Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 dardara.
    tradizioa
    Tr. Aunque se encuentra desde mediados del s. XVIII, no es frecuente hasta comienzos del XX. Los autores septentrionales usan generalmente daldara (aunque dardara aparece en Leon y dardaria en Goyhetche). Dardar (con la vibrante final simple o múltiple) es usada por autores meridionales del s. XX, alternando a menudo con dardara. Se encuentra además dardaria en Mendiburu (un sólo ej., frente a varios de dardara ), Goyhetche y Zinkunegi; daldaria en Iñarra y dardari en Orixe y Onaindia.
    sense-1
    1. (V, G, B, L, BN; Lar, Mg PAbVoc, Arch VocGr , Dv, H); daldara (B, L, R; Ht VocGr 431, Lecl, Dv, H, Bera); dardar; dardaria (H); dardari; daldal (S, R; Bera) Ref.: A (dardara, daldara, daldal); Etxba Eib; Elexp Berg.
     Temblor; vibración; palpitación. "Semivibración, erdi dardara" Lar. "Dardar, dardaiz-a (G), dardari-a (V), temblor, estremecimiento, movimiento convulsivo" VocCB . "Hotz-daldara, tremblement causé par le froid" Dv. "Daldara, action de trembloter, trépidation plus forte que celle exprimée par dildira. Zainetako daldara, tremblement nerveux" H. "1. tremblement, frisson de fièvre, de froid, de peur. Dardara batek betbetan hartu zuen, un tremblement [...]. Secouement, agitation. [...] Biotzaren dardara, l'agitation du cœur (Mb). Zain dardarak, zainetako ikhara, l'attaque de nerfs. 2. tremblement de terre. Lur dardara, ludardara, lur ikhara" Ib. "Afaitxan giñala, etxe guztiak eiñ eban dardaria, inguruan jausi zan bonba bategaz" Etxba Eib. v. dardarako, dardaraldi, dardarizo.
    Zer dardarak, zer ito-naiak, Amaren bihotzak hordu artan izandu zituenak! Mb OtGai I 207. Agitz nekatzen naute [...] maiz aski etortzen zaizkidan nere erraien dardariak. Ib. 63. Artu zitubala gorputz guztiko dardara edo ikara andi batek. CrIc 60. Zer! hire ezin ibillia, / Zangotako dardaria. Gy 170. Sutunpadak, ansiak, ilkintza nun nai, / tximist dardara. SBaroj (in SFRan II 122). Oiñetako daldariak. Iñarra Ezale 1897, 346a. Ez neuke dardararik izango nire besoan. Ag AL 18.
    ( s. XX) Irakiñaren dardareak. Ag Kr 14. Aizearen eretak ilzorikoen adia, orrien dardarra eriotzaren urrats. Ag G 156. A atal berean B dardaria bera eratortzen badu. "Vibración". Zink Crit 30. Baño gaur itz oiek berak dar-dar egiñaziko diote bere biotzari pozezko, atsegiñeko ta esker onezko dardaraz. Inza Azalp 155. Arri guzik lazguneak ba ditu, ta arkumeak ere dardarak ditute. Or Mi 91. Eta, daldara batek hartua, han berean nindagon mututua. Barb Leg 149 (v. tbn. Sup 142). Zeuri orri dardara ta iluntzeko ixarra. "El temblor de las hojas". Laux BBa 100. Emazte ezkonberria / dala uste basoa... / Aren dardar emea... Ldi BB 58. Suaren garrak argiago ziruditek; dardara giarragoz ibilli zebiltzak. Ldi IL 16. Zain-dardara. Sabiag Y 1933, 421. Ikhara-daldara batek hartua. GaztAlm 1934, 32. (ap. DRA) Esku arein dardar bixija / izpi-otsa zan ler-ostrotzan. Laux AB 47. Nerbion-ertzok, --tranbi-dardara--, / azkatu-naiez, zenbat alegin! Ib. 80. Belaun-dardara sortzen baitu beerantzako ibilliak. TAg Uzt 96. Eta daldara bat gabe patxadan daude lasaiki. Iratz 50. Iru dardar txiki ta bi aundi ziran, jende dena baldiz! Or Poem 552 (se refiere a temblores de tierra; Aitork 351 dardarra). Dardara batek gorputza alderik-alde igaro zion eriari. Etxde JJ 279. Kate dardara azkenean ixildu zelarik. Mde Pr 114. Eskierki dakit nik maite-dardara zer den ezagutzen ez dutena. Txill Let 57s. Sekulako ikaraz ta dardaraz ebilkion gorputza. Erkiag Arran 158. Izerdi-larria, gorputz-dardaria, zigarro-erratea... Bilbao IpuiB 106. Ots bakoitzaren dardara-kopurua ainbatzerik etzuen al izan. Zait Plat 55. Egun ederreneko argi-dardarea. Gand Elorri 131. Etzen makala izan gizadiak orduan somatu zuan dardara. Vill Jaink 32. Negar-jariozko dardara gordea. Gazt MusIx 70. Esnatu zan zalduna belarrondoko aundi baten dardariagaz. Etxba Ibilt 467. Biotzak egiten duen dardara. Etxabu Kontu 183. Tiro-oiartzun dardara ona ibiltzen uan jaietan zoko ontan. Ataño TxanKan 211. Biotz dardara latzak astindu dau ta ez dator bere senera. Onaind STeresa 47. Nerbioetako tentsioa ta dardar oriek kentzeko. Ostolaiz 123. Alako axe gogor, lur dardara eta trumoi-ots! Gerrika 75. Ez zuela ez begia, ez-eta beharria, tontotzen eta lanbrotzen hasia, izanik ere eskuan halako daldara bat. Larre ArtzainE 218. Alferrik bilatuko duzue beragan Europa eta mundu guztia dardarazten hasia zen lur-ikararen berririk. Dardarak ez gintuen artean ukitu. MIH 226. Burnia, ikus-ezinaren iduri, aide-dardaren soinu-orratz, "Haize-Orrazi" bihurtzen da. MEIG IX 132. (en colab. con NEtx)
    azpiadiera-1.1
    Calambre. "Argie piztean anbateko dardara hartu nuen" Izeta BHizt.
    azpiadiera-1.2
    Movimiento, sacudida.
    Han gaindi zoatzinak ahopaldika ari zitzaizkon, buru-dardara batean erranez [...]. "Moventes capita sua". Leon Mc 15, 29 (Lç, He higitzen, Dv dardaratuz, IBk buruari eraginez, IBe buruari eragin eta esanez).
    sense-2
    2. "(B), reflejo, reflexión" A. v. dirdira.
    sense-3
    3. "Tremielga, temblón, vaca, torpedo, ortiga; (Torpedo marmorata); eskuikari (Bermeo), ikaraiua; ikara, ikaraioa, dardara" FauMar 27.
    sense-4
    4. (Adv.).Temblando, vibrando. v. 1 dar-dar.
    Elurra bera bezain leitzarrak zurbillik, / ankaz dardara, bildur-listua iretsirik. Or Eus 150. Eta orduan entzun katea indarka dardara. Mde Pr 114. Ixildu zen, dardara. Ib. 98. Goiko Arnasa poz-dardara sartu zaio. Or Aitork 180.
    azpisarrera-1
    DARDARA BATEAN. Temblando.
    Azkenean, daldara batean, jandarma batek erraiten dio. Barb Sup 148. Allande, --ekin zion dardara batean etxeko nagusiak--, galduak gaituk! Etxde JJ 46.
    azpisarrera-2
    DARDARA EGIN. Temblar; vibrar.
    Dardara egiten due munduaren zimenduak. Ag Serm 176. Gotzonen eguak dardara dagije. Laux BBa 116.
    azpisarrera-3
    DARDARA EMAN. Hacer temblar.
    Pentsatu utsak dardara ematen dit. BBarand 49.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Dar calambre. "Dardara emanen dizu (B)" Gte Erd 189.
    azpisarrerakoSense-3.2
    (Con adj., etc.).
    Alatan non berari begiratzeak ezurretarañoko dardara]ra[ ematen zion. Arr May 38.
    azpisarrera-4
    DARDARA ERAGIN. Hacer temblar; hacer vibrar.
    Ainbeste bidar infernutarrai dardara eragin dien diadarra. Ag Serm 159. Baña neskatxak mekiro / eragin dautso dardari. "Le hace temblar". Laux AB 97. Lokarriari dardara eragin, eta mailuen otsak berak ateraten zituen lokarriak bere dardaraz. Zait Plat 54.
    azpisarrera-5
    DARDARA-INDAR. "Arana Goiri formó la voz dardarindar, darindar, para expresar electricidad. Sus componentes son dardara, temblor, e indar [...]. Pero no sabemos que dicha voz haya corrido entre los euzkeldunes ni en la literatura" (Arriand Euzk 1933, 257) NeolAG.
    azpisarrera-6
    DARDARAN. "Hotzez daldaran dago, il tremble de froid" H. Tr. Al Sur sólo lo hallamos en Uriarte. v. DARDARETAN; DARDARAZ.
    Odola xurrutan badoa, haragi puskak dardaran daude. (Cantar de Altabizkar). Michel LPB 237. Zezenaren gorphutza dardaran ematen, / Doiean xutik ditu bi urrats egiten. Hb Esk 225. Eta artu al zenduen lurra bere ertzetatik, dardaran zenerabillela, eta astinduta bota al ziñituen gaiztoak beratatik? (Iob 38, 13). Ur BOEg 1034. Maria eta Xaneta xutitu dire, hortzak dal-daran, paretari eskuak. Barb Sup 123. Oraino zuri zuria, hortzak daldaran. Ib. 99. Hegalak dilindan / Zangoak daldaran, / Mukua darian, / Nigarra begian. Ox 90. Mendi buruan daldaran dago / nere iratze ostoa. Iratz 89. Hotzez daldaran zagola. JEtchep 31. Kasik nigarretan eta mintzoa daldaran. Ib. 49. Berehala ihesari eman zirela, hortzak daldaran. Ardoy SFran 241.
    azpisarrera-7
    DARDARAPEAN. Temblando.
    Gorputz osoa dardarpean jartzen zitzaion bere ogenaren erruz Maider gaixoari eldu zitzaion azken ikaragarria ausnarka. Etxde JJ 260.
    azpisarrera-8
    DARDARAZ. (V-gip ap. Elexp Berg; H, A; daldarrez Arch UFH; daldaz S ap. A).
    a) Temblando; vibrando. "Dardaraz eta ikar-ikaraz, tremblant violemment (Mb)" H. "Berak mendiak dardaraz jartzen ditu, los montes temblaron de él (Ur Nah 1, 5)" A s.v. dardara. v. DARDARAN, dardaraka.
    Tr. Al Norte sólo se encuentra algún ej. moderno.
    Dardaraz ote dago zure barren ori, ta kezkaz den guzia beterik? Mb OtGai II 213. Belaunak jartzen zaizkitzu kargapean dardaraz. AA III 371. Lurra, bekatariak bere gañean idukitzez aspertua balego bezala, asiko da dardaraz. Ib. 477. Ez dakutsue ikaraz / Lurra guztia dardaraz? AB AmaE 370. Ziraun baten gisa dardaraz ibilliko da zure mingaña. Arr May 29. Baña dardaraz egoan, lausoak eukazan begiak eta ezieban ezer ikusi. Ag Kr 203. Urtean beingo soiñu ospatsuak dardaraz jar-arazirik. Mok 12. Emaztiak, dardarez, gixonari esan eutson. Altuna 93. Zure alboan, lore pollitak pozez dardaraz. Jaukol Biozk 34. Arako dardaraz datorren ua, Gripe zaitzen duen Garamauda da. Or Mi 78. Gau beltz artan, Elgoibar-ek eta Mutrikuk ixar bana izeki zuten... Dardarrez izeki, argi-emateko ere lotsa. Ldi IL 134. Neskatxak diñoen kantea / dardaraz galtzen da mendijan. Laux AB 46. Ileak harro ta errauts, gorputz guzia daldaraz. Iratz 101. Belaunikatu zaneko, norbait ondoratu zitzaiola somatu zuan dardaraz. NEtx Antz 154. Aidean darabilla / dardaraz arabitar ankerrak / ojuka aztamakilla. "Blandea". Gazt MusIx 99. Orduan, dardaraz, elkartzen dira [erleak], egoak dirdari. Ibiñ Virgil 109. Aien orrua dirudin trumoi ikaragarri batek, dardaraz ipiñi du etxe osoa. NEtx LBB 109. Dardaraz daukat biotza Moab-egaitik, arpearen antzera. Ker Is 16, 11. Ikara biziak jo-ta bezela asi zan Santxo dardaraz. Berron Kijote 206. Italiano agintariak / asi zirean dardarrez. FEtxeb 24.
    v. tbn. SMitx Aranz 174. Onaind STeresa 109. Zendoia 138. Insausti 277.
    b) (V-gip). Brillando. "Dardaraz (modo adv.), brillantemente. Intxaurra lako diamantia zeroian dardaraz bekoki erdixan. Agorrilleko euzkixa genduan dardaraz gañetik" Etxba Eib. Cf. dirdira.
    azpisarrera-9
    DARDARAZKO. Tembloroso.
    Anitzez sumatu oi da, sukalde basterrean, amabisabaren eresiketa dardarazkoa. Ag G 366.
    azpisarrerakoSense-9.1
    (Fig.).Vibrante.
    Eliza berria egiterakoan bizi izan ditugun dardarazko urteak. Vill (in Gand Elorri 14).
    azpisarrera-10
    DARDARETAN. Temblando. v. DARDARAN.
    Ohartu zenean burregoa bera ikhara daldaretan zuela. Jnn SBi 141. Begira zagon, zain guziak ikhara daldaretan eta ahoa zabalik, hango ikuspen ikharagarriari. Prop 1895, 156. Xurtxuri bat bezenbat daldaretan nago! Barb Sup 156. Ez emanik hartzari behar zen tiroa, / Ikhara daldaretan, lanhotsu gogoa. Ox 124. Provenza-erria poz dardaretan dagola dirudi. Or Mi 131. Ikare-dardaretan eltzen dio. Goen Y 1934, 180. Elizen hiru dorreak ari direnetan, / Euskaldun zintzurren bortxaz, kantu daldaretan. Iratz 188. Gorputz guzia dardarretan. Etxde AlosT 82. Ikhara daldaretan. Larz Senper 74.

    dardara

    dardara
    << 1 dar-dar 0 / 0 deboziogabe >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper