OEH - Bilaketa
359 emaitza sabel bilaketarentzat
Sarrera buruan (68)
- sabel
- ESKU-SABEL (1 esku)
- ESKU-SABEL (sabel)
- LERA-SABEL (1 lera)
- OIN-SABEL (oin)
- ONTZI-SABEL (ontzi)
- ONTZI-SABEL (sabel)
- SABEL-AANTZE (sabel)
- SABEL-AHIZPA (sabel)
- SABEL ALFER (sabel)
- SABEL-ANAIA (sabel)
- SABEL-ARRAI (sabel)
- SABEL-ASEGARRI (asegarri)
- SABEL-ASEGARRI (sabel)
- SABEL-ASTUN (sabel)
- SABEL-AZPI (sabel)
- SABEL-BIGUNTASUN (sabel)
- SABEL EDERREKO (sabel)
- SABEL EGIN (sabel)
- SABEL-ERRABIA (sabel)
- SABEL-GAIZTO (sabel)
- SABEL-HAIZE (sabel)
- SABEL-HANDI (sabel)
- SABEL HANDIKO (sabel)
- SABEL-HANDITASUN (sabel)
- SABEL-HUSKIN (sabel)
- SABEL-HUSTU (sabel)
- SABEL-HUTS (sabel)
- SABEL IDOR (sabel)
- SABEL-IRAKITAN (sabel)
- SABEL-IRRITS (sabel)
- SABEL IZAN (sabel)
- SABEL-JAI (sabel)
- SABEL-JOAIRA (sabel)
- SABEL JOAN (sabel)
- SABEL-KATIGU (sabel)
- SABEL-KORROKA (sabel)
- SABEL LARRI (sabel)
- SABEL-LEHOR (sabel)
- SABEL-LERTXUN (sabel)
- SABEL-LURRERATU (sabel)
- SABEL NAGI (sabel)
- SABEL NARO (1 naro)
- SABEL-NARO (sabel)
- SABEL-ONGARRI (sabel)
- SABEL-ORDEI (sabel)
- SABEL-ORRO (sabel)
- SABEL-PUTZU (sabel)
- SABEL-SABAI (sabel)
- SABEL-SARE (sabel)
- SABEL-SEINALE (sabel)
- SABEL TXIKI (sabel)
- SABEL-TXIMIKA (sabel)
- SABEL-TXITXI (sabel)
- SABEL-UHAL (sabel)
- SABEL-UHAL (uhal)
- SABEL-UNE (sabel)
- SABEL-URRUKA (sabel)
- SABEL USTEL (sabel)
- SABEL-UZKUR (sabel)
- SABEL-UZKUR (1 uzkur)
- sabel-uzkurkeria
- sabel-uzkurtasun
- SABEL XUME (sabel)
- SABEL-ZOLA (sabel)
- SABEL-ZORRI (sabel)
- SABEL-ZORRO (sabel)
- SASKI-SABEL (1 saski)
Sarrera osoan (291)
- abere
- adina
- agertu
- ahalkegarri
- ahizpa
- aldatze
- 1 alta
- amaki
- Andredena
- anoa
- antzu
- apaldu
- apendizitis
- arnasatsu
- 4 arrai
- 1 arrain
- ase
- asegarri
- aspaldi
- 1 asti
- astindu
- aterraldi
- aukera
- 1 azkura
- azpi
- 1 azpil
- aztal
- 1 baita
- bakoitz
- baliatu
- banku
- 2 bare
- barne
- 1 barren
- barret
- barru
- barrunbe
- batasun
- bazkalordu
- bedeinkatu
- begi-nini
- begiraleku
- behe
- beherako
- beinke
- bekoki
- belagai
- belarri
- beltxaska
- bepuru
- berantardi
- berbera
- berehala
- 1 beroki
- berriro
- bersakeleratze
- besarkatu
- bestela
- bestia
- bete
- betedura
- betetze
- betirintsu
- bigarren
- biguntasun
- 1 bilatu
- 1 birika
- birjina
- birjinal
- bizartsu
- borobil
- botikako
- bular
- burugin
- buru-handi
- buruloki
- buztan
- dantzari
- dario
- dendari
- deus
- ditxoso
- edale
- eder
- 1 egiazki
- egoitza
- ekarri
- emaile
- emasabel
- emasabeltxo
- erabili
- 1 erasi
- ere
- 2 eri
- eritasun
- 2 erne
- errabia
- erriatu
- errota
- esker
- 1 esku
- eskualdatze
- eskuin
- estomago
- estrabila
- etendura
- eusko
- ezpain
- gain
- gaitz
- gantz
- garbikai
- garbitu
- 2 gari
- 1 garo
- gatibu
- 1 gatzatu
- 2 gatzontzi
- gela
- goitigale
- 1 gori
- gorpuztu
- gose
- gosebera
- gozatu
- gurintxo
- haiek
- hainbeste
- hanka
- haragi
- harako
- harro
- has
- haurdun
- haurgabe
- herrestaka
- hezur
- higuindu
- hiloztu
- hona
- hondakin
- honela
- 2 hur
- 1 huts
- idortasun
- igur-orein
- inguratu
- inora
- irabazi
- izorra
- jainkosa
- jaun
- jik eta jak
- joaira
- joan
- kakatsu
- kanporatu
- kexatu
- kirastu
- klik
- kokillot
- 1 kontu
- kretar
- krismali
- 1 labe
- larri
- larru
- lausengari
- lehortu
- leiar
- leotz
- 1 lera
- loditu
- 1 lotu
- lotxo
- luze
- 1 madari
- mahai
- makaldu
- mamitsu
- mandika
- marraño
- mehar
- mehe
- 1 merke
- 1 min
- mundu
- 1 murritu
- nagatu
- 1 nagi
- nahiera
- 1 naro
- natu
- negal
- neska
- noizbait
- 1 non
- oin
- oinaze
- okaran
- okelu
- 2 ondo
- ondo-egin
- ontzi
- oraingo
- orbandu
- orbi
- orkume
- oroigarri
- oso
- osorik
- 1 ostera
- 1 ostiko
- paradisu
- perfektisimo
- potramindun
- 1 potxolo
- poz
- prelatu
- putzu
- 1 sabai
- sabelalde
- sabelaldi
- sabeldarraio
- sabeldu
- sabeldun
- sabelgorri
- sabelindu
- sabelki
- sabelmin
- sabelondo
- sabeltxo
- sabelzuri
- sabelño
- sabil
- sable
- sakon
- 1 sakratu
- samur
- samurtu
- santa
- 1 sarri
- 1 saski
- satorroski
- seinale
- sinesgogortxo
- sinesmen
- soin
- soraiotu
- 1 su
- 1 tripa
- txalma
- txiki
- txikot
- ugarikor
- uhal
- ukabilkada
- ume
- umeki
- umontzi
- urmin
- urratu
- usteldu
- 1 uzkur
- xabel
- xahutasun
- zabaldi
- zakurkume
- zaldi
- 1 zangar
- zango
- zaragar
- zarama
- zikin
- 1 zil
- zimur
- zingiradi
- zintzur
- ziraun
- zirdin
- zirrarako
- zola
- zorri
- 1 zorro
- zorroilo
- zotin
- 1 zuhatz
- zulatu
- 1 zunda
- zuri
- 1 zutik
goiburua
ziraun.
tradizioa
Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII; al Norte sólo se encuentra en HeH. La forma más extendida es ziraun. Hay zirau en Mendiburu, Cardaberaz, Aguirre de Asteasu, HeH, Uriarte y F. Irigaray, y zirain en Lizarraga de Elcano.
sense-1
1.
(V, G-goi-to, AN-egüés-olza; Añ),
zirau (V-ger, G, AN, L;
VP
16v, Lar, Añ, Dv, H),
zirain (AN-ulz),
zirin (G-nav)
Ref.:
Bon-Ond 144; A (ziraun, zirau); Iz IzG (ziraiñe), Als (zirin), UrrAnz , ArOñ (siraun), To ; Etxba Eib; EAEL 95; Elexp Berg .
Víbora; culebra; lución. "Cirauna, que quiere decir en romance sierpe o culebra" (Arre, 1587). LexHNav I 163. "Lagartija" VP. "Víbora" Lar. "Culebra" Añ. "Vipère" Dv. "Ciega (pop.), especie de culegra delgada, muy negra e inofensiva. Algunos lo traducen como víbora" A, que cita a HeH. "Ziraiñe, el lución; zirain bet" Iz IzG. "Zirauna, el lución, ziraunak" Iz UrrAnz. "Ziraunak bere sabel barruan arrautzak ataratzen dittu" Etxba Eib. "Ziraunak ugari ikusten die bedarrondua batzerakuan" Elexp Berg. Cf. Bouda BAP 1955, 212s. Cf VocNav: "Siraun, nombre vasco del lución o culebra de cristal; es uno de los reptiles más abundantes en la Navarra húmeda; aparecen muchos al cortar la hierba de los prados".
Arzen du botikari jakinsuak burdiñezko korrik batekin zirau itsu izurduna ta artako duen onzian utz-erazten dio duen izurri ta pozoi-beneno guzia. Mb IArg I 229. An suge, zirau, zapo, armiarma, dragoi ta pistia mota guziak. Cb Eg II 205. Alaere omen dira asko emakume zirauaren anzekoak. AA I 577. Sugeen gisakoak izango dira zure illeak, ziraun baten gisa dardaraz ibilliko da zure mingaña. Arr May 29. Gizon batek, bere soloan edo kanpoan ebillela, aurkitu eta artu eban, ziraunez beterik egoan abiya bat. Itz Azald 178. Nasa ondoan, azkenez, zirauna legezko saretxalopa edo treñeruak, me meiak eurak. Ag Kr 37. Ordu artan etzioten beldurrik ematen leku artan zabiltzan suge eta zirau askok. FIr 148. Izugarrizko suge andi orietarik beldurgarriena kaskabel-duna eta zirauetan "koralillo" deitzen dutena. Ib. 136. Zirauna lurrean baño areago ibilli bear. Ldi IL (ed. 1972) 122 (ap. ELok 261 ). Ziraun luzerik, satagin motxik / sumatzen badu tartetan, / oro suge du. "Largas ciegas" . Or Eus 317. Mendigaiñ ontan egundaño ez / an bean ainbat azari, / ez ere ziraun, arrubiyo ta / bestalako gauz itxusi... EA OlBe 53. Doniane-goizean eguzkia atera-bitartean etxeari iru itzuli ematen zaizkio, zizanirik ez izateko. Sugea, ziraina ta arrubia dira zizani izendunak. (AN-larr). A EY I 293. Ziraunak esan ei eban: itsua nazan lez banintz argia, galduko neuke mundurik erdia . (V-ple-m). A EY III 75. Ziraun, ziraunkil musker ta suge / kirkil, karakol ta bare. Auspoa 83, 46. Bihotzean osk bainituen zazpi ziraun. Mde Po 94. Dan, bideko suge bat bezela, ziraun bat lez, zidorrean dago. Ol Gen 49, 17 (Urt, Dv, Ur, Ker, Bibl, BiblE suge). Irauli gabeko iñaurkin-pean zirauna izkutatzen da egun argitik igesi. Ibiñ Virgil 102.
Víbora; culebra; lución. "Cirauna, que quiere decir en romance sierpe o culebra" (Arre, 1587). LexHNav I 163. "Lagartija" VP. "Víbora" Lar. "Culebra" Añ. "Vipère" Dv. "Ciega (pop.), especie de culegra delgada, muy negra e inofensiva. Algunos lo traducen como víbora" A, que cita a HeH. "Ziraiñe, el lución; zirain bet" Iz IzG. "Zirauna, el lución, ziraunak" Iz UrrAnz. "Ziraunak bere sabel barruan arrautzak ataratzen dittu" Etxba Eib. "Ziraunak ugari ikusten die bedarrondua batzerakuan" Elexp Berg. Cf. Bouda BAP 1955, 212s. Cf VocNav: "Siraun, nombre vasco del lución o culebra de cristal; es uno de los reptiles más abundantes en la Navarra húmeda; aparecen muchos al cortar la hierba de los prados".
Arzen du botikari jakinsuak burdiñezko korrik batekin zirau itsu izurduna ta artako duen onzian utz-erazten dio duen izurri ta pozoi-beneno guzia. Mb IArg I 229. An suge, zirau, zapo, armiarma, dragoi ta pistia mota guziak. Cb Eg II 205. Alaere omen dira asko emakume zirauaren anzekoak. AA I 577. Sugeen gisakoak izango dira zure illeak, ziraun baten gisa dardaraz ibilliko da zure mingaña. Arr May 29. Gizon batek, bere soloan edo kanpoan ebillela, aurkitu eta artu eban, ziraunez beterik egoan abiya bat. Itz Azald 178. Nasa ondoan, azkenez, zirauna legezko saretxalopa edo treñeruak, me meiak eurak. Ag Kr 37. Ordu artan etzioten beldurrik ematen leku artan zabiltzan suge eta zirau askok. FIr 148. Izugarrizko suge andi orietarik beldurgarriena kaskabel-duna eta zirauetan "koralillo" deitzen dutena. Ib. 136. Zirauna lurrean baño areago ibilli bear. Ldi IL (ed. 1972) 122 (ap. ELok 261 ). Ziraun luzerik, satagin motxik / sumatzen badu tartetan, / oro suge du. "Largas ciegas" . Or Eus 317. Mendigaiñ ontan egundaño ez / an bean ainbat azari, / ez ere ziraun, arrubiyo ta / bestalako gauz itxusi... EA OlBe 53. Doniane-goizean eguzkia atera-bitartean etxeari iru itzuli ematen zaizkio, zizanirik ez izateko. Sugea, ziraina ta arrubia dira zizani izendunak. (AN-larr). A EY I 293. Ziraunak esan ei eban: itsua nazan lez banintz argia, galduko neuke mundurik erdia . (V-ple-m). A EY III 75. Ziraun, ziraunkil musker ta suge / kirkil, karakol ta bare. Auspoa 83, 46. Bihotzean osk bainituen zazpi ziraun. Mde Po 94. Dan, bideko suge bat bezela, ziraun bat lez, zidorrean dago. Ol Gen 49, 17 (Urt, Dv, Ur, Ker, Bibl, BiblE suge). Irauli gabeko iñaurkin-pean zirauna izkutatzen da egun argitik igesi. Ibiñ Virgil 102.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.).
Zirau kasta, nork erakutsi darotzue mehatxatzen zaituzten haserreari ihes egiten? HeH Mt 3, 7 (Ur (V), ziraunen kasta, Ol ziraun-kume; Lç, TB, SalabBN bipera kasta, He bipera suge, Samper arraza biborena, Hual biborazko kasta, Dv suge arraza, Ip suge kasta, Echn bibora kasta, Ur bibora arraza, Leon sugegorri, Or, Ker, BiblE sugekume). Haien beso luze-luzeek / niri eresiz ziostaten / ziraun-poema samin bat. Mde Po 37.
Zirau kasta, nork erakutsi darotzue mehatxatzen zaituzten haserreari ihes egiten? HeH Mt 3, 7 (Ur (V), ziraunen kasta, Ol ziraun-kume; Lç, TB, SalabBN bipera kasta, He bipera suge, Samper arraza biborena, Hual biborazko kasta, Dv suge arraza, Ip suge kasta, Echn bibora kasta, Ur bibora arraza, Leon sugegorri, Or, Ker, BiblE sugekume). Haien beso luze-luzeek / niri eresiz ziostaten / ziraun-poema samin bat. Mde Po 37.
azpiadiera-1.2
(V-gip, AN-larr),
zirau (H) .
(Fig.). "Au fig., personne méchante, malfaisante" H. "Insidioso. [...] Zan kaltegarrizko ziraun bat, asarria ipintzeko beti prest " Etxba Eib. "Persona escurridiza (temperamento)" Asp Leiz2. .
Nork, eta nola igaroko du bere bizitza guzia zu bezalako ziraua bere aldean daukala? AA II 93. Aotik odola dariola ipiñi du nere illobea! Ergel, sepatsu, ziraun, kilimakor, gaizkille. Ag G 276. --Ire osabaz mintzo aiz, noski. --Bai, ziraun ortaz. Etxde JJ 78. Zaldun gizajuak, ikusiarren andrazko ziraunan gaiztokerixia, eruan onian, ez eban gura izan beste ainbeste itxuli aren aurka. Etxba Ibilt 480.
(Fig.). "Au fig., personne méchante, malfaisante" H. "Insidioso. [...] Zan kaltegarrizko ziraun bat, asarria ipintzeko beti prest " Etxba Eib. "Persona escurridiza (temperamento)" Asp Leiz2. .
Nork, eta nola igaroko du bere bizitza guzia zu bezalako ziraua bere aldean daukala? AA II 93. Aotik odola dariola ipiñi du nere illobea! Ergel, sepatsu, ziraun, kilimakor, gaizkille. Ag G 276. --Ire osabaz mintzo aiz, noski. --Bai, ziraun ortaz. Etxde JJ 78. Zaldun gizajuak, ikusiarren andrazko ziraunan gaiztokerixia, eruan onian, ez eban gura izan beste ainbeste itxuli aren aurka. Etxba Ibilt 480.
azpiadiera-1.2.1
(Uso pred.).
Aspaldietan dabiltza, oraiñ gogor ta arpegiz-arpegi, beingoan zearka, leun ta ziraun, euskera bastertzeko aitzaki billa. Ag EEs 1916, 119.
Aspaldietan dabiltza, oraiñ gogor ta arpegiz-arpegi, beingoan zearka, leun ta ziraun, euskera bastertzeko aitzaki billa. Ag EEs 1916, 119.
sense-2
2.
zirain
(AN-egüés-ilzarb, Ae),
zirein
(AN-erro),
ziriein
(A Apend). Ref.: VocPir 509; Bon-Ond 146; A Apend (zirein); Echaide Nav 113. Sanguijuela. v. izain.
Zirain bat bekala da, estena atertuko txupatus bete arteo tripa gaistoa. (165). LE-Ir. Ziráña está atérzen txupátus aliketá bete artáño guzis. LE Prog 124.
Zirain bat bekala da, estena atertuko txupatus bete arteo tripa gaistoa. (165). LE-Ir. Ziráña está atérzen txupátus aliketá bete artáño guzis. LE Prog 124.
azpisarrera-1
ZIRAUN-MIHI.
Lengua viperina.
Ba ziran emaztearen gonapekotan sartzen ziran ziraun-mihiak ere. NEtx LBB 124.
Ba ziran emaztearen gonapekotan sartzen ziran ziraun-mihiak ere. NEtx LBB 124.
ziraun
-
ziraun. Tr. Documentado al Sur desde med...
-
1. (V, G-goi-to, AN-egüés-olza; Añ), ...
-
(Como primer miembro de comp.). Zirau ka...
-
(V-gip, AN-larr), zirau (H) . (Fig.). "A...
-
2. zirain (AN-egüés-ilzarb, Ae), zirei...
-
ZIRAUN-MIHI. Lengua viperina. Ba ziran e...
<< zintzur 0 / 0 zirdin >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
