OEH - Bilaketa

377 emaitza hotz bilaketarentzat

Sarrera buruan (54)


Sarrera osoan (323)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
esperantza.
tradizioa
Tr. En los dialectos occidentales es esperantza la única variante empleada. En suletino la forma más frecuente es esparantxa junto con la menos frecuente esperantxa (también se documentan esparantza y esperantza , además de espantxa en un ej. de Etchaun). En el resto de la tradición septentrional, aunque hay autores que emplean esparantza , la forma más general es esperantza . No hay ejemplos de esparantza en el siglo XX. En DFrec hay 73 ejs. (13 sept.) de esperantza y 3 de esperantxa .
sense-1
(V-gip; Lcc, SP, Urt I 45, VP 28r, Lar, Añ, H, VocB), esperantxa , esprantxa , esprantza , esparantza (Urt II 59), esparantxa (S), esparanxa , ezparantza , espantxa , espeintza (AN-5vill), espentsa , sperantza . Ref.: Lrq (esparantxa); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 107.
Esperanza. "Espeintza orrekin ari da lanean (AN-5vill)" Gte Erd 107. v. itxaropen.
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos; en el s. XX disminuye su uso en el Sur.
Zutan dago bekhatoren remedio guzia, / esperanza, osagarri eta salbamenduia. E 75. Eta ikhusten den speranzá ezta speranza. Rom 8, 23. Baina baldin ikhusten eztunaz speranza badugu, pazienziaz igurikitzen dugu. Ib. 8, 24 (He esparantza, TB, Bibl esperantza; Dv uste, Ol itxoite, Ker, IBk, IBe itxaropen ). Esperanzeau galdu jat. Lazarraga A, 1143v. Speranzea galdu oi det. Ib. B28, 1204r. Agur erregia andre ama miserikordiaz betea, zu zerade bizitza dulzea, gure esperanzea [sic] . OracAr 121. Enbaxadak Errege baitan omen dire eta esparanza handitan dago mundu guztia pakea tratatzen dela. CartEsp 465. Pagamenduaren esperantza da trabailluaren konsolamendua. Ax 492 (V 318). Jinkuatan ükhezü esparantxa eta egizü hunki. Mst I 25, 3 (SP esperanza, Ch esparantza; Ol Yainkoagandik entzindu ). --Salbetako asko da Jangoikoagan sinistutea beste bagarik? --Ez Jauna, euki bear da esperanzea bere. Oe 35. Jangoikoaren ta bekatárien Ama, ta gure esperánza solla ártas lándara. LE Prog 104. Aspaldikoa da errana, esparantzen erregia hil zela hospitalian. Egiat 244. Credo-an arkitzen da fedearekin sinistu behar deguna, Aita gurean esperanzarekin eskatu behar deguna. Ub 121. Eternitate guzian elkharrekin izateko esparantza. Dh 251. Fedeak erakutsiko daut bidea, Esperantzak emanen hazkurria, Karitateak indarra. Laph 51. Esparantxa falsürik ez eman nihuri. ChantP 132. Gure ezparanzaren azkartzeko. CatS 110 (CatLan 66 ezparanza, UskLiB 220 ezparanxa ). Esparanza da Jinkoaganiko berthüte bat. Ib. 10. Deituko deutsut zu zareala / euskaldun esperantzea. AB AmaE 83. Ain esperantz gutxi zedukan ordukoz martiri izango zalakuaren, [...] ze erabaki zuan agur egitia lur txarrari eta Italiarunz bidegitia. Bv AsL 218. Betiko bizitzaren uste eta esperanza osoan nago. Arr May 173. Zeren gaztiarnian, nola orrastatan baita naroago, eztuk yire bizia izanen kain luze; eta zarrarnian ekunen duk berze esprantxa bat. Mdg 164 (135 esprantza ). Sardiant 28 urte, eskolatua, esperantza handiak, bilho hori, ederra, [...] bere iduriko neska gazte bat ezagutu nahi luke ezkontzari buruz. JEtchep 90. Nire desesperantzak esperantza dakus. Arti MaldanB 230. Esperantzaz beteak ginenak artean, / hire azken aldiko berriak hartzean, / hotz ikara ilun bat sartu duk etxean. Xa Odol 201. Espentsa (esperantza) aiña beldur. (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1743. Nik orduan berean esperantxa galdu nuen. Etchebarne 148. Lau ta erdiak inguruan iritxi, esperantza ainbat bildurrarekin, nere epaia zer izango ote zan. JAzpiroz 165. Bermiorantza ortik genduan / esperantza apur bat artu. FEtxeb 23. Egunak igaro ahala, esperantza ere urritzen zihoala. MEIG IX 98s.
v. tbn. v. tbn. (para autores occidentales del s. XX y orientales de todas las épocas). EZ Noel 104. SP Imit IV 11, 3. Tt Onsa 69. Mong 590. ES 187. He Gudu 49. Lg II 290. Egiat 243. Brtc 73. Monho 96. JesBih 433. CatLuz 22. MarIl 58. Jaur 107. Bordel 46. Gy 130. Dv LEd 80. Hb Egia 46. Laph 201. Legaz 5. Elzb PAd 44. Jnn SBi 29. Elsb Fram 114. Lap 43 (V 24). Ip Hil 211. HU Zez 77. CatJauf 92. CatUlz 38. Urruz Zer 77. A Ardi 126. StPierre 15. EusJok 155. Noe 90. Tx B II 106. Etcham 160. JE Ber 10. Iratz 49. Lf Murtuts 6. Balad 229. Mde Po 81. Zerb Azk 70. Txill Let 82. Basarri 137. Larz Iru 44. Vill Jaink 127. Uzt Auspoa 67, 113. Mattin 91. Lasa Poem 101. Azurm HitzB 44. Berron Kijote 121. Larre ArtzainE 310. Albeniz 71.
Esperanza: Etchart 4.1v. Mat 5. Volt 208. Harb 100. FPrBN 21. Hm 88. Tt Onsa 97. CartUrruñ 132. Gç 49. ES 85. CatLan 12. Mercy 14. Añ CatAN 74. CatAe 69. CatSal 53. CatR 53. CatS 9. Esparantza: EZ Man I 124. Arg DevB 5. Tt Onsa 69. Gç 218. He Gudu 54. Mst III 55, 4. Lg II 219. Mih 70. CatLan 64. Brtc 32. Arb Igand 204. Esparanza: Etchart 3.2r. O Po 42. Arg DevB 43. Tt Onsa 129. INav 132. Gç 50. Ch I 7, 1. Mih 58. Mercy 23. CatLan 162. UskLiB 11. CatS 84. Esparantxa: Bp I 48. Etch 498. UNLilia 2. Esparanxa: Xarlem 874. Arch Fab 231. Esperantxa: EZBB II 85.
"Le mot esperantza était employé [en el juego de pelota] par euphémisme à la place de "zéro" ou "nada", l'espoir de faire un jeu et de ne pas rester à zéro étant suggéré" Harlh BMB 2012 (I), 89ss. "Erreferak bat, sakeak esperantza" Ib.
azpisarrera-1
ESPERANTZA IZAN, ESPERANZTA UKAN (Con oración subordinada con el suf. -(e)la). Esperar que, tener la esperanza de que. v. ESPERO IZAN.
Esparanza dut Baionako pokala azkenak unat pasatuko eztuela nik jakin gabe. CartEsp 456. Espainiarat goateko abiatzen naizenean, esparantza dut iragatean ikusiko zaituztedala. He Rom 15, 24. Solajatüko naizüla, khanbiatüko naizüla, esparanza dizüt, ene esparanzan tronpatü izateko beldürrik gabe. UskLiB 106. Bañan biyotz guzitik / badet esperantza / ez zaidala faltako / gaur zure laguntza. Auspoa 97, 56. Eztigu esprantzarik biltu biar digula ez garirik eta ez autzik. Mdg 139.
azpisarrerakoSense-1.1
(Con un sintagma nominal como compl. directo). Esperar (algo), tener la esperanza (de algo).
Ez nuen batere halakorik esperantxa. Etchebarne 113.
azpisarrerakoSense-1.2
(Con un sintagma nominal como compl. directo). Esperar (la llegada de alguien).
Hauzeko jenten üsantxa / espantxa dienin arrotza / ogi ta gazna mahañilat, harek jo dineko bortha. "Quand ils attendent un hôte" . Etch 332. Bainan justu justua oren erdi baten buruan esperantxa zuen jenerala. Etchebarne 101.
azpisarrera-2
ESPERANTZAN (Tras gen.). Esperando, con la esperanza de. "Attente, hobearen esperantzan, dans l'attente de mieux" H.
Zure esparantzan illkhi gare kanpora. EZ Man II 143. Laborariak fruituen esperantzan, gogotik iragaiten du bere lur-lanetako nekea. Ax 492 (V 319). Goizean iaiki zaite bozkario handi batekin zori doatsu haren esperanzan. SP Phil 168. Gloriatzen ere baigare Jainkoaren umeen gloriaren esparantzan. He Rom 5, 2. Ta ni bizi naz, ta zeruaren esperanzan. Cb Eg II 71. Susta gaiten heien berthuten pratikara, loria beraren esperantzan. Jaur 376. Jateko egon banintz / orren esperantzan, / nere bizimodua / aspaldi juan zan. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 129 ). Bertze jainko faltsoeri behatzen zioten, hobeago zerbeiten esperantzan. Zerb IxtS 44. Gerokoaren esperantxan partitua zen. JEtchep 81. --Bertsuai utzita eingo / ote degu dantzan? / --Toki ederrian zaude / nere esperantzan! Uzt Noiz 103. Beren herria ez dezaten utz hobe baten esperantzan. Xa Odol 295.
v. tbn. Uruz Urz 23. AzpPr 37. JEtchep 70. Arti Ipuin 84. Mattin 115. Esperanzan: Harb 347. Añ GGero 105. Esparantzan: Gç 49.
azpisarrerakoSense-2.1
Esperando (un hijo).
Haur baten esperoan eta esperantzan aurkitu baziren ere, amodio hura etzen inoiz posible izan. Arti Ipuin 76.
azpisarrerakoSense-2.2
Esperando (la venida de alguien).
Linbora jetxirik aritu zan an beraren esperanzan zeuden ainbeste justuen animak konsolatzen. Gco II 79. Izanen dira bortz haur, sei urtetarik eta hamabortz urte artekoak [...]. Loriatua nago horien esperantxan. Oraino hiru hilabete beha... Etchebarne 118.
azpisarrerakoSense-2.3
(Tras tema nominal nudo).
Otaño ere an zan / diru esperantzan. AzpPr 66. Bertzerenaz beztituz haundi esperantzan, / garenaz bertze zerbait nahi dugu izan. Xa Odol 225.
azpisarrerakoSense-2.4
(Con oración subordinada provista del suf. -(e)lako ).
Eta guztien gaiñetik bethiere bizi zara, gaitza arinduko zaitzulako esperantzan. Ax 597 (V 384). Jinkuak barkatü deelako esparanzan beti ari direnak. CatLan 85. Guan ninduan etxera ethortzean baino alegeraxago, gauza hortan akabo zelako esperantzan. Elzb PAd 47. Jaungoikoak barkatuko didalako uste eta esperanzan nago. Arr May 199. Amets ori oraindik egi biurtuko dalako esperantzan gelditu nintzan. Urruz Zer 17.
azpiadiera-4.1
(Con -(e)la ). " Amak zerbait emanen dakola esperantxan da (BN-arb)" Gte Erd 171.
Esparanzan bethiere / nagoke hek bezala, / urrikalduko ni ere / agien natzaitzula. Arg DevB 212. Esparantzan hek berak ere atherako direla korrupzionearen gathibutasunetik Jainkoaren umeen gloriaren libertaterat. He Rom 8, 20s. Uste ezpadük Jinkoak ezteikala soegiten ta esparantzan bahago ezkapiren hizaiola. Egiat 201. Lagunduko didala / nago esperantzan. PE 104.
azpiadiera-4.2
(Con -(e)n ). " Amak zeozer emongotzen esperantzan dao (V-arr)" Gte Erd 171.
An joaten nintzan [...], erbiren bat arrapatuko ote nuan esperantzan. Albeniz 140.
azpiadiera-4.3
(Con -(e)lakoan ).
Bezperatik joana zen etxetik, gaua nunbait pasatuko zuelakoan esperantxan. JEtchep 81.
azpiadiera-4.4
(Con subjuntivo).
Gaixoak sendo diten / esperantzan gaude. Etcham 216.
azpisarrerakoSense-2.5
(Con -tzeko ).
Ikusten duzue laboraria lurraren fruitu preziatua biltzeko esperantzan badagoela. He Iac 15, 7. Bizitzeko molde bera segitzeko esperantzan kofesor largoenak bilhatzen dituztenek. Brtc 57. Kapitaina igaiten da berriz ere, ez zerbaiten ikhusteko esperantzan, ezik esperantza guzia galdua du. Laph 225. Kalara juan ta asten / dirade arrantzan, / zerbait arrapatzeko / ustez esperantzan. Arrantz 99. Ardanetxeko zorrak / alan kentzeko esperantzan. Laux AB 54. Zure berri ona laster izateko esperantzan, aldi hontako uzten zaitut, adiskide maite hori. Mde Pr 193. Orduan urrengo egunean jateko esperantzan kantaitzen dot. And AUzta 62. Bi urte hartan soldado zena eta fite libratzeko esperantzan zena. Etchebarne 18. Atrebentzia behar dik izan desmasia pixka bat egiteko, hartarik zerbait on jalitzeko esperantzan. Larz Senper 24.
azpisarrerakoSense-2.6
(Sin compl.).
Bethi beldur izatea, / ez deusik seguranzan, / nor nahi dago tristea, / delarik esparanzan. Arg DevB 38. Zelan poztzen garean, danok esperantzan. AB AmaE 222. Zazpi ille betez esperantzan / ez naiz alferrik egondu. PE 59. Esperantzan bizi zen bethi: bainan gizon ahularen esperantza xoxoa. JEtchep 90. Ez badute ideirik / laster ezkontzeko, / esperantzan ez otoi / denbora galtzeko. Mattin 86.
azpisarrerakoSense-2.7
( Geroko esperantzan ).
Eta ontasunean iraute haur, perseberatzea, oraidanik behar da hartu eta eduki, eta ez geroko esperantzan utzi eta largatu. Ax 460 (V 299). Itxu itxuan lana egin zak geroko esperantzan. And AUzta 124. Pobria bizi oi dan bezela / beti geroko esperantzan. Uzt Sas 61.
v. tbn. Añ GGero 302.
azpisarrerakoSense-2.8
( Biharamuneko esperantzan ).
Erhokeria da segur behar duen gauzaren, benturan ibentzea: biharamuneko esperantzan eta perilean utztea. Ax 77 (V 53).
azpisarrera-3
ESPERANTZATAN, ESPERANTZETAN.
azpisarrerakoSense-3.1
a) Esperando. v. ESPERANTZAN.
Ezen speranzatan behar du laboratzen duenak laboratu. " Sous espérance" .1 Cor 9, 10. Eta oraiño ene haragia ere da pausatuko esparantzetan. He Act 2, 26. Esperantzetan bizi, maite gozoa, / noizbait kunplituko da gure plazoa. Izt Po 81. Esperantzetan egon arren ni / gertatu leike galtzia, / modu orretan bukatuko da / gure arteko saltsia. EusJok 42.
azpiadiera-1.1
(Con -tzeko ). Con la esperanza de.
Baldin bazina esperantzatan hemendik urthe baten buruan erdiesteko iaun handi batenganik zenbait kargu edo errenta. Ax 174 (V 117). Haur ukhaiteko esperantzetan khausitzen zen emazte bat. Elsb Fram 67.
azpiadiera-1.2
(Tras oración subordinada con el suf. -(e)lako ).
Ezagututen dot, neure semia, etxeko guztijok zabiltzala ni osatuko nazalako esperantzeetan sartu nairik. JJMg BasEsc 278s.
azpiadiera-1.3
(Con -(e)la ).
Bañan esperantzetan / natxiok oraindik, / alkar joko degula / nundik edo andik. Tx B 80.
azpiadiera-1.4
(Tras gen.).
Badaude [...] Garbitokiko oñazietan zure altarako erregu ta eskeintza orren esperantzetan. Ag Serm 477.
azpiadiera-1.5
(Tras haur ). Cf. infra (b).
Edozeinek ikus zezaken Andre-dena Maria haur-esperantzetan zela. Jnn SBi 10. Jakin zian aingüriaganik Elizabeth haren küzüña, bere zahartarzünian, haur esperantzatan zela. Ip Hil 77.
azpisarrerakoSense-3.2
b) (Estar) embarazada, esperando dar a luz.
Maria, haren ama, ezkontzaz hitzemana izan ondoan Josephi esperantzetan izatu zen. TB Mt 1, 18 (Lç izorra, Dv, Ol (h)aurdun ). Haurrik gabea deitzen zutenak badu sarri sei hilabethe esperantzetan dela. Jnn SBi 37. Muthil neskatari alfer bat da hori! [...] Erran, eta fama dun, Martzelina esperantzetan eman duela! Larz Iru 22. Xalbador, neskato bat zira eta esperantzetan gertatu zira, haur beharretan. (In Xa Odol 341 ).
azpisarrera-4
ESPERANTZAZKO, ESPERANTZAKO. De esperanza.
Speranzazko Iainkoak bada konpli zaitzatela bozkario guziaz. Rom 15, 13 (TB esperantzazko; He esparantzetako). Esparanzazko akta batek. Mih 72. Ene bethiereko zori onaren esperantzazko seinaleak. MarIl 81. Kanpaiak dauzka gañera esperantzazko bozak gizon justuarentzat. Ag Serm 364. Dirua baino gehiago ez othe da, eta osagarria bera baino ere ez orobat, esperantzazko amets gozo, ederra? JE Ber 88. Esperantzazko zarpazar / mantartu, / pusketaka / doaz galtzen bizitza [nekazariak] . Azurm HitzB 65.
v. tbn. Brtc 11. Monho 80. Dh 91. JesBih 424. Legaz 66. CatJauf 10. Esparanxazko: UskLiB 75. Esparanzazko: CatLan 160. CatS 10. Esperantzako: OA 69. Iraz 67. CatLlo 74. Esperanzako: OA 51. CatLan 12. Mg CC 222. Añ CatAN 72. Gco I 386. AA II 13. Astar II 18. CatB 86. CatLlo 38. CatBus 53. Legaz 24. CatUlz 28. Esperanzazko: Mat 50. CatLuz 41. Ezparanzazko: CatLan 66. CatS 125.
esperantza
<< errekortsu 0 / 0 estakuru >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper