Harremana

    OEH - Bilaketa

    376 emaitza hotz bilaketarentzat

    Sarrera buruan (54)


    Sarrera osoan (322)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 asti.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L, BN, S; SP, Urt, Ht VocGr, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Dv, H, VocB ) Ref.: A; Etxba Eib; Iz ArOñ UrrAnz Ulz 428; Satr VocP; Gte Erd 130; Elexp Berg; ZestErret .
     Tiempo disponible; tiempo libre. "Astia, loisir. Eztut astirik, je n'ai pas de loisir" SP. "Moram capere, [...] astia hartzea, izatea" Urt IV 180. "Loisir" Ht VocGr 380, Arch VocGr, VocBN, Dv y H. "Vagar, tener lugar, tiempo para algo, beta, astia izan" Lar. "Obra, bearra (G) bearrik asko daukagu, astia bagendu" Aq 448. "Rato de tiempo", "término, tiempo", "tiempo determinado" &c. Añ. "No tengo tiempo: (c.) astirik, lekurik denporarik, betarik ez dot, det" Ib. "Gizon horrek bethi asti du, cet homme ne se presse jamais (a toujours tu temps). Emozu jateko astia, donnez lui le temps de manger" Dv "Loisir [...] Baldin astirik bazuten eta alfer bazeuden, s'ils avaient une interruption de travail, un loisir, et étaient sans rien faire (paresseux)" H. "Ocio, tiempo desocupado, rato libre" A. "Saran astia (L), Sara, pays de loisirs" Lh. "Eztut astíik ortáko, no tengo tiempo para eso" Iz Ulz 428. "Tiempo libre; rato disponible" Satr VocP. "Ikasteko astirik (G-azp-goi), oindi badeuko ikasteko astixa (V-arr-gip)" Gte Erd 130 (junto a oraindik eztauka ikasteko sasoi txarra, badu oraino ikasteko ainitz denbora, etc. de otras zonas). "Astixa euki, tener tiempo; estar desocupado. Astixa daukat, nai badozu osabetara agertu bat eiñ, tengo tiempo si quieres que visitemos a los tíos" Etxba Eib. "Ez daukat astirik, txotxolokerixetan denboria galtzeko, no tengo tiempo para perderlo en tonterías" Ib. "Eztaukat ezertarako astirik" Elexp Berg. v. aizina, beta. Tr. Documentado tanto al Norte (no en textos suletinos) como al Sur, se encuentra desde Dechepare. Entre los guipuzcoanos parece poco empleado hasta entrado el s. XIX. Se encuentra sobre todo en las exprs. astia izan (eduki), eman, utzi, hartu, egon o en la construcción adverbial asti(rik) gabe (barik, etc.). En algunos autores septentrionales como Dechepare, Etcheberri de Ziburu, Axular, Goyhetche, Duvoisin (cf. tbn. supra ejs. de su dicc.) o Laphitz, y en Orixe, aparece a veces asti indet. en construcciones del tipo asti izan o asti eman. Con todo, el uso dominante tanto al Norte como al Sur, es el determinado. En DFrec hay 39 ejs., excepto uno, todos meridionales.
    Minzatzeko zurekila gau bat nahi nikezi, / hilabete konpliturik hura luza baledi, / arranguren khondatzeko asti nuien frangoki. E 155. Geixeago esango neben / eugi baneu astirik. Lazarraga 1177v. Astirik barriz ez dot izango / zear ifinten gorrea. Ib. 1195v. Ikhusirik mundanoek egun hura gibela / Eta aphaintzeko asti aphur ematen dela. EZ Man I 79 (v. tbn. con apur Ag Kr 129, Enb 181). Orduraiño eriak du salbatzeko astia. Ib. 49. Hedoiera igan ziren asetzera gloriaz / Fiñik izanen eztuen nihoiz ere astiaz. Ib. 129. Asti duena darraitzun errespetuz ondotik, / zure handitasunaren aithortzeko gogotik. EZ Man II 85. Baduzu astirik? Volt 212. Ordea eman nahi derauet asti, ephe, termino eta espazio bizitzeko eta penitentzia egiteko, ehun eta hogoi urthe. Ax 121 (V 80). Amorio desordenatua, astia duena baithan, presuna alferrean edireiten eta ostatatzen da. Ib. 379 (V 249). Baiña astiari eta aisiari iarririk, [...] atzeman zen berehala, eta erori bertzeren emaztearekin. Ib. 380s (V 250). Astirik ere izanen eztuzuneko. Ib. 237 (V 158). Asti duzue, zeuen ongiegiak, alferkeriak, aisetasunak iratxekitzen deratzue . Ib. 26s (V 15). Hartarakotzat asti eta ephe geiago behar dela. SP Phil ẽ, 2v. Zeren denbora eta astia baitute. Ib. 171 (He 172 zeren astia baitute hortarakotzat). Beti minzatzea eta erastea bertzei bere gogara minzatzeko astirik eta lekurik eman gabe. Ib. 364 (He 367 bertzei bere aldian mintzatzeko astirik eta biderik utzi gabe). Eguneko momentu huts guziak edo astia dugun denbora guziak enplega detzagun debozinozko liburu zenbaiten irakurzen. CatLav 180. (V 93) Etsaiak astia uzten badarotzu. He Gudu 93. Solhas inutilletan dostatzeko astia izatetik urrun, doidoia izanen duzu hatsaren hartzeko denbora. Ib. 149. Baduzu egiteko etsai batzuekiñ, zeiñak haiñ furiosak eta hain muthiriak baitire, non ez baita behiñere posible haukiekiñ ez bakerik, ez astirik izatea. Ib. 99. Hastia nuen guzian (ta Iruñean bizitu nintzan urteetan izandu nuen nik hasti hau) euskaldun menditarren errietan egiten nituen misio zenbait. Mb IArg I 51. Eta zortzi erritan egin nituen zortzi misio ez laburrak, [...] eta beste gauzak ango nere bederatz illetan utzi zidaten hasti piskan. Ib. 52. Banuen geiago zuei zer esan, baña ez dut artako bear den hasti ta denbora. Ib. 324. Izan gabe astirik behar zituen gauzen hartzeko. Lg I 283. Utzi gabe Jesusi haren galdeari ihardesteko astirik. Ib. II 270. Hañitzek bezala ez dezazula estakurutzat ekhar ez duzula meditatzeko astirik. Mih 86. Egun guziez astia edireten duzu [...] erreflexionetan egoteko. Ib. 87. Bertze gauza guzientzat denbora, astia, grina izan dut. Brtc 137. Behinere astirik asko ez nuen. Ib. 201.
    ( s. XIX) Goizetik jaiki ta egun guzia nekepean ezertako asti gabe bezela. Mg CC 151. Nundi dakizu emongo deutsula Jangoikuak epe, asti edo denporia? Mg CO 201. Ekartzuz prakaak, eztaukat astirik geijago jazteko. Mg PAb 165. Eta arrazoi guziak orain berritzeko astirik eztago. Gco I 437. Ondoan asti hobearekin egiteko pezkizan uzten bada, utzia-utzi gelditzen ohi da. Dh 49. Beste [premina] batzuk dira, luzapen, edo asti geijago emoten dabeenak. fB Ic I 93. Jesusen bizitzako ta erijotzako jazuak pensetako astija. fB Ic III 319. Euren ugazabak astirik edo denporarik emon gura ezpadeutse erropia adobetako. Astar II 75. Asti edo eperik emoten bajako, egon konfesoreaz. CatBus 24. Nok daki, Jauna, uste baga bat batera ezetarako asti baga illgo ete nazan? Ur MarIl 89. Gure burxoroa beraz, baduelakotz asti, / Beha aireari badabill, han alha, hemen yauzi. Gy 58. Haizeak, kolpeak erredoblaturik, / Bata bertzearen asti gabe ondotik. Ib. 173. Yoan behar liteke, astia duena, / Ikusterat bertzetan nola den yendea. Hb Esk 186. Saretarat eraman behar dire emeki, utziz azpikoei buruen altxatzeko astia. Hb Egia 126. Jauna, zure urrikalmenduak asti eman darot: penitentziaz eta damuaz baliotan nahi dut ezarri. Dv LEd 162s. Belhar horiei hazitzeko astia uzten zaiote. Dv Lab 25. Eman izan diot penitentzia egiteko astia, eta ez du nahi urrikitara ethorri. Dv Apoc 2, 21 (Lç, He, TB denbora, Ip aldarte). --Ene aita maitea! oraino asti balinbada, othoi urrikal nakizu! --Jazinto maitea, asti zinduke oraino, bazinduke oraino Jainkoaren ganat itzultzeko denbora. Laph 209. Soldadu-lanetatik libre, asti piskatxoren bat zeukanean. Aran SIgn 6. Dalako katoliko, oituretan ona, / Aberatsa zelan dan astia daukana. AB AmaE 242. Bere osasun eroriak etzion astirik ematen, Ordenak jartzen ziozkan egin-bidiak betetzeko. Bv AsL 197. Ez andria, ez, orai ez degu astirik orretarako... beste batean izango da. Apaol 42. Bertzalde debruek itho zuten gizon dohakabe hetarik bat, hari bere gaixtakeriaz urrikitan sartzeko astirik eman gabe. Jnn SBi 111. Ez zautan deusen erraiteko astirik ere utzi. Lap 305 (V 139). Aphezez mintzatu naiz eta aphezgaiez, zeren eta heiek baitukete aizinarik edo astirik gehiena. Arb Igand 31. Halako tokietan diren apez bakarrek ere, badute zorigaitzez aizina edo astia frango. HU Zez 31. Beraz gutartean asti eta ahal dutenak eztagozila orai arte bezen hotz eta motz eskual-argitzale direlakoen alderat. HU Aurp 219. Ta morroi zarrari ezer esateko astirik emon baga. Ag AL 80.
    ( s. XX) Astirik balin-bada, erran ditazke Ama Birjinaren Litaniak. CatJauf 11. Nik eztaukat asti andirik. Ag Kr 8 (v. tbn. en contexto similar con handi Ldi IL 11, Alz Ram 73, Larz Iru 128; con asko ABar Goi15). Astia detanean, prantzezez mintzatu bear diagu. Ag G 119. Astia bagadolata... ez gaitzazula ito. Ib. 265. Ez eban astirik euki esku-makillea artuteko. Echta Jos 70. Hartan kondu guziak eginak baitire aitzinetik asti edo jakitaterik ez dutenendako. JE Bur 172. Mazelaren zolara gabe trikatzen gira, asti ausarkiz. Ib. 162. Kopla ontzeko asti naikoa bazkalondoan izango ez al dezute? Lh Yol 53. Bertze ikusliar batzuekin da oraino, bainan zalu zalua igorriko ditu, eta zuekin da gero, beharko den asti guziarekin. Barb Sup 86. Izerdia kentzeko ere asti gabe. A Ardi 108. Yainkoak ola ematen ziek erio-osiñean yausi zireneri, beren buruek erosteko as[t]ia. 'Donne un sursis pour se racheter'. Or Mi 64. Astirik ez delarik sendalariaren begira egoteko. FIr 190. Ni're juango nintzake / astiya baneuka. Yanzi 73. Gero astia izango dezu. Lab EEguna 110. Deusen egiteko astirik ez eta, ez jakin zer egin. Barb Leg 132. Kafetxean bainago / astiaren yabe. Ldi BB 68. Barruban sartzeko ba-daukozu astija oindiño. Otx 79. Etzuten astirik izan Yesusen gorputza nai zuketen bezin ongi gantzutzeko. Ir YKBiz 514n. Labean ez baduzu ondar aiek beste, / oraindi itz bi iraultzeko astia ba nuke. Or Eus 114. Arean, erria (abeslari-taldea, alegia), agindu arauz bildu dedin astia egokituz. Zait Sof 61. Mugazaingoak denbora hartan ez baitzuen pilotako asti handirik uzten. Zerb Azk 115. Andik ikusi banauk, ni orduko emen egoteko astia bauan. Etxde JJ 12. Irudimena berpiztu zait azkenekotz, eta ideia asko ba dut. Bainan astia urri, bai eta ondikotz, biotza ere. Mde Pr 192. Bañan astirik gabez utzi egin bear izan nuan azterketa ori. Lek SClar 122. Eta noiz duket asti, orduko Zure onegin guzietaz oroitzeko? Or Aitork 217. Aurten denok ere, asti geiegi izango degula, uste det. Lurra arria baño gogorrago degu lanerako. NEtx Antz 44. Gañera, badugu astia pileka. Izeta DirG 28. Eskolarako astirikan ez, / lana egin bear beti. And AUzta 111. Bai, gero ere izango duzu, bai, harekin egoiteko astia. Larz Iru 66. Iñoiz astirik dodanean, mendira-ta, [...] joaten naizenetan. Erkiag BatB 48 (130 asti ugariago dauka [...] zetan edo atan jarduteko). Auzitarako asti gutxi izan diagu, Praixko. NEtx LBB 20. Siesta pixka bat egin nai eta / askotan palta astia. Uzt Sas 244. Banuke gai huntaz erraiteko gehiago, bainan ez dut astirik huntan zabartzeko. Xa Odol 34. Horreik guztiok eiteko asti gitxi dago. Balad 104. (v. tbn. con gitxi Enb 129) Nola, orai nizan lekuan, baitut astia frango ixtorio kondan artzeko. Etchebarne 17. Astia izan ebenak, iges. Gerrika 59. Naikoa asti izan zan jendearen jokaera ikusteko. Zendoia 228. Ez du itxedoteko astirik edo gogorik. MIH 249. Diruak sortu zuen aisia eta astia, idazleek idatz zezaten. MEIG IV 86. Gaiaren larriak eta astiaren urriak orobat eraginik. MEIG VII 47.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 91. Belaus Andoni 3. Enb 129. TAg Uzt 61s. Eguzk GizAuz 167. Ibiñ Virgil 51. Berron Kijote 151. Etxabu Kontu 14. Ataño TxanKan 87. Onaind STeresa 52.
    azpiadiera-1.1
    (Pl.; quizá metri causa en los ejs. de Etcheberri de Ziburu).
    Zertzaz orhoituren baita dirate tristeziak / Zeren gatik salbatzeko galdu tuen astiak. EZ Man I 99. Urthean behin bedere aithor etzak gaizkiak, / Ahantziez orhoitzeko edirenik astiak. Ib. 19. Karzelean zarratzeko luzatzen tu astiak, / Bat banaka pulunpatuz arima garastiak. Ib. 53. Eta horlatan, ordu eta asti horietaz baliatuz, [...] has eta osa dezake hulako obra bat aise. Gy X. Fableak, fableak! zer suiet edo materia aphez baten kaskoaren eta astien okupatzeko! Ib. VIII.
    azpiadiera-1.2
    (astiak diotsunean, diostanean, etc. 'cuando el tiempo te (me, etc.) lo permite'). "Astiak diotetzat, le loisir me le permet. Astiak diotzunian, le loisir nous le permettant" Arch UFH .
    Hek eskuztatzen eta irakurtzen ditudanean gauaz eta egunaz, ezin nagoke haren dotrinatik hitz ederrenak eta puntu prinzipalak hautatu, bildu eta beregain eman gabe, gero astiak diostanean, hekin erabilteko neure gogoan. SP Phil XII.
    azpiadiera-1.3
    Tiempo.
    Ordikeriya loikeri guziyen ama da [...] galgiroen (biziyoen) jatorriya, buru galtzea, zentzunen ondamena, [...] gorputzaren astimena [...] astiyaren (denboraren) galera. BPrad EEs 1915, 148. Astija aurreratuteko. "Ganar tiempo". ForuAB 69. Abere bereziak arkibideetan izendatzen asi ziranetik asti txikia da oraindik bere ontasuna ezagutzeko. ForuAG 325. O Jesus, ia astirik geienean bakar-bakarrik zaude elizan. ArgiDL 79. Edestia edo Kondaira baita Egiaren ama, Astiaren kidea, Eginkizunen bilguma, Iraganaren lekuko. (Quijote IX) "Émula del tiempo". AIr RIEV 1928, 605. Atsekabeak ez din / astiaren neurtzea / yakiten. Ldi BB 50. Gorostiagara trena bere orduan iritxi dala ere, zalburdiak bere astia biar du. Alz Ram 64. Orrengatik joan dituk ain azkar. --Ain azkar! Asti ederra egin ditek ba. Emen egon dituk beintzat Uuuum! Uuuum! Emakumeen antzera. Organua ziruditekan. Ib. 45. Izan ere, gizakumea baño exkaxagorik ezta ezer munduan. Aize-aldi batek etzinarazten gaitu; [...]. Iru urte txar, lau urte txar, sei urte txar, Yainkoak eskuan lezazken urte ta asti guzien ondarra deritzaigu. Ldi IL 134. Oro ondozka ialki al banetza, asti-xorta bakoitza garesti zaida. "Stillae temporum". Or Aitork 304. Eziña da gizona atzerantz joatea; ez adiñean, ez barruko beste izakai askotan. Astiaren alabearra, ankerra ta errukibagea izan. Erkiag BatB 148.
    azpiadiera-1.3.1
    Momento, rato.
    Eta auxe komuniño santuko asti au da erarik onena, ez bakarrik mesedeak eskatuteko, bai ta gogorik sendoenak artuteko. Añ LoraS 77. Zagoze asti gitxi baten, gogoratuten, zetara, ta zer errezibietan zoazen. Ib. 59 (132 asti labur baten). Eldu naz geldi geldi / ta bakar Deustura / neure arreba maite bat / bizi dan lekura: / eta elduta bertati / asti apur baten / bertsoan imini dot / entzun dodana len. Azc PB 210. Begira nagokio asti luzetxo batean. Txill Let 59. Biziro artu dut atsa, ta ugiñak ondarrean lertzen ikusten egondu naiz asti batean. Ib. 52. Ixil-ixilik egon ziran asti luze batean. Ugalde Iltz 65.
    azpiadiera-1.3.2
    Danboliñak artean, / zelaiaren ertzean, / buruzagiân soiñua asi du / asti geldi ederrean. "Entona la sonata del capitán pausada y solemnemente." Or Eus 179.
    sense-2
    2. (V-ger ap. A Apend; Ht VocGr, H, A (que cita RS)).
    (Adj.). "Lent, hurria, astia" Ht VocGr 379. "Qui agit avec lenteur, comme ayant du loisir. Syn. astitsua" H. "Calmoso, ocioso" A. "Calmoso. Beldarrain ori bere astia da (V-ger)" A Apend. v. astitsu, astidun (2) .
    Aldi txaburra lasterra bada, / egun astia baño obe da. "Si el tiempo corto es apresurado, es mejor que el día vagaroso". RS 29.
    azpiadiera-2.1
    (Uso adv.). "Astoa. Asno. De paso lento, de asti doa" VMg XIV.
    sense-3
    3. (Lar, Añ).
    "Espacio, lentitud, flema, astia" Lar. "Lentitud, geldia, geldiera, astia, astiera" Ib.
    azpisarrera-1
    ASTIA HARTU (Urt). Tomar el tiempo necesario (para hacer algo). "Moram capere, [...] astia hartzea, izatea" Urt IV 180. "Astixa artu noizian beiñ amari eskribitzeko, toma tiempo de vez en cuando para que les escribas a tu madre" Etxba Eib. "Baña hartzen gendun astiya ta aurrea" ZestErret.
    O asko fraide deboten / Aita buruzagia / zeure orenen entzuteko / har ezazu astia. EZ Noel 152. Ezen gaizki liteke, meditazionean egotea gatik, bere eginbideari huts-egitea [...]. Bainan nola bertze asko jendek asti gehiago har baitezakete. Dh 100. Ala bainan sakramenduak ongi errezebitzekotz, behar da izan artha, eta hartu astia, bere bekhatu guziez orhoitzeko. Ib. 143. Aita gurea espazioz errezatzeko astia ar ezazue. Gco II 54. Oro bat zenbat gauza miragarri zeatuko ez lirakez Jesu-Kristoren bizitza, Pasio ta eriotzaren gañean, artuko bagendu asti puska bat egunoro? Mg CC 189. Gogua euki dabeen guztiak, astija artu dabee, orazinoe egiteko. fB Ic II 280. Orregaitik arturik astija ta informiak, dirautsugu gura dogula tratau daizuzan, nai dozun denporarako. JJMg BasEsc 258. Orai hartu behar dut asti hori, ezen heriotzeko orenean ez duket. Dv LEd 173. Ez, Erroke. Ik eztakik zelan gerta zan, orduan gertarikoa. --Euk baaldakik? Astia artu daigun, erantzun eutsan Txantonek. A BeinB 57. Eztozue ezertarako astirik artu. Ag AL 137. --Zetan zagoz, emakumia? Gaur bezperetara barik eta. Eztakizu ba maikideak daukaguzana? --Bai, baña danerako artu leike astia. Ag Kr 51. Beti buruko illeak jasotzeko astirik artu ezinda. Ag G 316. Bainan, hartuko dut behar den astia. Barb Sup 14. Ez, hiru egun oso ez litazke sobera holako bide luzearen egiteko: [...] Bere buru onarekin, asti osoaren hartzen bazakien Broussain mediku eskualzaleak. JE Ber 97. Laguntza oriek laster eman behar diren edo asti artu daiteken. FIr 184. Bere astia hartuko du Jauregik, Ganix eta Piarres mintzo diten. Zerb BiGo 304. Talo onak jan nai badituzu, astia artu erretzeko. (AN-gip). EZBB II 113. Ar zazu pentsatzeko / orrenbeste asti. Zendoia 78.
    azpisarrera-2
    ASTIA EMAN (No se han incluido en este apartado ejs. en los que eman tiene sujeto explícito, recogidos en el apartado gral.).
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) (Sin que exista un sujeto explícito de eman). Dar tiempo a alquien, tener tiempo alguien (para hacer algo). "Etzian dana bukatzeko astk eman" ZestErret.
    Arrapatzeko astirik eman etzion. Mg ( in VMg 98). Arako baten entzun genduan irrintzi bat, garbia, indartsua, luze-luzea, ta ezertarako astirik emon baga euskaldunak gure artean sartu iakuzan. Ag AL 145. Oarkera batzuk egingo nizkion Patxikori astirik eman balit. Ag G 96. Kanposantora eroan da il egin ebezan, iñori ezetarako astirik emon baño len. Gerrika 68.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) Perder el tiempo; matar el rato.
    Ez egoan astia emoterik "eskerrik asko" esaten. Or Tormes 43. Atseden-orduetan olakoak egiten astia ematen zuen arri baten gaiñean. Or Mi 44. Ez astia eman diosala luzeak egiten. Ir YKBiz 262n. Atsegarri zitzaion baserriko lanetan astia ematea. TAg Uzt 290. Astia nolabait ematearren, lanari ekiten zionean ere, aurki gogaitzen zan. Ib. 259. Eta ontan astia emanik, nai baiño liburu guttiago iraultzen lukela. Or Aitork 129. Baiñan, neskatxak ez eban astirik alperrik emon. Zerbait lortu eban, emakumeak maiz eta sarri oi dabenez. Erkiag Arran 70.
    azpiadiera-2.1
    Pasar, aprovechar el tiempo.
    Beragatik asmatu dot, asti ta eraldi utsak erle zur aituaren antzera emotea: onek bilduten dituzan legez lorarik onenak, eztiabia gozoa egiteko; alan egin dot alegiña, librutxo baten [...] alkartuteko [...] adibide santuak Arimen onerako. Añ EL1 3.
    azpisarrera-3
    ASTIA EMANGARRI; ASTI EMANGARRI. "Astia emokarri, pasatiempo (V-m)" A Apend. "Asti emongarri. Pasatiempo, por pasatiempo" DRA.
    azpisarrera-4
    ASTIA ERABILI. "Astixa erabilli, tener tiempo; andar o estar desocupado. Ofiziu onetan, astixa darabilt sarri, en este oficio, frecuentemente ando desocupado" Etxba Eib.
    azpisarrera-5
    ASTIA GALDU. Perder el tiempo.
    Norbaitek esku eman balezat ahal dudan urhe guzia meta batetarik hartzeko denbora labur batez, ai nola astirik galdu gabe berma naintekeen! Dv LEd 179. Zetarako galdu onenbeste asti barriketa utsian? Otx 50. Astirik galdu barik beraganatu nintzan arin-arin da. Kk Ab II 52. Goazen bada. Ez degu astirik galtzerik. Lab EEguna 104. Nik ingi artan idatziak txorakeri batzuk bide-zirala; berak etzula negu itza besterik ulertu, ta astia galtzeko gogorik ez, berriz. Olakoak bota zizkidan. Ldi IL 32. Maillu ta ingure-aukeran, ez dik astirik galdu Mañexek. Or Eus 305. Krispiñ iheska atzeko athetik, eta urhats batzu gibeletik Seberiño. [...] Krispiñek athe guztiak isten zituan atzetik, Seberiñok astia gal zezan. Osk Kurl 153. Egingo nuen nik [Loidik] ez zuela denbora-paxako huskeriekin asti askorik galtzen... MIH 358.
    v. tbn. Altuna 81. NEtx Antz 135. Erkiag BatB 164.
    azpisarrerakoSense-5.1
    (astia alferrik galdu).
    Zetan gabiltz onetan astija alperrik galtzen! Kk Ab I 82. Besterik ezer iritxiko ezpa-genduke ere ontaz ari geranok, zuen gogoekiko, ez genduke astia alperrik galdua. Ldi IL 76. Alperrik astia galtzen ote nizun erabe. "Tenía yo el temor de si perdía el tiempo". Or Poem 545.
    azpisarrera-6
    ASTIA IGARO. Pasar el rato. v. ASTIA EMAN.
    Bixerdoi baten sartze nok eta / Igaroteko astija / Artuten yuat ABC deitxon / Madriltar izparringija. Enb 199. Ezkontzeko asmorik gabe, astia igarotzearren, iñorekin artu-emanik bai al daukazu? MAtx Gazt 85.
    azpisarrera-7
    ASTIA IRABAZI. Ganar tiempo.
    Len galdutako astia irabaztearren, zailu zeramazkin zaldiak Balendinek. TAg Uzt 17.
    azpisarrera-8
    ASTIAREKIN. v. ASTIREKIN.
    azpisarrera-9
    ASTI-HARTZE. Acción de tomar el tiempo necesario (para hacer algo).
    Segur, Iauna, badakit behar bezalako debozinorekin etzaitudala zerbitzatzen eta zuri zeure eskerrak emaitea gatik asti harze guti egiten dudala. Harb 137.
    azpisarrera-10
    ASTIKO. "Ez dut ikhusten zure astiko gizonik, je ne vois pas d'homme qui se donne votre loisir" Dv.
    azpisarrera-11
    ASTI ONEAN. Con tiempo, detenidamente.
    Alta bada: errege bati, / Bethi asea denari, / Eskutara hauenean / Egizkok asti-onean / Hik hire kondaira ederrak. [...] Sabel gose denak eztik beharririk. Gy 232.
    azpisarrera-12
    ASTI-ORDU (H, que cita a EZ). Hora, tiempo libre, disponible. "Asti orduetan, dans les heures de loisir" H.
    Giristiñoa, eman diat eskarazko bersutan, / Katholiko manuala neure asti ordutan. EZ Man I 4. Baldin asti orduetan nahi baituk ikhasi. EZ Man II 4. Asti-orduetako bertsozko lanak. AB (tít. de un libro, Bilbao 1902). Holako asti ordu bat zuten baliatuko. Larre ArtzainE 85.
    azpisarrera-13
    ASTIREKIN; ASTIAREKIN (Dv). Con tiempo, detenidamente. "Astiz ou astiarekin egin behar dire gauzak" Dv. v. ASTIZ.
    Ordinariozko purgazionea [...] ezta egiten baratxe, gerotik gerora, aitzinatuz eta aitzinatuz, nekez eta astirekin baizen. SP Phil 21. Adi ezazu atentzionerekin, kontsidera zatzu astirekin. Brtc 168. Aurkitu nuen jan-tokiko sutondoan, zangoak surat, bere pipa beltx fina astirekin murtxatuz ahoratzen zuela khe. JE Ber 34.
    azpisarrera-14
    ASTIRIK EZA (Det.). Ausencia de tiempo libre.
    Eza da oraingo urritasunaren iturburua: gogoko filmik eza, gogorik eza eta astirik eza. MEIG I 177.
    azpisarrera-15
    ASTIZ.
    azpisarrerakoSense-15.1
    a) (Hb, Dv, A (que cita a Mb)). Despacio, detenidamente. "Astiz ou astiarekin egin behar dire gauzak, il faut faire les choses à loisir, c.à.d. sans précipitation" Dv. "Posément" Lh. v. astiro.
    Begira egiozu zuk hastiz, ta burutik oñetaraño, or dadukazun Jangoiko-gizon Jesus maitagarriari. Mb OtGai II 376. Hastiz ta kontuz ekusten ba-zenu [...] ez ote ziñake zu ongi ta galanki beldurtuko? Mb OtGai III 319s. Astiz edo betaro itzegin dizut, kristaua, bataioko Sakramentuaren gañean. AA I 91. Nolakoa dan goizeko jaiera ezagutzeko, asko dezu gaztea, begiratzea astiz eta betaro, zer egiten dezun jaiera onetan. AA II 235. Eta gibeleko hire abenikoa [...] Perlazko uztaia iduri, [...] Astiz dukela zabaltzen, / Ez haiza morgaz hanpatzen. Gy 227 (ref. a un pavo real). Ongarri onak astiz berotu nahi du. Dv Lab 163. Poz aundiarekin artu zuan bere jauregian, eta egun batzuetan astiz itzegin zuten. Bv AsL 189. Diputazioak batzar oietan aztertu nai ditu errien artu-eman oiek, astiz bere erabakia eman al izateko. ForuAG 303. Zure ezaguera etorri zait astiz. Arti MaldanB 216. Eztute ezein gauza / deseginen astiz han, / espantuz eta urduri / dabiltzalako prisan. Ib. 222. Bazka-kabalak astiz begiztaturik pasaztean. Larre ArtzainE 65.
    azpiadiera-1.1
    (Astizago).
    Era berean ta bidenabar bezala egiten zituen S. Franzisko Xabierrek anitz beste milagro. Hastizago bezala egiña da, ta ez bakarra, orain zuk adituko dezuna. Mb IArg II 280.
    azpiadiera-1.2
    "Astiz dago, il ne ne presse pas" Dv.
    azpisarrerakoSense-15.2
    b) "Con tiempo, con anticipación. Astiz aitzen emoirazu, etortzia pentsau deizunian, avísame con anticipación, cuando pienses venir" Etxba Eib.
    Batxiren txokor orrek / ogei ta bost gustiz, / eztira eraingiak / neurtitz ta idazkiz, / Kirikiñok erantzun / dautse bai egokiz; / baña orraitiño neuk / nun dauzan banekiz, / etxeratuko neukez / orretako astiz. Enb 192.

    asti

    asti
    << aspre 0 / 0 1 ate >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper