Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    lagun.
    tradizioa
    Tr. Lagun es la forma general. Hay ejs. de laun (junto a lagun ) en unos versos alto-navarros recogidos en Balad (228) y en Alzaga. En DFrec hay 604 ejs. de lagun.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt I 109, Ht VocGr 409, Lar, Añ, Izt, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), laun. Ref.: A; Lh; Lrq; Iz Als, Ulz ; Elexp Berg ; Gte Erd 63 y 250. Se recoge la acepción 'amigo' con las siguientes ref. dialectales (V, G, AN-sept-olza, L-sar-arcang, B, BN-arb-ad-baig) en Etxba Eib, Holmer ApuntV , EI 291, EAEL 249, Gte Erd 247 y Elexp Berg.
    Compañero, camarada, colega; prójimo; amigo. "Acompañador" Lcc y Añ. "Compañero" Lcc, Lar y Añ. "Ajeno, lagunena" Mic 5r. "Compagnon. Bideko laguna" SP. "Bere laguna, son prochain" Ht VocGr 409. "Acólito, (c.) altaren serbitzaria, laguna" Añ. "A solas, (c.) bakarrik, bakarrean, lagun bage" Ib. (s.v. sólo). "Compagnon, aide. Oheko laguna, compagnon ou compagne de lit. Jokoko laguna, partenaire au jeu. [...] Laguna se dit encore en parlant de l'époux ou de l'épouse par rapport à l'autre" Dv. "Lagun tzarrekin bil dadina, egin ohi da hekiekin bardina, qui va avec de mauvais compaignons [...]. 3. compagnon, associé. Egitekoa hers dezadan baino lehen, ene lagunarekin mintzatu behar dut, [...]. 4. compagnon, qui va avec ses pareils, ceux de la même espèce. Ardi basatu: bere laguna galdurik dabillana, [...]. 6. époux, épouse. Il se dit ordinairement dans le sens d'épouse. Lagun bat hartzea, prendre une compagne, prende femme. [...] 7. partenaire de jeu, de danse. Ene lagunak galdu nau, [...]. Zoin da zure dantzako laguna?" [...]. 8. le prochain. Lagunaren gaitzaz damu, eta onaz atsegin izatea" H. "Aide. Laguntzat ekharri, faire venir pour travailler un peu" Lh. "Amigo. Sin. aizkidia. Benetako laguna, anaia beste da" Etxba Eib. "Hacerse amigo. Arrantzale baten lagun ein giñan Ondarruan" Elexp Berg. Cf. MEIG VI 170: "Laguna ez da adiskidea, esate baterako, hamar Euskal Telebista sortzen bazaizkigu ere baten ordez". Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Ejs. más o menos claros de lagun con el significado de 'amigo' se documentan sólo en autores meridionales del s. XX (cf. quizás, para ejs. más antiguos, Moguel (CO 296): Zorigaistokuak arerijo onen lagun egiten dirianak ), o lagun aundiya en AzpPr.
    Fama gaitzik eztemala lagunari falsuki. E 47. Lagun gabe bide luzean peril asko pasaturik. Amendux 4. Iakes eta Ioanes [...] Simonen lagun ziradenak. "Compagnons". Lç Lc 5, 9. Tortolatxoa ebilten da / bakotxik maiatz ilean, / bere laguna galdu jakinda, / tristerik soledadean. Lazarraga 1184v. Silvero eta bere lagunak joan zitezen ziudadera. Ib. 1144v. Amorea ta biok gabilza, / ez dogu beste lagunik. Ib. 1177v. Ora otsoen lagun. "El mastín, compañero de los lobos". RS 347. Neure etxeko kea laguneneko sua bano obe da. "Mejor que el fuego de la del ajeno". Ib. 473. Lagunaren beiak erroa luze. "La vaca del compañero, la ubre larga". RIs 56. Lagunaren emaztea desea eztezagula. Ber Doc 88v. Zuek ere, ene lagun trabaillu berekoak, / arren [...]. EZ Man I 125. Laguna, anajea, adiskidea / izango natxazu. EgiaK 89. Lagunari onrea kendu. "Quitar la honra al prójimo". Cap 110. Edo irigi daben laguneen kartarik. "Cartas ajenas". Ib. 111. Urtigi zenagizu lagunen eskuetako obra egina legez. "Como obra de otro oficial". Ib. (ed. 1893) 155. Lagun elhatari, bideko zamari. "Compagnon". O Pr 291. --Kausitzen dire bertze / bi Presunak hostian? / --Lagun bezala dire / Sakramendu handian. Gç 213. Bizitzea akhabatzean / akhaba beza biaia; / herioa gertha bekio / egiñik lagun eztia. Ib. 155. [Jesu Kristok San Tiago] deitu zue laguntako neskako bat ilik bisteko. SermAN 3v. Eramatea pazienziareki lagunaren flakezak. El 13. Jatsiko da Judas galduaren lagun izatera sulezeko infernu bizira. Mb IArg I 199. Sal-erosian laguna enganatzen dutenek. Brtc 64. Urrindu lagun gaisto ta batzar oker guztietatik. Añ LoraS 150. Lagunaz gaizki mintzatzeko ohitura. Dh 145. Lagunaren edo projimuaren pamia. fB Ic II 183. Kongreganist bat hiltzen denean, lagun bakhotxak erranen du hirur egunez [...]. JesBih 411. Zure konseillia, / ene adiskidia, / erraiten dero lagun batek, / hanitz hon duzu. Arch Fab 161. Lagun tzarrekin ez yunta. Gy 43. Emazte bat har beza etxeko laguntzat. Hb Esk 178 (cf. infra (2)). Behar dire maitatu Yainkoa eta laguna. Hb Egia 128. Ez da on gizona izan dadien bakhar: egin diozogun lagun bat bere idurikoa. "Adiutorium". Dv Gen 2, 18 (Ur, Ol, MAtx Gazt 25, Ker, Bibl, BiblE laguna). Maihatzean ere lagunetarik berezten dira gizentzeko diren ardiak eta zikhiroak. Dv Lab 275. Bideko lagun bat bederen nahi zioten harrarazi. Laph 50. Aita San Franziskoren lagun kutun eta adiskide mamienetako Fr. Leonek [...]. Arr May 48. [Miribel jenerala] zuten ezarria, gerlako minixtroaren lagun bezala eta kasik minixtroa baino gorago. HU Aurp 73. Neure gerizea baiño beste lagun baga, ibilli nabil. A BeinB 87. Ezin il nei bakarrik [...] / artuizu laguntzako / zeure anaiea. Balad 97s.
    ( s. XX.) Atsekabearen lagunik onena errukizko ixiltasuna da. Ag Kr 204. Markiñarrak Arranondotarren lagun andiak ei dira beti. Ib. 206. Antxiñako lagunak zirean. Echta Jos 166. Orra zure laguna dantzarako, emakume galanta. Iraola 123. Txurruterako lagun gabe gutxitan izan oi da. Ag G 375. Ta zuek, indartsuak zeratela ta, laguna bear dezute zugatz zirzill bat gurdira jasotzeko. Ib. 18. Martina, ene haurreko lagun baten orhoitzapena dut hor. Barb Sup 153. Eta arrezkero, gosia ta otza laguntzat eukitten ebazan. Altuna 56. Anaiarekin txit lagun da ta, alkar ondo eramango dute. ABar Goi 44. Aspaldiko lagun zintzoa du Balendinek Lopategiko Agustin. TAg Uzt 36. Zure umeai Jaungoikoa maitatzen erakusteko beartua zaude. Zuaitza dezu ortarako ere lagun on bat. Munita 30. Lagun-antzean galdegiten zioten zergatik. "Et causam familiariter quaererent". Or Aitork 229. Bildurra lagun txarra bai da. Anab Aprika 60. Lagun ez diran izakera bi / daukaguz emen munduan, / bata da fiña, bestia alperra. BEnb NereA 52. Hain maite zuen lagun goxo paregabea. "Compagnon". Ardoy SFran 144. Lagun egiten txit erreza zan, / gero etzegon uzterik. Uzt Sas 130. Banituen ere eskolako lagunak. Etchebarne 21. An biltzen giñan erri askotako lagunak. BBarand 76. Geienetan, bakarrik topetan neban, eta iñoz lagunik eukanian, bere antzeko zarren bat edo beste. Gerrika 31. Lagunak, euskaraz, ez dira nahi eta ez adiskide, eta adiskideak, batez ere politika arloan, ez dira lagun nahi eta ez. MEIG VIII 32.
    azpiadiera-1.1
    (Uso adj.).
    [Lagunak] zenbat geiago ta zenbat lagunago, obeto dala. Ag AL 135. Asieran arratsalde bat edo beste eraman niñuan sendi lagunetara; geroxeago ori ere ez. JAIraz Bizia 111. Txomin txiki, Isidro errotaria bera baño be lagunago eben. Bilbao IpuiB 32. Esan berari, zure lagunenari bezela dana. MAtx Gazt 94.
    azpiadiera-1.2
    (No ref. a personas o animales).
    Izen egokiagorik euskerazko oiek baño: aidea, geidea, idea [...] etzituen berak emango: eta era onetan orien lagun edo antzeko asko ditu Euskerak. Cb EBO 47. Nafarroan [...] Franziako libruen sokorruaz, norelebait errazago bere izkera gorde izanda; baña orrelako lagun gabe, [...] Bizkaian beren izkeran zeñ ederki iraun duten ikusteak txit arritzen nau. Ib. 12 (cf. infra (3)). Sarats, ezkerain, txillar, zume eta oen lagun askok. Izt C 159. Eskerrik aski, jauna. Zer laguna emaiten dautazun!... Ba, gogotik erabiliko dut, hango bide gaixtoetan ez erortzeko. JE Bur 129 (ref. a un bastón; cf. infra (3)). Etxe orrek eztu lagunik battxo ere, lerro-lerro beintzat; bakarra da. A Ardi 129. Lagun zonbait ezkerretarik jin zaiolakotz [...] harekin batzera, gure errekako lats gottortua bilakatua dugu kasik tanpez ibai. JE Ber 43. Arkuan jarria den soailuan, zilar-plaka lodi bakotxa hegiz-hegi zilarrezko lore ñimiño batzuek bere lagunetarik berexten dute. Ib. 62. Pago bakarrak / eztu lagunik ondoan, / ta kontu zarrak itotzen / zaizkio kolkoan. NEtx LBB 255. Logurea ez da lagun ederra burua argi edukitzeko. Insausti 347.
    azpiadiera-1.3
    "Esku larru bat eta bere laguna, un gant et son pareil" H. (Hoy es usual, al menos en hablas vizcaínas y guipuzcoanas, ref. a cosas que forman pareja como calcetines, zapatos, etc.).
    azpiadiera-1.4
    (Como segundo miembro de comp.). Cf. antzezlagun, ezkonlagun, ikaslagun, jostalagun...
    Gure arimaren ostatu zerua [...] izanen dela eta haren ostatu lagunak [...] aingeruak. Tt Onsa 25. Ez da baña iños izentau biar konfesinuan pekatu laguna. Mg CO 169. Betsabee bere lengo bekatu-lagun, eta orain egiazko emazteagandik, lau seme izan zituen. Lard 194 (v. tbn. bekatu-lagun Añ EL2 148). Hill zan bezperan bere eskola-lagunetako bati agertu zion bezela. Arr May 173 (v. tbn. eskola-lagun Or Aitork 80, Bilbao IpuiB 175). Bilzar-Lagunak elkarganatu dire Hiriko-Etxean. Lander RIEV 1910, 595. Mai lagunen mamurketak. A Ardi 47. Larraiñeko dantza-lagunak elkarri eragiñikako kanta samur aek. Mok 8 (v. tbn. dantza-lagun Mg CO 134, Or Eus 373, Mde Pr 141, MAtx Gazt 71). Ene alki-lagun gaizoekin banagoke aitzina gogotik. JE Ber 88. Ene otomobil-lagunak. Ib. 29. Bere adiskide ta baltzu-lagun Aita Uriartek. A Y 1934, 4. Ama-Semeen guruzbideko / neke-lagun ar gaitzatzu! SMitx Aranz 115. Batalloi lagun batek [...] su ta gar / ekin du. Ib. 213. Emendik zuen poz-lagun izango natzaizue. NEtx Nola 27. Laxturko eize-lagun artean. Etxde AlosT 21. Oñaze lagunak. Etxde JJ 231. Bere ogi-lagunari (colega) gordinki eraso zion. Ib. 176. Dantza-lagunen zain dauden neskatilen antzez. Mde Pr 141. Nere poz-lagun. "Sociorum gaudii mei". Or Aitork 247. Bere titi-lagunari [...] so egiten. Ib. 18. Demoniñua bera izan eban joko-lagun eta! Bilbao IpuiB 32. Ontzi-lagunak doi doi biurtu zirala. Anab Poli 66 (v. tbn. ontzi-lagun Arr May 62, MEIG I 60). Nere etzaleku-lagunak esnatu ez zitezen. Anab Aprika 69. Txirritaren lendabiziko bertso-lagunak. In Tx B II 69. Ezkontza-laguna aukeratzeko garaia iritxi zaienean. MAtx Gazt 75. Nere bi kontrabando-lagun an galdu nizkin. Ataño TxanKan 116. Idiak legez biñaka buztartu eta leengo lekura. Nire buztarri-laguna mungiatarra zan. Gerrika 92. Batzar lagunekiko dudan eskerra eta zorra adierazi nahi nituzke. MEIG VIII 97. [...] esan zidaten ontzi-lagunek. MEIG I 60. Oinaze-lagunenganako sentitzen nuen urrikiak. MEIG IX 96.
    azpiadiera-1.5
    (Como segundo miembro de comp., con sustantivos que indican estado, condición o profesión). "Asesor de juez lego, letradun laguna" Lar. "Rastrero, que tiene oficio en el rastro u matadero, arakiñ laguna" Ib. "Pilotari laguna (BN-arb)" Gte Erd 63.
    Erran ziezén [...] diszipulu lagunei [...]. Lç Io 11, 16 (He bere lagun diszipuluei). Nik ezin deüs arkordürik egin dirot ene depütatü lagünak gaberik. Etchart 4.1r. Gure arimak, gure anaia lagunenak eta guri ungi egilenak. Harb 364. [Ardia] bere ardi lagunen alhapidetik aldaratzen [da] . Ax 78 (V 52). [Jinkoak] maite dütianak bere kürütxiaren egarle lagün nahi dütü. Bp II 33. Esan zioten apostol lagunak biztu zela Jesus. Mb IArg I 299. Etzituen sinhetsten bere apostolu lagunen erranak. Lg II 292. Komendatu zireezun fraide lagun orori [...]. AR 144. (v. tbn. fraide lagun en Jnn SBi 124) Bere eiztari-lagun Gorrienea. Izt C 191. Gerlari lagunetarik ukhaiten zituen laudorioak. Laph 5. [Maria] deithürik da gizonkentiaren arrerosliaren khidia edo arrerosle-lagüna (corredemptrix). Ip Hil 170 (v. tbn. 129). Apez lagun batekin joanak giñen bertze apez adixkide batengana. HU Aurp 181. Deputatu lagun ohi batzu. Ib. 169. Oraino badut zer egin / ene haur lagunek berdin. Ox 46. Jesus eta haren arraintzari lagunak. JE Bur 135. Neure bijotz erdiko / Jelkide laguna. Enb 124. Penadegiko apaizgai lagunak ots egin dit. Lek EunD 19. Ba dirudi zerriak artza dantzaria; / [...] / dantzari-laguna du oin-abe zutia, / gaurko zeinbait dantzaren iduri egokia. Or Eus 138. [Jean Berho apezak] bikario lagun bati ekarrarazi dio komunione saindua. Zerb Azk 80. Theresaren eskoliersa-lagun baten anaiak egin omen zuen portreta. Mde HaurB 69. Agur bai, irakurle lagun, azkeneraiño jarraitu deustazulako. Bilbao IpuiB 277. Panplonan izan nituan soldadu-lagun jator asko. Salav 66. Behin, [...] pertsulari lagun batek erran zautan [...]. Xa Odol 39. Nere kinto-lagun danak gerrara ertenak ziran. Salav 75. Aretuse (Dianeren ur-neskatx laguna). Ibiñ Virgil 64n. Karabiñeru gazteak beste karabiñeru-lagunari: [...]. Alzola Atalak 56. Honela esan zien beste ikasle-lagunei. IBk Io 11, 16 (TB ikhaslekide; v. tbn. ikasle-lagun Enb 109, Or QA 141, Onaind STeresa 30). Ez nintzan osoki beste apezgai lagunen idurikoa. Larre ArtzainE 43. Nere sozio lagun bat neukan plaza-eskiñan. Albeniz 163.
    v. tbn. Brtc 206. Mg CO 185. Etch 592. Aran SIgn 38. Ud 137. AB AmaE 439. Jnn SBi 98. Const 26. Otx 122. Barb Leg 24. Ldi BB 98. Arti Ipuin 57. Ardoy SFran 322. NEtx LBB 374. BAyerbe 65. Etchebarne 139. JAzpiroz 64. BBarand 179.
    azpiadiera-1.5.1
    Martin Landerreche, iskribari-lehen; Jean de Souhy, iskribari-lagun.Lander RIEV 1910, 598.
    azpiadiera-1.6
    (No ref. a personas).
    Hala xirripatto bat lehen mehe zena [...] / ur lagunez egina ibai izigarri, / garhaitiar doazu, eder eta lodi. Camoussarry ASJU 1988, 417. Galdu zanagaz bikotea egiten eban ontzi lagunak itxasotik irratiz barriak emonda. Etxabu Kontu 135.
    azpiadiera-1.7
    (Como segundo miembro de comp., con especificación de sexo).
    Birjina beregain heldu / da andre lagunekin, / Josef halaber beregain / gizon ezagunekin. EZ Noel 82. Magdalenak eta haren emazteki lagunek. Lg II 285. Nik badit abis hunik emazte lagünen! / Susmis izan ditian gizun brabuen. Etch 282. Maisua bere / dodala gizon laguna. Azc PB 253. Gizonak aserre zirean euren emakuma lagunen kaltez. Echta Jos 17 (v. tbn. en contexto similar NEtx Nola 27 emakume lagun). Amak ittanduten eutsanean nungoa zan mutiko laguna. Ib. 60. Bertzerik ikusi nahiak dira orobat hemen gure andre lagunak. JE Ber 15. Babestu niñuken gizon lagunik gabe [...] neskame arrotz ezein bat antzera. Zait Sof 17 (v. tbn. Plat 108). Mutiko lagunak kokilduta ikusirik. Erkiag BatB 64. [Kantua] gure gazte denporan neska-lagun danok kantetan geiñune. Alzola Atalak 93. Isabelle erreginaren andere lagun. "Dame de compagnie". Ardoy SFran 65.
    v. tbn. JJMg BasEsc 260. AA III 528. A BGuzur 124. Lh Yol 18. Or Eus 182. NEtx Nola 43 y LBB 149. Mde HaurB 58. Ugalde Iltz 25. Onaind in Gazt MusIx 206.
    azpiadiera-1.7.1
    Mundakako neska-mutil lagunakaz.Echta Jos 262.
    azpiadiera-1.8
    (Como primer miembro de comp.).
    Ainbat lagun muetaz autubetan jardun biar. Otx 179. Bidea bêra / lagun-mordoska dario. "El grupo de sus compañeras". Or Eus 329. Eliz-atariratu zen eta bertantxe ikusi zun Sebastian, lagun-inguru bateko solas atsegingarrian. Etxde JJ 147s. Lagun metea bakanduten asi da. Erkiag BatB 147. Galai-lusitar lirikako lagun-leloak. Gazt MusIx 161. Lagun karta bat idatzi dio / Lertsundi jeneralari. NEtx LBB 290.
    azpiadiera-1.9
    (Como vocativo). Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII, principalmente en autores meridionales. En el caso del vocativo sing. sin otro tipo de determinantes, es bastante más frec. el empleo del indet. lagun , frente al det. laguna. (v. más ejs. infra LAGUN ZAHAR).
    Eranzun bada lagunak. GavS 31. Eta dirautsa [...]: / "Agur, o lagun". Zav Fab, RIEV 1907, 95. Ai lagun! Ordutik onera urte asko on ta txar igaro dizkiagu. Zab Gabon 38. Orrela dituk, lagun, mundu onetako gora-berak. Ib. 40. Laguna [...], / zer darabilzu itsurik? Azc PB 264. Lagun, kalte aundiyak / ditu erariyak. JanEd II 134. Errak, lagun, zer haiz, eri? Ox 104. Hau da, lagunak, neure odola. Ib. 75. Ixo lagunak! Or Mi 67. Emen nauk, lagun, zer lo ederra! Or Eus 214. Kaixio lagun. Eguzk GizAuz 103. Lagun! [...] Emen dakarret [...]. Bilbao IpuiB 34. Infernuan gaude, laguna. Arti Ipuin 81. Asieran "Ola lagun" eta amaieran "Agur". SM Zirik 40. Egun on, lagun! NEtx LBB 165. Berriz ere, lagunak, / ez jarri bekozko. Uzt Noiz 47. Bainan, laguna, otoi, ez egin nigarrik. Xa Odol 168.
    v. tbn. Lagun: Mde Po 22. Zait Plat 141. Berron Kijote 137. Laguna: Ldi BB 30. Lagunak: Ag G 355. Gazt MusIx 85.
    azpiadiera-1.9.1
    (Junto a un nombre propio).
    Lagun Manuel, emen urteak / azkar asko joaten dituk. Basarri 34. Agur, lagun Uztapide. Ib. 35. Nola zauden hor, Mattin laguna, / tente ene inguruan. Xa (in Mattin 70). Xalbador laguna, / onentzat juzgatzen det / beti osasuna. Uzt Auspoa 22, 85. Isildu zaite, Santxo lagun. Berron Kijote 94. Lotan al ago, lagun Santxo? Ib. 183.
    azpiadiera-1.9.2
    (Precedido de posesivo).
    Aurrera, nere lagunak, aurrera. Arr GB 126. Ez bildur ixan, ene laguna. Enb 201.
    v. tbn. PE 56. Ldi BB 28. Iratz 69. Mattin 70. Xa Odol 273.
    azpiadiera-1.9.3
    (Con nombre propio más posesivo).
    Nere lagun Iñaxio: [...]. Moc Damu 35. Lodituten be pizkat asi naz / ene lagun Arrospide. Enb 195. Konseilatuko zaitut, / ene lagun Mattin. Xa EzinB 97. Egun on eta ongi etorri, / Kortatxo nere laguna. Uzt LEG I 167.
    azpiadiera-1.9.4
    (Seguido de adj.). v. LAGUN ZAHAR.
    Guazen, lagun maiteak. Echag 245. Agur, lagun maite. Enb 177. Agur, lagun maite ori. NEtx Nola 21.
    v. tbn. con maite: Laph 13. Elzb Po 215. Balad 233. Echta Jos 87. Ox 44. Or Eus 207. Mattin 82. Uzt Noiz 26. BBarand 8.
    azpiadiera-1.9.5
    (Con posesivo más adj.).
    Neure lagun ona, zure osasuna gaiti. Mg PAb 112s. Nere lagun maiteak [...]. VMg 70. Ez batere estutu, nere lagun maitia. Bv AsL 134. Ene gazte lagun maiteak / sor-herriaz goza zaitezte. Zby RIEV 1909, 109. Agur, Don Inazio, / gure lagun maitia. JanEd I 97. Nere lagun kutuna: [...]. NEtx Nola 27.
    azpiadiera-1.10
    (En casos locales de declinación pl. del tipo -tan, -tara, -tatik).
    Gero hitza itzultzen du bere lagunetara. EZ Man I 125. Biurtuten bazara leenagoko olgantza, fiesta, joko, etxe edo lagunetara. Mg CO 249. Iges egin alako lagunetatik. Mg CC 186. Lagunetarik aldaratu gabe. Dh 55. Lagunetarik lagunetara, ielosia saindu harren emendatuko ditu obra onak. JesBih 395. Oriek dabiltzan bezala / guti da oraiko eskualdunetan; / ohore guti orotan / bere gazte lagunetan. Bordel 94. Batzarretik irtenda beren lagunetara joan ziran. Lard 484. Lagunetatik aldegin. Ib. 87. Maiz nindagoen trixte, / kanpoan lagunetan bai nuen siniste. Elzb Po 216. Balentin bere lagunetara / abiatu zan igesi. Xe 375. Hanbertzenarekin, bidea zerratua nuen alde guzietarik nere gibeleko lagunetara buruz. StPierre 12. Guazen, guazen / gure lagunetara. JanEd II 56. Ez har fitsik ene bi lagunetarik, nik pagatuko baitut hiruen bazkaria. Barb Leg 142. Baña, aien guda-lagunetan ez naute ikusiko, noski. 'Pero no me conseguirán como aliado'. Zait Sof 118. Lagunetara atera ziran. JAIraz Bizia 62. Noizbait mugona ukanik, nere lagunetan iarduteko leku egokian. 'Cuando al fin lo pude, acompañado de mis amigos'. Or Aitork 109. Muthiko gaztea xutitu zen eta lagunetarat joan. JEtchep 104.
    v. tbn. Lagunetara(t): Mb IArg I 310. Elzb Po 216. Laph 139. Jnn SBi 163. Goñi 34. Etxde JJ 207. Salav 107. Alkain 17. BBarand 94. AZink 68. Lagunetatik: Arr GB 102. Ag Kr 140. AZink 81.
    azpiadiera-1.11
    Orain Dotrina onetan erakutsi ta adirazoko dira bekatuen zirkunstanziak edo lagunak.Añ MisE 150.
    sense-2
    2. (Tema nudo; usado como pred., con verbos como izan (trans.), hartu, eman...). (Estar) acompañado, ayudado (de); (tener, tomar, dar...) como compañía, por compañía, como ayuda. "Miren Aingeru lagun artu dut eta mendira joan naiz (G-goi)" Gte Erd 60. "Nausiyan illoba bat laun hartuta" ZestErret. Tr. Documentado desde Dechepare en autores de todas las épocas y dialectos.
    Othoi, iauna, enguztazu lagun zure sainduiak / en'etsaiak benzi enazan neure azken finian. E 23. Denunzia zezaten Iainkoaren hitza Iuduén sinagogetan eta bazutén Ioannes ere lagun. "[Ils] avaient aussi Jean pour aide". Lç Act 13, 5 (v. tbn. expr. similar con lagun en He; TB bazuten ere Ioanes laguntzekotzat). Iainkoa lagun duenari nihork ezin kalterik egin dezakeio. Volt 150. Behar ditu hirur gauza, hirur lagun eta sostengu: egia, premia eta zuzena. Ax 254 (V 170). Ezta deuskai edertasuna, lagun ezpadu ontarzuna. O Pr 592. Munduko loriak bethi du tristezia lagun. SP Imit II 6, 2. Nola asto unhatua / eta lagunik eztuen / idi bakhoitz flakatua. Gç 75. Eta nobiziaduko erreglak erakusteko lagun eman zion [...] Claudio Aquaviva. Cb Just 109. Bakiak dü pausia lagün. Egiat 226. Gu lagun gendubezala, gure indarren bidez, jaso zituben [...] burubak. Mg PAb 210. Dakutzu mutil txoriburu bat [...] lagun dabela bera leezko neskatila bat. Astar II 177. Borondate sendo bategaz, zeure graziya lagun dodala [...]. CatBus 55. Aingeru ta santuak lagun ditudazala, betiko atseginetan zeruan. Ur MarIl 121. Fedea, zentzua, lagun ditutzue, / halere gaitzetan kharrik ez duzue. Gy 252. Jauna, lagun zatozkit, Zuretzat bakharrik bizi nahi dut. Dv LEd 188 (Cb Eg II 103 lagunzadazu, Jauna). Siroarrak lagun artuta, gerrarako prestatu zan. Lard 190. Hitz eder eta hutsak baino, hobe ditu lagun egiak. Hb Egia 84. Goazen / Ama ori ikustera, / ori lagun badegu / galduko ezkera. PE 106. Arturik lagun anai Leon, juan zan Perusara. Bv AsL 189. Paulo, zergatik ez nauzu hartu zure lagun? Jnn SBi 118. Otsoa lagun dukanean, ai bahu hora sahetsean! Arb Igand 22. Barthou alde duenak, Barthou lagun duenak [...] zer indar ez du? HU Aurp 81.
    ( s. XX.) Jauna dezu lagun, zurea da garaitza. Ag G 342. Jaungoikoaren bildur ta maitetasuna lagun zaramazkialako. Ib. 133. Ausardia berekin / beti lagun debe. JanEd II 10. [Akerrak] bizkar et'adarrak lagun / daizko ezarri [Axeriri]. / Akerraren bizkarraren / laguntzarekin, / axerik horra non duen / jauzi bat egin. Ox 89. Enbeita edo esaten dioten bat lagun jarri zidaten. Lab EEguna 96. Itzala ere iosta-lagun du. "Le hace compañía en el juguetear". Or BM 50. Dantzan ere egin du, lagun dula / Etxeberriko Mil Martin. Or Eus 350. Urietako Batzorde lendakariak, Gizarte-laguntza Ordezkaria lagun dutela, azaldu bitez Zaingo onen Idazkolara. EAEg 31-10-1936, 181. Zoriona lagun etorri zitzaion eta bazirudin beretzat [...] bizi berri bat asten zala. Etxde AlosT 83. Nor hartuko dun lagun? Gazuza Moko? Zerb Azk 101. Nekea ta egarria ditu lagun bere bakartadean. Erkiag BatB 111. Lau mutil ta neska bat / lagun nituala, / danok eraso giñon. And AUzta 121. Neskak zuen galdatua lagun, etxekoek onharturik. JEtchep 51. Sokrateren bizitzarteko azken uneetan etzan bertan lagun egon, gaixorik zetzan eta. Zait Plat 10 (Sof 24 lagun zatozkit). Erregutu zetsan zaldunari eruan zeixala lagun urrengo alkarrekingo agertura. Etxba Ibilt 483. Zakur on bat lagun / damakizunian. Uzt Sas 115. Auzoko mutil bat lagun artuta. Alkain 25. Arrantzaleak lagun zituala [...], sagardoa naikoa edaten eben. Etxabu Kontu 168. Francisque Michelek, Artxu harturik lagun Oihenarten neurtitzak frantsesera itzuli ez balitu [...]. MIH 239. Eta hibaiaren ibilera isila lagun dugu luzaroan. Ib. 133.
    v. tbn. Mat 334. OA 68. Acto 195. Mb IArg I 326. Lg I 288. Ub 22. Monho 94. Añ EL2 195. AA III 525. Echag 30. CatLlo 94. Laph 73. AB AmaE 221. Arr May 116. Apaol 121. Azc PB 125. Itz Azald 16. Balad 234. Echta Jos 126. Urruz Zer 140. Ill Pill 5. A Ardi 93. Mok 6. Jaukol Biozk 57. Enb 68. Tx B I 210. Barb Leg 129. MendaroTx 133. Kk Ab II 95. Laux AB 26. Iratz 105. EA OlBe 74. Zait Sof 194. Akes Ipiñ 9. NEtx Antz 18. Bilbao IpuiB 154. Zerb Azk 113. Anab Aprika 20. MAtx Gazt 28. Vill Jaink 121. Basarri 11. BEnb NereA 101. Olea 147. Ataño TxanKan 244. Onaind STeresa 55. Ayesta 41. Lagün: ChantP 318. Ip Hil 186.
    azpiadiera-2.1
    (Con izan intrans.).
    Eladik eskatu eutsan amari baimena arekaz Izarora joateko, ta amak jakiebanean Bittor lagun zala, erantzun eutsan joan eitteala. Echta Jos 249 (v. tbn. 250).
    azpiadiera-2.1.1
    (Bipers.). "Lagun izan (V, G, AN), ayudar, auxiliar. Se usa como intransitivo y con dativo: lagun zakizkit, ayudadme. Hoy se usan más lagun egin y lagundu" A.
    Izan zakidaz lagun neure salbazinoeko bidian. JJMg BasEsc 242. Zeruba lagun ixan dakidala! Otx 172 (v. tbn. 50). Ezagun nau gogaitak / etsipen lagun jat. Gand Elorri 159.
    azpiadiera-2.2
    (Con laguna(k), det.).
    Hortan batbederak behar du bereari itxeki, karitatea eta kortesia lagunak dituen zuhurziarekin. SP Phil 203. Zelebratzera gatoz / errege-eguna: / berak bezela degu / izarra laguna. Echag 248. [Alkateak] Harispe du laguna herri gidatzeko. Hb Esk 132. Ramon Artola eta / Don Kanuto jauna, / Don Jose Manterola / bazuten laguna, / kuadrilla biguna / tokatu zaiguna. Ud 75. Zu nai zinduzket artu / nerekin laguna, / bildur gabe pasatzeko / gauba eta eguna. JanEd I 37. Ezin bakarrik eraman zuan / zalako guztiz aztuna / eta argatik eman zioten / zirinetarra laguna. Balad 239. Alkar artzia da lenbiziko / guk egin bear deguna; / nik ezin badet, pentsatutzen det / zu zaitutela laguna. Uzt EBT 31.
    azpiadiera-2.3
    (Precedido de gen.). "Norbaiten lagun goatea, aller accompagner quelqu'un" Dv.
    [Gorputz eta arima] elkharren lagun Iainkoak berariaz utziak. EZ Man I 42. Senar on bat [...] bere lagun duen andreak, zeruko ditxa andi bat du. Cb Eg III 375. Asto bat bere lagun / arturik, eizera. It Fab 124. Guhaur ere zuen lagun bagathorzke / [...] deusez ez ukhan antsia. Gy 137. Zere lagun amabi zaldun [...] eraman itzatzu. Arr GB 125. Othoi, ardiets diezadazu zure lagun ethor nadin, zurekilako izan nadin. Laph 77. Noizetik noiz gerlarat bazohan osebaren lagun. Ib. 3s. Orrelako gizon baten lagun zabiltza? '¿Acompañáis a un hombre como ése?'. Aran SIgn 57. Karlos abiatu zen / sazerdoten lagun, / tema ortan direla / badu zonbait egun. Bordel 177. Santa Agatarat beilaz / joanik amaren lagun / Ama eri maite hura / han sendatu zitzaitzun. Zby RIEV 1908, 420. Gogaittuten egoan Zenon, Josetxo bere maittearen lagun ikusi ebanean. Echta Jos 319. Jainko onaren grazia beti / zure lagun izan bedi. Etcham 224. Atzenik, neskatx ederren lagun, datozela zazpi olerkari. Or Mi 34. Urteak daramazkit bide oien lagun. NEtx Antz 87. Nahiago zuen hor egon, Peioren lagun, haren bihotzaren poxi bat gozatzeko. JEtchep 20. Benat eta ni ethorriko gira zuen lagun, ttunttun eta atabalarekin. Larz Iru 54. Aita San Josek estalpetxo bat nai luke / Andre Maria, aren lagun atez ate. NEtx LBB 223. Etxean, negu-goibelaren lagun, bekoki-illunak besterik etzitun somatzen. Etxde JJ 26. Eta hor zuen beti bere lagun ganbara berean [...] Pierre Fabre. "Pour compagnon". Ardoy SFran 94. Zaldunan lagun izan zan gauan ikusi eban [...]. Etxba Ibilt 486. Bat edo bida ez laizke gaizki etor gurearen lagun. Xa Odol 28. Kezka hori ene lagun duket ene bizitza guzian. Ib. 79. Besteak beste, gure oroimen ahul eta buru txarraren lagun etorri zaigu Auspoa. MEIG III 68.
    v. tbn. A Ardi 127. Barb Leg 61. Mde Pr 227.
    azpiadiera-2.4
    (Con sociativo).
    Zenbat arimekin lagun gorputz, lur idorrean / ehortzirik baita edo itsaso zabalean. EZ Man II 99. Kardinal ta arekin lagun juan ziran beste aundizkiak, gelditu ziran [...]. Bv AsL 194.
    azpiadiera-2.5
    (Sin verbo expreso). "Cuando queremos que alguien se vaya decimos: Dule (doala) aingeru guardi lagun. Aingeru guardi lagun jun zaitxe" Etxabu Ond.
    Ahuntza eta miga aizpa ardia lagun / lehoiñ yaunarekin yarri ziren partzun. Gy 61. Haren adoratzailek badute non kopeta estal [...] burdin goria lagun. Hb Egia 60. Iru mutil txiki, gurasuak lagun, juan ziran San Franzisko albistatzera. Bv AsL 86. Eta denbora gutxian, jendia lagun, egin zan etxe santua. Ib. 128. Bada nik uste det, Jaungoikua lagun, beok egiten dutena egingo detala. Ib. 115 (v. tbn. Jaungoikoa lagun Kk Ab I 66, Etxde JJ 147, Basarri XX, Zait Plat 2, MEIG II 144). Gogoa ilhun, / gosea lagun, / banoak... Agur. Ox 120. Semea lagun, bordaz borda zabillen. Or Mi 4. Jainkoa lagun, hor ezartzeko / gure etsai tzar hori hila! Etcham 119 (v. tbn. Jainkoa lagun A Ardi 110, Ol Imit I 13, 4, FIr 169, JAIraz Bizia 61, NEtx Nola 3, Or QA 47, Berron Kijote 91, MIH 328). Nabar-Goitiko ogi ona lagun, baderamatzagu kilimiliklik xerriki hotz xeheak. JE Ber 26. Etxean, penak lagun, / maiz dira kexu, maiz dira ilun. Iratz 18. Eta Jauna lagun, kantuz aidatu bear dizkiagu inguru guziak. NEtx Nola 20 (v. tbn. Jauna lagun MAtx Gazt 12, MEIG VIII 57, PMuj in MEIG I 91). Olerkaria bakarrik dago bere gelan, gogoeta goibel hoik lagun. Mde Pr 371. Maritx [...] eta Teillari lagun, Ganixek garaitu zituen [...] Patxola eta Elsospe. Zerb Azk 114. Txakurra lagun, [...] sartu ebazan ardiak txabolan. Bilbao IpuiB 75. Zu lagun, Kalifornian kurrituz, fandangotan bizitzekoa irabaz ginezake. Larz Iru 52. Arako gazte apaiña, Markos ta Ubaldo lagun, Dorregaraiñera gau atan joaten ikusia [...]. Erkiag BatB 88. Huna Frantses, Fernandez lagun, jaun gobernadorearen aintzinean. "Accompagné de Fernandez". Ardoy SFran 229. Mundua ziar, ixiltasun billa, itxasoa lagun. Alzola Atalak 80. Gure plazetan kantuz, zu lagun naiz izan / sustatzen ninduzula seme baten gisan. Xa Odol 127. Kristo zauritua bera lagun osotasun bete-beteriko bizitza eroan nairik. Onaind STeresa 55. Letrak duen miragarrizko indarra lagun, beldur naiz ez ote litzakeen [...] mintzaera hori nagusituko. MIH 104. Bilintx, izan ere, soinua lagun heldu da gureganaino. MEIG IV 132.
    sense-3
    3. "Ayuda" Lcc. Cf. LAGUNEAN.
    --Zer lagun ematen digu bataioak kristioaren biziarendako? --Bear diren birtute guziak. El 66. --Sakramendues landara zer lagun dugu elizan? --Ur bedeikatua, induljenziak eta jubileoak. Ib. 78.
    sense-4
    4. (V, G, AN-gip-5vill, L-ain, B, R-uzt; Lar, Añ, Dv). Ref.: A; Gketx Loiola; EAEL 33; Elexp Berg; Gte Erd 256.
     Persona. "Decuria, amartea, amar laguneko bilguma" Lar. "Gente: (c.) jendea, lagunak; hay mucha gente, lagun asko dago" Añ. "Ikhusi ditut lau lagun bidean, j'ai vu quatre personnes en route. Lan horren egiteko bi lagun aski dire, pour faire ce travail deux hommes suffisent. Ez nuen ezagutzen ene aldeko laguna, je ne connaissais pas l'homme qui était à mon côté" Dv. "Persona, individuo. Lagun asko etorri (V, G), venir mucha gente. (Desgraciadamente se usa mucho más la locución extraña jente andia o jende andia etorri y aun, lo que es peor jende asko)" A. "Erraiñu esaten da ere lagunak (kristauek) eguzki edo beste argitan egiten duten itzala" JMB (comunicación personal). "Ser humano, gente, persona. Erniora begiratuta, ezin antzeman arriak ala lagunak ziran" Gketx Loiola. "Persona. Amabost milla lagun kabitzen die belodromuan" Elexp Berg. "Habitante. Zenbat lagun bizi da zure errixan?" Ib. "Zenbat lagun ditu erri onek? (AN-5vill)" Gte Erd 256. Tr. Documentado desde principios del s. XIX, sobre todo en autores meridionales.
    Infernuko tokia eta ango lagunak nolakoak diran. Gco I 345. Ez omen due maiean jarri nai, amairu lagun badaude an. AA II 22. Entzun nituban zikinkerijaak ez [...] apartian isilik, ezbada ogetaz lagun asko neska, ta mutil egozan ezkaratz betian. fB Olg 111. Jan aldi bakotxean amabi lagun kabitzen zireala bertan. Izt C 136. Pergesera aldatu ziran eta emen ere lagun asko kristautu zituzten. Lard 509. Zezenak laja ditu / lau lagun elbarri. Xe 206. Jatorduan sei lagun batzen ziran beti, / aita, bera, andrea [...]. AB AmaE 291. Zergatikan ote doaz ainbeste lagun korrika bide aldera? Zer ikusgarri ote dago an? Apaol 123. Hamabortz, hamasei lagun baizik ez baititazke betan koka. HU Zez 118. Sartu ginean ontzi / baten [...] / bidean gaisotu zan / makina bat lagun. Azc PB 315.
    ( s. XX.) Sari billa etorriko diran danbolin-taldeak lau lagunekin osatu bear dira. EEs 1914, 103. Bere bekokiko izerdiaz irabazi bear zuan bederatzi lagunentzako ogia. JBDei 1919, 313. Seietan hogoi lagun behar ziren, [...] ez baitzen holako eztei bat ikusi behin ere. Barb Sup 45. --[Jaungoikoa eta Semea] bi lagun al dira? --Ez, jauna, ez, ezta lagun bat besterik. Bi izate, bi naimen eta adimen dittun Jauna. Inza Azalp 52. Erriko lagun guztijak juan ziran Jonen iortzira. "Everybody". Altuna 68. Emen eztago nire antzeko lagunik. "There is neither society". Ib. 83. Berrogeitamar lagun aski zituala zion atzera gerrari ekiteko. Or SCruz 51. Abiatu ginen beraz Cambotik zazpi lagun --hiru gizon eta lau andre--. JE Ber 7. Sasi-profeta asko azalduko dira ta lagun asko okerbiderako dituzte. Ir YKBiz 408. [Senarra eta emaztea] geroz eztira bi lagun, aragi bakar bat baizik. Ib. 347. Bi lagun abek, bere eginkizunak berealaxe utzi bitzate. EAEg 7-11-1936, 241. Gela ixilean lagun bakar bat: kurutzea. Iratz 100. Jantoki polita, lau lagunentzako maitxoekin. JAIraz Bizia 22. Ura an lertu izan bazan, bost eun lagun akatuko zituan gutxienez. Ugalde Iltz 15. Kaleetan ez ebillen ez, lagun andirik. Erkiag Arran 49. Lurrean lagun bi datzaz illik. Ainbat, zauriturik daroez osatetxera. Erkiag BatB 147. Erria oso aundia ez, amairu bat milla lagun. Anab Aprika 85. Ogei lagunen lanak egiten / dago makina bakarra. Basarri 132. Sei laguneko kuadrillak izaten giñan, mai batean jateko. BasoM 127. Zazpireun lagun bagiñan baña / bazan naiko janaria. Uzt Sas 271. [Txalupa] lagun bat eta auntz bat besterik artzeko ez zan gauza. "Una persona". Berron Kijote 222. Urrengoan ontzia ondo kairatuko zan, baiña lagun bat edo bi galduta. Etxabu Kontu 130s. Alta ba ziren zazpi lagun otoaren barnean: lau haur, senar emazteak eta gelaria. Etchebarne 116. Bosteun lagundik gora ziran guztira: fraille, ikasle, morroi... Gerrika 29. Iru edo lau lagun egur jartzeko. Albeniz 248. Bi lagunek ezagutu dituzte inork baino hobeki gure herri ondasunak: Azkuek eta Ormaetxeak. MIH 263. Gales hutsak [...] ez baitira 41.155 lagun baizik. Ib. 184.
    v. tbn. Aran SIgn 7. Arrantz 143. Ag Kr 22. Goñi 130. Kk Ab I 10. A Ardi 128. EusJok 47. Tx B 15. Lab EEguna 108. Ldi IL 152. SMitx Aranz 100. Izeta DirG 107. Txill Let 21. Salav 106. Zait Plat 112. Ataño TxanKan 261.
    azpiadiera-4.1
    Odeik, lenago aipatu degun Mari edo lagun-irudizko lurpetar jainkesarekin badu zer ikusirik.JMB ELG 85.
    azpiadiera-4.2
    Personaje (de novela). Cf. IPUIN-LAGUN.
    [Erkiagaren Arranegi liburuan] ez da [...] lagun bat baizik nabari: Lekeitio, atzo, gaurko eta betikoa. MEIG II 99. [Filmeko] gertakariaz luzaro mintzatzerik ez dago, hiru laguneko istorio laburra baita. MEIG I 169.
    azpisarrera-1
    LAGUN-ADISKIDE.
    a) Compañero amigo.
    Hunela erraiten deratzu zeure lagun adiskideak. Ax 323 (V 214;
    v. tbn. Bv AsL 136 bere lagun adiskide on batek).
    b) (Pl.). Compañeros y amigos.
    Badauzkagu liburuak, lagun-adiskideez gainera, gure ezjakina asebete dezaten. MEIG VII 28.
    azpisarrera-2
    LAGUNAK LAGUN. Como amigo(s) (?).
    Gogoeta hitsetarik urruntzeko hor zitunan pilota, dantzak, kantuak, beti jendekin, lagunak lagun. JEtchep 69. Ez da berexgorik. Denak berdin, bakotxa bere arrangurekin, lagunak lagun. Ib. 104. Lagunak lagun, uraxe bai lagun benetakoa! NEtx LBB 79.
    azpisarrera-3
    LAGUN-ALDRA. Grupo de gente.
    Lagun aldra andi baten erdijan Peru Makur gixajua estu ta larri. Kk Ab I 27. Ez al da Malentxo lagun-aldra orretan izketan datorrena? TAg Uzt 41. Orra or Teresa, erratsalde baten, bere gela zabalean lagun-aldra bategaz: batzuk mojak dira, beste batzuk ez. Onaind STeresa 61.
    azpisarrera-4
    LAGUN-ANDANA. Grupo de compañeros.
    Lagun andana batekin doalakotz, hok, oro bera idurikoak. JE Bur 207. Hor zutela hil, beste lagun andana batekin. Ardoy SFran 114.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Bere deputatu lagun andana batekin itzulia.HU Aurp 102.
    azpisarrera-5
    LAGUN HANDI.
    a) Gran amigo, muy amigo.
    Udarregi, geiegi / mintzatzen zera, / zere lagun aundiya / zatoz mantxatzera. AzpPr 56. Gaztetako lagun andiya. Kk Ab II 134. Marxek eta onen adiskide ta lagun andi zan Engelsek. Eguzk GizAuz 68. Buru-gogortxua izango zan, baiña lagun aundia eban Krispin. Bilbao IpuiB 138. Urte asko da, Zerbantes ori nere lagun aundia dana. "Grande amigo mío". Berron Kijote 83. Guziz hunen anaiak lagun handiak nintuen. Xa Odol 292. Nik lagun aunditzat neukan. Gerrika 125. An ere lagun aundiak genduzkan. Albeniz 55.
    v. tbn. Lagun a(u)ndi: Ag Kr 206. Tx B 99. Etxde JJ 80. SM Zirik 12. Gazt MusIx 57. Alzola Atalak 111. MMant 27. TxGarm BordaB 161.
    b) Gran tropa, gran compañía.
    [Santxo Garzisek] bilduz lagun handia, Abderram urrundu. Hb Esk 64.
    azpisarrera-6
    LAGUNAREN LAGUNA. Gentío, muchedumbre.
    Ango lagunaren laguna! [...] Kaigana jentez ganezka agiri zan. Erkiag Arran 36. Ikusmeneko zan [...] plaza nagusian batu zan lagunaren laguna. Ib. 40.
    azpisarrera-7
    LAGUN-AURREAN. Delante de la gente, en público.
    Etxian egonaz bildur; egunez naiz gabez, lagun-aurrian naiz bakarrik, beti-beti bildur. Kk Ab I 47. Koñatuak, lagun-aurrian, ori lako jazokunetan asarriaren beruak erazoten dauzan itzekaz Motrollo zematu eban: [...]. Ib. 42.
    azpisarrera-8
    LAGUN-BEHAR. Futuro compañero, futuro cónyuge.
    Zure lagun beharrak gorphutz ederra du. Hb Esk 178. Jakiten dugu [...] ezkontzerat doala. [...] Gure goresmenik bizienak [...] gazteari, haren lagun beharrari eta bien etxekoeri. Herr 18-12-1958, 2. Hortaz jada hitz hartia niz norbaitekin! --Norekin? --Ene lagun beharrarekin (edo ene emazte-gaiarekin). Larz Iru 140.
    azpisarrera-9
    LAGUN-BERRITU. "Lagun berritu zerate? (G-to), aur berrien bat ba-dezute?' Inza EsZarr 168.
    azpisarrera-10
    LAGUN-BERRIZTATZE. Renovación de miembros.
    Aldundiak izan eban lagun barriztate baten, aldun barriak olako lanen aurka agertu ziran. Etxabu Kontu 196.
    azpisarrera-11
    LAGUNEAN (SP, Arch ms. (ap. DRA)). "Bere lagunean, en sa compagnie" SP.
    azpisarrera-12
    LAGUN-EGILE (-lle Lar, Añ). "Acompañador" Lar y Añ.
    azpisarrera-13
    LAGUN EGIN (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Añ). Tr. Empleado por autores meridionales desde Lazarraga. Al Norte se documenta en Etcheberri de Sara. a) (Aux. trans. tripersonal). Acompañar, hacer compañía. "Tia gaixoik dago oian da lagun eittera joaten jako gure ama " Elexp Berg.
    Oi etsegino lagun deizut [='os acompañaré'] . Lazarraga 1172v. Eman diot [...] aditzera pena askorekin lagun egiten dizuela berak dadukanean senarraren faltaz. CartNav 139. Baldin batak bertzeren hitzkuntza aditzen ezbadu, errazkiago [...] elkharri lagun eginen diote bi abre mutuk. ES 392. Besteak [Gurutzearen ondoan] lagun egingo ezpazigoen ere. Lar SermAzc 54. Oriek guziak zure bizitzaren bazterrean geldituko diran gauzak dira; orietatik batek ere ez dizu lagun egiñen beste bizitzan. Mb IArg I 65. Erri batera misio egitera ninjoala, jaun [...] galant bati lagun egin bear zidala gogoak eman zion. Cb Eg II 164. Gura dozu juan infernura Pelaiori lagun egitera? Mg CO 168s. Emáteko emén zerúko deskánsu iduri bát, ta lagunitekó igáten zerúra. LE Matr2 81. Lagun egingo deutsut Zeure Bakartadean; lagun egin daizudan Zeruko glorian. Añ EL1 208. Eskandaloko bekatuan erortzea gerta diteke [...] lagun urkoari lagun egiten diozula bekatuan. AA III 554. Juaten dira mutill batzuk, arrebei lagun egiteko edo beste atxakijaren bategaz. JJMg BasEsc 109. Ama Birjiñak berak / lagun egin zigun [pelegrinaziyuan] . PE 110. Itzuli zan, Franziskori lagun egin onduan bere sorora. Bv AsL 151. Lagun egin eutsoen etxeraño. Kk Ab I 44. Arratsaldean aitari Tolosara lagun egin-bearra naiz. A Ardi 141. [Aingeru zaitzalleak] lagun egitten digute alde guzietara. Inza Azalp 43. Burubagaz soñubari lagun egitten eutson. Altuna 78. Milloe bat eulik [...] lagun egitten eutsela [astuari] . Otx 17. Bada-ezpada ere, bidean lagun egingo dizut, Martin. NEtx Antz 24. Bi orduan lagun egin zioten gorputzari kandelen argitan. Anab Poli 66. --Neuk ikusi bakarrik zagozana. --Ta lagun egitera zatozkidaz, ezta? Erkiag Arran 69. Gurasoak etzuten biotzik izan zijoazenei Vigoraiño lagun egiteko. NEtx LBB 33. Anaia etorri zan lagun egiten, anbulantzian bertan atzera juateko. Gerrika 143.
    v. tbn. Astar II 281. Echag 62. Lard 159. Apaol 95. Itz Azald 75. Ag G 232. Ldi BB 44. Ir YKBiz 149. Zait Sof 187. Or BM 44. Etxde JJ 49.     (Precedido de berba).
    Bide batez bakanderearenera ixan zan, zati baten areri berba-lagun egitten. Otx 138.
    b) (vEys). (Aux. trans. tripersonal). Ayudar. Harriet trae además: "Lagungitea, laguin [errata por lagungin?] (inusité), lagungiten, venir en aide, aider, secourir. Il n'e s'emploi que dans le sens de laguntzea". (Algunos de los ejs. pueden corresponder a la acepción anterior).
    Koprarik geienak nere burukoak dira. [...] Egia da Martin Beltz gizagajoak mesederik asko egiñik, lagun eginda batez ere [...] Aria edo Kopra andi aetan. GavS 6s. Eta lagun egidazu neure eriotzako larritasun ta agonian. Añ EL1 94. [Aita San Josepe] lagun egidazu [...] neure bizi guztiko obra, berba ta gauza guztiyetan. CatBus 57 (CatLlo 96 lagun egidazu). Makilleak ez beleuts Praisko, lagun egiñ, / oiñpeko arrietan artuko neban miñ. AB AmaE 229. Zeruko Aita, lagun / egidazu arren / zure bear naiz beti / ni oraiñ eta len. Xe 326. Nere otoitzak lagun egingo dizute. A Ardi 102s. Asko maite nau, / lagun egin daust askotan. Enb 201. Puska ezin altxarik / giñadela ari, / zeñek lagun egiña / izandu zan guri. Tx B III 132. Irri baiño obe zinute guri lagun-egin. Or Eus 53. Poema ontan gora zaitzadan / Ama! Lagun egidazu. SMitx Aranz 45. Zeure aur oni lagun egiten / etzaite asper sekula. Gand Elorri 128. Bere amak aurdunari erdi-egiten lagun egiten zionez [...]. Zait Plat 84. Gañeko jantzia [...] kentzen lagun egiten dio. Lab SuEm 174. Beartsuak beartsuari lagun egin bear ziok. Ataño TxanKan 202. Apaiz jaunak bakaziotan diran garaiean, elizan ango utsunean lagun egiten. BAyerbe 83. Gerra-barkuak etorri ziran / arei lagun egiteko. FEtxeb 24. Ez dirudi [adibideak] inolazko etimologiari lagun egiteko aipatuak izan direnik. MEIG VII 120.
    v. tbn. JJMg BasEsc 7. GMant Goi 52. Inza Azalp 41. Erkiag BatB 11. And AUzta 132. Etxba Ibilt 481. Olea 52. Onaind STeresa 37.
    Joxe Mari Lukainka / erruki dezagun / eta al dan guztiyan / egiñ berriz lagun. JanEd I 65.
    azpisarrera-14
    LAGUN EGINARAZI. Hacer acompañar.
    Topo egin zuten Zireneko gizon bat eta oni lagun egin erazi zioten Jesusen atzetik bere gurutzea eramateko. Inza Azalp 69.
    azpisarrera-15
    LAGUN-EGITE. Acción de acompañar.
    [...] lagun urkoari lagun egiten diozula bekatuan, lagun egite onekiñ, alabaña [...]. AA III 554 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
    azpisarrera-16
    LAGUN-EGUN. "Sábado en Labortano. La tradition, pág. 170. Berdeko" Garate Cont RIEV 1935, 351. Lo que aparece en realidad en el trabajo de M. Berdeco incluido en La Tradition au Pays Basque (Paris, 1899), 70, es: "en dialecte labourdin, lagun-bata, journée de la réunion ou des rendez-vous".
    azpisarrera-17
    LAGUNEKIKO. Sociable.
    Oso lagunekikoak erleak dirala uste izaten degu. Ldi Y 1933, 85.
    azpisarrera-18
    LAGUN-ESKE.
    a) (Adv.). Solicitando su participación.
    Gustijai, ba, txiki ta andi, lander ta aberats, oroi, diñogu, lagun eske ots eta dei egiten yake. (1919). ForuAB 159.
    Mendiko elurra lagun eske dago beti. (G-goi). EZBB II 61.
    b) (Sust.).
    Egonaldi ontan egin zion lagun-eskea Don Kijotek bere auzoko nekazari bati. "Solicitó don Quijote a un labrador vecino suyo". Berron Kijote 87.
    azpisarrera-19
    LAGUNEZKO (Adnom.).
    Bildu gaiten denak batera, / soñua alaia den aldera, / an billatuko degu / lagunazko aukera. Yanzi 70. Inguruetako bide-zidor guztiek lagunezko erreskadaz beterik ikustea. Akes Ipiñ 20.
    azpisarrera-20
    LAGUN GIRISTINO. Prójimo.
    Diru izateagatik neure lagun giristiñoa trunpatu dut. EZ Eliç 153 (v. tbn. 155 y 156).
    azpisarrera-21
    LAGUN-GURA.
    Inurria gino lagun gura. "Hasta la hormiga desea compañía". RS 81.
    azpisarrera-22
    LAGUNIK LAGUNENA (det.). El mejor amigo.
    Ondo dakizun legez zu zaitut lagunik lagunena ta maiterik maiteena. Ag AL 155s. Gaztetxo, zure lagunik lagunena erriko apaizak izan bear du. MAtx Gazt 94.
    azpisarrera-23
    LAGUN MIN. Amigo íntimo, gran amigo. v. LAGUN HANDI.
    Leen-ikustaldiz egin bait-ziran [...] lagun min. Markiegi (in Ldi IL 11). Bere lagun miñ Anbrosio ikasleak. "Aquel gran su amigo Ambrosio". Berron Kijote 133.
    azpisarrera-24
    LAGUN-OSTE. Comparsa.
    Plaza Berrian nolanaiko jaiak egiten zituzten; [...] lagunoste edo konparsa politak ere bai. Anab Don 40.
    azpisarrera-25
    LAGUN-PILA, LAGUN-PILO. Montón de gente.
    Kaixaganeko ori ikusteko bildu zan lagun pilloa. Erkiag Arran 36. Bereala, lagun-pilla aundia bildu zan. Anab Poli 94. Irungo mutil batek kontau eban bein lagun-pillo baten aurrean. Alzola Atalak 149.
    azpisarrera-26
    LAGUN PROJIMO (Añ, H (l. prox-)). Prójimo. v. LAGUN HURKO, KIRISTI-LAGUN, KRISTAU-LAGUN.
    Gure lagun proximoaren beharrak hala galdetzen duenean. Ch I 15, 1. Zaude ixillik [...] baldiñ zure ixiltasunak ez badio ez zuri, ez lagun proximoari kalterik ekhartzen. He Gudu 149 (131 bertzeentzat). Maitatzen ere dut nere lagun projimoa, nere burua bezala. Añ CatAN 73. Lagun proximoaren jasan gaitzak jasaitea. MarIl 32. San Xabier guzia lagun proximoarentzat zen. Jaur 388. Maitatzea gure lagun projimoa. Ag Serm 201.
    v. tbn. Gco II 66. Etch 664 (-ü-). Ur MarIl 100. Legaz 7. CatUlz 7. L. proximo: OA 62. Brtc 207. Gco I 436. CatB 54. CatLuz 22. JesBih 409. L. proximu: Añ EL2 246.
    azpisarrera-27
    LAGUN-SALDO. Grupo de compañeros; grupo de gente. "Lagun-xaldo batekin zirenean etziteela txutxokan ihũ eki ari (S), que cuando estuviesen en un grupo de personas no se pusiesen a cuchichear con nadie" A (s.v. txutxokan). v. LAGUN-TALDE.
    --Kristiek nola igaraiteko die gorozüma? --[...]; lagün saldoer ihesi. Bp II 42. Gure lagun saldo ederra. Larre ArtzainE 172.
    azpisarrera-28
    LAGUN-TALDE. Cuadrilla, pandilla; compañía, grupo de gente.
    Kondeak pensatu zuen lagun-talde andi bat berekiñ artu, eta eizera irtetea. Arr GB 101. Jenobeban beor eder apañ baten gañean jarri eta laguntalde zoragarri baten erdian guziak beren etxerontz joan ziran. Ib. 9. Jesusen Konpañia edo Laguntaldea. Goenaga S. Inazio 45 (ap. DRA ). Gudari-lagun-taldeak bildu ditu. Zait Sof 116. [Erregeren semeak] zegokion bezela, laguntalde eroso bat bildu ta aruztu zan. EG 1956 (7-8), 42. Laguntalde aundiak eldu ziran, bolantak, basanderiak eta jigantiak. Etxde JJ 173. Mariaren laguntaldeetan eta Ekintza Katoliko-taldeetan dauden neska-mutil jator. MAtx Gazt 12. Orra izaroz bakar / dabillen onen lagun-taldea. "Mas mira las compañas de la que va por ínsulas extrañas". Gazt MusIx 187. Gau baten, alai, mai-inguruko / batu da lagun taldea / ta [...] / egin apari-legea. NEtx LBB 290. Eskatzen diot nere lagun-taldearen eta neronen izenean [...]. "En nombre de toda esta compañía". Berron Kijote 148. Amaiketakoa egiten dago bere lagun-taldearekin. TxGarm BordaB 100.
    v. tbn. Osk Kurl 139. Erkiag BatB 159. Etxabu Kontu 178. Zendoia 61. Insausti 21.
    azpisarrera-29
    LAGUN HURKO (V, G; Lar, Añ, Izt). Ref.:A; ZestErret. Prójimo. v. LAGUN PROJIMO.
    Maita dezagun [...] geren lagun urkoa. Mb IArg I 380. Ez dezu gutiziatuko lagun urkoaren emaztea. Ub 27. Biotzezko maitetasun egiazko bat neure projimu edo lagun urkoari. Añ LoraS 175. Gure lagun urko edo proximoaren egiazko amoriarekin. Gco II 1. Zure izenean amatzen ditut nere lagun urko guziak. AA I 464. Nork bere lagun urko, gaiztakeria artan kutsutua, il zezala. Lard 103. Izketa pranko ibilli dute / lagun urkuen kaltera. EusJok 124. Lagun urkoaren baituraz erantzun bearra bere gain daukaten nekazariak. "Responsable solidario personal del deudor". EAEg 6-3-1937, 1219. Lagun urkoa norbera langoa zala uste eudielako. Akes Ipiñ 35. Lagun urkoaren bizia arriskuan ipintea. Erkiag BatB 195. Lagun urkoaren izerdiz aberasten dakiena. Zait Plat 5. Bertsotarako erreztasun au ere [...], lagun urkoaren onerako erabilli dit. Ataño TxanKan 22. Lagun urkoa maite ez bada / zelan bizi gu, anaiak? FEtxeb 168. Maiz aski gure poesiaren lagun hurko den gure metafisika. MIH 386.
    v. tbn. Cb CatV 45. CatBurg 7. Ur Mt 5, 43. Aran SIgn 108. Legaz 6. Bv AsL 112. Arr May 65. Itz Azald 79. Ag Kr 201. Ayerb EEs 1912, 178. ArgiDL 110. KIkG 56. Inza Azalp 148. Altuna 56. Enb 203. Otx 73. Mde HaurB 47. Munita 29. Or Aitork 66. Etxde JJ 178. MAtx Gazt 78. Arti MaldanB 233. BEnb NereA 89. Vill Jaink 95. Gazt MusIx 146. Lab SuEm 191. Uzt Noiz 25. BAyerbe 61. Insausti 123.
    azpisarrera-30
    LAGUN ZAHAR (V-gip), LAGUNTZAR. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Amigo íntimo, viejo amigo. "Amen da Patxi, nere lagun zarra, falta zana gaurko jardunetarako!" Etxba Eib. "Amigo íntimo. Lagunzarrak izen arren idea diferentetakuak die. Aspaldiko laguna, besterik gabe, ere bai. Enok ezautzen? [...] Bai gizona, gu lagunzarrak gaittuk" Elexp Berg. Tr. Emplean laguntzar Otxolua y Erkiaga.
    Ez kasoik egiñ orri [...]. Biyak konponduko gera! Ala laun zarra! Alz STFer 140. Antxiñetako lagun zar maitegarria. Ag AL 105. Antxiñeko aizkide ta lagun zarrak ixan balitzaz lez. Kk Ab I 103. Etzat aztuko / lagun zar batek esana: [...]. Tx B I 237. Aspaldiko lagun zaharra. Etxde JJ 147. Lagun zar ona egoan gure Bixente! Gero trabeneruak jende burutsuak direala entzungo dogu gero! Bilbao IpuiB 160. Laguntzarrak agurtu guraz. Erkiag Arran 181. Txikitako bere adiskide ta laguntzarrari. Erkiag BatB 176. Bere lagunzar jakintsu baten laguntza izan ez balu [...]. "De un sabio grande amigo suyo". Berron Kijote 169. Lendabiziko agurtzen ditut / lagun zar Donostikoak. Uzt EBT 22. Eskari auxe egin didate / nere lagun zar batzuak. MMant 41. Ez al da mingarri / gu bi lagun zaarri / bizi onek jartzea / ainbat mugarri? Zendoia 47. Bila etorria da, lagun zaharrak baitira. MEIG I 163.
    v. tbn. EusJok 146. Jaukol Biozk 72. Yanzi 87. Or Eus 229. Lek EunD 45. Alz Ram 97. EA OlBe 31. JAIraz Bizia 63. SM Zirik 96. Matx Gazt 16. Alzola Atalak 89.
    azpisarrerakoSense-30.1
    (Como vocativo).
    Egia esan dozu Manu, lagun zarra. AB AmaE 226. --Zer dakazu? --Gutxi; gauza gutxi, lagun zarra. Iraola 134. Kaixo lagun zarra! Zer berri! Ag G 375. Ea, lagun zar; edatsi ipuin ori. A Ardi 129. Nereak egin du, lagun zarra. Ib. 90. Ut, ut, ut, laguntzarra! --erantzun eutsan Bertoldak. "Eh, fratello". Otx 72. Kaxo, lagun zar! NEtx Antz 146. Kaxo, lagun zarrak! Lab SuEm 203.
    v. tbn. Bilbao IpuiB 240. Basarri 39. Lagun zaharra: Alz STFer 138. Enb 176. Olea 158.
    azpiadiera-1.1
    Zatorz, ba, zorionez, / lagun zar ori.Enb 209. Zer egiten dezu or, / lagun zar Txirrita? Basarri in Tx B 224. Nere lagun zarra, ikusten diat [...]. Alz Ram 97. Agur Patxi, lagun zar nekatua. NEtx Antz 103. Atsekabe bat eman didazu, / nere lagun zar maitea. Lazkano in Mattin 130. Lagun zar maite, [...]. Basarri 33.
    azpisarrerakoSense-30.2
    (Lagun xahar, con palat. expresiva).
    Inguru xamarreko baserri batean lagun xar bat banin. Ataño TxanKan 201.
    azpisarrera-31
    LLAGUN. "(L-côte), compañero. Se usa para llamar a alguien a voces" A.

    lagun

    lagun
    << labur 0 / 0 laketu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper