Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    egarri.
    sense-1
    1. (gral.; SP, Urt I 147, VP 23r, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Dv). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib ; Iz UrrAnz, Ulz ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg; Gte Erd 24.
    (Sust.). Sed; (fig.) ansia, deseo. Azkue califica de barbarismo las expresiones del tipo egarri andia daukat (det), y propone su sustitución por egarri egarri naiz o guztiz egarri naiz; está sin embargo documentada en los textos la construcción rechazada (v. Gco I 426, AA I 474, Añ EL2 179, Arr GB 49, Mdg 122, Arti MaldanB 190; v. tbn. Gte Erd 24), mientras que apenas encontramos ejs. de las propuestas por Azkue (v. infra EGARRI IZAN). v. 1 egartsu.     Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos (aunque en esta acepción no se encuentra en Dechepare ni en Leiçarraga).
    Gosea eta egarria. MPortal 76. Eztu beñere izanen goserik eta ez egarririk. Ber Doc 119v (v. tbn. egarria izan (trans.) Añ CatAN 67, Gco II 85, AA III 426, CatB 82, Arch Fab 127, CatSal 51, CatR 51, AB AmaE 333, Elsb Fram 168, Urruz Urz 53, Basarri 63, NEtx LBB 87, Ardoy SFran 284, Uzt Sas 154; v. tbn. infra los ejs. de Lg, LE, Arr, Inza y Ldi; cf. infra EGARRI IZAN (trans.)). Egarria zerotzuten / khelder minez hezatu. EZ Noel 100. Egarriaren pizteko. Ax 553 (V 354). Justiziaren egarria eta gosea daukeenak. Cap 19 (v. tbn. egarria eduki It Fab 89, Itz Azald 151, Ag G 286, Alzola Atalak 59, Xa Odol 340; v. tbn. infra los ejs. de Arti y AZink). Ez zarete asko hilzeko / Ene egarri handia. Gç 63. Jesüs-Kristen egarriak zer zeñharatzen zian? Bp II 49. Egarriaren trabajuan arkitzen danari. OA 100. Egarriaren asesiatzeko. ES 381. Goseaz eta egarriaz kruelki tormentatuak. Ch I 24, 3. Pasione galgarri gaistoen egarriarekin. Mb IArg I 248. Zu ikusi, ta ez goserik, ez egarririk, ez dolorerik, ez negarrik geiago izango da. Cb Eg III 311. Yustiziaren gosea eta egarria dutenak. Lg II 145s. Lujurijako ardao ordigarrija edateko egarrija. Mg CO 78. Rakeli aurra izateko egarria kosta zitzaion bizia. AA I 596. Egárri dút. LE Kop 173. Hotz, gose, egarri guti bat sentitzean. Dh 70. Nere egarrian ozpiña eman zidaten. Lard 462. Odolean hiltzen zuen egarria. Hb Egia 80. Liburu on baten egarri andia oi zuen. Arr GB 49. Ez ekarden aririk etxaguntzarako, / Euren egarria zan dana kalerako. AB AmaE 418. Zenbat neke, izerdi, gose eta egarri. HU Aurp 96. Emango dizutet esne pixka bat egarria kentzeko. Ag G 8. Gose eta egarri onik jasan zuten. Barb Sup 164. Gosetzen zan eta egarria izaten zuan. Inza Azalp 52. Arakatzak ematen duen ozkamiñak egarria kentzen din. Or Mi 11. Barne-egarri bat diat. Ldi UO 41. Urre-egarri gaiztoak. Eguzk GizAuz 31. Etziren egarriarekin itho. Zerb IxtS 37. Bere jakin egarria asetzeko. Mde Pr 41. Egarri bizia daukat bihotzean. Arti MaldanB 190. Zuzentasun-egarria. Erkiag BatB 127. Betiereko bizitza baten egarri au. Vill Jaink 112. Goseak baiño neke larriagoa bait-du egarriak. Berron Kijote 215. Banoa orain ase gurarik / gure bertso egarriak. FEtxeb 197. Ez neukan goserik, egarri izugarria baizik. AZink 80. Nolakoa zen gure aita Mañix, beroarekin eta egarriarekin. Larre ArtzainE 40. Bere jakin-egarria berdintzeko. MEIG III 71.
    azpiadiera-1.1
    (En expresiones del tipo egarriak ito, etc.). "Egarriak hurren nau, la soif me tue" SP. "Egarriak illa, transido de sed" VP 30v. cf. infra EGARRIAK EGON.
    Egarriak hila, ur eske. Mat 249. Gosiak, ez egarriak eztitu gehiago ioren, ez hunkituren. Tt Onsa 159. Egarriak itotzen zegoela. Cb Eg III 364. Ibilliko da infernuan goseak illik, egarriak igarorik. Añ GGero 372. [Ondasun] ez dituanen egarriak erkiturik, eta igarturik dauka doakabea. AA III 608. Egarriak hagoatua dago. Jaur 151. Jauna, egarriak itotzen nauka. Lard 143 (v. tbn. egarriak it(h)o Añ GGero 375, Apaol 44, Zerb Ipuinak 278, Ox 100, SM Zirik 18, Berron Kijote 158). Adorerik bage, goseak eta egarriak amaitu bearrean. Ag Kr 17. Xoane Mitrero heldu zen Garazi-Hergaraitik, egarriak joa. Barb Sup 93. Gose eta egarriak zizpildua, biziaren ithurbururat [hurbildu] . Leon Imit IV 2, 1. Egarriak tirriatzen zeuden. "Acosados de la sed". Berron Kijote 214. Egarriak xuritu zipildurik ari ginelarik Haitzaldeko uda betean. Larre ArtzainE 40.
    azpiadiera-1.2
    "Eztarria egarriak erreta" Gketx Loiola 34.
    azpiadiera-1.3
    "(Fig.), envie contre quelqu'un, désir de lui faire du mal" Dv.
    Auzo bategaz edo bestegaz egarrija, gorrotua, enbidija ta ikusi ezina. fB Olg 204.
    sense-2
    2. (SP, Lecl, Gèze, H).
    (Adj.). Sediento. "Gose-egarriak dira (Mb)" H. Tr. Mucho menos utilizado que como sust.; se encuentra desde Dechepare.
    Ikhusirik anhitzetan beharrian pobria, / eri, gose, egarria eta buluzkorria. E 67. Presuna egarriak ur hotza bezala edaten dituzte bekhatuak. Ax 104 (V 70). Izanen da zure odola / Gure itsaso gorria; / Han barrena dut hondatuko / Ene bihotz egarria. Gç 108. Egarriak, goseak, buluziak / Mundu huntan ibili direnak. Monho 120. Alor egarrîk txir egiten du / kare bizien erara. Or Eus 264. Begi egarriok. Gand Elorri 131.
    azpiadiera-2.1
    (Uso pred.; en algunos casos se podría suponer una elipsis del aux. de egarri izan). Cf. EGARRI IZAN, EGARRI EGON.
    Noiz ikhusi augu gose edo egarri. Lç Mt 25, 44 (He, Dv, SalabBN, Ol, Leon, Or, Ker, IBk, IBe egarri; Ip egarritürik, Echn, Ur egarritua, Hual egarriz). Noiz ediren zinitugun guk zu gose edo egarri? Ax 227 (V 151). Bethi Jainkoaz egarri, eta bethi Jainkoaz hordituak. Dh 178. Haren odol goriaz iduri egarri. Hb Esk 29. Hura arimen egarri bezain, arimak haren hitzaren egarri. Laph 221. Egarri gertatu. Or Mi 101. Eriotzaren egarri. Ldi BB 150. Galdegiten dio neskak jakin-egarri. Etxde JJ 35. Zure atsegiñen egarri dabillan anima. Or Aitork 32. Iainko bizkor biziaz egarri dut gogoa. Zait Plat 101. Ausardiaren gose-egarri omen zebilen. MEIG IX 45.
    sense-3
    3. "(L-ain), escrúpulo" A (?).
    azpisarrera-1
    EGAR-HARO. a) "(S), tiempo de sed" A. b) "Egarhau, température altérante (Sc)" Lrq.
    azpisarrera-2
    EGARRIA EMAN; EGARRI HANDIA EMAN. Dar sed.
    San Celoniko errian, Santuaren lagunetatik batek, bideko nekiak eman zion egarria kentziagatik, maasti batetik mats-mordo bat artu zuan. Bv AsL 132. Egunak deutsalako / Emoten egarria. AB AmaE 383.
    azpisarrera-3
    EGARRIAK HARTU. Atacar la sed.
    Andres, hoi pentsamentu huna duk / guazan berala egarriak harturik nuk. PierKat 48.
    azpisarrera-4
    EGARRIAK EGON (V-gip, G-azp, AN, B); EGARRIAK IZAN; EGARRIAK GERTATU, etc. Ref.: Etxba Eib; Iz ArOñ; Gte Erd 141; Elexp Berg. Tener sed.
    Egarriak dagoanari edaten ematea. Iraz 34. Egarriak zegoan edan nai zuana. AA III 619. Noiz ikusi zintzagun goseak edo egarriak. Samper Mt 25, 44. Egarriak dagonari edatra ematea. CatAe 50. Egarriak egon eta urik ez gogoratzea. Apaol 43. Egarriek dagonai. CatUlz 36. Eztago egarriyak. Noe 129. Onenean egarriak zerate, ta esateko bidurrez. Alz Ram 119. Obeko degu len bezela jarraitzea, egarriyak bizi gabe. And AUzta 40. Gaur egarriak etorri dala-ta. Anab Usauri (ed. 1986) 25. Alperra, beti nekatua; mozkorra, beti egarriak. EZBB I 31. Goseak eta egarriak beintzat ez dedilla egon. TxGarm BordaB 73. Askotan gertatu oi / gera egarriak. AZink 187. Egoaizea edo bero dagoenean, iturririk ez dagoen lekuetan, txakurrak asko supritzen du egarriak. Ostolaiz 34.
    v. tbn. CatB 91.
    azpisarrera-5
    EGARRIAK EMAN. Atacar la sed.
    Bere atsedenean zegoala, egarriak eman, eta etsaien eskuetan eroriko zan bildurrak artu zuen. Lard 143.
    azpisarrerakoSense-5.1
    Beñ batean kanpoan zeudela, Nagusiari egarri andi batek eman, ta Isidrori esan zion. Cb Eg III 337.
    azpisarrera-6
    EGARRIAN EGON; EGARRIAN IZAN. Tener sed; tener ansia. "Ansía eso, orretxen egarrian dago [...] (V-ple-ger-m)" A EY III 245. Izan naiz maiz biyaietan, arribera gaiñean perilletan, ohoiñen ganik perilletan, ene nazionekoen ganik perilletan, paganoen perilletan, hirien erdian perilletan, bakhar lekhuetan perilletan, itsasoan perilletan, anaia falsoen artean perilletan; lazerian eta miserian, beillatze hainitzetan, gosean eta egarrian. He 2 Cor 11, 26s.
    Bethi bere khorpitzari algartü nahiz egarrian baitago. Egiat 184. Beti ago i ardao edo sagardao-egarrian. Ag AL 57.
    azpisarrera-7
    EGARRIAREN EGARRIZ. "Egarrien egarriaz, de pura sed (V, Alt)" A EY III 329.
    Egarriaren-egarriz iturriak ez-eze errekak be agortu biarrian. SM Zirik 18. Diruen egarrien egarriaz. Akes Ipiñ 35.
    azpisarrera-8
    EGARRI EGON (AN-mer ap. Bon-Ond 158). Tener sed.
    Egarri daudenak inguratzen dituzte urzalien maiak. Ag G 181. Egarri zauden laborariek hor dute beren lurren ihintztadura. Zub 123. Egarri dagonarentzat, ez da pegar zikhinik. Zerb Prov 263 (ap. DRA). Egarri dagon nere biotza. NEtx LBB 327.
    azpisarrera-9
    EGARRI IZAN (V-gip, G, AN-mer, BN-arb, S; SP, Deen I 486, Lar, Añ, Dv, H). Ref.: A (egarritu); Bon-Ond 158; Etxba Eib; Gte Erd 141. Tener sed (sdos. prop. y fig.). En Dv los ejs. de egarri izan aparecen bajo "egarri (adj.)". Cf. egarritu. Tr. Documentado desde Leiçarraga, y gral. en todas las épocas y dialectos. El complemento aparece en caso instrumental en Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu y TB, en textos de los dialectos más orientales de Navarra y en algunos autores meridionales modernos; al Sur la forma usual es -(r)en egarri, que tbn. se encuentra en algunos septentrionales como Inchauspe y Jauretche; la construcción de egarri precedido de nombre (o part.) en composición se encuentra en el s. XX (cf. Mat 24 y 158 iustizia gose eta egarri direnak ).
    Iustiziaz gose eta egarri diradenak. Lç Mt 5, 6 (-z egarri TB, Hual, -ren egarri Ip, Or, Ker, IBk; Ol zuzen-gose eta egarri, Leon zuzentasun gose eta egarri). Edaten ematea egarri danari. Bet 14. Edarateko arima graziaz zena egarri. EZ Man I 19. Tantalo on-behar hura gose eta egarri zen. Ax 385 (V 252). Egarri nintzen, eta eman derautazue edatera. SP Phil 275. Egarri direner edatera [emaitia] . Bp I 51. Baldin nihor egarri bada, bethor ene ganat eta edan beza. He Io 7, 37. Egarri izanagatik. Cb Eg III 392. Egundaino bezala egarri izanen da. Lg II 137. Deklaratü zien egarri zela. CatLan 44. Hola gose eta egarri / Izan nahiko dut bethi. Monho 144. Justiziaren gose ta egarri diranak. AA I 624. Egarri bada. fB Ic I 89. Esan zuen: egarri naiz. Lard 462. Beti dabil artega, beti da egarri. AB AmaE 328. Fraideak etziren gose, bainan bai egarri. Jnn SBi 54. Sarri izaten da / oean egarri. Azc PB 108. Sitio; bai, egarri zera ta egarri naiz ni ere. Ag Serm 316. Nago [...] egarri ginen baino ardurago ez ginuenez hurrupatzen. JE Bur 77. Egarri danian intza / maite du loriak. MendaroTx 110. Iñor egarri bada, betor neregana. Ir YKBiz 316. Ura balitz zeure ederkuna / iñor, be, egarri elitzake! Laux AB 93. Ni zertaz nizen egarri. Or Poem 514. Baso-jabeak diru-egarri dira. Munita 22. Jakin-egarri nor ote zan? Etxde JJ 136. Iainko biziaz egarri zan. Zait Plat 101. Oso naiz zure egarri. NEtx LBB 343. Oso ta elbarri / geigoren egarri / nola geran sarri, / bear osagarri. Olea 217. Il egingo zaitue, onek odol egarri dire ta! Gerrika 85. Etimologiaren gose-egarri denak. MEIG VII 185.
    v. tbn. Ber Doc 165v. Cap 14 (ed. 1893). Ch IV 2, 1. El 93. CatBurg 32. Oe 38. GMant Goi 26, Yanzi 48. Or Aitork 374. Erkiag Arran 19. Vill Jaink 71.
    azpisarrerakoSense-9.1
    "Zure kontra egarri da, il vous veut du mal" Dv.
    azpisarrera-10
    EGARRI IZAN (Trans., con compl. directo). Desear, estar ansioso (de).
    Argi lênenkia / egarri baitute. Ldi BB 108. Uri aundietako jendeak itxas-aizea ta mendi-aidea egarri izaten duan sasoia. NEtx Antz 154. Egarri degun aurrerapena / ikastetikan badator. Olea 142.
    azpisarrera-11
    EGARRIRIK (Estar, etc.) sediento.
    Noiz ikhusi augu [...] egarririk. Lç Mt 25, 37. Hurbilltzen aiz, Herioa, odolez egarririk. EZ Man I 44. Egun guzian tiroka jardun bainintzan, jakiña, egarririk nengoan. Alkain 54.
    azpisarrera-12
    EGARRITAN (Estar, etc.) sediento.
    Gosetan eta egarritan. Lç 2 Cor 11, 27. Gose eta egarritan. Arg DevB 124. Mingaña aterarik / gose egarritan. Echag 236. Aita onaren ontasunaz egarritan hagoena. Dv LEd 70. Ene animaren pake-egarritan San Jakara joan nintzan. Etxde JJ 245.
    azpisarrera-13
    EGARRI XURI. "(BNc), sed abrasadora" A.
    azpisarrera-14
    EGARRIZ (egarriz egon Sal, R ap. A; Dv). (Estar, etc.) sediento.
    Gosez eta egarriz, hotzez eta billusiz. SP Imit I 18, 1. Gosez eta egarriz [...] ibiliko da. Ax 591 (V 380). Nihor badago egarriz. Jaur 142. Zuzenbidearen gosez eta egarriz daudezenak. Dv Mt 5, 6. Egarriz ethorria. Gy 56. Askotan gosez ta egarriz, otza batian, beruak bestian. Ag Serm 88. Neure gogoa egi egarriz, / bizi gustian argi gurariz, / badaukat beti. GMant Goi 72. Egarriz dago gurutzean. Inza Azalp 61. Emen nabil deus ez-ta Jaungoiko egarriz. Laux BBa 126. Noiz ikusi zaitugu gosez edo egarriz. Ir YKBiz 423. Zoin gogotik [beterraberi] lothu ginitzaioten oro ausikika, gosez baino gehiago egarriz! Zerb Gerlan 24. Baña buru egiten ebenok ondik egarriz egozan, eta ez edozelakoa: odol egarria. Gerrika 83. Gose ta egarriz mixeri gorritan. Ostolaiz 51. Dagokion bizimoduaren bila lehiatu da, jakite egarriz. MEIG VIII 60.
    v. tbn. NEtx LBB 358. Onaind STeresa 126.
    azpisarrerakoSense-14.1
    (Tras gen.). Con ansia de; por ansia de.
    Zorigaitz hekientzat, zeren Kainen bidean abiatu baidire, sariaren egarriz Balaam bezala enganatuak izanik. He Iudae 1, 11 (Lç alokairuaren enganioz). Albisten egarriz bizi. Erkiag BatB 49.
    azpisarrera-15
    EGARRI-ZIZPILDU. Muerto de sed, muy sediento.
    Iturriz iturri zabilan egarri xipildua. GH 1971, 254.
    azpisarrera-16
    EGARRIZKO. De sed.
    Egarrizko dolorean. Arg DevB 226.

    egarri

    egarri
    << edan 0 / 0 egin >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper