Orotariko Euskal Hiztegia
OEH - Bilaketa
367 emaitza hotz bilaketarentzat
Sarrera buruan (51)
- hotz
- HOTZ-HOTZ (hotz)
- AITADER HOTZ (aitader)
- ALFER HOTZ (alfer)
- ASKARI HOTZ (1 askari)
- ATZE HOTZ GELDITU (2 atze)
- BARAU-HOTZ (barau)
- BATAIO HOTZ (bataio)
- BIHOTZ-HOTZ (bihotz)
- BOTATZE HOTZ (botatze)
- BUSTI-HOTZ (busti)
- EPEL HOTZ (epel)
- EZ HOTZ ETA EZ BERO (hotz)
- GERRA HOTZ (gerra)
- HAUR HOTZ (haur)
- HEGAZTI HOTZ (hegazti)
- HEZUR-HOTZ (hezur)
- HIL-HOTZ (1 hil)
- HIL HOTZ (hotz)
- HOTZ ARI IZAN (hotz)
- HOTZ-BEGI (hotz)
- HOTZ-BERO (hotz)
- hotz-bero
- HOTZ-BEROA EGIN (hotz-bero)
- HOTZ-BEROAN (hotz-bero)
- HOTZ-BEROAN ZAINDU (hotz-bero)
- hotz-beroka
- hotz-berokatu
- HOTZ-BEROTAN EGON (hotz-bero)
- HOTZ EGIN (hotz)
- HOTZ EGON (hotz)
- HOTZ-EGOSI (hotz)
- HOTZ-EGOSIAN (hotz)
- HOTZ EKARRI (hotz)
- HOTZ ETA MOTZ (hotz)
- HOTZ ETA MOTZ (motz)
- HOTZ-HORMATU (hotz)
- HOTZ-HOTZA (hotz)
- HOTZ HOTZEAN (hotz)
- HOTZ-HOTZIK (hotz)
- HOTZ IZAN (hotz)
- HOTZ-IZERDITAN (hotz)
- HOTZ MIN (hotz)
- HOTZ MINDU (hotz)
- HOTZ SAMAR (hotz)
- HOTZ SAMARREAN (hotz)
- ITURBURU-HOTZ BAT (iturburu)
- IZERDI HOTZ (izerdi)
- ODOL HOTZ (odol)
- SUKALDE HOTZ (sukalde)
- UMORE HOTZ (umore)
Sarrera osoan (316)
- 2 abartu
- abegiar
- 1 abendu
- abia
- aditze
- agintari
- agur
- ahal
- ahul
- ai(t)-
- aitader
- aitzin
- akidura
- alabadere
- alaitu
- aldamio
- aldarte
- aldatu
- 1 aldika
- aldikatu
- alditxartu
- alfer
- 1 aments
- amiñi
- amurusia
- anekatu
- apiril
- 2 aran
- argi
- argilatu
- ari izan
- armatu
- 1 aro
- arraizia
- arrapiztu
- arras
- arrautza
- arriskutsu
- arto
- artoski
- 1 askari
- asko
- aspaldi
- aspre
- 1 asti
- 1 ate
- atxeter
- 2 atze
- 2 aurki
- axolagabe
- babazuza
- babes
- badere
- 1 balde
- baleiutu
- baratu
- barau
- barne
- 2 baso
- bataio
- bazkari
- behako
- beharazi
- 1 behatu
- behe
- behiala
- behin
- 1 beira
- belaunikatu
- beldar
- beltz
- 2 ber
- berdin
- bero
- 1 beroki
- 2 beroki
- beronez
- berotu
- berresan
- bertso
- bete
- bezain
- 1 bide
- bihotz
- bihotzerre
- biltzar
- biltze
- biluzgorri
- biluztasun
- bipil
- bitore
- bitxikeria
- bizkar
- bizkarrezur
- bortitz
- 1 bortu
- 1 bortxa
- bost
- 1 bota
- botatze
- bruma
- bul-bul-bul
- burgoratu
- burrunbatsu
- busti
- 1 buztin
- 1 dar-dar
- 1 dardara
- deboziogabe
- dela
- 1 denda
- dildira
- ebakigia
- edan
- egarri
- egin
- eguraldi
- ekoiztu
- elur
- epel
- erdiragarri
- eremu
- erhotz
- erokeria
- errekortsu
- esperantza
- estakuru
- estalgarri
- etxeño
- euri
- ezaxolatu
- ezeriaka
- 1 ezin
- gabe
- gain
- galdu
- 1 gau
- gaupe
- gazitu
- gehien
- gerla
- gero
- gerra
- gibelatu
- godale
- gogo
- goitikatu
- goraka
- gordin
- gose
- goxatu
- goxoño
- gramo
- grosier
- 1 gur
- haize
- hantarazi
- harri
- 1 hartu
- haur
- hausnar
- hazil
- hegazti
- herabe
- heriosuhar
- hertsatu
- hezur
- 1 hil
- hilotz
- hogei
- 1 horma
- hormagarri
- hormatsu
- hots
- hotx
- hotxarri
- hotzalde
- hotzarazi
- hotzautsi
- hotzerre
- hotzikara
- hotzil
- hozbero
- hozgarri
- 2 hozki
- hozkortasun
- hozkortu
- hozmindu
- hoztasun
- hoztu
- hoztxo
- hullan
- 1 huts
- hutsaldu
- ibilkoi
- idor
- idortetsu
- 1 iduri
- iduripen
- ikaragarri
- inoiz
- 1 irakin
- iturburu
- iturri
- iturrotx
- itxura
- itzulikatu
- izan
- izerdi
- izotz
- izualdi
- jaikitze
- janaldi
- jelatu
- kalapitari
- kanbor
- kanderailu
- kargulant
- karroindu
- kikilgarri
- kilimiliklik
- kiskil
- klaskaka
- korri
- 2 koska
- labur
- lagun
- laketu
- landa
- 1 laxo
- lazkura
- lekuko
- litro
- mafrundigarri
- 1 maiz
- mingar
- motz
- murritz
- mutiri
- 1 nagi
- nagitu
- nahi izan
- 1 nahiz
- negu
- nola
- odol
- odolotz
- omen
- ongi
- ontziketa
- orduan
- ortoztu
- osmin
- osoki
- ostraka
- otzamar
- ozmin
- pailardiza
- pariatu
- partida
- pasatu
- patako
- pil-pil
- poz
- pulunpakari
- sagartze
- sasizoko
- sasoi
- sobera
- soinulari
- 1 su
- sudur
- suiltara
- sukalde
- 1 tapa-tapa
- 2 tartalo
- terrestatu
- toldetu
- 1 trabes
- ttulun-ttulun
- turburarzun
- tustarazi
- udazken
- umore
- umorotz
- ur
- urdin
- urintsu
- urrekara
- urtarril
- 1 urte
- urtsu
- usain
- usokagia
- uste izan
- 1 uxaldu
- uzkurtu
- uztar
- xehekeria
- 3 xeheki
- xerriki
- xoil
- xumetto
- xuritu
- zabal
- zikirabelar
- zilarbizi
- zital
- zola
- zorrotz
- zotz
- 1 zurrun
- zurruta
- zurubi
- zut
- zutitu
goiburua
hilotz.
sense-1
1.
(-lh- L, BN, S; vEys; ilotz L-ain, Sal, R, illotz V, G, AN, R; Lar, Añ),
ilots.
Ref.:
A (ilotz).
Cadáver. "Cuerpo muerto" Lar. v. gorpu.
Erien sendatzea, / hil hotzen piztea. Zby RIEV 1908, 208. Obiren batetik [...] jeikitako ilotza zirudien. A Ardi 101. Illotza zerraldoan estalirik dakarte. Zait Sof 51 (43 illots). Hil mihisea urratu zuten eta hilhotza agertu. Ardoy SFran 167. Argia betiko galdu dutenen gorpuak (il-otzak). Ibiñ Virgil 112. Illotzaren ondotik aldegin nai ezik, negarrez orduak nola igaro zitun. Ataño TxanKan 54.
v. tbn. Arti MaldanB 213. Illotz: SMitx Aranz 218. Or QA 91. Etxde AlosT 82. Lab SuEm 211. Berron Kijote 205.
Cadáver. "Cuerpo muerto" Lar. v. gorpu.
Erien sendatzea, / hil hotzen piztea. Zby RIEV 1908, 208. Obiren batetik [...] jeikitako ilotza zirudien. A Ardi 101. Illotza zerraldoan estalirik dakarte. Zait Sof 51 (43 illots). Hil mihisea urratu zuten eta hilhotza agertu. Ardoy SFran 167. Argia betiko galdu dutenen gorpuak (il-otzak). Ibiñ Virgil 112. Illotzaren ondotik aldegin nai ezik, negarrez orduak nola igaro zitun. Ataño TxanKan 54.
v. tbn. Arti MaldanB 213. Illotz: SMitx Aranz 218. Or QA 91. Etxde AlosT 82. Lab SuEm 211. Berron Kijote 205.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.).
Illotz-kiratsa. Zait Sof 172. Odipuren seme gaxoa zanaren illotz-atal-kaskiz yosita. Ib. 189.
Illotz-kiratsa. Zait Sof 172. Odipuren seme gaxoa zanaren illotz-atal-kaskiz yosita. Ib. 189.
azpiadiera-1.2
(Uso adj.).
Bekatari ill-otz bekatu agerian datzana. Mb IArg I 85. O zure fede illotz nazkagarriena! Cb Eg III 382. Amabi edo amalau gorputz illotz gizakien ezur ta ondakiñak lurraz estalirik. Izt C 72 (v. tbn. gorputz illotz Arr EE 1882c, 557, Inza Azalp 74, Jaukol Biozk 100, Enb 104, Mde Pr 178, NEtx LBB 66). Aita doakabea [...] erori zan kordegabe bere alaba illotzaren gañera. Otag EE 1881b, 111. Seme illotzaren ondoan. Ag Serm 580. Berau ezpalitz danak litzakez / bakar, itun eta ilotzak. GMant Goi 81. Gorputz illotzak. . Josuren gorputz ilotza. Enb 104. Samiña zera..., ta biotzentzat / zera eztia [...] / illotza zera..., ta animarentzat / zera bizia. Jaukol Biozk 55. Bere anai illotzaren aurrean. Ataño TxanKan 47. Lareun urte igorota, aren gorputz illotza osorik dago. Onaind STeresa 7.
Bekatari ill-otz bekatu agerian datzana. Mb IArg I 85. O zure fede illotz nazkagarriena! Cb Eg III 382. Amabi edo amalau gorputz illotz gizakien ezur ta ondakiñak lurraz estalirik. Izt C 72 (v. tbn. gorputz illotz Arr EE 1882c, 557, Inza Azalp 74, Jaukol Biozk 100, Enb 104, Mde Pr 178, NEtx LBB 66). Aita doakabea [...] erori zan kordegabe bere alaba illotzaren gañera. Otag EE 1881b, 111. Seme illotzaren ondoan. Ag Serm 580. Berau ezpalitz danak litzakez / bakar, itun eta ilotzak. GMant Goi 81. Gorputz illotzak. . Josuren gorputz ilotza. Enb 104. Samiña zera..., ta biotzentzat / zera eztia [...] / illotza zera..., ta animarentzat / zera bizia. Jaukol Biozk 55. Bere anai illotzaren aurrean. Ataño TxanKan 47. Lareun urte igorota, aren gorputz illotza osorik dago. Onaind STeresa 7.
sense-2
2.
Muerte.
Izaite bat ez daike hezur hutsez osa / herria da gorputza, hizkuntza bihotza; / bertzetik berextean bitarik bakotxa / izaite horrendako segurra hil hotza. Xa Odol 180.
Izaite bat ez daike hezur hutsez osa / herria da gorputza, hizkuntza bihotza; / bertzetik berextean bitarik bakotxa / izaite horrendako segurra hil hotza. Xa Odol 180.
azpisarrera-1
HILOTZA ERORI (EGON, GELDITU...),
HILOTZ ERORI (EGON, GELDITU...).
"Quedarse yerto, illotza gelditu" Lar. "Hil hotza, hil gogorra erori zen, il tomba raide mort" H. "Hilhotz, raide mort (S)" Lrq. "Illotz daó: muerto" Iz ArOñ. v. HILOTZIK, HIL-GOGOR.
Tr. Atestiguado en Dechepare, y desde mediados del s. XVIII en autores de todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 3 ejs.
Duda gabe eror nainde han berian hilhotza. E 147. Korde gabe, ill otza bezala erori zan. Cb Eg II 185 (v. tbn. hil hotza(k) erori en Gy 126, Hb Egia 25, Balad 108; illotzak e. en Lard 544; hillotz e. en Arr May 156s; hilhotz e. en Mde Pr 123). [Itsustasuna] ekuste utsa asko izango lizakean nor nai ill otza geratzeko. AA III 540 (v. tbn. Mb IArg I 204, Cb Eg II 172, Dv LEd 254 hil hotza(k) gelditu; Lard 185, Uzt Sas 125 illotza(k) gelditu; Arr May 188 hillotz geratu; Ayerb EEs 1916, 16 illotzak geratu). Jesu-Kristok denbora danean utziko du ill otza. Ib. 476. Beroa duelarik senditzen / hil hotz sugeak / buria du alxatzen. (Interpr?). Arch Fab 201. Bere haizkorarekin hil hotza erauzten. (Interpr?). Hb Esk 37. Eman zion golpearekin, illotza lurrean ezarri zuen. Lard 165 (v. tbn. Mustafa 54 (ap. DRA) hil-hotz ezari). Nausia lur barnian / Martier hil otza, / oraino etxekuek / hun dute bihotza. Bordel 138. Uzten dek, edo bertan ill otza nai dek gelditu? (Armakin apuntatuaz). Ill Testim 25. Iru tirotan utzi zizuten / zuri senarra ill-otza. Tx B I 58 (v. tbn. Cb Eg II 83 ill otza utzi, Xe 339 il otza lagatu, Lf Murtuts 34 hil-hotza aurdiki). Illotz bailitzan etxeratu zuten. Etxde JJ 264. Nik gizon ura gizarajua / iya ikusi nun illotza. Uzt Noiz 99.
Duda gabe eror nainde han berian hilhotza. E 147. Korde gabe, ill otza bezala erori zan. Cb Eg II 185 (v. tbn. hil hotza(k) erori en Gy 126, Hb Egia 25, Balad 108; illotzak e. en Lard 544; hillotz e. en Arr May 156s; hilhotz e. en Mde Pr 123). [Itsustasuna] ekuste utsa asko izango lizakean nor nai ill otza geratzeko. AA III 540 (v. tbn. Mb IArg I 204, Cb Eg II 172, Dv LEd 254 hil hotza(k) gelditu; Lard 185, Uzt Sas 125 illotza(k) gelditu; Arr May 188 hillotz geratu; Ayerb EEs 1916, 16 illotzak geratu). Jesu-Kristok denbora danean utziko du ill otza. Ib. 476. Beroa duelarik senditzen / hil hotz sugeak / buria du alxatzen. (Interpr?). Arch Fab 201. Bere haizkorarekin hil hotza erauzten. (Interpr?). Hb Esk 37. Eman zion golpearekin, illotza lurrean ezarri zuen. Lard 165 (v. tbn. Mustafa 54 (ap. DRA) hil-hotz ezari). Nausia lur barnian / Martier hil otza, / oraino etxekuek / hun dute bihotza. Bordel 138. Uzten dek, edo bertan ill otza nai dek gelditu? (Armakin apuntatuaz). Ill Testim 25. Iru tirotan utzi zizuten / zuri senarra ill-otza. Tx B I 58 (v. tbn. Cb Eg II 83 ill otza utzi, Xe 339 il otza lagatu, Lf Murtuts 34 hil-hotza aurdiki). Illotz bailitzan etxeratu zuten. Etxde JJ 264. Nik gizon ura gizarajua / iya ikusi nun illotza. Uzt Noiz 99.
azpisarrera-2
HILOTZIK (GELDITU, AURKITU, UTZI...).
"Illotzi (sic) geratu da (R-uzt), ha muerto de repente, litm.: ha quedado cadáver" A. "Illotzik itxi, dejarlo muerto" Iz ArOñ.
Tr. Documentado en autores meridionales desde principios del s. XIX.
Azkenengo arnasakaz... ilten ... ta il-otzik. Añ EL2 226. Illotzik arkitu zituztenean. Lard 182. Gorputz bat illotzik datzana. Otag EE 1884a, 32. [Edenak] itxi daunean illotzik. GMant Goi 112. Kopeta erdi-erdian jo zioten eta il otzik bereartan gelditu zen. FIr 141 (v. tbn. Lard 92, Ag AL 49 ill(-)otzik gelditu, AB AmaE 296, Zab Gabon 82 ill otzik geratu). Bizirik ala illotzik arkituko ote zun zalantza. Etxde JJ 261. Gizarajoa onuzkero illotzik usteltzen zagok. Lab SuEm 210. Hilotzik arkitu zuten. MEIG IX 106.
v. tbn. Ilotzik: A EEs 1916, 304. Illotzik: Arr GB 147. Altuna 25. Enb 60. Lek EunD 16. Jaukol Biozk 52. EA OlBe 10. Zait Sof 191. SMitx Aranz 218. Gazt MusIx 223. Zait Plat 106. Berron Kijote 162.
Azkenengo arnasakaz... ilten ... ta il-otzik. Añ EL2 226. Illotzik arkitu zituztenean. Lard 182. Gorputz bat illotzik datzana. Otag EE 1884a, 32. [Edenak] itxi daunean illotzik. GMant Goi 112. Kopeta erdi-erdian jo zioten eta il otzik bereartan gelditu zen. FIr 141 (v. tbn. Lard 92, Ag AL 49 ill(-)otzik gelditu, AB AmaE 296, Zab Gabon 82 ill otzik geratu). Bizirik ala illotzik arkituko ote zun zalantza. Etxde JJ 261. Gizarajoa onuzkero illotzik usteltzen zagok. Lab SuEm 210. Hilotzik arkitu zuten. MEIG IX 106.
v. tbn. Ilotzik: A EEs 1916, 304. Illotzik: Arr GB 147. Altuna 25. Enb 60. Lek EunD 16. Jaukol Biozk 52. EA OlBe 10. Zait Sof 191. SMitx Aranz 218. Gazt MusIx 223. Zait Plat 106. Berron Kijote 162.
hilotz
-
hilotz....
-
1. (-lh- L, BN, S; vEys; ilotz L-ain, Sa...
-
(Como primer miembro de comp.). Illotz-k...
-
(Uso adj.). Bekatari ill-otz bekatu ager...
-
2. Muerte. Izaite bat ez daike hezur hut...
-
HILOTZA ERORI (EGON, GELDITU...), HILOTZ...
-
HILOTZIK (GELDITU, AURKITU, UTZI...). "I...
<< 1 hil 0 / 0 hogei >>
Nabarmenduak
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako Atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Conde Oliveto, 2. 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
