OEH - Bilaketa

377 emaitza hotz bilaketarentzat

Sarrera buruan (54)


Sarrera osoan (323)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bost.
tradizioa
Tr. General en todas las épocas y dialectos. La forma labortana y bajo-navarra, incluso mixana, es bortz, aunque hay algunos ejs. de bost desde mediados del s. XIX. En textos alto-navarros meridionales, aezcoanos, salacencos y roncaleses borz parece predominar sobre bortz . En DFrec hay 358 ejs. (14 sept.) de bost y 9 (6 sept.) de bortz .
sense-1
1. (V, G, AN-larr-araq-ulz-gip-erro-5vill-olza, BN, S, R; Lcc, Mic, Lar, Añ, VocBN, Gèze, Dv; H ap. Lh), bortz (AN-5vill-ulz-gulina-erro-arce-egues-ilzarb-olza, L, B, BN-baig-ciz, Ae, Sal, R; SP, Deen II 228c, Urt Gram 48, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), VocBN, Dv, Izeta BHizt ), borz (AN-5vill-olza-erro, B, Sal, R-uzt), bos (AN-larr, G-nav) Ref.: A (bortz, borz , dost); A Aezk (bortz); Lh (bortz, bost); ContR 515 y 529; Lrq; Etxba Eib; EAEL 159; Echaide Nav 350; Izeta BHizt2 (bortz); Elexp Berg .
Cinco. "Boss, vunff" (voc. de von Harff, finales del s. XV) TAV 2.2.18 (bost en el voc. de Marineo Sículo (1533), ib. 3.2.4). "Bost, cinco" TNum 296. "Bortzak hor dire, les cinq sont là. Bortzek diote, les cinq disent" SP. "Bost, adj. numéral, cinq. Dans plusieurs cantons on dit bortz" VocBN. "Bortza. Le 5.ème jour du mois; le cinq au jeu de cartes. Bortzak. Les cinq, tous les cinq" Dv. "Bost atzamar dittugu esku bakotxian. Tenemos cinco dedos en cada mano" Etxba Eib. "Bosta. Fecha: el día cinco. Naipes: el cinco. Maiatzan bosta, Santa Krutz eguna. Bostakin urten dau triunfotik" Ib. "Hurrengo hitza kontsonantez hasten bada ez da t entzuten: bos minutu, bos lagun..." Elexp Berg. Tr. De uso gral.
Sorabilan bost etxe; / Bost etxeak, bost urre. Sorabila 2s. Borz ogiezko eta bi arrainezko mirakulua. Mt 14 (tít.). Eta [birjina] hetarik borzak ziraden zuhur, eta borzak erho. Ib. 25,2 (He, TB, Dv, Echn, Leon bortz, EvAN, Hual, Samper borz, Ur, Ur (V), Ip, SalabBN, Ol, Or, Ker, IBk, IBe bost). Zerentzat deut lau-bost gona. Lazarraga A19, 1190r. Urte bat eta bi, bost eta amar. Ib. B3, 1154r. Adinon da bost ume, alaba bi ta iru seme. RS 108. Lelengo bostak dira nezesidadekoak. Bet 13. Eliza ama sainduaren manamenduak dira bortz. Mat 9. Sentido korporaleak dirade borz. Ber Doc 91v. Gehiago gorputzaren bortz kanpoko sensuak / Zein baitire arimaren leiho sare deithuak. EZ Man I 15s. Hau duk sakramentalien / Nonbre sakratu bortza. EZ Eliç 106. Uste baituzu ezen gero hamar bekhatuen barkhamendua hobeki erdietsiko duzula, orai bortzena baiño. Ax 84 (V 57). Bos[t] zauri sagraduak dituk bost. FórmElg 492. Abendoaren bortzean, 1664. Arg DevB III. Bortz birjinak ziren zuhurrak eta bortz erhoak, oro birjina, baiña bortzek Ienkoa gogoan, eta bortzek munduko laudorioak gogoan. Tt Onsa 73. Iesü Krist gure salbazaliaren bost zauri karioen ohoretan. FPrS 30s. Bost intsensü bihiek zeñharatzen dütie Jesüs-Kristen bost zauriak. Bp I 144. Kristoren bost llaga preziosa aek. OA 16. Sentido korporaleak dire borz. El 90. Bost misterio gozoz betiak. Urqz 78. Bost gau illun eta bost egun argi iragoak ditut egiteko onetan. Lar Cor 300. Bortz presuna direnean etxe batean. He Lc 12, 52. Bost zentzü dira. Mst I 3, 1n. Bost talentu ta diru-er ziran zuk niri emanak. Mb IArg I 210. Griegoan bost dialekto ziradela. Cb EBO 11. Koartoan bosteko estanpa. Ib. 42. Ez dugu ordean hemen, zioten dizipuluek, bortz ogi eta bi arrain baizik: zer dire guza guti hauk mundu oste hunentzat. Lg II 163. Sentido korporalak dire borz. CatUt 13. Badira borz. CatLan 141.
(s. XIX) Lau edo bost urteko mutiltxu bat. Mg CO 110. Gorputzeko sentiduak edo zenzunak dire bortz. CatAN 61. Ditu bórtz létra, bórtz prénda. LE Ong 13v. Jaunaren legeko amar aginteak, elizako bostak eta miserikordiazko obrak. AA III 400. Bost ikatz kargagaz egin leitekiala kintal burdinia. Astar II 162. Bost urte iraun eban [...] gerriak. Ib. VIII. Lenbiziko bortzak. CatB 53 (tbn. en CatLuz 21). Urtharrilaren bortzean. JesBih 389. Bortz emaztek edan tuzte / Amalau pinta bepetan / Jokaturikan kartetan. Bordel 77. Lau errealetik bostera bitartean. Izt C 195s. Batentzat bethi bortzei, bizia khentzeko. Hb Esk 161. Abrahamek galdetu balio, ea bostgatik edo gitxiagogatik barkatuko zion, menturaz erantzungo zuen, baiez. Lard 19. Bortz laurden hezkurrek ematen dute hiru laurden olio. Dv Dial 106. Etzituen bortz ilhabethe baizik, haren amak izan zuenean amets bat. Hb Egia 72. Bost illabete edo sei ontan, / ez dirade beti egondu lotan. Bil 82. Martxoaren hogoi eta bortza zen. Laph 34. Jenobeba bost urtekoa zalarik. Arr GB 6. Gorputzein sentidoak dira bortz. CatAe 64 ( CatR y CatSal 65 borz; Legaz 50 bortz ). Lein borzak dra nestatezkuak. CatR 51 (CatSal borzak ). Gusto duanak artu dezala / bost zentimuan papera. PE 47. Bortz bortzi ari dire / bi gizon aralde. Zby RIEV 1908, 93. Berrogoi-ta lau edo bortz urthetaraino. Jnn SBi 115. Bost muthikok hil dute beren adineko lagun bat. Elsb Fram 160. Lau edo bost itzetan / esatera noa. Noe 22. Agoak txikiak; ta esku pare biak / lirio bost orrikoak. Azc PB 151.

(s. XX) Lentabiziko bortzak. CatUlz 36. Badu borz ilabete fan zitzaikugula maistroa. Mdg 122. Iru, lau edo bost eratara. Ag Kr 9. Bost urthez ixilik. Xikito 10. Hogoi ta bortz liberetan erosi ardiak hamabortzetan ezin sal. JE Bur 119. Bai gizona, bai; bost minutuko lana da. Iraola 44. Duro bat kanbiyatzen, bost zentimoren txufak pagatzeko. Ib. 73. Prakerre juan zan biziten andik bost legua bidian eguan erritxo batera. Kk Ab I 40. Amaika gezur sartu dirazu / juan daneko bost urtian. Tx B I 141. Seitik bostetan erderaz egitea, bear bada. Ldi IL 65. Aietako bost zoroak ziran, ta beste bostak zuurrak. Ir YKBiz 417. Bortz metra zabal eta bertze hainbertze gora. Zerb IxtS 39. Urthe onetako bihiaren bortzetarik bat gerokotz begiratzeko. Ib. 27. Bosten artean gizon bakarra errez menderatuko diagu. NEtx Antz 16. Zezeillaren bosta, Santa Ageda egune. Akes Ipiñ 20. Eztu oraiñik bortz egun... Izeta DirG 120. Ni segur naiz, ene bortz erhiak esku muthurrean ditudan bezen segur. Larz Senper 50. Eun bosti, zuen izketa zertaz zan asmatu baietz. NEtx LBB 146. Bost girade behera han / anbiltürik izan basan. Casve SGrazi 116. Gure bost bokaleko sistema ala zuberoarren seikoa. MIH 400. Bost urtetarik edo gora, erdara ari zitzaion nagusitzen euskarari. Ib. 369. Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. MEIG IV 57s.
azpiadiera-1.1
(Referido a las horas). " Bortzak [...], cinq heures du matin ou du soir" Dv. " Bostetan (V, G, AN, R), a las cinco (horas)" A. " Bostak eta iluna, txarria ilteko eguna. Las cinco y oscuro (V-m)" A EY III 59.
--Ze ordu da? --Bostak jo daude. Mic 12r. Jaiki bortz orenetan, [...] neguko hotz handietan jaikitzea gibela diteke bortz orenak eta erdietaraino. Dh 48. San Bizente goizean / bostak jo etzuten, / atabal danboliñak / nenguen entzuten. Echag 187. Eguerditik labak edo bostak bitarteko arriyak. Sor Bar 48. Aratsaldeko bost orenetan. Elsb Fram 94. Arratsaldeko bostak inguruan eldu zirean. A BeinB 78. Bi orenen ingurua iraun du histasun horrek; arraltsaldeko hiruak eta laurdenetarik, bortzak eta laurden iri arte. HU Zez 93. Arratsaldeko bostak arte. Echta Jos 34. Bostak baño len. Ag G 294. Atsaldeko bost eta erdien otsaz batera. A Ardi 113. Lau t'erdiyatik bostak bitarte / atera giñan etxetik. JanEd II 133. Bortz orenak! Treina huts eginen dut, hola hemen egonez. Barb Sup 155. Arratsaldearekin, bortzak irian. Ox 196. Goizeko bostak aldean. Or SCruz 103. Bosteterdiak noiz ziran begira egoten nintzan beti. Lab EEguna 111. Bortzak eta erdia da. JE Ber 55. Arratsaldeko bortzetan. FIr 151. Ordularian bostak eta amar minuto zirela ikusi ta. Ib. 147. Segari oiek asi zaizkigu / aroan bostetarako. Or Eus 298. Arratsaldeko bostak inguruan iritxi zan. Etxde AlosT 86. Goizeko bortz orenetan elizatik ateratuak. Zerb Azk 44s. San Nikolaseko herlojuan bostak entzuten diren artean. Arti Ipuin 55. Bost eta erdiak joan ziran. Ugalde Iltz 62. Eta bostak laurden gutxitako pronto nengoela joan egin da. Anab Aprika 70. Goizean bost et' erdietan jeiki. Salav 40. Etziran joan, baiña, bost-bostetan. NEtx LBB 202. Ganaduen moldatzeko ta lanak egitera etorri nintzen bostak aldean, bazkalduta. Mattin 48. Oraingo aski degu ta / bostak alderarte. Uzt Noiz 120. Lau ta erdiak edo bostetan irten Aizarnatik. Uzt Sas 335. Bostetako trenera lagundu zion alabak. TxGarm BordaB 117. Arratsaldeko bortz orenak airean oraino etxera heltzekoa nintzan. Etchebarne 75.
v. tbn. Urruz Urz 22. Azc PB 142. Tx B I 62. TAg Uzt 75. BEnb NereA 78. Etxba Ibilt 471. Lasa Poem 70. Ataño TxanKan 150. Bortz: PierKat 47.
azpiadiera-1.2
Dedos de la mano. v. bosteko.
Hain fite bete dituka sakelak, Ameriketako ehun liberako hetaz? Hala balin bada ekarzkik bost horiek, eta guazen pinta baten edaterat. Zub 49.
azpiadiera-1.3
Grupo de cinco.
Gure representatzeko hamabortz misterio prinzipalen, zeiñ baitira partituak hirur bortzetara: lehen bortzak misterio ioiosak, bigarren bortzak, misterio dolorosak, hirurgarren bortzak, misterio gloriosak. Tt Onsa 48.
sense-2
2. (V-oroz-ple-ger-m-gip, G, AN, R; Lar, Lh), borz (R-vid), bortz (Ae; Lh) Ref.: A (bost, borz); A Aezk (bortz); A EY III 334; Etxba Eib .
Mucho(s). "Bost cinco, [...] en la propiedad de la lengua, fuera del sentido recto significa mucho y muchos, como bost bider egin degu, hartas veces, muchas veces lo hemos hecho" Lar. "(En tu) tiempo hartas cosas de ésas has ejecutado, zure eran, denboran, bizitzan bost orrelako egin dozu" Añ (v. tbn. Lar s.v. tiempo). "Mucho. Biga bost aldiz! (Sc), ¡cuántas veces! Bost aldiz! (Gc)" A s.v. bost. "Orrek badaki bost, ése sabe mucho (V-ple-ger). Esta misma locución oí en (AN), significando que no sabe nada" A EY III 334 (cf. infra la 3.a acepción). "Bortz, bost ikusi, en voir de toutes" Lh. "Aspaldi badaki orrek bost, ume agertu arren" Etxba Eib. v. infra BOST ETA BOST; cf. BOSTETAN (b). Gram. La concordancia verbal tiende a ser en singular, sobre todo en autores meridionales populares.
Bost gaubela ta izerdi gozo kosta bazaitzit ere. GavS 7. Bost onelako [solezismo] enzuten degu euskerazko sermoietan! Ub 3. Paperetan ifinten da bost onelako. Izt C 132. Bortz aldiz hemengo bestez urrun naiz orroituko. Hb Esk 19. Ohorezko dire burdinetan izan ez diren guziak, nahiz baden bortz pulit kanpo dagonik. Hb Egia 129. Saulen morroi kutun Doeg zeritzan, eta bost negar gero eragin zituena. Lard 170. Erretiratzen asi ziraden / iltzeak ikaratuta, / bosti bizia kendu zitzaion / atzetik arrapatuta. Afrika 143. Bost phensaketa eginik nago zurekin ezkondu beharrez. ChantP 292. Guziya izan da txit / ederki egiña, / bosti eman diyote / sabeleko miña. Bil 34. Bost gezur sortzen ditu / inbiriosuak. Ib. 33. Bost sufritu biar dik / Agustin Zakarrak. Auspoa 66, 42. Bost aldiz aditzen da / kulpitotik klaro. Xe 357. Oien ondoan euskaldunentzat / bost erri maite badago. Aran ( in Zab Gabon 109 ). Bide-hegiko aritza, bortz aldiz haurrean / Igandeko mezatik etxerat sartzean, / Zenbatez ez nauk yarri amaren aldean / Ire adar lodiek egin itzalean. Elzb Po 184. Ortzak erakutsi, / onekiñ biar degu / bost pazientzi. AzpPr 47. Bost aldiz pasatu du / gose eta egarrie. Noe 46. Ai gehienek bortz nigar egiten dituzte bai Eskual-Herria utzirik. Arb Igand 27. Emen daukagu geure mustur baltz, eta maiterik daukagun diño berak. Bai bost, zu baño morrosko obeak eta maitegarriagoak. Ag Kr 71. Egin bearko ebazan bost ostera Amerikatara, ontzi-buru izateko azterpenetara aurkeztuteko. Echta Jos 190. Bost aldiz ikusi ditut nekazariak, lanari utzita, gure pelotatokitxora urbiltzen. A Ardi 139. Mundu onetan gertatutzen da / bost gauza penagarri. EusJok 143. Bortz burla eta musika egin ere ziozkaten lagunek, malezian. Barb Sup 36. Bortz egia jali zituen phedeikariak. Ib. 5s. Irakurzalek [...] hala hala bost erri eginen Haritxabalet-en gertakarieki. Lh ( in Const 14 ). Geroztik nago, ondikotz, / bortz pentsaketa eginik. Etcham 44. Illargiak ikusi neuk bost aldiz aitzurraren gañean makurtuta. Or Mi 94s. Aurtengu ontan enpeñatu da / jendia alegiñian, / bosti atsegiñ eman diyote / ospela zeukan oñian. Tx B II 79. Eun dukat eder dauzkat pikope batean, / bost kostata egiñak Jaunan izenean. Lek EunD 31. Erabillijak ixan diran izkuntzak bost jarrai-bide erakutsi dagiskegubez. Laux AB 13. Liotinantak harrasiari buruz bortz egin ahal egin zituen. Zerb Gerlan 83. Goizeko orraztu-legea aski du. / Bost zarpillago badoaz. Or Eus 335. Aldapa-nekez baiño, bildurrez / bostek ikara zangoa! Ib. 304. Bost aldiz eman dio eskutik apurra... Ib. 25. Onetaz ere aitonak badu / bost ipui eder entzuna. Ib. 385. Txori bat nai eskuan; bost iges doazi! Or Poem 534.
sense-3
3. " Bost (V-ger-m-oroz, G, AN, R), en admiración denota incredulidad y equivale al castellano 'mucho'. Es palabra irónica, que se usa, por lo menos en (V), mucho más en esta acepción que en la segunda" A. "¡Ca! Interjección que denota incredulidad o negación: Bai! bost (V). [...]. Euri o zeuri sinistu! bost! " A EY III 255. " Bost badakik ik! ¡qué vas a saber tú! (= bai badakik ik!)" Ond Bac.
Zuaz, zuaz, jakinzale ori, liburuben ganian ikasi gurarik begijak erre ta garunak urtuten, esker onik bost! artuko dozuz-eta! Otx 173. Zuk bost dakizu zein dan beartsuena. NEtx Antz 79.
azpisarrera-1
... ETA BOST (Precedido de neureak, bereak, etc., con el sdo. de 'muchas cosas' o 'una enormidad').
Ari gera entzuten gereak eta bost! Ldi IL 108. Semeak aitari erreal bikoa eskatu, bai, ta aitak ezezkoa ematea, ta gañera bereak eta bost esatea. Ib. 59. Nereak eta bost kostata bada 're. Etxde JJ 77. Neskak lilluratu ta limurtu gaietan bereak eta bost zekizkin oietakoa zen. Ib. 119. Legeak sortutako zera, legepe ta legetsua izan bere-ta, laterriak ba ditu, jakiña, bereak eta bost. Erkiag BatB 158. Bereak eta bost supritu zizkin urte aietan. Ataño TxanKan 125. Ez dago gustora lantegian, bereak eta bost maiz aski --eta bada zergatik-- esaten dizkiotelako. MIH 336. Argibideren bat edo beste [...] itzuri bazaigu ere, ez da inoiz izan geureak eta bost egin ez ditugulako bilaketan. MEIG VIII 115.
azpisarrerakoSense-1.1
Iñoren aburubak atzaldu dagikiezan akatsak eta bost neronek dakidazalako. Laux AB 13. Ez dut ikusten, bestalde, inork gaitzesten dituenik horrelakoak eta bost hizkuntzaren aldetik . MEIG VI 172.
azpisarrera-2
BOSTAK ALA BOSTAK. Los cinco.
Atarian jarrita sendo jotzen zuten bostak-ala-bostak. Anab Poli 95. Ta jan ezik edan ere gogotik egin zuten bostak-ala-bostak. Ib. 96.
azpisarrera-3
BOSTAK EMAN (emon V-gip ap. A Apend). Tomar el pelo. "Chancearse, tomar el pelo" A Apend. "Onek emon deustaz bostak, ese sí que me ha tomado el pelo" Alt Eusk 1925, 85. v. BOSTAK JO.
Orain, zueri bostak emateko (zueri illea artzeko) nere gaxtean mojategi batean sartzera niyoan. Or Mi 37.
azpisarrera-4
BOSTAK JO. Tomar el pelo. v. BOSTAK EMAN.
Nok nori yoko ete dautsaguz bostak geuk beroni ala beronek geuri? "Tomaremos el pelo" . (V-m) A EY II 151.
azpisarrera-5
BOSTAN. v. BOSTETAN.
azpisarrera-6
BOST ANEI. Cinco mil.
Eta jan egin lebenaik, emakumekoz ta mutikoz-bestez, bost anei gixonezko ixan ziran. Arriand Mt 14, 21.
azpisarrera-7
BOST ARDURA IZAN. Ser indiferente, no importar. v. BOST AXOLA IZAN.
Niri ardura yaustak bost! zuen kopla guztijekaitik. Kk Ab II 17. Ardura eutsen arrañai, barriz, endaikada uruna begijetara jaurtiki arren; bai bost! Otx 138 (cf. supra (3) ). Ugazaba tinki-minki egon arren, bost ardura deutsa Nikanor-eri. Erkiag BatB 155. Bost ardura zaie etxe askotan seme-alabei zer komeni zaien. NEtx LBB 14.
azpisarrera-8
BOST-ATZAPARREKO. "(G-to), quinquefolio. (Bot.)" A, que remite a boskotx.
azpisarrera-9
BOST AXOLA IZAN (b. ajola Bera). "Bost ajola izan, no importar nada" Bera. v. BOST ARDURA IZAN, BOST INPORTA IZAN.
Bost ajola digu guri ori ala izanda ere. Apaol 29. Ezetz esaten badiegu [...] bost ajola die. Anab Usauri 87. Garaipenaren poza neurriz gañetik zijoakiela, ajola zien bost gerokoengatik. Ib. 80. Aita ditzak apaiz-yazkiak, ginbail yatorra beatzaz erakutsi... bost axola; etzegok errukirik! Ldi IL 42. Hegiaphaliako pakia ta zoriona berriz bost ajola zait. Etxde JJ 144. Bost ajola zaio bati bestearen damua. Txill Let 100. Elurra izango dik gero estalpe... ta jela gañeko azal gogortua... Bost ajola neri! NEtx Antz 102. Bost ajola mutil ari amaren aginduak! EgutAr 1-12-1959 (ap. DRA ). Bost ajola zaigu guri teoria orrengatikan. Vill Jaink 52. Bost ajola dizue mutilloi, nexka errukarrioengatik! NEtx LBB 134. Bost ajola ziok orri, berea egin ezkero. EZBB I 74. Erderarengatik bost ajola zidaken neri orduan. Ataño TxanKan 65. Bost axola zaigula non dagokeen orain eta egun euskaldungoaren haberik sendoena. MIH 392. Batzu biziro maite ditugu, [...]; beste batzu epelkiro; zenbait, bost axola zaizkigu; beste zenbait, berriz, higuin ditugu bihotzez. Ib. 269. Bost ajola nere auzokoak. MEIG IX 110.
azpisarrerakoSense-9.1
Ezer ez zen ezagun neskamearen gelan ere. Sukaldean ahal zen oraindik, zelatan. Bost ajola zitzaizkion! Mde HaurB 15.
azpisarrera-10
BOST BAT. Aproximadamente cinco.
Bost bat ontzurre nai nituke nik onentzat. Sor Bar 104. Biok gerako al gera / bost bat eguneko. Tx B 113. Bost-bat urte dizkik. Ldi IL 16. Oldozkor aritu zan bost bat minutu. Etxde AlosT 75. Dinamitero batzuk etorri ziran. Bost bat lagun-edo. Alkain 40. Bost bat urtera baiño etzan eldu atsedenaldi pozkor ori. Onaind STeresa 33. Lenengo aldatz gora gogorra zan, bost bat kilometro. Gerrika 18.
v. tbn. Munita 80. Anab Aprika 71. Uzt Sas 348. JAzpiroz 152.
azpisarrera-11
BOST-DUROKO. Moneda de cinco duros. Cf. bost duroko paper 'billete de cinco duros' Mod Damu 25.
Ermano, bost duroko bat eman bear diak. Ag G 131. Bost duroko bat kastatutzeko. Tx B II 146. Gizona gizona danak, andreak jakin gabe bost duroko bat patrikan bear dik. (G-bet). EZBB I 129. Biurtzen zionari bost duroko eder hat agindu zioken. Ataño TxanKan 37. Zabal-zabal ipiñi nituen amazortzi bost duroko. Gerrika 38.
azpisarrera-12
BOSTEAN.
azpisarrerakoSense-12.1
a) (Tras bere, etc.). En (sus) trece.
Erioa ortzetan ikusten bazuen ere, beti bere bostean zegoen. Arr May 66. Irugarren morroia bialtzera ere arriskatu zan; baña maizterrak, beti beren bostean gogor, au ere arrikatu zuten. Arr Bearg 176.
azpisarrerakoSense-12.2
b) (V-m). Para sí (para mí, etc.). "Bere bostean, norbait, bere artean bakarrik izketan edo zerbaitetan" Zunk Ond. "Neure bostin, zeure bostin, etc." Etxabu Ond 119. "Bere 'bostin' berbetan ibilten da" Ib. 119.
Esan neban, bai, neure bostean: "Olantxe idazten da kondairea!". Etxabu Kontu 163.
azpisarrera-13
BOST EDO SEI. Cinco o seis. v. bospasei.
Borz edo sei egunez. Mong 592. Bortz edo sei muthilei. CatLav A, 6r (V 7). Hirur milla liberaz hunak debenitü / eta bost edo seiez zorrak emendatü. Etch 184. Onela utzitzen da bost edo sei egunean. It Dial 88 (Ur, Ip bost edo sei; Dv bospasei ). Bortz edo sei egun duela bakharrik. Gy 209. Inazio Indietara joan zanetikan bost edo sei illabetera. Apaol 51. Txurrigeraren egunetako bost edo sei elizmai edo altara daukaz. Ag Kr 16. Eman zizkion beste konseju batzuek ere bost edo sei miñutuan. Urruz Zer 125. Bost edo sei urteko motiko potxolo bat. Etxde JJ 92. Urritxak, kuletruak eta beste olako bost edo sei klase kendu ezkero. SM Zirik 62. Eraman zitun bortz edo sei pauso. Auspoa 77-78, 22. Berriz hor egon zen bortz edo sei urte. Etchebarne 114. [Gela] bakotxian bost edo sei lagun. Gerrika 251.
v. tbn. Mg CC 209. Izt C 170. Sor Bar 73. Iraola 104. Inza Azalp 61. Or SCruz 59. Munita 127. Osk Kurl 73. Salav 99. Uzt Sas 341. MMant 22. Bortz edo sei: Dv Lab 294. Hb Egia 151. Elzb PAd 3. Zby RIEV 1908, 767. HU Zez 154.
azpisarrera-14
BOST ETA BOST. Muchos. v. supra (2).
Uste, diotenez, aburuz, iduriz... zenbat uste ergel! / Oietaz burua bete bizi dira bost eta bost ergel. Or Poem 537.
azpisarrera-15
BOSTETAN.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (V, G, AN, R ap. A; Lar), BORTZETAN (SP, Dv).
Cinco veces.
Urthean laur edo bortzetan kofesatzen dena. Ax 547 (V 351). Bostetan Pater, eta Abe Maria . FPrS 31. Toberak bai, sarritan kantatzen dira. Motibo bat edo bestegatikan, urte guztietan lauretan edo bostetan. Arti Tobera 278.
azpiadiera-1.1
(Referido a cantidades). "Quíntuplo, bostetan anbat " Lar.
azpisarrerakoSense-15.2
b) (V, G, AN, BN, S, R; bortzetan L, BN, Ae; Dv; bostan Sal, R-uzt; borztan Sal, R-vid). Ref.: A (bost, bostetan, borz); A Apend (borztan); A Aezk (bortzetan); Lh (bortzetan); Lrq; Gte Erd 221. Muchas veces. "Bi bostan! (Sal). Obro ezik bostan! (R-uzt), más de mil veces. Bostetan izan gütüzü! (Sc), bortzetan izan gira! (BN-baig), bostan izan gitxu! (Sal), bostan egon gara! (R-uzt), ¡cuántas veces hemos estado!" A s.v. bost. "Bortzetan ikusi dut nik gori! ¡cuántas veces he visto yo a ese!" A Aezk. "Bostetan, bien des fois (litm. cinq fois)" Lrq. "[Mila aldiz esan nion]: bostetan (S), biga bostetan eran deiat (S)" Gte Erd 221.
Ethorri behar zuen denbora bortzetan iragana da, eta hark sarthu behar zuen tenploa, aspaldi barraiatua. Hb Egia 51. Borztan guartan naz ortaz. Mdg 129. Eriotza, bai, eskatu biotz osoz bostetan! Or Poem 541. Biotzan erditik / Bostetan elki deitadazüt hasperena. Etx-Iruri "Agur Ziberua" ( in Xaramela 19 ). Munduari begira egon naiz bortzetan. Xa Odol 250.
azpisarrera-16
BOSTETAN EHUN (bortzetan ehun Añ (AN)). Quinientos. Cf. A Morf 653 nota 1: "Los vascos orientales, desde lau en adelante, añaden -etan al numeral que recibe la centena: lauetan ehun, bortzetan ehun, zazpietan ehun... etc.".
Borzetan eun eta berrogei eta amalau erreal. BLeiz 47. Barkharen manua izan zuenean, bortzetan ehun urthe zituela Noek. Ax 122 (V 81). Emazte saintiek, bere Apostoliek eta bostetan ehün beno haboro hartan sinheste hartü zienek. Bp II 55. Bortzetan ehun Luis. (B). Balad 180. Gero Galilean, bostetan eun lagun bildurik zeudenean. Inza Azalp 76.
azpisarrera-17
BOSTETAN HOGEI (bortz- AN-ilzarb ap. Bon-Ond 154; bortzetan hogoi Dv s.v. bortz). Cien. "Bortzetanogeitabat (AN-ilzarb)" Bon-Ond 154. v. bostogei.
azpisarrera-18
BOSTETARA. Entre cinco.
Phartituko dugu beraz ogi-belar hau bostetara. GAlm 1961, 47 (ap. DRA ).
azpisarrera-19
BOSTEZKO. "Quinterno" Lar.
azpisarrera-20
BOST-EZKUTUKO. Moneda de cinco escudos.
Apostetan badau norbaitek bost ezkudoko bat. Mg CO 86. Eiztari biai eman omen zien markesak bazkaria bere maiean eta zortzi dukateko bana etxerako; bai ta itulariari ere bost ezkutuko bat. Izt C 192.
azpisarrera-21
BOST EZPA SEI, BORTZ EZPA SEI. v. bospasei.
azpisarrera-22
BOST INPORTA IZAN (V-gip). Ser indiferente, no importar. "Bost inporta jako ari aman esana, edo bost inporta dotsa ari aman esanak" Elexp Berg. v. BOST AXOLA IZAN.
Bost inporta zetsan orregaitik, eta ara beste barik frakak bajatu ta nun ipiñi eban atzia zulo parian. SM Zirik 46.
azpisarrerakoSense-22.1
Bost piper gorri inporta dizkit pobre izateak, [...] eta harekin ezkonduko naiz. Arti Ipuin 77.
azpisarrera-23
BOST-IZARRAK. "(L-ain), grupo de cinco estrellas" A.
Berak egin ebazan Zazpi-Izarrak, Orion, Bost-Izarrak eta Egoaldeko Ortzi-gelak. "Hyadas et interiora austri" . Ker Iob 9, 9 (Dv Txitoiloak, Ol Sei-izarrak ). Lotu ete daikezuz Bost-Izarren lokarriak, edo askatu Orionen korapilloak? "Stellas Pleiadas?" . Ib. 38,31 (Dv Txitoiloen, Ol Kolka-txitoen ).
azpisarrera-24
BOST-LIBERAKO. Moneda de cinco francos.
Hartako ere behar, nola gastutako, / Nor nahik hirriskatu bi bortz liberako. Hb Esk 214. Egundaino nehork ez du serioski erran plomuzko edo ezteinuzko bost liberakoak balio duela zilharrezkoa. Elsb Fram 158. Agerrek egun guziez bortz liberakoa garbi atheratzen du... Agerreko anderiak bortz liberako ederrik bazien sakelan. JE Bur 59. Bideko dirua doidoi bildua dakote etxekoek, bizpalau bortz-liberakok baitaukate soberakin guzia. Ib. 207.
azpisarrera-25
BOST-LIBURU (bostliburu Lar, Añ). "Pentateuco" Lar y Añ.
azpisarrera-26
BOST MILA (Lcc, Lar; bortz m. Lar). Cinco mil.
Eta ian zutenak ziraden borz milla gizonen ingurua. Mt 14, 21 (Ker bost millaren bat, IBk bosten bat mila). Borz milla eta laur ogei eta emeretzi urte. Ber Trat 42v. Bortz milla urthez desiratu / ontasun miragarria. 114. Gerrako bost milla gizon ta geiago. Mb IArg II 288. Jesusek hazten tu bortz milla presuna iraganak bortz ogi eta bi arrainekin. Lg II 162. Bost milla azote artu zituzan gure bekatuakaiti. EL2 234. Bost milla alimali / edo zagi erari / Donostiya kostatu / zaio ingelesari. Echag 24. Bost ogi eta ezkalu birekin bost milla gizon bazkatuak. Lard 399. Bortz mila arimek ikusten dute mirakulua. Hb Egia 98. Bost mila bira egiten deutsaz / azkanerako buruak. Azc PB 77. Urteko saria izango da bosmilla ogerleko. Echta Jos 326. Bost milla kartutxo Remington eta beste tiro-gai batzuetaz jabe egin ziran. Or SCruz 72. Bortz mila lagunetarik bat utzi gabe. Zerb IxtS 85. Bost milla kilometro zabal da. Anab Aprika 8. Bost milla peseta jasorik aldegin. Erkiag BatB 189. Bortz milla duroren dotia. Auspoa 77-78, 25. Ara ginduezan bost millatik gora. Gerrika 108. Astean bi prueba: amar milla metro eta bost milla. Albeniz 81.
v. tbn. Egiat 165. Ub 72. JJMg BasEsc 36. Astar II X. Zav Fab RIEV 1907, 534. Izt C 170. Ur MarIl 51. Xe 356. Zab Gabon 105. Bv AsL 191. Urruz Urz 18. Arr May 188. AzpPr 37. Goñi 45. Echta Jos 273. Kk Ab I 111. Barb Sup 131. Inza Azalp 88. Tx B II 59. Ir YKBiz 211. ABar Goi 62. Eguzk GizAuz 147. Munita 113. Bilbao IpuiB 100. Osk Kurl 64. Bortz mila: Zby RIEV 1908, 208.
azpisarrerakoSense-26.1
" Bost bat milla jende bazen (AN-5vill)" Gte Erd 44 (s.v. inguru ).
azpisarrera-27
BOST-OILO.
azpisarrerakoSense-27.1
a) "Bost-oiloak (V, G, B), grupo de cinco estrellas" A s.v. bost-izarrak. "Bostolluak: Nombre de las siete cabrillas de la astronomía, en Lasarte (G)" Garate Cont BAP 1949, 357. "Bostoillua, la constelación de cinco estrellas" Iz ArOñ.
Bost-oilloa deitzen dira bost izar, beti alkarren lagun, beti leku batean agiri diranak. "Iru-izarrak" Bost-oillotik apartetxo, beti distanzia berdiñean agiri dira. And AUzta 80.
azpisarrerakoSense-27.2
b) " Bostoillo (V-gip; F. Seg), grupo de cinco tantos al juego" A.
azpisarrera-28
BOST-HORTZEKO, BOST HORTZETAKO. "Bost ortzekoa, rastrillo de cinco púas." A. " Bostortzeko, bost hortzeko sarde edo eskuarea" ZestErret .
Ekarri zituen aitzur, golde, bost orzeko ta lurrak ongi maneatzeko zituen erremient andi-ederrak. Mb IArg I 211. Bost orzekoz langille batek bere alorra diña azotez oriek nere bizkarra urratzea. Ib. 152. Bortz hortzetakoa noiztenka zalun [sic] zalua han haindi erabiltzeko; tresnatto haren hortzekin belharra hilarazteko eta lurra guritzeko. Eskual 7-3-1913, 2 (ap. DRA ).
azpisarrerakoSense-28.1
"Hitzak hala esaten ez badu ere, lau hagin dituen lan-tresna; lurra harrotzeko edo prestatzeko lanabesa" ZestErret .
azpisarrera-29
BOST-HOSTOTAKO. "Bortzostotako, herbe à cinq feuilles, la potentille rampante" Hb.
azpisarrera-30
BOST-SEI (V-arr; bosei G-to). "Bosei bat (G-to), unos seis, cinco o seis." A. "Bost-sei lagun (V-arr)" Gte Erd 44. v. bospasei.
Gaztaina bortz-sei urthetan on da ustei egiteko, hemezortzitan barrika egiteko. Dv Lab 318. Bost-sei metro inguruz. Munita 44. Aurreneko bost-sei illabetetan. Etxde JJ 200. Bost-sei urteko aur beltz batek. Anab Aprika 76. Bost sei urtetan mutil koskor bat / eskolan asten danian. Uzt Sas 184. Guk, musika taldeko bost-sei gaztek, zertxobait geiago nai genduan. Ataño TxanKan 70. Gu, geienetan, bostsei lagun joaten giñun. TxGarm BordaB 60. Gaur bost-sei geratzeak / pena deust ematen. Ayesta 20.
azpisarrera-31
BOST-SOSEKO (S ap. Lrq; bortz-soseko Hb). "Pièce de cinq sous" Hb y Lrq.
azpisarrera-32
BOST-ZAINETAKO BELAR, BOST-ZAINETAKO. "Borz zaintakoa, plantaina" Mdg 151 (en una lista de plantas). "Bortz-zaiñetako belharra (L), llantén. (Bót.)" A. "Borzainetako-belar, llantén" Ib. s.v. borzain-belar. v. bortxain.
azpisarrera-33
BOST ZENTIMO. Cf. boxentimo.
azpisarrera-34
BOST-ZORTZI (boszortzi Lh). "Sept ou huit" Lh.
azpisarrera-35
BOXT (Forma con palatalización expresiva).
--Beorren nekea zenbat da? --Box pexta. Muj PAm 36.
azpisarrera-36
LAU EZPA BOST v. lauzpabost.
bost
<< 1 bortxa 0 / 0 1 bota >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper