX 103.

v. tbn. (para var. distintas de orduan) Ordian: Etchart 1.1r. Tt Onsa 20. AR 31. Egiat 161. AstLas 12. BOEr 158. Xarlem 1509. UskLiB 216. Arch Fab 83 (157 ordin). Etch 398 (176 ordin). Bordel 156. UNLilia 4. CatS 72. Elsb Fram 174. ChantP 8 (262 orduian). Const 23. LuzKant 90. Mde Pr 123. Casve SGrazi 42. Ordun: JanEd II 118. EusJok 119 (II 82 orduban). Inza Azalp 98. Tx B I 223. Lek EunD 34. Ldi IL 134. TAg Uzt 52. Zait Sof 79. SMitx Aranz 51. Etxde JJ 76. Or Aitork 60 (Eus 237 orduen; Eus 382 y Poem 545 ordûn). JAIraz Bizia 79. MAtx Gazt 69. Or in Gazt MusIx 92. Ibiñ Virgil 41. Uzt Sas 295. FEtxeb 31. AZink 15. Orduban: INav 60. Zuzaeta 44. Mg CO 121. JJMg BasEsc 259. Astar II 232. Echag 97. Ur Dial 5. Afrika 126. Aran SIgn 34. Sor Gabon 41. Moc Damu 8. Ud 139. PE 55. Arrantz 125. AzpPr 24. Kk Ab I 35 (II 41 orduen). Altuna 21. Otx 64. Alz Txib 91. Enb 148. Laux AB 90. Orduian: Mong 590. Balad 107. Orduen: Xe 161. Iraola 39. Akes Ipiñ 31. Izeta DirG 60. Osk Kurl 216.
azpiadiera-1.1
"Por etxe onetan en esta casa, se oye emen etxeon y en Guernika sin el demostrativo o: emen etxean. [...] Si se trata de nombres de tiempo los barbarizadores recurren a adverbios de igual especie: [...]. En vez de urte atan, en aquel año, se oye orduan urtean " A Morf 652. v. infra ORDUANGOTXE.
Hiltze laidogarri bat / kürütxiaren gaiñian / gizuna arra erosi beitzian / ordian mementian. 'Il racheta l'homme dès ce moment' . Xarlem 175.
sense-2
2. (V, G, AN, L-ain), ordin (S) Ref.: A; Lrq (ordin); Holmer ApuntV; Elexp Berg.
Entonces, en ese caso. " Gaur ere atzo bezela, txardiña zarra ta buztiñoa? Orduan eztet etxean apalduko (G), [...] entonces no cenaré en casa" A. "2.º en ce cas; 3.º par conséquent, à cause de cela" Lrq. " Ezpadakizu, orduan obe dozu ixilik egotia " Elexp Berg. . Tr. Documentado desde Axular en autores de todas las épocas y dialectos.
Baiña baldin ezin egin baditezke, ezin kofesa badadi, ez mintza, eta ez deusetan ere manaia: asko da orduan barren ona. Ax 197 (V 132). Bilhatzen baduzu sosegurik bizitze hunetan, nolatan orduan ardietsiko duzu sekulako sosegua? SP Imit III 35, 2. Resolitu dut [...] obra xume baten egitera, zeinetan erakutsiko baiteret [...]. Orduian segura zaitezte ez direla hemen gauzak nik pensatuak bainan bai ilkhiak [auktor famatuietarik] . Mong 586s. --Zer egin behar da iganten onsa begiratzeko? --Enzün Meza saintia, ez lanik egin [...]. --Ezteia sori ordian lanik batere egitia behinere? Bp I 91. Gaitzaren idüria diena egiten dügünian, eskandalisatzen dügü gure lagüna, nahi-bada gure obra ezten gaxtua bere baitan, eta ordian begiratü behar gira hartarik. CatLan 92. Ezpadü azeptatzen / zure proposizionia, / behar derota ordian / deklaratü gerla? ' Faudra-t-il alors que je lui déclare la guerre?' . Xarlem 77. Zeren etxea, eta umeak nolanai utzirik, denbora luzeak igarotzen baditu Elizan [...] orduan ez da au jaiera edo debozioa, baizik alperkeria. AA II 98 (v. tbn. en contexto similar fB Ic II 220 orduban, Ir YKBiz 257 orduan ). --Nok bateatu lei estutasun orduan [...] ezpadago Elex gizonik? --Orduan bateatu bear dau ondoen dakienak. CatBus 52s. Etxahünek diro erran Garayiri: / "Ardien berheztera habil ordin hi!". ' Va donc, toi, trier les brebis!' . Etch 338. --Horra zer den irurziria: ezta ordian izitzeko egin ohi dütian itxesez. Ip Dial 18s (It, Dv beraz, Ur bada; v. tbn. en contexto similar Ip Hil 39 ezta ordian izitzeko ). --Bada orduan, zeuri ondo badeitzazu, esan zeinkio. --Zer? --Nik eztaukadala ezetzik. Ag AL 119. --Nun ikusi du? [...] --Nun? Buenos Airesen. --Tokitara juan da orduban. Alz STFer 135.
( s. XX) Zer dantzut Andoni? Orduan, kalean abesauten dittuen txindorren kopla barriak, Mati ta nire alabearenak dira. Echta Jos 213. Aregaz nengoalako zan orduan, zure begirakune illuna nigana? Ib. 320. --Ondiño alakorik! Orduan, biarba, ezautu ixango dozu Juane guria. [...] --Ezautu ez ostera! Bai ta, aizkide andijak gara. Kk Ab I 6s. --Ez, ez, nire dirurik eztok ikusiko. --Orduan, zelan juango naz ba? zelan bixiko naz an? Ib. 111. --[Semeari] gizon egin ondoan Jesukristo deitzen zaio. --Orduan, Jesukristo nor da ba? Inza Azalp 48. Bein, etxeratu zanean, ez zegon ez surik eta ez bazkaririk. Nola, orduan, otordua egin? Muj PAm 48. --Berorregaz orduan, ezta gauza ezkuturik munduan izango. --Olantxe da; tramankulu ori agertu daitenean, ezta geiago ezkutukorik izango. Kk Ab II 135. --Ordian egun latzak pasatu dituk debru Ameriketa hortan? --Ik errak. Zub 50. --Eta nola deitzen zinen [...]? --Haurmaite. --Haurmaite! Bainan orduan, Eskualduna zira, eta ezagutzen zaitut segurki! Barb Sup 15. --Zuk badakizu ontsa bizkitartean! --Nik, ba. --Ama da, orduan, ez dakikena? JE Ber 31. Gaur eskertu bearrean nago orduan, zuri ere onera etortzeko asmoa berak sortuko zizulako. ABar Goi 25. Gizon eta emakumeen alkarganako zaletasuna besterik ez? Orduan, aberetxoen antzekoak gera. Ib. 26. Oso atsegiñak zerate guziok. Orduan (zutituaz), igande arte. Lab EEguna 80. Ta orra, orduan, ez soilki idazle bat galdua, baizik aren ikasbide ona ere. Ldi IL 69 (94 ordun ). Orduan, len esandako guziya, [...] lengo agintzak, alperrikakoak dira? Alz Burr 15. Baina, Jauna, ezkontzen baniz, ikusten dut [...] pena handienen erdian sartzera noala [...]. -- Ah! orduan, ez ezkont. Lf Murtuts 35. Zer egin bear dugu orduan, amatxo, aita zuzenera dadin? Etxde JJ 218. Orren aldatua ete nago ba gaur? Ez nekien ezer. Orduan, zelan ezagutu nozu ba? Erkiag Arran 69. --Ezetz? Da ori zaratiori zerena dok pa orduan? SM Zirik 75. --Bai, ni ere ez niok ziur... --Ta orduan? --Gaur bukatu bear diagu zalantz onekin. Ugalde Iltz 67. Aurrez aurre zituen bi gaizkileak. --Orduen, zu zara Beltza eta zu Pizti. Izeta DirG 74. Eta orduan, esango didazu, nola asko eta askok eztute ikusten? Vill Jaink 36. Berriz airatu da Kaliforniarat Jean Organbide [...]. Ez omen du behin ahanztekoa bere itzulia. Orduan izan ontsa, eta ikus arte! Herr 4-1-1962, 3. --Zer nai astakeri egiteko gertu dago orduan. --Alaxen da. Lab SuEm 199. Orduan, or beian dagon bizikleta ordoitua zeñena duzu? Ib. 174. --Orduan, makilkatua zaude zu ere? [...] --Ez al diot ba baietz esan? Berron Kijote 184. --Baiña amorraiak ekartzeko asmoan al zoazte? -- Bai [...]. --Orduan perrall zuria prest edukiko det bada ez bada ere. JAzpiroz 154. --Ez duela nahi? [...] Sasi-budista da orduan, ez budista. MIH 338. Non daude, orduan, euskaldunok euskaldun bezala ditugun alde txarrak? MEIG VI 134.

v. tbn. Arr GB 70. Xe 145. Lap 83 (V 41). Moc Damu 30. A BGuzur 139. Itz Azald 37. Echta Jos 313. Iraola 99. Lek EunD 42. Mde Pr 68. Bilbao IpuiB 162. Munita 94. Arti MaldanB 196. Osk Kurl 213. Zait Plat 3. Uzt Noiz 72. NEtx LBB 45. Casve SGrazi 63 (ordian). Xa Odol 169. Mattin 119. Ataño TxanKan 76. Zendoia 143.
sense-3
3. (Precedido de frase relativa; muchos de los ejs. podrían ser también interpretados como 'en el momento (que)'). "Cuando, respuesta, orduan " Mic 6r. "Quando vinieres, zatozanean, orduan, zatozan orduan " . "(V; Mic), cuando. Se usa este modismo -n orduan en vez de -nean: Datorren orduan, en vez de datorrenean, cuando venga; litm., a la hora en que venga" A. Tr. Documentado al Sur desde Lazarraga, al Norte lo encontramos en autores antiguos y en Duvoisin.
Ienkoaren hurranena hura diagok glorian, / graziak oro bere eskuian nahi duien orduian. E 19. Gizon guziak lehenik mahatsarno ona ezarten dik, gero ungi edan dukeiten orduan, gaixtoena. "Après qu'on a bien beu" . Io 2, 10. Nathorren orduan kollekták egin eztitezenzát. "Afin que lorsque je viendrai, les collectes ne se fassent point" . 1 Cor 16, 2 (He ni nathorkenean, TB ethortzen naizenean ). Kontentu uste neben orduan, / oi jatort deskontentua. Lazarraga A, 1143v. Silveroren izena enzun egian orduan, asi zan negar egiten. Ib. A, 1147v. Ni joango nax bear dozun orduan lagunketara. Ib. A, 1153v. --Ioan nahi dut oherat. --Plazer duzun orduan. Volt 164 (v. tbn. la misma expr. en Arg DevB 140). O Iainko guziz botheretsua, zuri zor derauzkitzugun eskerrak berzetaratzen ditugun orduan, [...]. Harb 125. Arren egiguzu Iainkoa bethi bilhatzeko garazia, galzen dugun orduan iguzu urriki eta sentimendu handia. Ib. 68. Sorthu zinen ekharririk / mundura bozkario [...]. / Burasoek presentatu / zinituzten tenpluan / hirur urthe eta erditara / heldu zinen orduan. EZ Eliç 361s. Or[r]elan esangure dau emastea dala ona beaturik dagoan orduan. "Cuando está muerta" . Mic 13v. Ene arima urtu da bozkarioz ene maitea minzatu den orduan. SP Phil 151 (He 153 mintzatu zaitan orduan). Badarik ez gara sekulan garaituak edo bizia edo bihotza galtzen dugun orduan baizen. Ib. 23 (He 22 bizia edo gogoa galtzen dukegunean baizen). Ez zintudan maitatu nahi / ahal nukeen lekhuan; / nahi zintuzket orai egiñ / ezin dagidan orduan. 183. Beraz, milla persona komulgatzen diraden horduan, persona aetatikan batak rezebitzen deu beste guztiak adinbat. OA 48. --Nork [...] irakatsi zigun paternosterreko oratzioa? --Jesu-Kristok berak [...] irakatsi zien bere apostoluai, esan izandu zien horduan: "Neure diszipiluauk, modu onetan egingo dezue oratzioa: [...]". Ib. 56. Auxe dok auxe gure morroe alper kazadorea, kazara doean orduan beti aldamenean botea. Acto 240. Baña kenduko dira zuen tristanzak berriz ni ekusten nazuten horduan ta galduko ez den atseginza izanen da hordu artako ta betiko zuen poz-atseginza. Mb IArg I 315s. Ditxoso izan uste / genduben orduban, / orrikari gelditu / gerade munduban. Echag 22. Abaraska egiña dagoan orduan, betetzen dituzte onen txuloak eztiz. 'Cuando está hecho' . It Dial 13 (Ur egiñik daguanian, Dv egin dutenean, Ip eginik denian). Gatz au txit urtu dan orduan. 'Cuando esta sal se haya derretido' . Ib. 88 (Ur urtu danian). Ez darotzut erran oraino nola egin daitekeen samats lasterra, beharra den orduan. Dv Lab 160. Gau eder alai aietako bat gertatutzen dan orduan, / izarrak diz diz egiten dute. Bil 67. Maitetuten dauz Zugatzgilleak / bere zugatzak munduan, / euriaz ase ase eginda, / egarri diran orduan. AB AmaE 466. Ze itzaltasuna ta ze ikarea / zabalduko dan mundudan! / Erabagile bizi ta ilena / etorriko dan orduan. Azc PB 28.
( s. XX) Arrantzaleak estu dabiltzan orduan, euskal itxaserri guztietan egiten jako arren Jaungoikoari. Ag Kr 16. Bide orren alde batetik ikusten da, [...] baserri eder bat, [...] sagasti andiak [...] ta bidearen biurri batean, usterik gitxien dan orduan, [...] atx andi baltz [...]. Ib. 138 (v. tbn. G 342). Seme on batek amaren jaia / ospatzen daben orduan / alaitasunik andienagaz / bere amaren onduan / [...], neu be olantxe nenguan. Enb 85. Baiña ala ere, gizonaren azterketa ontatik azken ondorioa atera bear den orduan, ortxe gibelatzen dira. Vill Jaink 148. Abegi onez artu nagizu / zugana noian orduan. BEnb NereA 246. Eta bota zuan itxasora, eta itotzen zegoan orduan atera eskuak gora eta [...]. And AUzta 45. Asto orrek, zamatuta dijoala, iru aize-bolara atzekaldetik botatzen dituan orduan, zureak egin du. NEtx LBB 183. Usterik gutxiena / degun orduan / ditugu komeriak / geure onduan. Olea 53. Zer kontatua izango dute / lurmentzen duan orduan. / [...] Negu beltzian ikusten dira / onelako komeriak. Uzt Sas 89.

v. tbn. Hm 216. fB Ic II 180. Balad 199 y 238. Mde Pr 217.
azpiadiera-3.1
(Precedido de sust. vbal.).
Debozio gutxi zeukan tenpluan, / sazerdoteak / meza esate orduan, / ez geiago / predikaeta orduan. Lazarraga A26, 1199v. Nos egin biar dozu señale ori? [...] oerik yaigitorduan, etserik urteitorduan, Elexan sartutorduan, yaten asitorduan, eta oera yoatorduan. CatLlo 12. Paper zarrak apurtzen nabillela baztarrak garbitze orduan, eta gitxien uste izan dodanean aurkitu dot [...]. Alzola Atalak 89.
azpiadiera-3.2
(Precedido del primer miembro de un compuesto vbal.).
Huna zer den bizitzea, / debot gisa munduan, / hilla dela pensatzea, / guti uste orduan. Arg DevB 174. Azpikoer baldiñ brida, largatzen badiote, / nahi orduan alderat, eziñ bill detzakete. Gy 86.
azpiadiera-3.3
(Precedido de part.).
Lurre bear zan lelengo ta bein [...]. Au lortu orduen, beste eragozpen guztiek laster etorri zirean bera. Akes Ipiñ 16. Ta gorpue bein lurperatu orduen, auzoko andra batek batu ta biribiltzen oan. Ib. 29. Aman biotza zauritutzen da / seme bat galdu orduan. BEnb NereA 257. Jasan orduan, Kristoz gaiñ, Job eroapentsua dakar gogora. Onaind STeresa 48.
sense-4
4. (Dv, que cita el ej. de Mst, H (S)) .
(Tras subjuntivo). Aunque.
Israeleko haurrén kontua itsasoko sablea bezala lizen orduan, restanzák dirade salbaturen. " Quand" . Rom 9, 27 (TB Israeleko haurren ostea baliz ere itsasoko area bezala ). Gure bekhatiak liren ordian haiñ gorri, nola eskharlata [...], haiñ garbi eta xuri gertatzen baitira [...] nola [...] bortuko elhurra. Tt Onsa 23. Navarrus doktorak dio lizan ordian kostuma garezuman eznerik ez iatia, kostuma hura peskribitu bada berrogei urthez honat, permis dela iatia. Tt Arima 57s. Zünian ordian aingürien xahütarzüna [...] etzinanteke halere aski xahü sakramentü hunen errezebitzeko. Mst IV 5, 1 (Ch bazindu ere aingeruen garbitasuna ). Ezi, itxaso bat nigar egin ahal nezan ordian, enikezü orano merexitzen zure konsolazionia. Mst III 52, 1. Ezta mündü huntan gizonik, phena, edo thürbürarzün gabe denik, lizan ordian errege, edo aita saintü. Mst I 22, 1. Nakitzan ordian mündüko gaizak oro, ezpalin banü karitatia, zer balio lüke jakite harek Jinkuaren aitzinian? Ib. 2, 1. Zer nahi gaitz hel dakian ordian. ' Quelque mal qu'il m'arrive'' . CantIzp (ap. DRA ).
sense-5
5. Puntualmente. "Exacto, a la hora. Orduan eldu naiz " Etxba Eib. v. ORDU-ORDUAN.
sense-6
6. Por hora, a la hora. v. orduko (6).
Laisterrean nabaitzen da aldakuntza: 140 kilometro bai orduan onek. Txill Let 111.
azpisarrera-1
ORDUAN ARTE.
Hasta entonces. v. ORDU ARTE.
Egun artatikan, orduan arte baño beste bizi modurik izan zuan Mikaela gaixoak. Apaol 104. Orduan arte, beti eta orotan amore eman zuen. Mde HaurB 17.
azpisarrera-2
ORDUAN BERBERTATIK. Desde ese mismo momento. v. ORDUTIXEK.
Orduban berbertatik asi leiteke suba amatetan. Astar II 71.
azpisarrera-3
ORDUAN BEREAN (B, BN-arb ap. Gte Erd 245). En ese mismo momento. v. ORDU BEREAN (s.v. ordu), ORDUAN BERTAN, orduantxe. Tr. Propio de la tradición septentrional.
[Konzientzia gaixtoa duena] noiz eta hasten baita bere gogarenik, bere lagunekin atsegin hartzen, orduan berean orhoitzen da bere bekhatuez, orduan berean alhatzen zaika bere konzientzia. Ax 432 (V 281). Gezurraren kontrako erremedio beregainekoa baita, orduan berean bere erranaren iatea, nihork dakusan bezain laster, gezur erran duela. SP Phil 235 (He 237 orduan berean). Eztit nahi tentazionerik gabe den [bizitzia] [...] Bena ordian berian, uste ükhen dezazün bakia ediren düzula, nuizere hanitx [...] nahi eztüzün gaizaz borogatü beitzirateke. Mst III 12, 1. Zoin miragarria izan den zure ontasuna [...], ezpainauzu orduan berean ifernuko zolan ehortzi. Dh 189. Herodesek ordian / berian / ükhen arrapostü / Kristek behar ziala / Betlemen jaiotü. UNLilia 21. Herrausta zazu sukriarekin eta zerbitza orduan berean. ECocin 28. Medikua hatik orduan berean ekharrarazi zuen. Laph 250. Partitu izan nintzan ordian berian / [...] dolore guzien erdian. Balad 120. (v. tbn. 119) Eta, orduan berean, [...] iguzkia [...] agertu zen hedoien artetik. Barb Leg 138. Nik orduan berean esperantxa galdu nuen. Etchebarne 148.
v. tbn. Tt Onsa 151. Zby RIEV 1908, 763. Lap 317 (V 143). Elsb Fram 81. CatUlz 43.
azpisarrera-4
ORDUAN BERTAN (V-ger, G-azp, AN-gip ap. Gte Erd 245). En ese mismo momento. v. ORDUAN BEREAN, orduantxe. Tr. Propio de la tradición meridonal.
Baña orduan bertan junta etzidin batzarrerik, asmatu zuen [...]. Lar Fueros 226. Orduan bertan nai zuan baimendu Aita Santuak, baña [...]. Bv AsL 72. Apaizak eta bizarlariak beren lagunaren gaitzari orduan bertan jarri zioten osagarrietatik bat, auxen izan zan: [...]. Berron Kijote 86. Asmo berberak izan zituzten zenbait urte lehenago edo orduan bertan Europa guztian gizon batzuek. MIH 243.
v. tbn. Gco II 50. Arr May 179. Aran SIgn 5.
azpisarrera-5
ORDUANDAINO. Hasta entonces.
Ihoiz ez zuten kantatu goiz hartan bezain kartsuki. Orduandaino erraiten zituzten eleen egia osoa ez zuten ezagutu. Mde Pr 291.
azpisarrera-6
ORDUANDANIK (SP, Lar, H; ordindanik S ap. Lrq). "Dès lors" SP. "Desde entonces" Lar. "(Después) acá" Ib. v. ordudanik, ordutik.
Orduan [...] erran ziezon [...]. Eta senda zedin haren alabá orduandanik. "Des ce même instant" . Mt 15, 28 (He, Samper ordu berean, Hual ordu berartan, SalabBN, Ip oren berian; v. tbn. Lç Io 6, 66). Manna zen Jinkuak jüdioer desertian zirenian zelütik jaits erazitzen zian hazkürrü miraküllus bat, zuñek sakramentü saintiaren miraküllia ordian danik señalatzen beitzian. Mst I 1, 2n. Hareki bürüz bürü jan diñagü zopa; / ordin danik badiñat bai nik bethi lotsa. Etch 406.
v. tbn. Ordiandanik: Mercy 9.
azpisarrera-7
ORDUANDARAINO. "(Desde) ahora para entonces, [...] orduan daraño" Lar.
Erakusteko ordian drano ezaba eta gordez bizi nahi izan zela, hala nahi izan zelakoz. Bp II 34.
azpisarrera-8
ORDUANDIK (V-gip ap. Etxba Eib). Desde entonces. "Orduandik ez dot ikusi geixago zuen aitta" Etxba Eib.
Orduandik urte asko pasau dira. SM Zirik 67. Orduko gudak eragin zidan / orain esan nai nuken au, / ordundik Ama Itziarkoak / debozioz berea nau. AZink 59.
azpisarrera-9
ORDUAN ETA... -AGO.
Todavía más, aún más.
[Udako eguzkiak kiskaltzen] ditu Erriberako baratzaetan arkitzen diran aza guztiak [...]; bañan Aralar-mendikoak orduan ta geigo irabazten dabe. Izt C 158. Karidadez bakarrean konturatu zuten; baña orduan-da okerrago suta-salda irakiñik irrinz egin zuen. Aran SIgn 99. Eta ikusirikan [...], orduan eta gogorrago izaten zan berarekin. Apaol 95. Esan zion Santuak ixil zedilla [...]. Neska gaiztuak orduan eta gogotiago eragin zion panderuari. Bv AsL 143. Orduan eta ariago eraso zioten diabruak [...]. Baña, egin-al guziak egin bazituzten ere [...]. Ib. 144. Ori entzunik, ikasleak orduan ta geiago arritu ziran. Ir YKBiz 351. Luzarorako ez zegola antz ematen zion eta ordun eta gogo aundigoa sortzen zitzaion bere ama ikusterako. JAIraz Bizia 87s. Bentura negarrez. Orduan-eta andre gaiztoa amorratuago. Anab Poli 113s. Eta ikusiaz Santxok, bazetorrela orduan ta ariñago egunsentia. Berron Kijote 225. Ori ikusirik, orduan eta amorru geiago. Alkain 147. XVIII. mendean susmoa baizik ez zena [...], argi dago XIX. ean, gero eta ageriago, orduan eta etsigarriagoa. (In MEIG VI 35 ). Aldez aurretik ongi pentsatuak behar dute izan. Eta hamarren bat urtez aurretik pentsatuak baldin badadue, orduan eta hobeto. MEIG VII 164.
v. tbn. Erkiag BatB 37. AZink 90.
azpisarrerakoSense-9.1
(Precedido de zenbat eta (zenbat ere) ...-ago ).
Bake au zenbat ere andiagoa, anbat gaisto galgarriagoa da. Mb IArg I 301. Zenbat eta orañ geiagotan, ta obeto konfesatzen zeran, orduan ariñago, ta obeto. Cb Eg III 231. Zenbat eta geiagotutzen dan ardi-abere au, orduan ta geiago balio izatea. Izt C 172. Eta zenbat ere zuek heiki yazarriago, / hanbatez heien ospeak du distiatzenago. Gy 136. Zunbat ere gehiagotan herakierazi beitükeie hura hanbat ere haboro indar düke nitre-gatzak. Ip Dial 116. Jaun aundi batekin itzegittera dijoana uzkur joaten da ta zenbat eta jaun ori aundiagoa dan orduan eta uzkurrago. Inza Azalp 127. Zenbat eta erdaldunago, ordun ta likitsago, ordun ta zitalago biurtu dira. Ldi IL 169. Zenbat eta geiago begiratzen nion emazteari, orduan ta itsusi ta zakarragoa arkitzen nuen bere senarra. ABar Goi 16. Zenbat eta luzeagoa dan zuaitza, orduan da zorrotzago itzegiten dio gañera. Munita 112. Lur ori zenbat eta geiago lantzen degun orduan da landare bikañagoak emango ditu. MAtx Gazt 7. Zenbat eta mesede geiago egin, orduan da gutxiago agradezitu. Albeniz 241. Jende horiek, zenbat eta pakezaleago ager, orduan eta beldurgarriago izaten direla. MEIG I 195. Zenbat ere biziago herria, orduan eta biziago gizaldien arteko etsaitasuna. MIH 65.
v. tbn. (tras zenbat eta ...-ago): Ill Testim 11. Alz Burr 34. TAg Uzt 223. Muj PAm 47. Ataño TxanKan 73. (Tras zenbat ere ...-ago): Dv LEd 66. Elzb Po 219.
azpisarrera-10
ORDUANGO (ordinko S ap. Lrq). (Adnom.). De entonces. v. orduko.
Ordünko kargülantak [...] etziren oraikuak bezain hotz erlijioniaren eretzeko. Const 31 (v. tbn. 24). Nun dira baña ordungo beste / gauz eta jolas ain bereziak? EA OlBe 31. Orduango Eibar-en ez [e]izan iñor libratzen gaitzizenen batetik. SM Zirik 90.
azpisarrera-11
ORDUANGOXE (Forma con suf. -xe, de valor intensivo; con significado equivalente al demostrativo de 3.er grado).
[Zaldunak] aindu zetsan baietz, eta gañera esan zetsan nola ziran orduangotxe gabian alkarregaz izateko. Etxba Ibilt 483.
azpisarrera-12
ORDUANKOZ, ORDUNKOZ. Para entonces. "Ordinkoz, pour lors. [...] Ordinkoz ürhentüik dükezie" Lrq. v. orduko.
Bena, ordünkoz [...], telegrafak jorik zian kabalkadarik etzela izanen. EskualOn 27-4-1906 (ap. DRA ). D'Esquer zahartüttorik zen ordünkoz. Const 24 (v. tbn. 15).
azpisarrera-13
ORDUAN-ORDUAN.
A cada hora, continuamente.
Oh, zeinbat mesede andi duarik orduban orduban egiten deutskuzan geure Jaungoiko onak. fB Ic I 64. Ta eurak dira egunian egunian, ta orduban orduban bizitziagaz desesperau eragiten deusteenak. Ib. app., 8. Jazo leiteke, ta jazo oida, orduban orduban emaztiak senarraren aoti bere lotsari guztiak entzun biarra. fB Ic III 335. Ze ditxa andija [...] orduban orduban, ta lekuban lekuban sazerdote jaunak prest eukitia, geure arimako gatxak [...] erremedijetako. Ib. 305s. Andra Mari guriak / orduan-orduan / pensamentua dauka / jarria arduan, / illuntasun triste bat / sarritan buruan. JanEd II 144.
azpisarrera-14
ORDUAN-ORDUANGO. En todo momento.
Txito mesede andija egin euskula Jesus onak, lekuban lekuban ta orduban ordubango sazerdotiak itxijagaz. fB Ic III 306. [Ordiako sakramentubak kristinau guztientzat dakazan mesediak dira]. Sazerdotiak egitia; orduban ordubango prest eukitia. Ib. 304.
azpisarrera-15
ORDUAN ORDUKO (Lo) que es propio del momento, apropiado para el momento.
Egun oro egiten dituzte eguneko beren gauz onak, horduan hordukoak eta aldiak dakarren aldian beste beren aldikoak. Mb IArg I 297.
azpisarrera-16
ORDUKO. v. orduko.
azpisarrera-17
ORDUON. "Oixtion, tout à l'heure; ordion, alors; aspaldion, il y a longtemps, son des vestiges d'un temps où la langue avait un artilce en o dont on voit des traces dans les vieux auteurs" Lf Gram 138.
Oixtion, autxo herritik igarotzean [...] sartu zen Jakes eta han [...]. Orduon, denek begiak eraiki eta Jakesi begiratu. Mde Pr 141s.
azpisarrera-18
ORDU-ORDUAN. Puntualmente.
--Ordu-orduan etorriko zera gero, e? [...]. --Bai [...]; lantegitik irtetzeko kanpaia entzun dezazuneko, emen nauzu. Alt LB 33. Lehenago Arestiren poesiak ordu-orduan jo zuen. Azurm ( in J. Zulaika Adanen Poema Amaigabea (Donostia, 1975) 95 ).
orduan
<< ontziketa 0 / 0 ortoztu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper