OEH - Bilaketa

359 emaitza sabel bilaketarentzat

Sarrera buruan (68)


Sarrera osoan (291)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kirastu.
tradizioa
Tr. La única forma atestiguada al Sur es kirastu . Al Norte se encuentra esta forma, con oclusiva aspirada en la mayoría de los casos, en Axular, Argainarats, Pouvreau, HeH y Prop . Hay k(h)irestu en Leiçarraga, Tartas, Laphitz e Iratzeder, y k(h)arastu en Oihenart, Inchauspe, Duvoisin y en Egunaria (kaastu ). En DFrec hay 2 ejs. de kirastu .
sense-1
1. (G ap. A ; Lar, , H (+ kh-)), kirestu (kh- Dv, A (que citan a Lç), H), kiratstu (L, BN ap. A ; kh- SP), karastu ( kh- VocBN , Dv, H, A (que cita a Oihenart)), karatstu (kh- SP) .
(Aux. intrans.). Heder, apestar, despedir mal olor; corromperse, pudrirse (sentidos prop. y fig.). " Hatsa kiratsten zaio " SP ( vEys, que traduce 'l'haleine lui devient puante'). " Kharatzea (O), rendre, devenir puant. Kharatstea " Ib. "(Hacerse, ponerse) hediondo" Lar, . "Apestar" . Duvoisin (además de khirestu y kharastu) da la forma karatu, que atribuye a Oihenart; se trata sin duda de una inferencia errónea a partir de la forma karatsen que aparece en este autor. Tr. Documentado en autores septentrionales de los ss. XVI y XVII (tbn. en Iratzeder). Al Sur, aunque atestiguado ya en el navarro Amendux, no vuelve a documentarse en los textos hasta principios del s. XIX (J.A. y V. Moguel y Añibarro), encontrándose más tarde en Arrue y algunos autores del s. XX (D. Agirre, EEs, Iraizoz, Txillardegi y Etxaide).
Haideak eta adiskideak urte gutis atzendurik / ikustetut [...] / illunbetan, ustel eta kirasturik. Amendux 7s. Iauna, khirestu duk gaurgero [Lazaro] . Io 11, 39 (HeH khirastua da; He, TB, Dv usaindua da, LE usandurik dago, Ol, IBe kiratsa dario, Ker, IBe atsa / usaia dario, BiblE kiratsa botako du). [Zahartzean] burua karsoiltzen da, hatsa khiratsten da. Ax 182 (V 123). [Iainkoak nahi du itsasoa higi dadin] zeren bertzela usain liteke, kirats liteke. Ib. 41 (V 25). Bekhatuaren eritasunean ustelduak eta khirastuak baitaude. Ib. 529 (V 340). Usain gaixto hartzaz egonen dira bethiere sudurrak betheak eta khirastuak. Ib. 588 (V 378). Buruti hasten da arraina karatsen. "À puer" . O Pr 106. [Bere gorputza uzten duela] erpildurik, xarpaildurik, usteldurik, khirasturik. SP Phil 48 (He 50 usaiñdua). Frutu on, fresko, delikatu, eta khirestu eztiren haietarik iaten du. Tt Onsa 36. Biotz bekatuz lizundu ta kirastura. Mg CC 246. Kriatura zantar ezertako bat; bekatuz kiratstua. EL1 156 ( EL2 170 kirastua ). [Martiñ] or emen dakuste nasaikerietan kirastua, aragiaren era ta nai guztiak aseaz. Ag G 370. Len euskal-usaia, garo usaia zegoan emen; gaur, mendiko egurats garbia oso kirastua dago. Ib. 194. Yauna, [illa] kirastu da onezkero, lau egun baditu or ta. Ir YKBiz 359. Kiresterat banoa... zerk ba unki liro? / zerk pitz nere bihotza? Iratz 37. Arnasa bera kirastua somatzen zun aldeoro. Etxde JJ 158. Bere arropak euriaren ezeak kirastuta. Txill Let 64.
azpiadiera-1.1
Begira ze laster ustel-kirastuten dan, arima baga gelditu dan gorputzik sendo indartsuena.Añ LoraS 103.
azpiadiera-1.2
(Aux. trans.). Corromper; infectar. "Corromper, kirastu " . " Kharastea, karas-, khiras-, kiras-, khires, infester, empester, empuantir. Hilen gorphutz ehortzi gabeek bazter guziak khirastu zituzten, les corps [...] empestèrent tous les alentours" H.
--Gaur, mendiko egurats garbia oso kirastua dago. [...] --Zeñek kirastu du? Ag G 194. Urbasa aundik sabel barruan / gorde ur garbi, leiarra, / zeñen tamala Ebro likitsak / ola kirastu bearra! AZink 176.
azpiadiera-1.3
(Lar, Aq 108 (G), ) .
(Part. en función de adj.). Fétido, hediondo, pestilente, nauseabundo; putrefacto. "Apestado, de mal olor" Aq 108. "Hediondo" Lar, .
Lazaro laur egunetako hil kirastua. Ax 95 (V 65). Lazaro kirastua. Ib. 95 (V 65). Gauza gustuko enetzat / hanbat duzu kreatu. / Ordean, Iauna, zuretzat, / khirastuak hautatu. Arg DevB 117. Arranoak aragi kiratstura bezala elduko dira. Mg PAb 164. Ao kiratstuarekin [...] konfesorearen sudurrai igui ematea. Mg CC 228s. [Jazteko bat] nastuten bada gauza atsituen artean, usain kirastua emon daroa. LoraS 22. Gauz ori bezañ kirastu naskagarriaz zere Jaungoikoaren aurrean itzegiteko ausardia. Arr Bearg 118 (ap. DRA). As kirasturik ez artu. EEs 1914, 245.
azpiadiera-1.3.1
Zenbat alditan arrapatu diozkak olla lokatuari bere txitatxoak? [...] Iñork ekusi ezin au kirastu gaizto ori.VMg 15. Piztia zital, kiratstu ta gogaitgarria! Ib. 33.
sense-2
2. (H (+ kh-)), kiratstu (kh- SP), kirestu (VocB; kh- BN, S ap. A; Dv, H), karastu (BN ap. A; Lar, H; kh- Gèze, Lecl, Dv, H), kaastu, kidestu (B ap. Inza). Amargar(se) (sentidos prop. y fig.). " Khiratstea, rendre ou devenir amer" SP. "Amargarse" Lar. "Amargado, [...] karastua " Ib. "Aigrir" Gèze. "Rendre amer. Khirastu dautazu ene edaria, vous m'avez rendu ma boisson amère. Au fig. Holako egitateek khirasten baizik eztitu bihotzak, ces procédés là ne font qu'aigrir les cœurs. Zergatik khirastu zare horrela niganat?, pour quelle cause avez-vous conçu de l'amertume à mon égard?" H. "Tomar gusto amargo, enemistar, agriar" VocB . "Hacerse amargo" A. " Kidestue, sentido, enfadado (B)" Inza RIEV 1928, 153. Tr. Documentado sobre todo al Norte. Al Sur se encuentra algún ej. en Uriarte y Orixe.
Khirats diatzadatzu lurreko atsegin guziak. "Verte in amaritudinem" . SP Imit IV 16, 2 (Mst kharats erazi). Akherrek armendola-ondo eztiak mihiaz ukituz, hek samintzen eta khiratsten baitituzte. SP Phil 262 (He 264 khiratsdun errendatzen). Iretsi nianian [libria] kharastü zen ene sabela. Ip Apoc 10, 10 (Dv kharastu; Lç, He kharmindu, TB suminduraz bete, Ur (G) garrastu, Ur (V), Ol mingo(i)ztu, Ker mingostu, IBk kiratsez bete, IBe, BiblE garraztu). Eta gizon asko ill zan ur aiekin, kirastu ziralako. "Quia amarae factae sunt" . Ur Apoc (G) 8, 11 (Dv kharastu, Dv in BOEl 255 khirestu, Echn kirestu; TB kharats egin, Ur (V) garrastu, Ol mindu ). Zeruan deusek ez du histuko, deusek khirestuko gure zoriona. Laph 197. Ez zion San Benuatek utzi khiesteko edo kharratzeko denbora luzerik [olioari] . Arb Bok 333. Beldurtu nintzen beraz gauzak khirastuko zitzauzkigula. Prop 1912, 17. (ap. DRA) Nolako beazun-zirtaz kirastu zenidan goxotasun ua. Or Aitork 54. [Sukriak] kafia kaasten baitu, ezpada izarten. Egunaria 3-4-1957 (ap. DRA ).
kirastu
<< kexatu 0 / 0 klik >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper