Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gordin.
    etimologikoa
    Etim. Para la posibilidad de que se trate de gor + suf. (forma verbal nominalizada) -din , v. FLV 1970, 71ss.
    Onom.: Sancti Iohannis de Gordina. (1100) Arzam 260.
    sense-1
    1. (gral.; Lcc, Ht VocGr , Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocB ). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib ; Iz ArOñ, To ; Elexp Berg. En DFrec hay 47 ejs., meridionales.
    Crudo. "Cruda cosa, gauza gordina" Lcc.
    Jan behar zuten [bildots] hau, ez gordiña edo egosia, baizik ongi errea. Mb OtGai III 313. Gal-ale gordiña jateko. Lard 543. Lur-sagar gordina. Dv Lab 261. Perol bat lapa gordinik. Azc PB 350. Euskal-etsaien aragi gordiña iatera. Ag AL 105. Bakallao errea edo tipula gordiña. Ag G 325. Baratxuri gordinez ongi xixta zazu. Barb Sup 4. Txokolate gordin pixka bat artu. FIr 149. Aragi gordiña badauka. Tx B II 262. [Ogiak] azala ikatz eiña, / mamiya gordiña. MendaroTx 83. [Gaztainen] gordin-soiñua moteldu-âla. Or Eus 91. Akeita gordin guzia ikuslaritzapean jarriaz. "Café crudo". EAEg 6-2-1937, 993. Jan litekena gordiña. Uzt Sas 133. Tomate gordiñari kozka. Ataño TxanKan 78. Olio gordiña bota. Ostolaiz 126.
    v. tbn. Lf Murtuts 8. Zait Sof 181. BAyerbe 58.
    azpiadiera-1.1
    No elaborado. "Larru gordina, cuir cru. Oihal gordina, toile écrue" H.
    Jaunak kriatu zeban / Bizkaian burdina, / armaak egiteko / galzairu gordina. CancVizc 368. (tal vez 'acero duro'; cf. infra (2)) Narru gordinen azpian / edo ondurikoen pean. Zav Fab, RIEV 1907, 531. Igeltsu gordina herrausturik. Dv Lab 150. Galtzak, miesa gordin nabarrez egiñak. Otx 11.
    azpiadiera-1.2
    (G-nav, S ap. A; Lar, Añ, VocBN, Gèze, Dv, H).
    Verde, no maduro.
    Gordinak iaten dituenak ian ditzake lirinak. "Vertes". O Pr 613. Zur gordiña. Bv AsL 194. Zugatzetatik jausten zirean sagar gordin gogorrak. Echta Jos 29. Muskerra eratxikitzen da beraz udare gordinak daukan itxurari. JE Bur 155. Beste zerbait gordiñez / gose-xamurturik. Gand Elorri 214. Egur gordina. Azurm HitzB 54. Gero Santiok arte / gariak txit gordin. Insausti 91. Halako gordin antxa aurkitzen zaio [liburuari] , osoro heldu ez den fruituarena. MIH 303.
    v. tbn. MEIG IX 121 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-1.2.1
    "Ospela gordiñik dauka (G), tiene el divieso sin madurar" A. "(S), pas mûr, en parlant d'un abcès" Lh.
    azpiadiera-1.2.2
    (Fig.). Inmaduro. "Ibar orretan eitten diarduen lana, gordiña dago ondiokan" Etxba Eib.
    Dana dala, or dioakizue lan gordin au. Zait Plat 3.
    azpiadiera-1.2.3
    (Ref. a metales). "Argentum infectum, zillhar látza, obratua eztena, [...] zillhar gordiña" Urt II 293.
    Orduko miagizonak burni gordiñ edo latza jalkitzeko aitzkiñ asko gogorrik etzeukatelako. Lh Yol 6.
    azpiadiera-1.3
    Amargo. "Arno gordina, vin âpre" H.
    Neke ta tentaldi guziak badute beren mingai gordin gazia. Mb IArg I 230.
    azpiadiera-1.4
    (S ap. Lrq ; H).
    "Hur gordin, eau trop froide pour être potable" Lrq.
    Aberia berotürik bada edo izerdi etzaio eman behar edatera, berheziki hura gordin balin bada. "Si l'eau a de la crudité". Ip Dial 75s (Dv gordin).
    azpiadiera-1.5
    "Urgórdin, agua sin hervir" Iz ArOñ.
    azpiadiera-1.6
    (Sangre) fresca.
    Gordetzen zan oraindik kristalezko ontzitxo batian San Franziskoren zaurietako odol gordiña. Bv AsL 160. Abenda-odol gordiña. Enb 71.
    azpiadiera-1.7
    (Herida) abierta; (carne) viva.
    Agerzen diozkate konfesariari beren bekatu gaistoen aragi gogor gordiñak. Mb IArg I 278. Gorputzaren pisua beti yagoko eten ta eten geroago eta zabalagoak eta gordinagoak egiten untzen zilloak. Zav Serm I 78. Egunaren atariruntz / zauri bat, gordiña, / odol-bearrean urre. Ldi BB 106. Maita oñazea! Orra San Prantzisko / zauri gordiñetan. SMitx Aranz 144. Ipurmamiñak azalak urratuta, aragi bizi gordin gelditzen yakezalarik. Erkiag Arran 79.
    v. tbn. Arti MaldanB 198.
    azpiadiera-1.7.1
    Humore lodi gordin oñazez betetzen zuen bat.Mb IArg II 333.
    azpiadiera-1.8
    (Opuesto a 'corrompido').
    Illak gordin piztuko dira, ta gu berrituko gera. Ustelkor dugun au gordin biurtu bearra da. Or QA 201. Aurkitu eben gorpua, usaintsu ta gordin lurra emon yakonean legez. Onaind STeresa 111.
    sense-2
    2. (gral.; SP, Dv, H, VocB), gordein. Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 3, 296. "Adin gordina, âge forte, robuste" SP. "Robusto, fuerte, fresco" A. "Zure senarra, gizon gordiña dago ondiokan" Etxba Eib. "Adin gordineko presuna (BN-lab) [...] adin gordinean da (BN-ciz)" Gte Erd 3.
    Guztiak iaikiren dire adin gordiñenean / eta gizonak indarra gehien duenean. EZ Man I 81. Gaztetasun gordiña. EZ Noel 112. Bai halaber itsasoko / arrain sendo gordinak. Hm 42. Bersolari aiñ egoki eta atton gordiñ aren aotik. Otag EE 1880a, 111. Gizon gordina zen oraino. HU Aurp 63. Nai aragi tximurrak / euki, nai gordinak, / ardien musturkadaak / guztiz dira minak. Azc PB 67s. Edozeñek artuko eban gizon gordiñ, zall, sendotzat. Ag Kr 151. Naikoa gordin egon arren bere zaarrean. Mok 4. Nere urte gordiñak ezkero; ezkondu nintzan ezkero. Or Mi 30. Emakume sendo ta gordiña zan. JAIraz Bizia 120. Berrogei urte inguruko gizon gordiña. Or QA 120. Oraindik gordiña nago mendian barrena ibiltzeko. Etxde JJ 255. Gaztetasun gordiña. Erkiag BatB 203. Gizona gordein eta azkar oraino eta zerbitzua utzi behar! Herr 17-1-1963, 2. Gorputz guzia gordiña. Uzt Sas 188. An egozan beste amar mariñel gordin ittota. Etxabu Kontu 131. Agure gordin askoak, kolperik jo gabe [...], lasai asko pasian or zebiltzak. Ataño TxanKan 11. Gaur egun, giza-emakume gordin asko arkituko dituzu Euskalerrian. BAyerbe 178. Europako herrietan zaharrenak izanik, gaztaro gordinean gaude oraindik. MEIG IX 101.
    v. tbn. A BeinB 78. Enb 123. EA OlBe 40. Zait Plat 39. Insausti 196.
    azpiadiera-2.1
    (No ref. a personas).
    Garaztar horien eskuara gordina. Herr 2-6-1960, 2. Zure biotzeko maitasuna gorde zazu garbi ta gordin. MAtx Gazt 34.
    sense-3
    3. (S; Dv, H). Ref.: A; Lrq. Despiadado, cruel; severo; duro. "Erantzute gordinak, reproches sévères" Dv.
    Garaituaz doazela hirur etsai gordiñak. EZ Man I 30. Begiz urdin / bezain gordin / zarela zur' egitez. O Po 3. Egiozu bethi gerla gordina sathanari. Hm 227. Kezkagai gordiñak. Mb IArg I 195. Begi gordiñez begiratzen zien. Mb IArg II 312. O bijotz gordineko gurasuak umeentzako! fB Ic I app. 22. Beren harmekin izartu ditut, batzuetan hirriz eta bertzetan hitz gordinekin. Hb Egia 153. Faraon gordiñak Israel / ezpadau librau nai egiñ. AB AmaE 154. Lagun urkoarentzat gordeta dauzkan gorroto gordiñak. Ag G 211. Erazotzen dio bere aldiko zillargiñari ezker-eskubiz iñon diran zartako gordiñenez. Anab Usauri 20. Ur pulunpakari, gordin, hotz, burrunbatsu izigarri bat baizik ez da orai gure itsasoa. JE Ber 89. Itz oskideen edo kontsonanteen eizketa gordiña. Ldi IL 30. Ta abek dira gizon gordiñak, abek geroko ezeren bildurrik ez dutenak. ABar Goi 66s. Nere ao gordiñari errurik ez egotzi. Zait Sof 27. Orrelakorik sinistu be egitea irain gordiña zala. Erkiag Arran 140. Erregearen erostak eta samin gordiñak! Bilbao IpuiB 225. Iru urte luzeko / burruka gordiña. Basarri 45. Sekulako ilkintza gordiñak. Vill Jaink 177. Aolku zakar eta gordin xamarrak. Zait Plat 83. Baiña [eretxi] aek baiño gordiñagoak, zorrotzagoak dira entzun barri dituanak. Erkiag BatB 173. Burruka gordiñean. Onaind in Gazt MusIx 149. Poz aundirikan ez du ematen / batzutan egi gordiñak. Olea 174. Etsipen gordin bat. Azurm HitzB 42. Itz gordiñetan dirausku berak zer jazoten yakon. Onaind STeresa 52. Zailla da guziz bizikera ura zan bezin gordin azaltzea. AZink 29. Inoren negarrak arinduko ez duen oinaze gordin errukigabea. MEIG I 164. Erraz antzemango dio [Larramendik] hiztegia argitara baino lehenagoko giro gordinari, baita ere argitara ondoan sor zitekeen garratzagoari. MEIG VI 64.
    (Uso pred. y adv.).
    Barkoxeko apaiza baiño askoz gordiñago jorratu zun Eskiulatarra. Etxde JJ 272. Zetorrena, garbi ta gordin kontatu zidaken. Ataño TxanKan 174.
    Bekhatua, zauri hatz-gillea bezala da. Hatz egitean atsegin hartzen duzu. Ordea hatz gordin eginik, gelditzen zaitzu ondotik errasumina. 'Si rascas ásperamente'. Ax 431 (V 280; el significado no es del todo seguro).
    sense-4
    4. (Lecl, Dv, H).
    Inconveniente; indecente, obsceno. "Choquant" Lecl. "Solhas gordina, parole crue, peu décente" Dv.
    Eliz berean ere begiratze gordin-lizunak egiten dituzten mutillak. Mb IArg I 95. Ipuirik gordiñenak esan ditaunean. Ag G 352. Idoro al dituan itzik gordiñ itxusienak. Ib. 310. Ene itzulpena atzera igorten didan bezain laster, gai diot erantzun gordin bat egin. Mde Pr 60. Berba gordin eta esakera likitsak. Erkiag Arran 150. Maite-eresi ori gordiñegi zerizkidan gurerako. Or in Gazt MusIx 10s. Gaia berez oso ona izan arren ere, era arrunt gordin eta nabarmenean azaltzen digulako. MAtx Gazt 60. Kontu gordiña izan arren, txukun kontatua bear zukean. NEtx LBB 121. Gordinegia aurkitzen du [Campionen elaberria] . MEIG VI 86. (se refiere al "excesivo uso de procedimientos naturalistas")
    v. tbn. Lek SClar 119. Etxde JJ 174.
    azpiadiera-4.1
    (Uso pred. y adv.).
    Itsasgizon ikazkin, negu-gau luzetan / gordin jarduki bitez ontzi txaboletan. "Dénse a cantar [...] canciones atrevidas". Or Eus 115. Aldi, alde ta gaiaren inguruan eraiki oi diran auziak ere gordin eta iori iaulkitzen zituen gazte lotsagabe ark. Zait Plat 42.
    sense-5
    5. (Añ, Dv).
    "Inclemencia del tiempo, eguraldi gogorra, aserrea, gordiña" Añ. "Haize gordina, vent âpre" Dv.
    Oneek baxen otz gordinagoak andiko aldean ikusita nago ni. Zav Serm I 257. Aire kolpe gordin bat aski baita bildotsari herioaren emateko. Dv Lab 272. Biziro egurasti otz eta gordiñean bizi ziran. JMB ELG 40. Etzan neguko gau gordiñak ikaratzen zun gizona. Etxde JJ 38. Noizko dituzu, ekaizte gogor, / negu beltz eta gordiña? Olea 33. Eguraldi gordiña eta zakar xamarra zan. Alkain 116.
    sense-6
    6. Brillante, deslumbrante; puro.
    Argi bat urre kara, hotz eta gordina. JE Bur 73. Hain gordin eta samur urre-apaindura, nun itsutzen baitzitu. JE Ber 58. Gordina aldiz, aditu dutenaren arabera, Greziakoa [zerua] . Ib. 52. Osto ñimiño gordin batzuekilako landareska pollit andana. Ib. 39. Ijuti datoz izar gordiñak. Gand Elorri 47.
    azpisarrera-1
    AGURE GORDIN. v. agure.
    azpisarrera-2
    GORDIN-GORDIN. Crudamente, descarnadamente.
    Egiña egin ondoren, bai Kainek, bai Judasek biok ekusen gordin-gordin eta argi-argi egiñaren itxusikeri ta lotsakeria. Ibarg Geroko 91 (ap. DRA).
    azpisarrera-3
    GORDINIK. (gral.; SP, H). Ref.: A; Iz Als (indiyabaik); Etxba Eib; Elexp Berg.
    a) (Estar, etc.) crudo, en crudo. "Xan tugu bizpur ziza gordinik" ZMoso 58. "Urdai ura gordinik áta" Iz Als s.v. indiyabaik.
    Pago ezkurraren olioa da guztiz ona ala gordinik jateko nola eltzerako eta zartagierako. It Dial 106 (Ur gordiñik, Dv, Ip gordinik). Dala erre, egosi, / orobat gordiñik. JanEd II 145. Angulak?... Zuk gordiñik ere kilo pare bat jango zenituke-ta. Lab EEguna 77. Gordinik dun [sopa]. PierKat 49. Jan ondoren sagar bat jan gordiñik beure azalarekin. Ostolaiz 127.
    v. tbn. Egiat 224. A BGuzur 136. Ag G 324.
    (Estar, etc.) verde, sin madurar.
    Han geldi ginduzun gu biok gordinik / eltzaur-oskol barnen ondu-bitartean. Or BM 130.
    b) (Estar, conservarse) joven, robusto.
    Asko nekatua dago, da gordin itxurea badauka bere, eztago gordiñik biotzean ezpada. Ag AL 12. Ogeita emezortzi urtetaraño gordiñik eta mardulik iraun zun emakumea izan zan. Etxde JJ 27.
    c) (Estar, etc.) inclemente.
    Jin zenean negua / hotz eta gordinik. Etcham 113.
    azpisarrera-4
    GORDIN NAHI HELDU (Añ, A). "Roso y velloso, sin distinción todo" Añ. "Indistintamente, litm.: crudos o maduros (msLond)" A.

    gordin

    gordin
    << goraka 0 / 0 gose >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper