Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    hausnar.
    tradizioa
    Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur, es frecuente sobre todo en las expr. hausnarrean (ari, egon...) y hausnar egin. La forma más empleada es (h)ausnar, con h- sólo en Goyhetche; parece que es ausnarre la variante que usa Duvoisin (cf. ausnarre-a en su dicc., y la forma ausnarrezale ). Axular emplea hausnaur y hasnaur y se documenta (h)asmarru en Hiriart-Urruty, Prop y EOnAlm. Hay formas con -z- en Aguirre de Asteasu (auzmar; cf. ausmartu en Zavala y Arrue), y Orixe, Zaitegi, Ibiñagabeitia, etc. (auznar ). Formas con final en -arri se encuentran en F. Irigaray (ausnarri ), Arradoy (ausmarri ) y Gatxitegi (hausmarri ).
    sense-1
    1. (V, G, AN, L-côte; H); agoznar (Sal); aizenar (R ap. A ); aiznar (R); asmar (AN-gip-5vill, azmar AN-larr); asnabar (G-to); asnar; hasmarru (Dv, H A); hasmauri (BN-baig); hasnaur (AN-larr; SP, H, A); ausmar (V-oroz-gip, G-to-nav, AN-ulz-egüés, L-sar, BN-baig; ausmer V-arr; Lar, H (+ h-)); hausmarri; ausnarre (Dv); ausnarri; hausnaur (H, A (que cita a Ax)); auznar (V-m); aznabar (G-to); esnar (S); esnaur (V, AN, L).
    Rumia, acción de rumiar. "Hasmarru (Darth), rumination" Dv. "Rumination" H. Cf. A s.v. ausnar: "Debe de ser auznar, tal como se dice en V-m, a pesar de usarse generalmente la s tanto en esta palabra como en sus variantes. Parece que el original es aoznar o agoznar, que se dice en Sal, y proviene de ao 'boca'". En AxN se explica hasnaur (623) por hauznar.
    Laborari on denek arthatzen idiak, / garraio, iraultzetan, bethi yarrekiak, / ausnarreko sotoan, pausetako mugan, / ez badire etzanak edo buruz askan. Hb Esk 230. Ian da ausnar bakarrean / matsen orria / amurruturik sarri / dago andra ordia. Azc PB 106. Halarik ere hiltzen zaizkiote zazpi abere buru. Bertzerik ere zenbat ez dute oraino asmarrurik gabe, jana utziak eta eri. Prop 1891, 197. Kabale eria hits, minbera, khexu, guti jaten, ez hauzmarririk, beharriak hotz. Gatxitegi Laborantza 209.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.).Meditación. "Hausmar [...] fig. action de méditer" Lh.
    Jo aitzina beti, lerro bat irakurtu-ta ezin gogoan hartuz egon gabe [...]. Ahamena iresten dugun bezala, bizpahiru itzuli ahoan emanik, irets berriak ere. Hasmarru pixka bat ondotik eta doala, zera bere bidean. HU Zez 144.
    azpiadiera-1.2
    (En la expr. gogo-hausnar).
    --Gaurko sargori onekin ezin diñat lorik egin, erantzun zion arek--. Eta berrogei aldizko biraldia egin ondoren, bere gogo-ausnarreari ekin zion berriro. TAg Uzt 250.
    sense-2
    2. (A); esñaur (S ap. Lrq ).
    (Uso adv.).Rumiando. "Ausnar egon, estar rumiando" A. "Esñaur /eźn'áur/, en train de ruminer" Lrq. v. HAUSNARREAN.
    Han-heben partzen tügü behi zunbait naban etzanik, esnaur. Picochet GH 1928, 65.
    azpiadiera-2.1
    "Hasnaur nindagon, je restais pensif" Lh.
    azpisarrera-1
    HAUSNAR EGIN (Mg Nom, Añ (V), H, A; hasnaur SP (+ a-, que cita a O), hausnaur Lh), HAUSNARRA EGIN (VP 84v). Rumiar. "Ausmar egin, rumiar" A. "Auntzak, ardiak eta beiak agiñik eztaukelako ausnar egin daroe (V-m)" Ib. v. hausnartu.
    Eta animalia suerte batzuek, gauaz hasnaur egiten duten bezala, zuk ere gauza hunetzaz, zenbait aldiz bedere, hausnaur eta gogoeta egin bazeneza. Ax 598 (V 385). Kortara yatsi zan Santi. [...] --Txordo, lanerako atzerago izaten aiz i auznar egiteko baiño. A Latsibi 11.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (Fig.).Meditar, reflexionar.
    Hartan pensa ezazu, hartzaz egizu pensamendu, hasnaur eta gogoeta. Ax 620s (V 400). Baldin bere baithan ausnar egiten balute, egiaz ezagut lezakete irrigarri eta laidagarri direla. ES 167. Baldin Eskual-herriko gaztek ongi har balezate gogoan Espiritu Sainduaren abisu miragarri hau eta ausnar egin balezate erlen eta xinaurrien etsenpluen gainean. Ib. 185. Begiak beti bereganantza / goizean Jauna artu bailu, / ta Aren oroitzak biotz-erdian / auznar egiñez balirau. Or Eus 86. Hausnaur egin dezagun apurtxo batez zertan ginen, aitzin gidari haren denboran, eta zertan garen egungo egunean. MEIG V 69.
    azpiadiera-1.1
    (Con un sintagma nominal como compl. directo).
    Berak ausnar egiten zituan alkoolak, sedak eta ontziak. Anab Usauri 116.
    azpisarrera-2
    HAUSNAR-LEKU. "Rumiando, ausmarren, ausmarlekua galdu: las ovejas" (V-gip) Iz UrrAnz. Cf. HAUSNAR-TOKI.
    azpisarrera-3
    HAUSNARREAN (V-gip, G-azp-to-bet; H; ausmarrean AN; ausnarran V-gip; ausnauren SP). Ref.: A (ausmarrean); Zt; Garate Cont BAP 1949, 355; Iz To; Iz ArOñ (ausnarran); Elexp Berg (ausnarran); ZestErret (hausnarrian). (Con ari izan, egon, etc.). Rumiando. "Asnauren [sic] hari dira. Ruminent" SP. "Ausnarran dago, está rumiando" Iz ArOñ. "Ausmárrian dagó, está rumiando" Iz Ulz. "Bei baltzak ausnarran diardu" Elexp Berg. "Beixa ausnarrian dago, ondo dago" Ib.
    [Idia] asitzen da auzmarrean, eta ederki txikituaz len jan duana igarotzen du urdallera. AA III 444. [Heian] idi batzu hausnarrean baitzauden. Gy 89. Lau hatzetako abereetarik janen ditutzue hatzeko behatza urratua dutenak eta ausnarrean haritzen direnak. Dv Lev 11, 3. Bide bazterrean jarri eta han zagon bere buruarekin gogoetan Extebe, behiak hatsmarrun ari zirelarik. HU Zez 55. Lehenik joareak entzun, gero ikhusi lerro-lerro (beiak) datozila hasmarrun. EOnAlm 1906, 34. (ap. DRA) Leio burnietan lotutako beiak ausnarrean, kalearen erdia berentzat bear zutela. Ag G 83. An zeuden bost ardiak elorriaren inguru ausnarrean. NEtx Antz 52. Ausaz, auznarrean iana sabeletik bezala, auek oroitetik ateratzen ditugu gogoratuz. Or Aitork 261. Abaroz, ausnarrean. "Sesteando". Gazt MusIx 91. Jainkoak daki alfer bizi zirela [bozuak], lurrean kokorikaturik, orenak eta orenak ixilik... behiak ausmarrian bezala nehork etzakien zerbait gogoan. "En train de ruminer". Ardoy SFran 221.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Fig.). Meditando, reflexionando.
    Aditu ondoren predikariak erran dituen gauzak, gorde bear dira biotzaren gelan, eta egon noizik bein ausmarrean, aien gañean pensatuz bear danean. LE Urt (ed. 1846) 96 (ms. 34v eta egón ala nola ausnártzen pensátus amenttobát edo bérze aitutuenetáik). Nere baitan, ausnarrian bezala, entzunik nago, entzuna naiz. FIr 156. Unelako itzen ausnarrian egon. Ib. 166. Ausnarrean gogoz jardun ondoren, Oñarri batzuek ontzat emanak izan dira. "Después de extensas deliberaciones". EAEg 14-11-1936, 293. Newton ardo bila goinubera (bodega) ietxi omen zan eta an gelditu auznarrean. Zait Plat 84. Errimiña ausnarrean darabil; etxekomiña guraso ta anai-arrebarik bage. Erkiag BatB 203.
    azpisarrerakoSense-3.2
    (En la expr. gogo-hausnarrean).
    Neskañoa gogo-ausnarrean ari zan bitartean. TAg Uzt 267.
    azpisarrera-4
    HAUSNARREAN EGIN (V-gip ap. Elexp Berg). Rumiar. v. HAUSNAR EGIN.
    Bildotsak txilin-txilin / zelai-gaiñetara, / ausnarrean egiñaz / ospatzera gaba. Zendoia 171.
    azpisarrera-5
    HAUSNAR-TOKI. "Ausnártoki, cavidad donde guardan los rumiantes lo que han de rumiar" Iz ArOñ.

    hausnar

    hausnar
    << haur 0 / 0 hazil >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper