Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zola.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos orientales y en los occidentales Lazarraga, Udarregi, Orixe, Anabitarte, Erkiaga, Etxaide, Villasante, Ibiñagabeitia y Azurmendi. Hay sola en Lazarraga, Mihura y ECocin, zol en Orixe y Erkiaga. En DFrec hay 6 ejs. de zola.
    sense-1
    1. (BN-ciz, S ap. A ; SP (sin trad.), Dv, H); zol; sola.
    Fondo. "Ifernuko zolatik atherarik" SP. "3. fond, la partie opposée à l'ouverture d'une cavité, [...]; 4. fond, ce qui est du plus bas dans une cavité. Itsasoaren zola, le fond de la mer" H.
    Zeinek halako manamendua harturik ezar baitzitzan presoindegi zolán. Lç Act 16, 24 (TB zokhuan). Arren, fabora gaitzatzu zolara ez goazen. EZ Man II 149. Ifernuko zolara erortzen zara. Ax 116 (V 77; v. tbn. ifernuko zola en Lg II 191, Brtc 217, Dh 189 y Balad 165; iferniaren zola en AstLas 30 y Normandie 4 (ap. DRA); ifernu zola en Lç Ins A 5r, Tt Onsa 61 y Dv LEd 73). Lürraren zolan sühalamaz bethe den presu bat. Bp I 58. Bethi behar dugu beldurtu lezearen solarik beherenerat aurthigiak izatea. Mih 8. Goguaketa hori ezinago barna eta zolarik eztien leize bat duzu. AR 285. Ezarriren dizügü Sira / thorre baten zolan / eta perieraziren / miseria handitan. Normandie 79 (ap. DRA ). Begikaldi batez itsasoa zolaraino ta lurra bere zimenduetaraino iharrosten eta ikharatzen duena. Dh 132. Ez zolarik, ez bazterrik eztuen [itsasoa] . Ib. 264. Presu zola batetan / gosez behar die finitü. Xarlem 1009. Aphaldia izanen hiz ifernuko zolaradino. SalabBN Mt 11, 23 (Ip ifernü-zolala; Lç, He, TB, Dv ifernuraino, Ol lurperaño, BiblE lurraren barreneraino). Eta botatu ninduzun itsasoain erdira urain zolaraño. Echn Ion 2, 4. Bainan ehortz nezazue xai zola batean. JanEd I 139. Hur haü deitzen die bükhata, eta hoztü denian baratzen da zolan nitre-gatza. Ip Dial 116 (v. tbn. Hil 99). Beldurrez marmaladia lot dadin solan. ECocin 49 (40 zola). Itsaso zolan zonbat aberastasun nehori baliatzen ez direnak! Prop 1876-77, 122. Eskerrak darozkitzut nere bihotzaren zolatik. Jnn SBi 202 (v. tbn. bihotzaren z. en Lg I 274, Dh 239, Hb Egia 21, Laph 125, Elsb Fram 158, JE Bur 97 y Ardoy SFran 336; bihotz z. en Iratz 71 y Zub 58). Lezearen zolaraino jautsia bazine ere. Ib. 95. Orotan orok bezala, baditutzue Eskualdunek zuen itzalak, bainan zola ona duzue. HU Aurp 69. Egin ahalak oro egin erendatzeko, bi erhi züntzür zolala heltüz edo gingila lüma batez gillikatzez. Alth Bot 5s. Behatze hark jo dio / bihotzaren zola. Zby RIEV 1908, 212. Ez al digu lobratuko / infernuko zola! Auspoa 97, 28.
    ( s. XX) Erribra zolan urik ere ezemondokei alkanza. Mdg 138. Batere sosik sakelaren zolan haztatzen duen ordutik. JE Bur 121. Uraren zolatik (fondotik) arri bat edo ondarra atera nai danean. Anab EEs 1919, 243. Biper-beltx gostu bat ezin-erranezkoa bazuen han, aho zolan. Barb Sup 33. Urak eder eta garbi, / harea zolan ageri. Ox 126 (v. tbn. 91). Zaluxko joko die / errekaren zola. Etcham 223. Zubiburu zelaieko oihanaren zolan, / zolaren zolan, / Lili bat bada beilari. Xaramela 30. Itsasoan ura lodi, / zolarik ez du ageri. (Canc. pop.). Argia 206 (1925) 1. Giza-oin larri bat, zola urdin batean. Mde Pr 110. Itsasoak eta zeruak esmaltezko zola bat egiten zioten neskatoaren gorputzeko urreari. Mde HaurB 99. Uraren zola oso polita, itsas-belarra apaingarri. Anab Poli 14. An urrunean, azkeneko zolan. Erkiag Arran 8. Zolik bageko zulo, ondorik eztauan itsaso. Ib. 154 (v. ZOLAGABEKO). Zeruaren zola. Ib. 182 (v. ZERU-ZOLA). Ibar sakon ta oian zolak betetzen ditu. Ibiñ Virgil 90. Ama sala-zolan nigarra begian / puñala sartu du bere bihotzean. Balad 173. Arima zaurtzen ziotela zolaraino. Ardoy SFran 173 (v. tbn. 245). Errienta, bere paperak eskuan, antzoki zolan izanen da beltxez bezti. Casve SGrazi 12. Arima zola zikinduan. Azurm HitzB 42. Ura ondartzen zelarik eta punpa husten, bere soinu berezia, txit, txit, txit; untziaren zolako aireak egiten zuen soinu hori. Larre ArtzainE 60.
    v. tbn. Tt Onsa 95. Egiat 251. Gy 273. Dv LEd 169. Elzb PAd 2. Lap 42 (V 23). Elsb Fram 114. Arb Igand 87. Lh Yol 23. Zub 102. Ir YKBiz 254. Iratz 188. Lf Murtuts 2. JEtchep 87.
    azpiadiera-1.1
    (Usado en pl.).
    Jaunaren sententziya / kruel da artua, / infernuko soletan / dago ondatua. Ud 112.
    azpiadiera-1.2
    Ez litekela behar erreboteko plazarik, zolako buruan bedere bortz metra gorako pareta bat gabekorik. Zby RIEV 1908, 86. Kuanteko arraia bakharra aski da zolakoen erreferarat eta erreferakoen zolarat aldaratzeko. Ib. 88.
    azpiadiera-1.2.1
    Meollo, fondo.
    Au da, noski, olerki-bilduma onen muiña, azken ondoa, zola ta giarra. Vill (in Gand Elorri 11).
    azpiadiera-1.3
    (Con reduplicación, en casos locales de decl. sing.). "Kajona(re)n zol-zoli(a)n zagon (AN-5vill), [...] tiruarraren zolan kafar [...] ikusi zuen (BN-arb)" Gte Erd 43 (junto a ondoan, barruan, etc., de otras zonas).
    Barkhaturik berak ere bihotzaren zola-zolatik. Jnn SBi 77. Lerrako bat egiten du eta zola zolako lohirat itzulikatzen da. Prop 1901, 45. Flamendarra jauzkatu zan [...] olaren zola-zolaraiño. Lh Yol 47. Barne haundi eder bat. Atheak zola zolan eta ere ezker eta eskuin. Barb Sup 151. Zola-zolan basur zonbait, orai agortuxea ditakena. JE Ber 50. Aho gangaren harateko muturraren parrean, gaineko aldetik, sudurraren zola zolan. JE Med 15. Eñhak eta odol galtziak zola-zolala flakatürik baitzen. D. Béhéty GH 1932, 407. Harriak tiagü gizunek, / phezietzaz konkortürik, / gük bizkarrian ekharri, / Bethatü zola zolatik. Casve SGrazi 68.
    v. tbn. zola zolarat: Othoizlari 1962, 459.
    sense-2
    2. (AN, B, L, BN, S; VocBN , Dv) Ref.: A; Lrq; Gte Erd 49.
     Parte inferior, parte baja; pie, base; cimiento. "Partie inférieure d'un corps" VocBN . "Zola beheretik gaineraino, de l'extrémité inférieure jusqu'au sommet" Dv. "Fondement, base. Harroinaren zola, la base de la colonne" H. "Parte inferior de un cuerpo" A. "1.º cimiento. [...] Paretak ongi egitekotan zolan bear dire paratu arri oberenak (B) [...]; 6.º [...] falda de monte" A. "(L, BN, S), lugar bajo. Zolan (S), abajo" Ib. "Fond, partie inférieure d'un objet quelconque, d'un membre, etc." Lrq. "Galtza zola (BN-arb)" Gte Erd 49.
    Ioan zela mendi haren zolala. Tt Arima 33. Hil hanitz piztü eta jenter agertü; Elizako ere beloa goihenetik zolalano zatikatü. Bp II 49. Ezarri izan dira hollen zola zunbaitetan hen enthelega erazitzeko [...] argiak. Mst XXII. Gure salbamendiaren fundamena eta zola. ArcheM (ap. H). Bisita xipi baten egitia egünkal bere khanbaran dükeien imajinaren zolala. Mercy 28. Jakopek Jauna ikusi zizin zurubiaren burian edo thinian, ez zolan, ez erdian. AR 63. Halaber badira urputzuak, berariaz eginak, zimenduan edo zolan ithurria baitute. AxIp 350. Salbatzailea agertu baitzitzaion mendiaren zolan. Laph 63. Ez guti gostarikan / artu ziyon zola, / orai au kusten dugu / [obra] geldirik dagola. Auspoa 97, 27. Mendi zolan Beherrobi. Ox 23. Erregebidetik urrunsko, aipatu herriak zolan, mendixkak dira guziz ikusgarri. JE Ber 19. Beheraxago, datxizkon osto alderdiaren zolan, emaiten dugu, frantsesez behin, gero españolez, zer duten erran nahi. Ib. 5. Bakotxak izen goiti bat eman dezala bere hitzaldiaren zolan. EEs 1913, 364. Gilamu eta Gilamusaren iduri bat, zolan bizpalau hitz zauzkana. StPierre 36. Soineko zolan haixturren pikoa. Ox 183. Eiherazain bat, oro irin, batü zian egün batez, elge zolan, zorro gaitz bat suinian. Const 32. Gaxoak sabela minbera dauka; ezin ukitu, bereziki sabel zolako eskuñeko aldean. FIr 170. Este itsuaren zolan, zortzi-amabi zentimetro luzeko buxtan bat badugu. Ib. 169. Lazkaon dago, Aralar zolan. Iratz 176. Leireko mendialde kozkorra inharrosi eta zolako Salbatore Sainduaren komentuan Nafarrako errege ohiak bere azken lotik iratzar-arazi. "En bas". Ardoy SFran 63. Khakuetako arrolla / lotsagarria / mila khana barna da / zolatik gaiñiala. Casve SGrazi 122. Iparla mendiaren zolan. Larre ArtzainE 34. Muga goititze hori mahastiaren zolatik gaineraino egiten zen. Ib. 59. Eskalera zolara mentura gintela. Ib. 64.
    v. tbn. Ip Hil 200. Larz Iru 58. JEtchep 18. Etchebarne 71.
    azpiadiera-2.1
    Fundamento, cimiento.
    [Semenarioak] Dagerrek emana du gorde zaion zola. Hb Esk 142. Nola suntsituko da gure maitasunaren zola? Arti MaldanB 232. Bere buruaren zola ukitzen duen edozeiñek, Jainkoa ukitzen baitu. Vill Jaink 151.
    azpiadiera-2.2
    "Rez-de-chaussée" Lh. "También, pero menos comúnmente, a la planta baja [de un hórreo] se le da el nombre de zola" CEEN 1969, 369.
    sense-3
    3. (L, B, BN, S, R; Ht VocGr 284, Lar, Añ (V), Dv, H); sola (SP) Ref.: A; Izeta BHIzt2 .
     Suela. "Semelle" SP.
    Gerrian gerrikoa eder, / solea sotil oinean. Lazarraga (B), 1205rb.
    azpiadiera-3.1
    (G, AN-ulz, L, B, S; Ht VocGr 422, Lecl (oskhi-)→A, H) Ref.: A (zola, zapata-z.); Lrq (oski); Iz Ulz (zapeta).
     (Como segundo miembro de compuestos).
    Barkoxeko neskatilak / Eginez phastoral bat, / Ezin atsolbitüz dira higatürik oski zolak. Etch 478. Ene zapeta zolak bezenbat ez jakin, eta zuek behar nauzue ni eskolatu? Laph 176. Bertze mihikuek ez dute horren zapeta zolako zikina ere balio. Guilsou GH 1951, 97. Aladonea! Azkenalditik oskizola baten goibez zerutik urbillago zaude. Amez Hamlet 75. Beti berdin eginez / Zapetain zola. LuzKant 138. Espartzin-zolakin joka. Ataño TxanKan 36. Espartin-zolak lihoz edo soka-gaiez ziren denboran eta gaina oihal azkarrez. Larre ArtzainE 100.
    azpiadiera-3.2
    (Fig.).
    [Zaldiak:] Yaunak, erakur-azue / zeuek nere izen, badaidikezue, / nere zapataiak eskribus eman du / nere zapatako zolaren inguru. Gy 274.
    sense-4
    4. (Urt III 420, FauMar 102); sola (V-m ap. Zubk Ond 238 ; SP); solla ( FauMar 102).
    "Sola, sole, poisson" SP. "Buglossus, zola, zola arraña" Urt III 420. "(Solea vulgaris), el lenguado o suela, lengoadu, sola, sole" Labayru Hist I 516. "Suela" Zubk Ond 238. "Lenguado, suela, lerpa, perdiz de mar, [...] lenguadua, lenguaua, zola, [...] solla" FauMar 102.
    sense-5
    5. (Postpuesto a un topónimo, en casos locales de decl. sing.). Extremo, confín.
    Galizia zolala artio / exekütatüren dütügü. Xarlem 1139. Dohatsuago dire, / Biriatu zolan, / egin dezaketenak / ixilik bere lan. Hb Esk 95. Kalifornia zolan Mañex duzu bizi. Etcham 77. Nafarra zolatik Xina bazterreraino. "Du fond de la Navarre". Ardoy SFran 265.
    azpiadiera-5.1
    (Con reduplicación).
    Kafreria aurkhitzen da kasik Afrika zola-zolan. Prop 1897, 213. Dom Bozko zenaren semen eskuetan dire Amerika zola zolako eskualdeak. Prop 1904, 209.
    sense-6
    6. (G, AN, L, B, BN, S; Gèze); zol Ref.: A; Lh; Giese CasaS 10; Izeta BHizt2; Gte Erd 258.
     Suelo, pavimento. "Sol" Gèze. "Errozü maihaztüriari jitez sukalte-zolaren berritzera (S), diga usted al carpintero que venga a renovar el suelo de la cocina" A. "1.º sol. Plaza horrek zola gaxtoa du, le sol de cette place est mauvais; [...] 10.º plancher" Lh. "Plazako zola berritu in dute" Izeta BHizt2. "Zola dena baldosa da (AN-5vill, B), sukalte zola (zurezkoa ere bai) (S), zola zerekin in duzue? (AN-gip, BN-arb)" Gte Erd 258 (junto a zolairu, zolera, zoladura, etc., de otras zonas). v. LUR-ZOLA, zoru.
    Arditegiak nahi du izan maiz ihaurkin berria eta idorra, zola zilhorik gabe eta ixuriarekin. Dv Lab 270. Zolak harriz izan behar du. Ip Dial 82 (It, Dv azpiak, Ur beiak). Atherbe hau hogoi eta hamar urrhats luze da [...] zola eta bazterrak harri zorrotzez ditu. Laph 41. Zola guzia tronadura ederrez apaindua. HU Zez 117. Egon toki hartarat sartzean, banbu-khanaberazko zolagainean jarria nintzen. Prop 1896, 155. Etxeak gero ta ederragoak eraikitzen dituzte, bost, sei egoitzetakoak geienak goititzale edo aszensor horiekin, karrika zabal eta nasaiak, zolak ederki zimentatuak. Zub 91. Zola ez dute karrikek arras ordoki. JE Ber 44. Xuriak ditu soailua, paretak, zola bera. Ib. 62. Bildur baitira, maiz gerta danez, / zolean (zolan, lurrean) irrixt eiteko. Or Eus 299. Gurdi-zolean jartzen izara / ara jalki daiten gari. Ib. 332. Azken Ebanjeliora gabe eliza-zola dena ixtila zen. Lf Murtuts 6. Gela-zolak ezagun zun bere diztiran argizaiez igurtzi berririk zegona. Etxde JJ 87. Barnen aldiz harrihabez / dügü gothor süstengatü / Harriphikatu bobeda, / zola ere harristatü. Casve SGrazi 70. Hanbateko torra aldiak eman behar izan zazkon ganbara zolari. Etchebarne 80.
    v. tbn. Hb Egia 65. Larre ArtzainE 73.
    azpiadiera-6.1
    Horren kontzientzia eta zerri-zola, berdin garbi dituk. Larz Iru 62.
    azpiadiera-6.2
    Terreno, tierra. "Zola garbia duen belaian aisa da segan aitzea (B), es fácil cortar hierba en el prado que tiene limpio el suelo" A.
    Ez da hargatik errana zola guzietako sorhoak onak direla. Dv Lab 101. Bastidatik yausten da laran lorietan, / segituz errepirak Bardoizko zoletan. Hb Esk 92. Haranak zola-onekoa emaiten du. JE Ber 76. Pentzeak zola ona eta lurraren axala finik. Larre ArtzainE 53.
    sense-7
    7. (Pl.). "Lieux bas, bas fond" H.
    Zoletan atheratzen dira errexkienik bazkak; eta laborari bazkarik ez duena segur da erromes izateaz. Dv Lab 111. Zoletako lurra berenez aberatsena da. Ib. 101 (Azkue traduce: "la tierra de los lugares bajos"). Ongi heldu da zoletan eta maldetan, bainan ez mendi gainetan. Ib. 317. Hauek ere izate bitxi batzu dira, zoletan bizi direnak. Mde Pr 266.
    sense-8
    8. (G, AN, L, BN ap. A ; Dv, H); zol ( VocB ).
    "La plante du pied" H. "Planta (del pie)" A. "Zol, superficie donde se asienta el pie" VocB . v. HANKA-ZOLA, OIN-Z. , ZANGO-Z.
    Izerdi hotz bat buruaren kaskotik zangoaren zolaraino xurrutan pil-pil-pil yausten zitzaitalarik. Elzb PAd 42.
    sense-9
    9. "(G-to), subsuelo de la tierra" A.
    sense-10
    10. "(BN-ciz, S, R), pie" A. "Pie (medida). Zolako jauzia, salto de un pie" A Apend. Cf. zolaka.
    sense-11
    11. "Fond de l'église; nef" Lh.
    azpisarrera-1
    XOLA.
    Diminutif de zola. [...] Fond, partie, la plus reculée, la plus basse. Haranaren xola xolako etxea, la maison qui est tout au fond de la vallée. Mendi xolan, au pied de la montagne.
    Mendiaren xolan entzuten du ur xirriparen xurruntxa xoragarria. Gazte 1962 (7) (ap. DRA , s.v. xurruntx). Ereman zutela biek elgarrekin bizia, Iribarrengo auzo-auzoan Etsagako xola hortan. Larre ArtzainE 90. Eta xolako arto hura aurten indarrean, beltzatzen hasia kolorean azken euri erauntsia horiekin! Ib. 65.
    azpisarrera-2
    ZOLA-DOBLE.
    De doble fondo, de fondo de doble grosor.
    Zerbitza zazu emaiten duzularik ur irakitua plat zola doble batian, bero egon dadin. ECocin 18.
    azpisarrera-3
    ZOLA-ERDI v. zolerdi.
    azpisarrera-4
    ZOLA-GAINAK.
    (Pl.). "(S), cimientos y tejado" A.
    azpisarrera-5
    ZOLA-ITZE.
    "(Sal, R), clavos grandes que se emplean para fijar tablones" A.

    zola

    zola
    << zital 0 / 0 zorrotz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper