OEH - Bilaketa

377 emaitza hotz bilaketarentzat

Sarrera buruan (54)


Sarrera osoan (323)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
labur.
tradizioa
Tr. General en todas las épocas y dialectos, aunque su uso es algo menos frecuente en la tradición suletina (cf. llabur ). La forma mejor documentada en los textos es labur . La var. laur se encuentra en un documento del s. XII, y lagur en un texto baztanés del s. XVIII (FamInst 799), en Dithurbide (132) y en Yanzi (111). Abur , que aparece en SMSerm (190), se trata sin duda de errata (cf. laburtzia en el mismo texto, 192). En DFrec hay 177 ejs. de labur .
Onom.: Xemen laburra. (1072) Arzam 309. Sanz laurra. (1100) Ib. 309. Miguel Sanchiz laburra. (13669 Ib. 309.
sense-1
I. (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V, G, AN-larr-5vill-egüés-erro-ilzarb-olza, L-côte-sar, BN-mix-arb-baig-lab, Sal, S, R; Mic 6r, SP, Urt I 501, Ht VocGr 308, VP 52v, Lar, Añ, VocBN , Dv, H, VocB ), lagur (V-ple, AN-gip-5vill), laur (AN-larr, B, BN-ad) Ref.: Bon-Ond 154; A (labur, lagur, laur); Lh; Etxba Eib; Holmer ApuntV 31; EAEL 211 .
Corto, breve (ref. tanto a la longitud como a la duración). "Corta, cosa" Mic 6r. "Court, [...], bref" SP. "Breve, corto" Lar. "Guadijeño, ukabizi labur bat " Ib. "(Está muy) abreviado, [...], txit dago labur " Ib. "Braquilogía, locución breve, hizketa laburra " Ib. "Cronicón, erago laburra " Ib. "Rabanero, vestido rabanero, soñeko laburra " Ib. "Rabicorto, buztan laburra, atzeki laburra " Ib. "Atajo, bide [...] laburra " . "Demasiado [...] corto, [...] laburregia " Ib. " Makhila laburra, bâton court" Dv. " Laburreko, qui appartient à ce qui est court, bref. Denbora laburreko naiz hemen, je suis ici pour peu de temps, pour un temps court" Ib. "1. court, qui a peu de longueur. Ile, soineko, zurubi, buztan... laburra, cheveux, vêtément, échelle, queue... court. Biderik luzena batzuetan da laburrena, le chemin le plus long est parfois le plus court. Bide laburrez ioaitea, aller par chemin de traverse, couper au plus court. [...]. 2. court, qui a peu de durée. Neguko egun laburrak, les courtes journées d'hiver. [...]. Hobe da ahalge laburra, ezen ez urriki luzea, il est mieux une courte honte qu'un long repentir (Prov.)" H. " Ez da laburra nik artu doran zeregiña " Etxba Eib. v. llabur, motz. Cf. DENBORA LABUR, DENBORA LABURRE(T)AN, DENBORA LABURREZ. Tr. Documentado en la literatura desde el s. XVI, es de uso gral. aunque escaso entre los suletinos. Su uso parece ser más frecuente referido a la duración que a la longitud.
Heben labur bizia da. E 89. Urteko egunik laburrena. Cal a, 8v. Denborá labur [da] [...] hemendik harát. 1 Cor 7, 29 (He, TB labur, Dv, Ol, Ker, IBk laburra; BiblE epea laburtu ). Guzurrak buztana labur. RS 59 ( RG A 61 labur ). Pena labur baten ordain hagitz luzeagoak. EZ Man I 24. Denboran izan baziren ere labur, ordea bekhatu egiteko gogoan [...] izan baitziren luze. Ax 462 (V 300). [Denbora] edirenen dugu, deus guti dela, mehar dela eta labur. Ib. 155 (V 102). Oina doituz bezala / mehar'eta laburra. O Po 38. O zein labur [...] diren munduko plazer guziak! SP Imit III 12, 4 (Ch, Ol, Pi labur, Mst, Ip llabür, Pi laburrago ). Obra labur eta eder hau. (In Ch pról. ). Othoitz labur, ordean bizi bat. He Gudu 122. Amets labur atsegindun bat. Mb IArg I 285. Barreneko naigabe ta kezka txiki-laburrak. Ib. 109. Or arturikako atsegin labur ta gusto loi. Cb Eg II 147. Hedatzen dute, arte laburrez, gure errelijione saindua alde guzietarat. Lg II 299s. Oraindaño esan danaren bilgura laburra. Ub 66. Beldurrak atera zion itz labur au. Mg CC 138. Juduen bekatua zan denpora laburrekoa. Ib. 244. Zagoze an asti labur baten. LoraS 132. Zor nizun [...] liburu onen eskintza edo presente labur au. VMg VII. Injuria labur bat ezin sufrituko dezu. Gco I 443. Lau anka luze ditu, / bi laburraguak, / gaztaiña koloreko / ardi menenuak. FrantzesB I 81. Liburu onek dituzan gauzeen barri laburra. Zav RIEV 1909, 39. Zeru zabalak eurak [dira] [...] labur-estuak, nire etse ziloan. EL2 174s. Oraino denbora labur bat eta ikhusiko nauzue. Jaur 173. Ezin ondo moldatuz ari zan bitarte labur artan. Izt C 252. Sarritan esateko erregu laburra. Ur MarIl 11. Munduko izaitia / izanen da labur. Bordel 199. Janzi labur beso gabeko, zati bat bularrera eta bestea bizkarrera erortzen zitzaiona. Lard 84. Ephe laburra uzten diozula lurrari galdu duen gozo motaren berritzekotzat. Dv Lab 82. Soineko labur bat dakarre. Laph 95. [Zuri] eskañi liburutxo au [...] Franziskoren bizitza labur au. Bv AsL 15. Alabaña denbora añ laburrean santu egiñ nitekean. Arr May 33. Denbora laburraren epean hiltzera noa. Ib. 101. Han egotu zen denbora laburrean. Jnn SBi 155. Erreboteko jokoan [...] askotan jo ttiki eta labur batek [...] balio du jorik handienak baino gehiago. Zby RIEV 1908, 88. Hilen orroitzapena hain duzu laburra. HU Aurp 149. Minututxua ta ordu laburra. Azc PB 353. [Apostoloek] egin eben irakatsi labur au [Kredoa edo Sinisgeia] . Itz Azald 19.
(s. XX) Begi ederrak baizituen, erneak, ilea labur. JE Bur 15. Egun labur auetan ezpada ere, nere ondoren [...] arimazain izatea nai nuke. A Ardi 91. Ulertu eben zelan atondu zan ain aldi laburrian. Kk Ab I 76. Ipui labur alaiak. Muj PAm 7. Itzaldi labur, xamur ta goratuari, txalo ugari jo genizkion. Ib. 10. Beharri xut, buztan labur. Ox 87. Zapel hegal labur bat burian. Zub 25. Arma luzien gisa laburrak / kanpotik ekartzen dabiltz. MendaroTx 144. Karrika labur batzu. JE Ber 78. Bizarra labur, ta / gizon-ustea / luze-luzea. Ldi UO 39. Yuduen artean etzan diosala gure artean bezain laburra. Ir YKBiz 262n. [Amonak] gerria mako, saiets bat labur, / sudurra soilik luzea. Or Eus 88. Aldi laburrean asko larregi aberastuten dira. Eguzk GizAuz 59. Zailu, labur, giar, indartsu zerabiltzkin ukaldiak. TAg Uzt 234. Itxasketa luzean eta itxasketa laburrean [...] jarduten. "Cabotaje" . EAEg 15-1-1937, 810. Handik denbora labur baten buruan. Lf Murtuts 36. Kate labur bat zintzilik. Mde Pr 113. Ergai (une) labur bat zalantzan egon nintzen. Ib. 115. Denbora labur batentzat eskolan utzi behar bahaut ere. Mde HaurB 56. Bi ahapaldi labur baiñan kementsu auetan. Etxde JJ 239. Gutun labur au ematea erabaki dut. Txill Let 35. Pentsaera labur aiek. Ib. 116. Eskari labur bat. NEtx Antz 153. Lurreko urte labur auetan / ainbat naigabe ta pena. Basarri 167. Alde guzietarik mendiak. Eta bixta labur. JEtchep 16. Eguna egin / zaigu oso labur. Uzt EBT 88. Ixilune labur baten ostean. Osk Kurl 118. Indarrak beruntz eta pausua oso labur. BEnb NereA 233. Pariserat heltzeko etzuen hartua bide laburrena. Ardoy SFran 98. Ez gendun denpora asko egin Toledon. Goiz labur bat bakarrik. Alzola Atalak 71. Andik denbora laburrera berriro aurrari lenagoko premi berbera sortu zitzaion. NEtx LBB 180. Jaunak, hoien egiten, du eman denbora laburra. Xa Odol 339. Geure mundu laburrean. FEtxeb 147. Bearbada guda au laburra izango dek. AZink 56. Treinaren tutako labur samina. Larre ArtzainE 94. Hiztegi ortografiko labur bat. MIH 100. Film labur honetan aurkitu dut azkenik iturria. MEIG I 171.

v. tbn. Volt 253. Bela 31. Tt Onsa 17. Gç 167. Bp I 145 (-ü-). ES 138. OA 134. Urqz 12. Lar SAgust 3. Mih 18. CatLan 158 (-ü-). Brtc 93. DurPl 83. LE Ong 75v. Dh 201. fB Ic I 79. CrIc 151. JJMg BasEsc 59. CatLlo 86. Echag 85. JesBih 447. It Fab 69. CatBus 39. Gy 128. Hb Esk 220. BBatzarN 225. Aran SIgn II. CatS 128 (-ü-). Oxald in AstLas 74. Elzb Po 211. Legaz 65. AB AmaE 300. Sor Bar 31. Elsb Fram VI. Lap 9 (V 7). Noe 18. Arb Igand 12. Moc Damu 35. CatJauf 94. Ag Kr 54. Echta Jos 44. Urruz Zer 64. ArgiDL 133. Barb Sup 173. Inza Azalp 106. Mok 5. Alz Ram 88. Enb 152. Tx B II 94. Etcham 174. Otx 73. JMB ELG 3. ABar Goi 73. EA OlBe 69. Zait Sof 122. SMitx Aranz 173. Lek SClar 103. Zerb Azk 107. Bilbao IpuiB 70. Arti Ipuin 66. And AUzta 40. Gand Elorri 193. Vill Jaink 111. Izeta DirG 11. Erkiag BatB 50. Gazt MusIx 131. Ibiñ Virgil 95. Etxba Ibilt 482. Berron Kijote 56. Etxabu Kontu 220. Onaind STeresa 126.
azpiadiera-1.1.1
(H).
Pocos (años, días, horas...).
Zure urte laburrak gaztetxoen artean ipintzen zaituzte. VMg I. Geren egun laburretan ere ikusi izan degu argiro. Izt C 154. Jauna ibili zan muthil keta / egun laburrez bildu baitzuen lankide saldo bat. Ox 69. Nork uste egun laburrez zedin burubildu [aza]? "Rápidamente" . Or Eus 273. [Zerbitzari] ez dute zenbeit urte laburrez baizik ikusiko gehiago Euskalzaleek beren bilkuretan. Zerb Azk 70. Zenbat aldakuntza ordu laburretan. Erkiag BatB 114. Ikusi ditu egun laburrean buruan bear-izana, bakartadea, gose ta egarria. Ib. 120. Bañan emengo egun laburrak / neretzat errematea. Auspoa 39, 112. Ez eban osasunik euki, bizi izan zan urte laburretan. Alzola Atalak 42. Hango ene egun laburregietan. Larre ArtzainE 225.
v. tbn. Prop 1876-77, 61. Elsb Fram 65. HU Zez 81. Zby RIEV 1909, 109. JE Bur 56.
azpiadiera-1.1.2
Pocas (palabras). Cf. HITZ LABURRETAN, HITZ LABURREZ.
Itz labur batzuek [...], andereñoa ta zalduna zuei aurkezteko. Ldi IL 154.
azpiadiera-1.1.3
" Hedea labur idukitzea ou ematea, serrer le frein à quelqu'un" Dv. v. infra LABURRETIK EDUKI.
Bañan are gehiago Iaunaren podorea / miretsiren du idukiz hari labur hedea. EZ Man I 69.
azpiadiera-1.1.4
Pequeño, diminuto; pequeño, reducido (ref. al tamaño, a la extensión, a la cantidad...).
Kantidade txikia edo guziz laburra hoostu. OA 163. Dagiogun gustu labur au. Lar SermAzc 49. Kristo Jaunaren erresuma lurreko erresum laburren gisakoa. Mb IArg I 341. Salduteko merkatari gitxi, Euskal Errijak Kanpo laburrak. fB Ic I VI. Probinzia labur au [...] doatsueraz ondo betea [da] . 'Diminuta' . Izt C 25. Ezin bildu ere leikeala toki ain labur eta arritsuan. Ib. 31. Bizkaiko erritxu baten karlista-tropa labur bat dago. Kk Ab II 146. Laburra erreziua. MendaroTx 61. Kutxatilla laburrean gizon andienaren [errautsa] [...] dakarte. 'Pequeña' . Zait Sof 31. Pozarentzat [...] leku labur bat daukan / gure bizitza zarpilla bezela. Gand Elorri 30. Mundu au ain da laburra eta / bizi gerade lau lagun. Lizaso ( in Uzt Noiz 100 ). Labur-meharrak [dira] gure Gipuzkoako lurrak. MEIG IX 151.
azpiadiera-1.1.5
Breve (ref. a la sílaba o a la vocal).
Gure izkuntzan elezati batzuk luze, besteak labur. Or Aitork 327. Zortzi elezatiko neurtitz onek aldi luze ta labur biz batean ditu; beraz, lau labur [...] bigarrena [...] zortzigarrena luze. Ib. 332. Lena labur bada ta bigarrena luze. Ib. 332. Daktiloaren bi ta irugarren silabak laburrak bait-dira. Lek SClar 126.
azpiadiera-1.1.6
Bajo (ref. a la estatura).
Danak kantetan eben bizi bedi Anton! / Laburra izan arren dalako gizon on. AB AmaE 301. Parregarria zan Moxolo Potolo. Laburra, zabalotea, beso ta isterrez oso lodia. Ag G 170. Txurruka baño zarragua ta / laburra ta ariñagua. EusJok 32. Mediterranetar enda labur bat. Mde Pr 221.
azpiadiera-1.1.7
Corta (edad).
Bere edade laburrak agintzen zion eran. Arr May 200.
azpiadiera-1.1.8
" Beso laburra du, il a le bras court, il a peu de pouvoir, d'influence" H.
azpiadiera-1.1.9
(Tiempo) próximo, inmediato.
Lenaldi luzea, ots, eun urtez len [...]. Lenaldi laburra, adibidez, amar egun aurretik. "Breve autem praeteritum" . Or Aitork 318. Geroaldi laburra amar egun gero. Ib. 318.
azpiadiera-1.1.10
Langileak, parkeko bidea labur-kausaz hartzen zutenak. Mde Pr 152.
azpiadiera-1.2
2. (Sal, R ap. A; SP, Lar, H). Avaro, roñoso, ruin, mezquino. "Chiche" SP. " Ain aberats izateko, eskua labur du " Lar (s.v. para ser tan ). "Il se prend pour illibéral, peu généreux, avare, chiche, etc..." H (que cita a Mihura y Añibarro). "Ruin, de acciones bajas" A. v. ESKU LABUR.
Zerren aita neben guztiz gogorra, / senideak labur, ama leorra. Lazarraga B15, 1181v. Ez duzu hanitz ezagutzen zer duen merezi zerbitzatzen duzun nausiak, haren alderat labur izan nahi baduzu. Mih 112. Lurreko erregeak beti zerbait itxiten dabe, sartzen dirian ostatuan; etzara zu aek baxen laburrago izango. EL1 165. Jaungoikuaren eskua etzela aiekin izango labur. Bv AsL 143.
azpiadiera-1.3
3. (Lar, , Dv, H).
Conciso, breve (ref. a la forma de expresión); lacónico, parco (en palabras). "Lacónico", "sucinto" Lar, . "Conciso" Lar. "Succint, [...]. Labur da bere solasetan, il est succint dans ses paroles" Dv. "Court, bref. Entzun nazazue, labur izango naiz, écoutez-moi, je veux être bref" H. Cf. HITZ LABURREKO.
Zure Señoria[k] aurkituko nau labur hizketan. Volt 244. Labur izatearren aitatzen ez diran beste asko. Aran SIgn 22. Gogoeta bakotxari bere lekua eratxikitzen dako, lumatik erortzera utzi baino lehen. Labur aireño bat othe duenez bizkitartean? Haria mehetto? JE Bur 159. Ba-da otoitz bat, itzez laburra, baño ontasunez guztiz aberatsa. Inza Azalp 129. Elbarrendarren jatorrikoa, / mihiz labur, luze egitez. "Corta en palabras" . Or Eus 412. Estiloari gatxizkiola [...] ez da edatzallea, [...]. Laburra, trinkoa baizik. Lek SClar 121. Labur izango naiz irakur dezan [eskutitza] . Txill Let 46. Euskaldun erara itzetan laburra. Zait ( in MEIG III 108 ). Idazkera labur estuan osotua dagola. Onaind STeresa 101. Hizkera zailu, labur, biziago bat. MIH 261. Euskara labur, trinko eta landuan. MEIG III 76.
azpiadiera-1.4
4. (Lar, , Dv, H).
Corto, escaso, insuficiente; corto, pobre; corto, defectuoso (ref. a habilidades, aptitudes ...). "Corto" Lar, . "(A la vejez) aladares de pez, agureak kiskur, zentzua labur " Ib. "(Eso viene) corto, labur, eskas dator hori " Ib. "Escaso" . " Bixta laburra, vue basse" Dv. "Au fig., court, qui a peu d'étendue en ses facultés. Adimendu laburra duenak ere adi dezake, même quelqu'un qui a une courte intelligence peut le comprendre" H.
Ez lizateke euskara hain labur, eskas eta ez hertsi, nola munduak uste baitu. Ax 19 (V 10). Idiak hatsa labur diela. Mong 595. Eskuara hain erromes eta moldegaitz, nola eremuz baita eskas eta labur. ES 193. Laidorik handiena baita, izpirituz labur eta eskas dela deitzea. Ib. 119. Juizio temerarioa da [...] fundamentu labur eta bastantea bage. OA 168. Gure spirituko bixta xoill da laburra eta flakoa. Ch I 3, 1 (Leon labur; SP guti dakusa, Mst, Ip aphür ikhusten dü, Ol gutxitxo dakuste, Pi gitxitxo ikusten dabe). Izan arren bere gauza laburra, Erregiña guztien Erreginentzat, da beragaz neure biotza. Urqz 3s. Beren begi lausoakin, beren ikuskera labur gereizatuakin. Lar SAgust 12. Ganadu guzien moldanzan ta gañerako bere egiteko guzietan labur eta eskas andre beraren eskuak. Mb IArg I 181. Badakust, Jauna, nere amoria laburra dala. Cb Eg II 49. Lurreko on izate edo interes labur bategatik. Mg CC 233. Lotsatu zan kristau fede laburreko ura. Ib. 240. Epela [da] [...] nire sinistea ta laburra nire prestaerea. LoraS 82. Geroago ta laburragoa zan astoaren ebillera edo pausoa. VMg 62. Interes labur bat aurreratzeagatik, gure Jaungoikoa despreziatu. Gco II 9. Ez da batere laburragoa beraren [Jaungoikoaren] Jakiundea. AA III 314. Izpiritu laburra izanen bada ere, bainan xede ona ta bihotz zuzena. Dh 94. Geure adilia edo entendimentuba berez laburra dana, zeruko misterijuak ezaututeko. fB Ic I 5. Nortzuk dira Espirituz pobreak? Onra ta aberastasunik laburrenetan bere biotza erasten ez dabeenak. CatBus 38s. Agiraka egin eutsan bere itxaropen laburragaitik. Ur MarIl 73. Neurez ez daukat idurimenik, / laburra dot etorria. AB AmaE 194. Egiten zion serbitzu laburra. Arr May 71. Guziz zentzugabea naiz [...] ezagutzen det nere zentzu laburra. Ib. 100. Birjiña guziz santak berari zitzaion begiramentu laburra. Ib. 108. Belauna eukiten dau larri, / ikuste labur / lepoa makur. Azc PB 285. Geure altasun eta ezaupera laburraren gañetik dagozan ezkutapenak. Itz Azald 26.
( s. XX) Jakituri laburra iñoren aurrean erakusteko [lotsea] . Ag Kr 40. Adimenduak gauzen harat-hunataz eman dezakedan ohartze laburra. JE Bur 41. Ene lagunak zahartu ni bezala; / petik gora labur gure ahala. Ox 27. Adimen laburra ta motela daben askok eskolia ikasten dabe. Kk Ab II 80. Bata ankaz luze baiña beste ez buruz labur. "Corto de ingenio" . Or Eus 29. Ez nuan uste zendukanikan / ain begi-bixta laburra. Olea ( in Auspoa 39, 139 ). Ikuste labur eta motxekoa izan oi dela [jakintsua] . Vill Jaink 35. Hobe duk berehala eriarekin buruz buru ezartzea... Horren hatsa labur baituk. Larz Senper 122. [Aita] berriz beti hementxe dago / dirudun gogo-laburra. Mattin ( in Xa EzinB 132 ). Nere euskal jakite laburraren neurriko irakurgai asko aurkitzen ditut. MIH 152. Ez da hau merezimendu laburra. MEIG I 198.

v. tbn. Harb 449. Arz 55. Acto 71. Urqz 21. JJMg BasEsc III. CatLlo 86. Dv Lab 309. Prop 1877, 402. Lap 7 (V 6). Inza Azalp 113. Arti Ipuin 55.
azpiadiera-1.4.1
(H).
Corto, escaso, poco abundante (ref. a cosas materiales: comidas, riquezas...). "Court, insuffisant. [...]. Diruz labur naiz, je suis court d'argent" H (que cita el ej. de Aguirre de Asteasu).
Agitz txar laburrak dira lenbizian ark [merkatariak] egiten dituen irabanzak eta oriek bezain labur-txarrak urrengo ta beste guziak. Mb IArg I 80. Sazerdote iaun onek beti dote laburra opa eutsan. Cb EBO 43. Gatzamalle gaixuak darua nekerik gogor ta gogaitgarrijena ta irabazterik laburrena. Mg PAb 125. Jaatekua laburra, lo gitxi ta bildurrezkua. Mg CO 94. Emen, Euskaldunen errietan, non etxe edo aziendak laburrak diran. AA CCErac 213. Larreko auntzak eznea labur. Ag G 323. Euskotasunaren aldeko eguneko xentimoa dalarik sari laburrena. Ldi IL 144. Illeroko alogera laburra da. ABar Goi 29. Apari labur bat egin. Etxde JJ 152. Gure alogera benetan laburra zen. Arti Ipuin 23. Hamar orenetan apairua, labur eta ez ona. Ardoy SFran 88. Benta-kutsuzko afari labur ura laburtu zuan. "Limitada" . Berron Kijote 49.
azpiadiera-1.4.2
Corto, disminuido, rebajado.
Janedan bestelakoak saldutzen [dituzte] [...] legeko neurria baño laburragoan. Mg CC 174. Dendera saldu erosijetan edo irabazte geiegijak edo neurri laburragaz gauzaak emoten ditubenak. Mg CO 257. Begira [...] gauza txarra, ontzat, [...], pisu laburra, betetzat emon dozunez. EL1 136s. Pisuan ta neurrian gazago ta laburrago emon. EL2 151. [Pekatu egiten dabe] gauzak [...] pisu eta neurri laburrakaz salduten dituezanak. Itz Azald 105.
azpiadiera-1.4.2.1
Ikatzak prezio laburrean. Mg CC 115.
azpiadiera-1.4.2.2
Humilde, moderado.
Ez zuk uste dezun ori, auxe, nere iritzi laburrean erantzungo lioke. A Ardi 74n. Ezer eskatzeko daukagun esku laburra. Inza Azalp 127. Betidanik, eskale labur [zuaitza] , emale eder. Ldi BB 98.
azpiadiera-1.5
5. (L-côte-ain ap. A; SP, Dv, H). " Gizon laburra, homme prompt, colèreux" SP. " Gizon laburra, homme de caractère bref" Dv. "Court, peu patient, caractère peu accommodant. Gizon laburra, homme qui promptement s'inquiète" H. "Impaciente" A.
azpiadiera-1.6
6. Leve, ligero.
Ez da bekatu laburragoa komunio gaizto baten bidez eramatea Jesu-Kristo ber bera. Mg CC 248. Serbitzari batek obligaziño laburraguak dituz ugazaba edo etxeko andriak baño. Mg CO 19. Jaungoiko guztiz ona! [...] Lege guztiz laburra ta arina emon [deuskuzu] . fB Ic II 282. Neuk aurreratutako guztiak [...] izango dira naikoa nire aitamak daukiezan premiña laburrai arpegi emoteko. Ag Kr 159. Zuengana joateko bideak itxita! Ezta laburra egoera au! NEtx LBB 80.
azpiadiera-1.7
7. (Uso sust., precedido de gen.). Brevedad, cortedad.
Pazkoz urkagei duenak, garizumaren laburrez ditu penak. '[Il] trouve le Carême bien court' . O Pr 395. Ihardespenaren laburra. Lf Murtuts 49. Bizitzaren laburrak eta buka-bearrak uzten digu ondoez aren pareko garraztasuna. Vill Jaink 117. Mintzaira erraza [...], bizia, sarkorra bere laburrean. MIH 287. Udazken-buruko egun epelak, bere laburrean zein eder. Ib. 318. Liburua, bere laburrean, horrelako lanak egin behar diren bezalaxe egina dago. MEIG II 145.
sense-2
II. (Uso adv.).
azpiadiera-2.1
1. (Urt V 123, Lar, Dv).
Brevemente; en pocas palabras; en resumen. "Lacónicamente" Lar. " Laburrenera goateko (He), bref, en un mot" Dv. Cf. DENBORA LABUR, HITZ LABURRETAN, HITZ LABURREZ.
Labur erraitera, arimari hunkitzen zaión gauza guzia. Decl ã 3v. Labur erran dezadan. Tt Onsa 146. Laburregi mintzatzeaz ere huts egiten da. ES 134. Esplikatzen zuen: ez luze ta ez labur, bere neurri onean. Cb EBO 60. Laburrago: Fedia da ikusi eztoguna sinistutia. Astar II 3. Ez diteke [...] utzi San Franziskoren bizitza Santa Klararena aitatu gabe zerbait, labur badere. Bv AsL 89. Etsorta bat eman zeiek [...] itsuski ederra [...]. Labur nahi baduzue, bainan sarkor eta zinez! HU Aurp 163.
( s. XX) Lantu du [...] bersu hoberik, nahiz hok ere neurtuak diren xuxen, labur eta bat bederak ondar hitzean joite ona duen. JE Bur 144. Latiñezko antziñeko itz-neurtu [...] batzuk labur azaltzen dabe Andoni deunaren bitartez lortuten diran eskar ugariak. Belaus Andoni 22. Aita Astetek laburrago erantzuten du. Inza Azalp 99. Arrapostu ein zion / bipil eta labur. Etcham 145. Labur: nere burua / Parisen ikusiz / ain lotu ta arlote. 'En resumen' . Ldi BB 72. Labur esateko: erderazko zenbait egunkari bezin eder-osoa. Ldi IL 70. Esatera noazu labur bezain garbi. Or Eus 102. [Sozialismoak] nora garoazan albait laburren azalduko dot. Eguzk GizAuz 7. Labur guzion argibide garbia azalduko dizut. 'En pocas palabras' . Zait Sof 77. Labur asko esateko: orrelako gizonaren egiteko ta kemenik egundo ez dazagut. Ib. 29. Humore beltzaren modelak labur eta ilun. (tít.). Mde Pr 67. Erantzun zion Piarresek labur. Etxde JJ 279. Agurtu egin diet labur. Txill Let 66. Labur baina biribil ukatu ta ezeztatzen zuen Melisak. Zait Plat 121. Irakasten eutsen argi ta garbi, sakon ta labur. Erkiag BatB 38. Labur esan, eskolea dauka. Ib. 125. Ori da, labur, gizonek beti siñestu dutena. Vill Jaink 25. Labur, eta Erlijioen Kondairak ederki jakiñarazi [digu] . Ib. 21. Pozak, noizik-bein, otzik, / labur ikertzen ditun. Gand Elorri 161. Aztertu dezagun labur Ibane. Or ( in Gazt MusIx 28 ). Ona emen, labur, gure izkeraren barruko adieraztea. Ib. 14. Labur eta zailu elkarri erantzuten ikusi ditugu. Ibiñ Virgil 45. Ongi-etorri ona egin zion, labur eta hotz. Ardoy SFran 215. Labur esateko: osakiak neurri barik [...] aztruak bere gelatxo zikin illunean eratuak. Onaind STeresa 46. Aita Villasanterekin nuen hauzia labur azalduko dut. MIH 207. Haren legeak hemen labur baino laburkiago aipatzen baditut. MEIG VI 146. Euskaltzaindiaren berriak, labur baino laburrago, egunkarietan agertu ohi ziren. MEIG VII 79.

v. tbn. Bp II 5 (-ü-). A Ardi 55. Barb Sup 16. Enb 194. Ardoy SFran 141. Alzola Atalak 137. Auspoa 77-78, 233. Berron Kijote 111. IBe 1 Petr 5, 12.
azpiadiera-2.1.1
A secas (?).
Ezpeletan orok erranen dautzute David labur. [...] Nehork ez jaunik hor; are gutiago murde-rik. HU Zez 176.
azpiadiera-2.1.2
Biak galanki eskatu ta labur eskeñi zuten. Ag G 40.
azpiadiera-2.2
2. Poco (tiempo), durante poco tiempo.
Labúr edo luzaró bizitzean eztoáie anitz. LE Ong 19v. [Bota] arturik eskuetan, baldin aitona luze egon bazan, etzan laburrago egon illoba. Zab Gabon 67. Itxedozue labur... geldi geldi noaie, gaizki bainago. 'Attendez-moi un court instant' . Or Mi 148. Laburrerako oraintxe / berriketan nuzu. Ldi BB 10. [Beorrek] negura artean larrean, labur, / beteko dute sabela. "Por poco tiempo" . Or Eus 331. An gauza asko ikasi bide zenitun labur egon arren. Or QA 122. Gaitzaldian, bein kordea galdu labur. 'Por un poco' . Or Aitork 233. Lurrean labur bizi diran [gizonak] . Ib. 65. Egonaren gozoa labur bederen ezagutua [du] . MEIG II 105.
azpiadiera-2.3
3. (H).
En breve, pronto, rápidamente. "Promptement, vite. [...]. Pentsamendu gaistuak labur khentzen ezpadira, desordria ariman ezartzen dizie (AR)" H. "Il s'emploi adverbialement. Zoaz, egizu labur, allez, faites court" Ib. (s.v. laburra).
Gisa hortako seindimendietan beti egoiten denak labur prootxu handirik idokiko [du] . AR 84. Gure galtzia labür dela / orai dit ikusten. 'Notre perte prochaine' . Xarlem 613. Eran ezazük labür / nahi izanez konbertitü. "Dis-nous rapidement" . Ib. 698. Labur higaturen da pena ahalketan. Elzb Po 221. Alik laburren amaitzera nua. Urruz Zer 21. Mutiko eder, esan zion, ator nirekin labur. 'Avec moi, viens' . Or Mi 103. Aurra seaskan lo daukala amak / [...] esna baleza [...] / labur litzake negarrez. "En breve" . Or BM 48.
azpiadiera-2.3.1
(Tras ablativo). " Andik labur, a poco tiempo; litm.: de allí a poco (AN-ulz)" A EY III 342.
azpisarrera-1
LABUR-BEHAR. Necesidad de concisión.
Itzulpena laburra eta trinkoa da [...]. Era askotara agertzen da labur-behar hori. MIH 355.
azpisarrera-2
LABUR-BEHARREZ.
azpisarrerakoSense-2.1
a) Por necesidad de abreviar, de resumir, de acortar. v. LABUR-ZURREAN.
Labur beharrez, Axulartarrak dei genitzake, maisutzat Axular hartu dutenez gero. MIH 251. Labur beharrez [...] 1910.ean gertatua besterik ez dut gogoratuko. (In MEIG VI 38 ). Egin dezagun kontu, labur beharrez, berdin ebakitzen dela beti bi hizkuntza hauetan. MEIG VII 181 (v. tbn. 81 laburbeharrez ).
azpisarrerakoSense-2.2
b) De forma concisa; buscando la concisión.
Labur-beharrez esan beharko ditut, bada, gainerakoak, nahiz agian [...] premiazkoenak izan. MEIG IV 87. Labur-beharrez zebilen beti Orixe, eta labur-beharrez ibili gara haren ondotik genbiltzanok. MEIG V 133.
azpisarrera-3
LABURDUN. De (...) corto. "Abate, el que anda de Clérigo con capa corta, apaiz soñeko laburduna" Lar.
Berak baiño obeto apaldu bear izan ebela gogoratu iakon Erriojako kaltza laburdunari. A BeinB 89. Eladik amabost urte dittuala, eztala ume gona laburduna. Echta Jos 153. Hemengo planus hau, a laburduna, grekozko planos da noski. MIH 357.
azpisarrera-4
LABUR-EGILE. "Acortador, [...], labur egillea" Lar.
azpisarrera-5
LABUR EGIN.
azpisarrerakoSense-5.1
a) Resultar insuficiente.
Eztut ikhusi ez entzun, Eskualdunik ezin mintzatuz gelditu dela, gogoratzen zaizkon gauzen adiarazteko, hitzek eta gauzen izenek eskas eta labur eginik. ES 166.
azpisarrerakoSense-5.2
b) (Lar, Hb).
"Acortar" Lar. "Acortado, [...], labur egiña " Ib. "Raccourcir" Lh.
azpisarrera-6
LABUR GELDITU.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (Izt 46r).
Quedarse corto. Cf. LABUR IBILI.
Eta orduan ere jan edanean labur gelditzea. Mb JBDev 2. Asko agindu / ta barriz emotean / labur gelditu. Zav Fab RIEV 1907, 98.
azpisarrerakoSense-6.2
b) Quedarse corto (de palabras).
Mutil etsaia sukaldera da: "Agur" / Gure gazte martzala ez da geldi labur. "Confuso" . Or Eus 36.
azpisarrera-7
LABUR IBILI. Portarse roñosamente, tacañamente. Cf. LABUR GELDITU.
Rege batekin etziñake Jaunarekin bezain labur ibilliko. Mb JBDev 132s. Eroa ezpazera, etzara Jainkoarekin labur ibilliko. Ib. 319. Nioren onik ezin eraman dezu; labur zabilza geienakin; ta etzenuke nai, zurekin lebillen labur bat ere. Mb JBDev (ed. 1900) 168.
azpisarrera-8
LABUR JANTZI (Lar; jauntzi Hb). "(Andar de) corto, labur janzia ibilli" Lar.
azpisarrera-9
LABUR-LABUR.
azpisarrerakoSense-9.1
a) (Adj.). Muy breve.
Irakurgaitxo labur-labur batek arri ta zur itzuli ninduen. A Ardi 129. Burutik bera soñeko lasai / labur-laburrak jantzirik. MendaroTx 61. Ikusketa labur-laburra izan da. Txill Let 38. Partidek orduan labur-laburrek egiten zirealako. Akes Ipiñ 13.
azpisarrerakoSense-9.2
b) (Adv.). Muy brevemente.
Orra, or, bizitza guztia labur-labur. Lek SClar 108. Labur-labur bada be, emen daukagu Sokoako parroku-erretore jaunaren bizitzaren barri. Alzola Atalak 116. Silbanoren bidez labur-labur idatzi dautsuet. Ker 1 Petr 5 12 (Lç, He, Ol laburki, TB laburski, Dv laburzki, IBe labur ).
azpisarrera-10
LABUR-LABURRA. Brevemente.
Labur laburra apostolu saindu hunek egiten du menzione gure biziaz. Tt Onsa 60. Letra bat [...] hitz hauk bakarrik gainean emanik: [...]. Labur-laburra, karrikaren izenik, ez etxearen lumerorik gabe. HU Aurp 100.
azpisarrera-11
LABUR-LUZE. Longitud, duración. v. LUZE-LABUR.
[Ipuinak] dagoz berba neurtuetan eta neurri labur-luze ta gera-aldi era askotakoetan. Zav Fab, RIEV 1907, 92.
azpisarrera-12
LABURRAGOZ. Por acortar.
Adindunen Egoitza bi urratsetan dauka Tokiederrek, zenbaitek Gaztanbidenea ere deitzen dutena, laburragoz eta arduradun izan zuenaren izenez. Larre ArtzainE 316.
azpisarrera-13
LABURREAN.
azpisarrerakoSense-13.1
a) Brevemente. "(V), succinctement, en abrégé" H (que cita a Astarloa).
Orra laburrian, zelan Jaungoikuak egin zituzan zeru luurrak. Astar I 38. Esplikadurik, laburrian baño ezpada bere. Astar II 267. Luze len oi nebana, / billox, garbi, lau, orain kantaurik laburrean. AB AmaE 469.
azpisarrerakoSense-13.2
b) "(S). Luzian edo laburrian, tard ou tôt" H.
azpisarrera-14
LABURRETIK HARTU. "Laburretik hartu nau, il m'a brièvement accueilli" Dv.
azpisarrera-15
LABURRETIK EDUKI. "Laburretik idukitzea, tenir de court. [...]. Laburrenetik har zazu gizon hori nahi baduzu horren ganik zarbait onik athera, prenez cet homme par le plus court moyen, [...]" Dv.
azpisarrera-16
LABURRIK ARTEAN (Tras sust.) Dentro de poco(s) (...).
Denbora laburrik artean joan beharrak baitziren fedearen irakhastera. ES 393. Denbora laburrik artean bekhatuan erori ziren. CatLav 42. (V 29) Denbora laburrik artean eta hurren sentitu gabe, ganbiatzen baitugu intenzionea. He Gudu 70. Egun laburrik artean hil araziko dute kriminel izigarri bat bezala. Jaur 148.
v. tbn. MarIl 76.
azpisarrera-17
LABURRIK BARNE. Dentro de poco tiempo.
Zion axola gutirekin [...] dautzuten erraiten [...] eskuararenak ez dukela luzamen laburrik barne. HU Aurp 216.
azpisarrerakoSense-17.1
(Tras sust.). Dentro de poco(s) (...), al cabo de poco(s) (...).
Yinko maitia, nork erran behar zien epe laburrik barne aberatsak izain ginela. Zub 62. Ephe laburrik barne, handiagoa baizik ez dela izanen. JE Ber 8. Denbora laburrik barne murruak, portaleak eta dorreak ederki bururatu zituzten. Zerb IxtS 72. Urte laburrik barne / berriz erretreta. Mattin 85. Denbora laburrik barne borta-leihoak hetsi zituen gakoz. JEtchep 20. Zerbait ageriko dela denbora laburrik barne. Larre ArtzainE 317.
azpiadiera-1.1
En poco(s) (...).
Ezagutu ditugu aldaketa haundiak urte laburrik barne. Larre ArtzainE 309.
azpisarrera-18
LABURRIK BARNEAN (Tras sust.). Dentro de poco(s) (...). "Egun laburrik barnean, bientôt" H.
Ikhusiren tuk, urthe laburrik barnean, etsaiak hire sethiatzen. Lg II 222 (v. tbn. urt(h)e laburrik barnean en Zby RIEV 1909, 109, Jnn SBi 121 y JE Bur 56). Eta oren laburrik barnean, isuriko dut gurutze baten gainean. Ib. 254. Urthe edo ephe laburrik barnean, nere zoriaz jakintsun eginen naiz. Dv LEd 54. Denbora laburrik barnean, segurki eguerdi baino lehen, hunat ethorriko dituk. Elzb Po 78 (v. tbn. denbora laburrik barnean Lg II 224 y Jnn SBi 73). Egun eta gau laburrik barnean, bazter politik eta zoko garbirik argituko duela zure argiak. HU Zez 81.
azpisarrerakoSense-18.1
Al cabo de un breve (tiempo, plazo...).
Arte laburrik barnean, gizon gazte hek bertze batzu bilhakatu ziren. Laph 80. Non, ephe laburrik barnean, hemengo pentze handi baten eremua garbitua baitzuten. JE Bur 13. Arte laburrik barnean, harrabots handi bat sumatzen du. Barb Leg 24.
azpisarrera-19
LABURXEAGO (Forma con sufijo -xe, de valor aprox.).
Zutikako arria besteak baño laburxeagoa izaten da. JMB ELG 87.
azpisarrera-20
LABUR-ZUR. Brevemente, resumiendo. v. LABUR-BEHARREZ, LABUR-ZURREAN.
Oreste il da: or esanik labur-sur. 'Resumiendo, brevemente lo anuncio' . Zait Sof 29. Labur-zur azaldu zuten gero berak nola ari ziren gizareiketan. Mde Pr 134.
azpisarrera-21
LABUR-ZURREAN. En resumen, brevemente; abreviando, buscando la concisión. v. LABUR-BEHARREZ, LABUR-ZUR.
Egia esan, oiek dituzu ark irakatsiak labur-zurrian. Zait Plat 78. Beste bat jo nuen begiz aurrenik [...]: "Urte giroak". Luzeegia izaki ordea. [...] Orduan, labur-zurrean, "Illeta" hautatu nuen. MIH 154. Euskalki guztietan [...] labur-surrean ez gabiltzanean elkarte moldez jokatuz artoaren ereilea esaten da. MEIG VI 172.
azpisarrera-22
LUZE-LABUR, LUZE EDO LABUR, OIN LABURREZ. v. luze, oin.
labur
<< 2 koska 0 / 0 lagun >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper