Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    iduripen.
    tradizioa
    Tr. Iduripen es la forma general (üdüri-, üdürü- en los suletinos).
    sense-1
    1. (Lar, H), uduripen, udurupen.
    Imagen, representación; fantasía, ilusión; visión, aparición. "Representación, figura, imagen" Lar. "2. imagination, ce qui n'est qu'imaginaire. Horiek guziak iduripen batzu dire, mintza gaiten egiazki. [...] 4. image, représentation" H. Tr. No se documenta en la tradición vizcaína. En DFrec hay 2 ejs. de iduripen.
    [Iujamendu ondoan] argi baizen eztaiteke eta itzalarenik / lehen bezala izanen ezta iduripenik. EZ Man I 88. Haizatzatzu ametsak / eta iduripen gaitzak. EZ Eliç 289. Ezta hori iduripen huts bat, bainan egiazko egia bat. SP Phil 98 (He 100s iduripen sinple bat; v. tbn. en contexto similar Cb Eg II 118 y Dv LEd 211). Amesak edo iduripenak diradela. Lar SAgust 5. Bere barrenean deabruen iduripen ta bisaje añ izugarriak ikusten zituen non [...]. Cb Eg II 191. Dohatsu [...] atsekabe guziak pazienki pairatzen dituztenak, ezen halakoentzat da bizien lurra, zeinaren iduripena baizik ez baida lur agindua. Lg II 145. Gai onetan itxumen edo iduripen asko izan oi dira. Gco II 290. Edanak eman oi dituan iduripenakin iduritzen zate itsasoan daudela. AA III 376. Zure asmoa zala antzua, legorra, nai ez nai edo iduripen utsa. Ib. 512. Munduko iduripen eta utsaren ondoren llilluraturik gere egunak igarotzea. Ib. 456 (v. tbn. en contexto similar PE 27). Iduripenak ta engañuak idurituko zaizkigu. Echve Dev 68. Nun Paulok izan baitzuen gabaz iduripen hau. TB Act 16, 9 (He bisione, Dv ikhuspen, Ol irudi-ikuspen, IBk y IBe ikuskari). Mundu negargarri iduripen utsa baizik ez dan onetatik. Izt C 240. Debruak alde orotarik tiraka! Ai! Iduripenak berak ikhara bat ematen darot. Dv LEd 134 (Cb Eg II 72 pensatzeak ere). Jende ez jakiña izutzeko, apaizak sortutako iduripenakiñ. AJauregi EE 1885b, 176. Igortzi zituan begiak, iduripen edo ametsen bat zualako. Zab Gabon 82. Nork ero batek aiña iduripen eta asmakeri? Or Y 1933, 406. Besteek ikusten ez dituzten gauzak [...] ikusten ditu. Galdea da, egiazko ikuspenak direnez, ala iduripen. Mde Pr 340. Zeiñ urrun zauden, beraz, ene iduripen aietatik, ez diran gorputz aien idurietatik. "Phantasmatis illis meis". Or Aitork 62. Iduripen bat izan duzu segurki, [...] nik ezpaitut ezer entzun. Etxde JJ 111.
    v. tbn. LE-Ir. MarIl 98. Üdüripen: Mst III 6, 3 (37, 3 Üdürüpen).
    azpiadiera-1.1
    Berjakintza-petiko asmo bat ikus-iduripen antzean kanporatua.Mde Pr 340.
    sense-2
    2. (L, BN-lab ap. A ; SP, Dv, H), uduripen (S ap. A ).
    Opinión, creencia, impresión; sospecha, idea vaga. "Soupçon" SP. "Réminiscence, vague souvenance, idée vague d'une chose, opinion vague. Iduripen bat badut nonbait zu lehenago ikhusirik, il me semble vous avoir vu quelque part avant ce jour" Dv. "Ce qui semble, qu'on pense, qu'on se rappelle vaguement. Halako iduripen ethorri zaut burura, ezen gizon hori gaixtoa dela. [...] Iduripen bat badut nonbait ikhusi zaitudala" H.
    Iduripen gaixto guziak. SP Imit IV 9, 6 (Ch suspitxak, Mst mesfidantxa; v. tbn. iduripen gaizto en AA II 100). Ez gara zilhegi dudatzera ez eta iduripen hartzera [...] seinaleek dudatzera bortxatzen gaituzten bezanbat. SP Phil 349 (He 351 iduripenik hartzea; v. tbn. 226). Bere burien instruitzera ahalge dira [...]. Iduripen falsu batzutan erorzen dira eta dotrinaren aize guzier itzulzen. CatLan 3. Asko da oenzat iduripen bat, osotoro sinisteko, etsaiak egin duala onelako edo alako bekatu. AA II 211. Ez det maite iñor besterik / zu zerade nere jabe. / Iduripenak dizkitzu / eman naitasunak. Izt Po 113. [Ez zioten] errendatzeko iduripenik txikarrena ere burura ekarri. Izt C 343. Zure iduripenaz zaite mesfida beti. Gy 57 (v. tbn. 70). Badakit ez nizala haizü gaiza hoien behar bezala ezagüterazteko, nihaurek hoietzez ez tüdanaz geroz üdüripen bat baizik. Ip Hil VI. Gizontasuna da hori? [...] Balute jaun hoiek xede onaren itzalaren iduripenik [...] bertzela erakuts lezakete. HU Zez 106. Bere iduripenan kontra edo gezurren gañen jurementu iten duenak. CatUlz 28. Uzkudun mutill jatorra dala / askoren iduripena, / eun urte ontan Euskalerriyan / agertu danik onena. EusJok II 160. Ni iduripen bereko nintake, gazteago banintz. JE Ber 81. Kantuz hasi ginen eman-ahala. Iduripena dugu Andre Madalen hasi ginuela lehenik. Zerb Gerlan 57. Trumoia urbil ote zegon iduripenak eman zion. Etxde JJ 124. [Arestik] beti gogoeta sakonak eta iduripen biziak azaltzen dizkigu bere esanetan. AIr Egan 1960, 87. Ez duzia zerbait iduripen zertako Antonek egin duen krima hori? Larz Senper 78 (v. tbn. 26). Haurrentzat berdin dela dut iduripena / auzoko arta izan, nola amarena. Xa Odol 149. Au nere iduripena da. Baliteke ni deskuidatuta egotea. Uzt Sas 20.
    v. tbn. Mde Pr 328.
    azpiadiera-2.1
    (AN-larr).
    "Obsesión. Idea fija" Asp Leiz.
    sense-3
    3. (G, AN-5vill ap. A ), uduripen (üdü- Foix).
    Semejanza, parecido. "Analogie" Foix.
    Eztüzüla deüsere egiten Jesü-Kristen [...] imitazioneareki üdüripen miragarri bat eztianik. "Non probet consonantiam cum imitatione Domini nostri Jesu-Christi". Mst VI. Nola bizi, hala hil. [...] kausatzen dute biziaren eta heriotzearen arteko iduripen hori. Jaur 139. Ez dela iduripenik xumena Kristo eta bertze izen hoik garraiatu dituztenen artean. Hb Egia 56. Hura da eskuara bastarta, oro erdararat itzulia, gure hitzkuntza ederraren iduripen zerbait beizik ez duena. Arb Igand 22.
    sense-4
    4. Muestra, manifestación; simulacro, fingimiento, apariencia.
    Zenbait judioek onkietan garbitzea eskuak, zarrastatzea bestidurak, oianetan ta plaza-eskinetan xutirik ta oius orazio egitea, ta alako iduripenak, zeuzkite gauza anditako. (194). LE-Ir (figura tbn. en el voc. de LE Doc). Ordik dator konfesatze-iduripen ura, engañatzeko beren buruak. (190). Ib. Alakoen penitenzia esta penitenzia, baizik iduripena ta komedia (212). Ib. Ez dirala bekatariak beñere egiaz poztutzen, baizik egiten dituela pozaren jestuak eta iduripenak. AA III 301. Birjina sainduaren alderako debozionea dela [...] saindutasun egiazkoaren itxura eta iduripen zori onezkoa. MarIl 67.
    sense-5
    5. (H), uduripen (üdü- S ap. Lrq ; Gèze).
    Aspecto, apariencia. "Egiaren iduripenik ere eztu zuk diozunak" H.
    Hobeki behar dugu siñhetsi Jainko bothere guzia duena ezenez gure sensuak eta gauzen kanpoko iduripenak. Ch IV 5, 2. Zenbat gazte, gizon eta emakuma, iduripen ederrekuak, batez ere osasun sendokuak. msOñ 103r.
    azpiadiera-5.1
    Adoratzen zütüt Sakramentian diren üdüripen horien pian.Othoitz 25. Jinkotarzüna [...] ogiaren eta arduaren üdüripenen pian. CatS 72 (v. tbn. en contexto similar UskLiB 29 üdüripenen pian, Ip Hil 233 üdüripenaren pian).
    sense-6
    6. (A).
    Imagen, parábola, metáfora.
    Eta mintzatu zitzaien hainitz gauzaz, iduripenez zioela: Behin ilkhi izan zen ereile bat [...]. HeH Mt 13, 3 (Ur (G) iduripenetan; He paraboletan; v. tbn. HeH Mc 4, 34 e Io 16, 25). Bertze ederbide bat da pertsuen argitzea eta phiztea, itzuli berri edo iduripen batzueri esker. Lf ELit 95 (v. tbn. 96).
    sense-7
    7. Imaginación, fantasía; pensamiento. v. idurimen.
    Iduripenik aberatsena (la más rica fantasía). Otag EE 1881b, 33. Neskak itz aundirik ez du / baiñan iduripena ez darabil antzu. "Estéril en palabras pero no en pensamientos". Or Eus 105 (v. tbn. Mi III). Gorputzez Quiton arkitzen gatxin [...] bañan iduripenez, gogoz, an geuden. Or QA 55. Aren gogoa etzitekean Omer-ek asmatutako iduripenez ase. Zait Plat 30 (116 idurimen). v. tbn. Inza in Jaukol Biozk VI.
    azpisarrera-1
    IDURIPENEAN. Bajo la apariencia (de).
    Españaren onerako adiskidetasun andian zetozelako iduripenean, martizti izugarriak etorri ziran. Izt C 403.
    azpisarrera-2
    IDURIPENEKO (SP, sin trad.). a) Aparente.
    Lurreko ponpa, banidade, ondasun eta iduripeneko atsegiñak. Gco I 445. b) (Tras gen.). "Ene iduripeneko, bertzela behar zuen egin lan hori, à mon avis il eut dû faire autrement ce travail" Dv.
    azpisarrera-3
    IDURIPENERA (Dv), IDURIPENERAT (Precedido de gen.). En (la) opinión (de). "Ene iduripenera ez da egiteko hori ongi itzuliko, cette affaire ne tournera pas bien, ce me semble" Dv.
    Galdegiten niolarik San Inazioren ithurriak egiten zuenez mirakulu hanitz. --Guti, arras guti, zaundan hotz-hotza erantzun, bide hortazko mirakuluek haren iduripenerat gibelondorik batere ukan ez balute bezala. JE Ber 57.
    azpisarrera-4
    IDURIPENEZKO.
    a) Aparente; imaginario.
    Presenzia hura egiazkoa eta erreala liteke, eta ez iduripenezkoa. He Phil 101 (SP 99 idurizkoa). Denpora onetan izan zan Irun Aranzunen ustekabeko alboroto bat iduripenezkoa. Izt C 380. Iduripenezko asmakari oen bidez eraso zion Probinzia oni. Ib. 411. Amets eta iduripenezko agerkari oro. Or Aitork 232. Iduripenezko zeru hura. Etcheb MGaric 17. b) Imaginativo. v. IDURIMENEZKO.
    Burnien iduripenezko geometri latzean lanean ari da. "Imaginativa [...] geometría de los hierros". MEIG IX 124 (en colab. con NEtx).

    iduripen

    iduripen
    << 1 iduri 0 / 0 ikaragarri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper