Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    euri.
    tradizioa
    Tr. La forma más general es euri. En los textos labortanos y bajo-navarros uri es la forma más frecuente hasta el s. XX (hay euri en Bordel 106, Laph 218 y HU Zez 168). Emplea tbn. uri Tartas (Arima 47). En DFrec hay 36 ejs. (2 sept.) de euri.
    sense-1
    (V, G, AN, BN, Sal, R, S; Lcc, Mic, VP 24v, Lar, Añ, Gèze, VocBN , Dv, H); uri (AN-5vill, B, L, BN-bard-ad-lab; Volt 107, SP, Deen I 215 (<urigia>), Urt I 32, Ht VocGr, Lar, Lecl, Dv, H, VocB ); ebi (G-azp-goi-to-bet, BN-mix, S; Gèze (h-), Dv, H); ebli (H (s.v. uria)); ebri (Sal, S); eubri (S); eudi (G, AN; Dv (s.v. euri)); eguri (AN-ulz-arce); iguri (AN-ulz); iuri (AN-larr-ulz); yauri (G-nav); auri (V-ger-arr-arrig, G-nav, AN, Ae); abri (R-uzt-urz) Ref.: Bon-Ond 137; VocPir 78; A (euri, uri, ebi, ebri, eubri, eudi, auri); EI 115; Lrq (ebi); Iz ArOñ; Iz Ulz (eguríe); Iz R 396; Iz IzG; Iz Als (auriya); Etxba Eib; Izeta BHizt2 (urie); EAEL 224; Echaide Nav 31; Elexp Berg; ZestErret .
     Lluvia. "Arrats gorri eguraldi, goiz gorri, euri dagi" Aq 62 (pág.). "Euri ala ekhi hoala kapareki (S)" A. "Eurírako eztao, no está para llover" Iz ArOñ. "Euritoketaia, el golpe de lluvia" Ib. "Orei-eurixa, la lluvia de tormenta" Ib. 192. "Nagusiya beldur izate zan euriyak ebakitako belarra harrapauko ote zuan" ZestErret. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos.
    [Zuen Aitak] igorten du uria iustoen eta iniustoren gainera. Lç Mt 5, 45. Eguzki eta euri, marti eguraldi. RG A, 14. Uriaren ondoan da noizbait denbora ederra. EZ Man I 80. Uriak atheri, minak gozo, trabailluak aisia, eta atsekabeak ere atsegintasun eta plazentzia iduritzen baitzaizkigu. Ax 493 (V 319). Intza ta euria. Mb IArg I 51. Hen balakak ta hitz emanak euriaren hur istiletan küsküillien pare dirade. Egiat 212. Zelütik eubri xortolak bezala / arimak ifernialat dira juaiten. Xarlem 164. Odeiak dira, dakizun bezela, euri biurtzen diranak. It Dial 109 (Ur euri, Dv uri, Ip euri). Geroztik izandu diran eudi, aize ta jelatiak galdu dizkigu babak ta udariak. Sor Bar 23. Bere ebi-odei oheti. Mde Pr 133. Da orain Arabako jentea etorten da euri eske orra. Gand Eusk 1956, 226. Gaurko gaba orduko daukagu zerua euria dariola. Bilbao IpuiB 101. Euri ondoko eguzkiaren irrifarre bustia. MIH 273.
    v. tbn. (Para euri en textos bajo-navarros y labortanos del s. XX): JE Bur 76. Zub 122. Zerb IxtS 65. JEtchep 44. Larz Senper 58. Ardoy SFran 298. Xa EzinB 114. Ebi: Etch 348. PE 44. Xikito 6. A Ardi 60. Eudi: Alz Ram 32. Goñi 117. Iraola 117. JanEd II 127. Salav 62. Uri: StPierre 18. Barb Sup 140. Iratz 52. Zerb IxtS 64. Lf Murtuts 22. Etchebarne 78. Larre ArtzainE 296.
    azpiadiera-1.1
    (Pl.). "Euriyak, euri zaparra handiak" ZestErret .
    Fiestako eguna pasatu ta gero beste egunian / penia etxera etorteko euriyak zirian. DurPl 54.
    azpiadiera-1.2
    Egin zezala zeruan gauza arrigarrien bat, esaterako, eguzkia geldiarazi, suzko euri bat egin edo olako zerbait. Ir YKBiz 233n (v. tbn. contextos similares: suzko eta sufrezko Brtc 98, He y Dv Lc 17, 29, suzko AB AmaE 61, Zerb IxtS 19, sufre erazekizko AA II 131, mitxeletazko Ag G 201, urrezko Altuna 77, Laux AB 25, Zait Sof 188).
    azpiadiera-1.3
    "Uria, dogg [...], rocío" Deen II 5.
    azpisarrera-1
    EURIA ARI IZAN (G-to, BN, S; uri- Lar, Dv, H) Ref.: Lh; A EY III 343.
     LLover. "¿Llueve? [...] uria ari da?" Lar. "En plus d'un endroit, on emploie hari avec le verbe transitif, quand la règle veut l'intransitif. Ainsi on dira uria hari du, au lieu de uria hari da" Dv. "Eguraldi ederra, uria, elhurra, ihortziria, haizea, bero, hotz ephel hari da" H. "Euria ari düzü, la pluie tombe" Lh. "Goian bean ari zuen euria (G-to), [...] ibaika ari da euria (BN)" A EY III 343. Tr. Para su uso trans./ intrans., v. ari izan.
    Ari beitzen ebia, nahi gabez busti. Etch 348. Asto oiekin juan dirade / ebia ari duala. PE 44. Tan, tan, tan, tan, / Rapetaplan! / Uria hari karrikan. Elzb Po 204. Goian-bean euria perradaz bezela ari da. Zab Gabon 25. Uria ari zenean. Elsb Fram 85. Uria jauts ahala ari zelarik ere. HU Zez 132. Eudia ai dunian. JanEd II 127. Euria ari dan artean. Jaukol Biozk 2. Eudi asko ari du. Alz Ram 32. Ari du gaur uria, guziak hits dira. Iratz 84. Biamonerako euria oparo / ari zun, asetuz biotz eta soro. SMitx Aranz 55. Euria ari zen. Mde Pr 127. Euri memel, txirtxilla ari zuan. Anab Poli 99. Gizakumeak, ate aldera begira dagoela, bere artean dio: Euria ari da... ez... euria ari du... NEtx LBB 103. Hemen euria ateri gabe ari da joandaneko mendeetan. Lasa Poem 96. Euria ari baldin bada ere, berdin. Albeniz 59.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Orregatik [antziñateko gizonek] esaten zuten: Jupiterrek euria ari du. Vill Jaink 31.
    azpisarrerakoSense-1.2
    (Pl.).
    Izigarriko euriak ari ziren. Etchebarne 78.
    azpisarrera-2
    EURIA BOTA ETA BOTA.
    Loviendo continuamente.
    Geroxeago, ni aizkoran asi baño leen, euria bota eta bota. Ura giroa! Albeniz 151. Donostin euria bota ta bota ari zala. Ib. 83.
    azpisarrera-3
    EURI-ADAR.
    "Auri-adar, arco-iris" A Aezk 289.
    azpisarrera-4
    EURIA EKARRI.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) "Va a llover, euria dakar" Añ (s.v. llueve). Cf. los topónimos de Contrasta (sierra de Lóquiz) en LzG AEF 1963-64, 174: Euridacar (1540), euridakargaina (1540).
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) "Auriya dakar guái, está lloviendo; auritan doo, id." Iz Als.
    azpisarrera-5
    EURIA IZAN (Lar, Añ; uria i. Volt); EURI IZAN.
    "Il pleut, uria da" Volt 35. "¿Llueve? euria da?" Lar.
    Gerizea]n[ duenak uri denean, eroa da alda badadi. Volt 151. Goragoko emazte horrek, bethi uria zelakotz, su bazterrean idorrarazten zituen athorrak. Hb Egia 138. Atariyan lo egiten du eta bustiya badator siñale euria dala. Urruz Urz 37. Etxeko katillu-terriñak eztitut naikoa euria dan bakotxean. Ag Kr 174. Euria zan jausialean. Echta Jos 80. Horren itzalpean pausatzen ziren beren lan dorpen artetik, [...] euria zelarik horren aterberat elgarrekin biltzen. JEtchep 47. Euria bazan, alpargatak lepoan jarri ta ortozik joaten giñan elizperaiño. And AUzta 106. Goiz guztian euria izan zan. Osk Kurl 189. Euria delarikan beti / iruzkia du galdatzen. Mattin (in Xa EzinB 115). Batez be neguan edo euria zanean. Etxabu Kontu 214. Euria zala eta abar. Gerrika 173. Giro ona bazan kanpoan eta / euria bazan arkupen. Insausti 114.
    v. tbn. Dv Lab 344 (uria denean). Or Tormes 33 (euria zan). Munita 16 (euria danean). Erkiag BatB 194 (euria da). Gand Elorri 148 (euria geien danean). Uzt Sas 37 (euri danian).
    azpisarrera-6
    EURI-HAIZE (V-gip) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
     Viento que amenaza lluvia. "Viento que precede a la lluvia" Elexp Berg.
    Holako lanak ez du nahi ez uri-haizea, ez eta bereziki hegoa. Dv Lab 382.
    azpisarrera-7
    EURIA JARDUN (V-gip); EURIAK JARDUN (V-gip) Ref.: Etxba Eib; Iz IzG; Elexp Berg.
     "Eurixak jardun, estar lloviendo. Juan daneko amabost egunian eurixak diardu eta ugaratxu biurtu biar gara" Etxba Eib. "Euri kixixa, edur kixixa diardu, está lloviznando, nevando un poquito" Iz IzG. "Eurixa jardun, estar lloviendo. Eurixa dihardu, arra arra" Elexp Berg.
    azpisarrera-8
    EURIAK EURIARI.
    Bajo la lluvia incesante.
    Euriak euriari hartzen du harateko bidea. Zerb Gerlan 18.
    azpisarrera-9
    EURI HANKA-MEHE.
    "Euri-ankame (G-to), calabobos" A Apend.
    azpisarrera-10
    EURI-ARRAIN.
    "[Zorrotzaileai] Motrikun ezizen irrigarritxo au ematen die: euriarrain" A EY I 424. "Afiladores ambulantes y componedores de cazuelas (G-azp)" A Apend.
    Galiziarrak izaten ziran euri arraiñak. Zubk AGuzur 20.
    azpisarrera-11
    EURI BERA (V-gip ap. A ; eulbera V--mgip ap. A ); EURI BERERA (V-m ap. A ).
    "Lluvia que cae tranquilamente" A. "Eulbera (V-m-gip), lluvia hermosa, abundante, benéfica" Ib.
    Gertatu zan gau hura guziz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize epela egiñaz. Arr GB 58.
    azpisarrera-12
    EURI-BISUTS.
    azpisarrerakoSense-12.1
    a) "Llovizna, xirimiri" BU Arano. v. EURI-LANBRO.
    azpisarrerakoSense-12.2
    b) "Hizearekin batera euri-ekaitza" ZestErret .
    azpisarrera-13
    EURI-BRUMA.
    "Euri-lanbroa; tanta guztiz xehetan erortzen den euria. Eguna argitzen hasiya zan ta euri-bruma haste zun" ZestErret.
    azpisarrera-14
    EURI EGIN (Gèze; uri egin Volt 106; urigi- Lecl); EURIA EGIN (Mic, VP 24v).
    "Llover, euria egin" Mic. "Urigitea, pleuvoir" Lecl. "Llover" Etxba Eib.
    Baina Lot Sodomatik ilkhi zen egunean suz eta sufrez uri egin zezan zerutik. Lç Lc 17, 29 (TB uritu). Etzezan egin uririk lurraren gainean hirur urthez eta sei hilebethez. Lç Iac 5, 17. Loitutzen dira euria egindakoan ordu gutxi barru. Izt C 88. Uria egin duenean ere bego belharra idortzera aphur bat. Dv Lab 273. Euria eginda ere. Munita 20. Bart euria egin dau ta bidea bustita dago. Erkiag BatB 115. Euria egiteko, obe da bi aizeren burruka; ez santu guztiai erreguka. EZBB I 107. Euria egin ezkero, ura artzen eben barruan [txalopak] . Etxabu Kontu 18. Garai batean legorte aundietan ere ekartzen zuten, euria egiteko eskatzeko, Zegamako San Martin eleizara. Insausti 163.
    v. tbn. Zab Gabon 101. Lard 385. Anab Poli 25. Vill Jaink 31. Gerrika 143. Uria: Volt 140.
    azpisarrerakoSense-14.1
    Ahal egik, euri egik. Saug 62.
    azpisarrera-15
    EURI-EGUN; EULEGUN (V-gip).
    Día lluvioso. "El día de lluvia" Iz ArOñ.
    Euri-egun eta iai-egunetako lanak. Ibiñ Virgil 69. Ai, guk pilotako leku estali bat baginu! Euri egunetako bederen aterbetzat! Larre ArtzainE 277.
    azpisarrera-16
    EURI-EKARLE.
    Que trae lluvia.
    Ilargi koronatua, euri-ekarle. EZBB II 16.
    azpisarrera-17
    EURI-ELEMENTA v. elementu (4).
    azpisarrera-18
    EURI-ERAUNTSI (V, G, AN-ulz, R; H; uri-e. H; ebi-e. S) Ref.: A; Lrq (bi eauntsi); Iz Ulz; ZestErret .
     "Avenida de aguas, aguacero" A. "Egurierauntsíe, el chaparrón" Iz Ulz.
    Iñularreko euri-erauntsia atertu orduko zearo garbitu zan ortzealdea. TAg Uzt 68. Euri-erauntsi horrek berak izigarriko zorigaitza ekartzen dio laborariari. Herr 18-9-1958, 1. Nigarra bezala erortzen dira, zar-zar-zar zurrupitan, nigarra bezala, euri-xortak, euri-erauntsiak! SoEg Herr 27-10-1960, 1. Betoz negua, aize zakarra ta euri-erauntsia. Ibiñ Virgil 88. Paganoen sorginak beren ziloetarik atera ziren orduan... karakoilak euri erauntsi baten ondotik bezala. Ardoy SFran 198. [Artoa] beltzatzen hasia kolorean azken euri erauntsia horiekin. Larre ArtzainE 65.
    azpisarrera-19
    EURI-ERAZARRI.
    "Euri zoperna, euri erazarria, chaparrón, inundación" Saug Voc 705. v. 1 erazarri (4).
    azpisarrera-20
    EURI ETA ATERI (euri ta aterri V-gip; H); EURI ALA ATERI; EURI NAHI ATERI; ZEIN EURI ZEIN ATERI.
    Llueva o haga buen tiempo. "Euri ta aterri an dabil (V-gip)" Gte Erd 111.
    Barriz gure neskatilla, euri ta aterri, eguraldi on edo txar, ortozik edo abarka zulatubakaz dabiltzanak, zein desbardinak besteetatik? Mg PAb 59. Gau ta egun, euri ta aterri [...] biarra egitia. fB Ic I 263. Eta handik aintzina han zagon, izan zadiela, uri ala atheri, uda ala negu, gau ta egun. Jnn SBi 86. Uda ta negu, zein euri zein aterri, nai eguzki galdatan nai lei-antziarra buruan dabela. A BGuzur 107. Nere burua ezkutatzera jo nuen biderik-bide, euri ta ateri, uda ta negu. NEtx Antz 83. Euri nai aterri [...] plazara joan eta an putzka egon bearra. Etxabu Kontu 44. Ez neban uts bat be egin, illuntze guztietan ontzikada esnie Iruzubietara eroan barik [...], euri nai aterri, edur nai txingor. Gerrika 35s.
    azpisarrerakoSense-20.1
    Zein euritan zein aterritan. A BeinB 86.
    azpisarrera-21
    EURI-IHINTZ.
    Llovizna, lluvia menuda. "Euri-intza ai du" ZestErret.
    Laiño ta euri intza zetorren zeruetatik. AZink 91. Mugarriluzera abitu nintzan garaian, or sartu zitzaidan laiñoa, aizea eta euri intza. Ib. 161.
    azpisarrera-22
    EURI-INAR.
    "Euri-inhar batzu (BN-arb), algunas gotas de lluvia, que caen de una nube pasajera" A.
    azpisarrera-23
    EURI-ISOLA.
    "Uri-isola, cataracte, ondée, torrent" Lh.
    Gure jaun doienak ez duke etxean bustitzeko perilik, neguko euri-isolak jinik ere! Herr 12-11-1959, 3.
    azpisarrera-24
    EURI-JASA (V-gip, G, AN-larr; Lar, Dv, H; ebi-jasa VP 26r) Ref.: A; Iz To (ebijasa); ZestErret .
     Lluvia torrencial. "Aguacero" Lar.
    Euri-jasak estali zuan urez mundu guzia. Ub 67. Bete ziran epeak, asi ziran euri jasa izugarriak. AA II 131. Noe bereakin kutxan sartu zaneko euri-jasa izugarri batek eraso zion. Lard 9. Euri jasa ta illuntasuna. Otag (in FrantzesB II 128). Kaltegarri otsoa ukuilluentzat, euri-iasa uzta-zorituentzat. Ibiñ Virgil 39. Emen, berriz, garai ortan, euri-jasa ederrak botatzen bazekik. TxGarm BordaB 20. Elurteak eta euri-jasak. MEIG VI 116.
    v. tbn. Izt C 75. Zab Gabon 26. Inzag EEs 1913, 243. Ir YKBiz 141. Or Eus 183. Zait Sof 188. Munita 30. Anab Poli 124. Gazt MusIx 125. Lab SuEm 179. NEtx LBB 105. Eudi-jasa: Sor AuOst 70. Alz Ram 33. Iraola 118. Ataño TxanKan 139. MMant 33.
    azpisarrera-25
    EURI-KIXKOR.
    Gota de lluvia.
    Nigarra bezala, euri kixkor biribilak, nigarra bezala erortzen dira. SoEg Herr 27-10-1960, 1.
    azpisarrera-26
    EURI KIZI.
    Llovizna.
    Arratserako euria izango dala ta euria bere ez euri kizia edo zaramea edo ziriña edo landurra, truizu edo eraunsi edo zaparrada ederra baiño. A Ezale 1899, 88a.
    azpisarrera-27
    EURI-KOLPE.
    Lluvia torrencial, golpe de lluvia.
    Euri-jasa edo euri-golpea botatzen duanean, iturri asko izaten dira ura ematen dutenak. MMant 33.
    azpisarrera-28
    EURI-KUELA.
    "Euri-kuelak, lluvias torrenciales" Ayerb EEs 1915, 231.
    azpisarrera-29
    EURI-LABASI.
    "Urilabasiak, cataractes, pluies torrentielles" Hb.
    azpisarrera-30
    EURI-LAINO.
    "Euri-laiño (V-ger), nubarrones cargados de agua" A.
    azpisarrera-31
    EURI-LANBRO (V-gip, G-azp; Lar, H) Ref.: Etxba Eib.
     Llovizna. "Lluvia menudita" Lar. "Euri bisutsa, euri lanbroa, pluie fine" H. v. lanbro.
    Arratsean etortzen / dan euri lanbroa / lur ereiñentzat oi da / onenetakoa. It Fab 195. Eurilanbro bat erori orduko iztilla zeriokeon alderdi guzietatik tanga tanga. Ag G 128. Euri-lanbroa gero susna-ta / jeisten asi naizenean. EA OlBe 39. Euri-lanbroa edo egoaldia ezea aldaketarako onena. Munita 60. Nire lenengo biarra artajorran izan zan eguzki bero-berotan, euri lanbrue baño obea biar ontarako. Gerrika 116.
    azpisarrera-32
    EURI-LANDUR (V-ger).
    "Euri landurra, la lluvia menudísima" A (s.v. landur. ).
    Euri-landurrak, txalupa danak, / oso estaldu ebazan. Echta Jos 102 (v. tbn. 80).
    azpisarrera-33
    EURI-LANGAR (G-goi-azp; eudi-l. G-azp; uri-lankar B; eurilandar V-gip; euri lanpar Añ) Ref.: A (euri-landur); Garbiz Lezo (eudi-langar); Ond Bac; Iz ArOñ (eurilandarra); ZestErret .
     Llovizna. "Bruma, llovizna" Añ. "Eudi-langar, llovizna. Es auri-langar, o simplemente langar(ra)" Ond Bac. "Uri-lankarra ari du" Izeta BHizt.
    azpisarrera-34
    EURI-LANTXURDA.
    "Uri-lanxurda, llovizna" A (que cita a Hm).
    Iautsi zara gure bilha, / uri lanxurda legez. Hm 87.
    azpisarrera-35
    EURI-LANTZER (euri-lantxe V-m).
    "Sirimiri, vocablo marinero" Etxabu Ond 119.
    azpisarrera-36
    EURI-LAPRATZ.
    "Euri lapratza lankarra baino gehiago da, baina euri zaparrada baino gutiago (AN-5vill)" Gte Erd 111.
    azpisarrera-37
    EURI-LARDASKA.
    "Lirdíska, barro muy removido [...] eurílirdiskia, eurílardaskia" Iz ArOñ.
    azpisarrera-38
    EURI-LARDATS.
    "Euri lardatx, euri txikiz jositako eguraldi narrasa, zikina. Eun guztiyan zehar euri lardatx hori intziun" ZestErret.
    azpisarrera-39
    EURI-LAUSO (V-gip, G-goi); EULAUSO (V-gip) Ref.: A Apend; Iz ArOñ (láuso, eulauso).
     "Brumilla (G-goi)" A Apend. "Euri-lausua, poca lluvia" Iz ArOñ.
    azpisarrera-40
    EURI-LIRDISKA.
    "Lirdíska, barro muy removido [...] eurílirdiskia, eurílardaskia" Iz ArOñ.
    azpisarrera-41
    EURI-MEMEL (A); EURI MAMEL.
    "(V, msLond), llovizna" A. v. EURI-LANGAR.
    Euri mamela ari ta ari egun guztian. Anab Usauri 86. Euri memel, txirtxilla ari zuan. Anab Poli 99.
    azpisarrera-42
    EURI-MUTUR.
    "Mutur, poco, poquito. Aize mutur, euri mutur, diru mutur" Asp Leiz.
    azpisarrera-43
    EURI-NEGAR.
    Lluvia fina.
    Euria izaten zelako [San Agustinen], edo euri negarra. (In EZBB II 98).
    azpisarrera-44
    EURI-PESIA.
    "Uri/euri-pesia, torrent de pluie" H.
    Zerutik etortzen ziren halako uri-pesiak eta elementak banatu ziren baster guzietarat. Lg I 30. Bainan, uri-pesia batzu gaitzak igortzen zituela lurrera, ohartzen da Hedoia harroka handi bat harrotzen ere ez zuela. Barb Leg 27.
    azpisarrera-45
    EURITAN.
    Bajo la lluvia. Cf. A Morf 108: "Difícil sería explicar la diferencia (y hay alguna) entre euritzan y euritan expuesto a la lluvia o algo así".
    Ta iruntz edo euritan zuritu ditezan, zabalduten dira bedar ganian. Mg PAb 139. Or ibillten ziran aldra andiak, oiuka, deadarka, garrasika, mendirik-mendi, ibarrik-ibar, basorik-baso, euritan da edurretan. Ag AL 12. An egongo zala bear ba-zan gau guztian euritan. Anab Usauri 123. Patioan beste aldera euritan joan zan. JAIraz Bizia 58. Bazkaltzen berriz euritan / izaten giñan sarritan. Uzt Sas 69. Iñoiz euritan, orduan zakua burutik artu ta karobira. JAzpiroz 205. Traste guztiak euritan. Gerrika 54.
    v. tbn. EZBB II 60 (V-m). Alkain 79.
    azpisarrera-46
    EURI-TANGA.
    "Euri-tanga (V) [...], gota de lluvia" A.
    azpisarrera-47
    EURI-TANTA (V; eurtanta Lcc; eguri-t AN-ulz); EURI-TANTO (G) Ref.: A (euri); Iz Ulz (eguritánta); Etxba Eib; Elexp Berg.
     "Gotera, eurtantea" Lcc. "Euri-tanta (Vc), euri-tanto (G), gota de lluvia" A. "Euri-tantak asi die" Elexp Berg.
    Udako jasarik andienean euri tantak bezala animak infernura erorten ziran. Cb Eg II 205. Atsegarri zaio, benetan, aurpegi kiskalduari euri-tantoak damaioen xaplateko biguña. TAg Uzt 37 (131 euri-tanta). Etzen andik ezer entzuten, euri-tantak neronen guardasolan jotzen baizik. Txill Let 31. Zelaian lanin ai den alperrenai, eroitzen yo aurreneko ebi-tantua. (AN-gip). EZBB II 139. Ez uan aize ta euri-tantarik sartzen ara. Ataño TxanKan 139.
    v. tbn. Mg CO 256. Astar II 256. Or Mi 137. Laux BBa 90. NEtx LBB 106. Euri-tanto: Anab Poli 33.
    azpisarrera-48
    EURI-TANTAKA.
    Gota de lluvia.
    Euri-tantakak eta euri-tantakak leioaren aurrean, gelditu barik, eta atertzeko etxurarik be ez. Alzola Atalak 84.
    azpisarrera-49
    EURI-TANTAN (V-gip ap. Etxba Eib ).
    Gota de lluvia.
    azpisarrera-50
    EURI-TARRAPATA (uri- B ap. A ).
    Chaparrón. v. EURI-ZARRAPATA.
    Gu Xuriek eztugu maite halako uri tarrapatarik bizkarrera hartzea. Prop 1904, 95.
    azpisarrera-51
    EURI-TINTIN (auri-tintin V-gip ap. Iz Als ).
    Gota de lluvia. v. EURI-TANTA.
    azpisarrera-52
    EURI-TORMENTA.
    Tormenta.
    Uri-tromenta elementak / hitz batez tutzu kalmatzen. Gç 134.
    azpisarrera-53
    EURI TRUXAL.
    "Euri truxalak, lluvias cerradas y persistentes. Arratera juanda, euri truxalak artu dittugu gañian" Etxba Eib.
    azpisarrera-54
    EURI-TRUXU.
    Aguacero.
    Euri-truixuak botaten ekin eutsan pare bat orduan. Erkiag Arran 164.
    azpisarrera-55
    EURI-TTORTTA.
    Gota de lluvia.
    Zer da uri-ttortta bat itsasoko ur guziaren aldean? Dh 199.
    azpisarrera-56
    EURI-TXAPAR.
    "Euritxápar bat, un chaparrón" Iz R 403. v. EURI-ZAPARRADA.
    azpisarrera-57
    EURI TXIKI (V-gip).
    "Indar gutxiko euria (gutxi erabilia)" Elexp Berg2.
    Bero bat aundia egiten bazuan egun batean, beste iru-lau egunean laiño edo euri txikia edo lanbroa egiten zuan. Insausti 89.
    azpisarrera-58
    EURI-TXIZTIL.
    "(V-ple), gota de agua" A.
    azpisarrera-59
    EURI-TXORI.
    "Pluvial" Lar. "Uri xoria, pluvier" H. "Uri-xoria, pluvier doré" Dass-Eliss GH 1925, 33.
    azpisarrera-60
    EURI-UHAR.
    Chaparrón.
    Uri-uharrak dira erortzen harrabots azkarrenetan. Barb Eskual 28-9-1900, 4. Uri uharraren artetik, nere beldurrarekin, ongi ikusten ere othe nuen? "Trombe". Barb Leg 149.
    azpisarrera-61
    EURI-UR.
    Agua de lluvia. "Uriura, eau de pluie" Dv. "Gure attonak askotan euri-urak jaso ite zittun teilatupian jartzen zun tubo mouko batekin" ZestErret.
    Euri-ur oiek bazter guzietara zabaldu ziran. Lard 9. Beraz, uri-urak gelditzen dira bi lurren artean. Dv Lab 109. Ipar aizeak kale zokoan intziri, / euri ur tantak oiñazez malko itzuli. NEtx LBB 222.
    azpisarrera-62
    EURI USU.
    "Uri usua, pluie drue" H.
    azpisarrera-63
    EURI XEHE.
    Llovizna.
    Euri xeak naiz lodiak busti egiten du. EZBB I 107.
    azpisarrera-64
    EURI-XINTXAR; EURI-ZINTZAR.
    "Eudi-xintxar (AN-gip), llovizna" Garbiz Lezo 10. "Zintzar, euri zintzarra. Sinón. de xirimiri" (AN-larr). Asp ANaf 664.
    azpisarrera-65
    EURI-XIPITX; EURI-TXIPITX.
    "Euri-xipitxak, edur txipitx batzuk, las primeras gotitas de agua o nieve que apenas se notan" (G-azp). Iz IzG.
    azpisarrera-66
    EURI-XIRRISTA.
    "Uri-xirrista, petite pluie. Syn. et plus usuel uri-xirxira" H (s.v. xirrista).
    azpisarrera-67
    EURI-XIRTXIRA; EURI-ZIRZIRA.
    "Uri xirtxira, pluie fine" H. "Uri xirtxira bat ou xirtxira bat hari zen, il tombait une pluie menue, fine" Ib. "Euri-zirzira ari da, llovizna" A.
    Oren erdi baten buruan uri xirxira bat hasirik. EskLAlm 1910, 17 (ap. DRA , s.v. xirxir). Euri xirxira bat igorri baiterauku gure pleinuak bethi aditzen dituenak. Herr 1-9-1966, 2.
    azpisarrera-68
    EURI-XORTA.
    "Uri xorta, goutte de pluie" Dv (s.v. xorta). "Ebri-xorta [...] petite [...] goutte de pluie" H. Cf. EURI-ZORTA.
    Nigarra bezala erortzen dira, zar-zar-zar zurrupitan, nigarra bezala, euri-xortak, euri-erauntsiak! SoEg Herr 27-10-1960, 1.
    azpisarrera-69
    EURI-XURRUPITA.
    "Uri [...] xurrupita, averse de pluie" H (s.v. xurrupita).
    azpisarrera-70
    EURI-ZAPARRADA (V-gip, G-azp-bet, AN-5vill; Añ; euri zaparrara V-gip; uri-zaparrada H) Ref.: A (zaparrada); Etxba Eib; Elexp Berg (euri zaparrara); Gte Erd 111.
     Chaparrón. "Avenida de agua, de lluvia, euri zaparrada bat" Añ. "Chaparrón de agua, euri zaparrada" Ib. "Uri-zaparta, uri-zaparrada, torrent, déluge d'eau" H. "Euri-zaparrada, chaparrón de lluvia" A (s.v. zaparrada). "Euri-zaparradiak artu gaittu urriñ baten" Etxba Eib. "Euri lapratza lankarra baino gehiago da, baina euri zaparrada baino gutiago (AN-5vill)" Gte Erd 111.
    Banekijan, ainbeste trumoeren ondoren, laster jausi biar ebana euri zaparradiak. JJMg BasEsc 186. Asi ziran trumonadaak, oñaztuak ta euri zaparrada andi bat. Ur MarIl 42. Arratserako euria izango dala ta euria bere ez euri kizia edo zaramea edo ziriña edo landurra, truizu edo eraunsi edo zaparrada ederra baiño. A Ezale 1899, 88a. Euri zaparradak illunean aundiago dirudi. NEtx LBB 107. Ta euri-zaparraren ondorenean, ateri. TxGarm BordaB 106. Bitarte guzti orretan euri zaparrada asko egin ditu. Gerrika 128. Giza-hizkuntza ez da, ordea, euri-zaparrada edo trumoiaren deiadarra. MEIG VI 99.
    v. tbn. Ag AL 108. Kk Ab I 47. Altuna 66. Anab Poli 62. Alzola Atalak 58.
    azpisarrera-71
    EURI-ZAPARRADATZA (V-m ap. A ).
    "Euri-zarame danean, eztalakoan bustiago egiten gara euri-zaparradatzan baiño, bai ta ez gitxi, [...] chaparrón de lluvia" A (s.v. zarama).
    azpisarrera-72
    EURI-ZAPARTA.
    "Uri-zaparta, uri-zaparrada, torrent, déluge d'eau" H. "Uri zapartak hari zirelarik" Ib. (s.v. zaparta).
    azpisarrera-73
    EURI-ZARAMA (V-m ap. A ).
    Llovizna.
    Arratserako euria izango dala ta euria bere ez euri kizia edo zaramea edo ziriña edo landurra, tuizu edo eraunsi edo zaparrada ederra baiño. A Ezale 1899, 88a.
    azpisarrera-74
    EURI-ZARRAPATA (uri- BN) Ref.: A (zarrapata, uri-z.); Gte Erd 111.
     "Uri-zarrapata, borrasca de lluvia" A. "Uri-zarrapata (L?), borrasca de lluvia" Ib. "Uri zarrapata handia egin du (BN-ciz)" Gte Erd 111.
    Gauaz anitz gozo da uri zarapata batek iratzartzen gituenean. Prop 1880, 305. Uste gabean, uri zarrapata batzu heldu zitzauzkun gainera, laburrak, bainan nasaiak. Ib. 172.
    azpisarrera-75
    EURI-ZARRASTA; EURI-XARRAXTA.
    "Uri-zarrasta (B), chaparrón. Uri-zarrasta bat egin baleza errauts unen lekutzeko!" A.
    Bestarik ederrena lurrean emateko aski da gauza guti: uri zarrazta bat bera. Herr 12-5-1960, 2. Bazkaleku onak ginituen Haitzaldeko pentzeak [...], batere euri xarraxta batzuek berriz abiaraziz geroz. Larre ArtzainE 42.
    azpisarrera-76
    EURI-ZARRASTADA.
    "Euri sarrastaa bat, un golpe de lluvia" Iz ArOñ.
    azpisarrera-77
    EURI-ZARTZAKA (uri- B ap. A ).
    Chaparrón. "Uri-zartzaka orrek, ostoa nola zabaldu duen!" A (s.v. zartaka).
    azpisarrera-78
    EURI-ZEHAR.
    Tempestad de lluvia. Cf. ZEHAR-HAIZE.
    Uharte bi urratsetan baita, hango ezkilaren ozenak emanen dautzu euri zeiharraren seinalea. Larre ArtzainE 314.
    azpisarrera-79
    EURI ZETABATU.
    "Uri zetabatu (BN-lab), bruine" Lh.
    azpisarrera-80
    EURI-ZIGORRADA.
    "Eudi zigorrada (AN-gip), tromba de lluvia" A.
    azpisarrera-81
    EURI-ZIPIRTA.
    Gota fina de lluvia.
    Kanpoan karroina balinbazen, edo euri-zipirtak, orduan barnean egiten ginuen gure berotzea. Larre ArtzainE 192.
    azpisarrera-82
    EURI-ZIRI.
    "Llovizna en Bermeo" Garate Cont 1935, 350.
    azpisarrera-83
    EURI-ZIRIN (V-m, G-azp).
    "Euri-zarama (V-m), euri-zirin (V-m), llovizna" A. "Garia burututa gero euri ziriña bada, galduak gara, gorriñeak joko deusku labore guztia (V), si después de espigarse el trigo llovizna, somos perdidos, la roña atacará todos nuestros cereales" Ib. (s.v. burutu). "Zirimiria" ZestErret .
    azpisarrera-84
    EURIZKO.
    "Urizko, qui est de pluie. Lurrak hartu du urizko asea" Dv.
    Odoi gañeko labe sutu artatik / jasa ta ujola, / eurizko errola, / amilzen zan lurrera, iduriturik / ixurtxen ote ziran sua ta odola. SBaroj (in FrantzesB II 122).
    azpisarrera-85
    EURI-ZOPERNA.
    "Euri zoperna, euri erazarria, chaparrón, inundación" Saug Voc 705.
    azpisarrera-86
    EURI-ZORTA.
    "Ebri-xorta, uri zorta, petite-grosse goutte de pluie" H. Cf. EURI-XORTA.
    azpisarrera-87
    EURI-ZURRUPITAKA.
    "Auri-zurrupitaka, a torrentes de lluvia" A Aezk (s.v. zurrupita).

    euri

    euri
    << etxeño 0 / 0 ezaxolatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper