Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Ipar. 'kanpandorrea'.

Erabileremu dialektala

Ipar. batez ere.

Forma baten adiera(k)

kanpandorrea.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: zekale : Secale cereale; gari nahasi; gari-zekale : Triticum x secale; zekale-aino : Claviceps purpurea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Secale cereale.

Landare eta animalien taxonomi izena

Secale cereale.

Euskaltzaindiaren Arauak

zekendu, zeken(du), zekentzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zekendu, zeken(du), zekentzen.

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HMkoak dira denak: a) 'txahal arra' adierakoak: zekor 61 aldiz ageri da: B 10 (AB AmaE 4, Enb 2, BEnb NereA, Bilbao IpuiB, Erkiag BatB 2), G 48 (Ub 2, AA 7, Gco, Izt C 8, Tx B 3, Noe, Or 9, Ir YKBiz 4, A Ardi, TAg Uzt 3, Ibiñ Virgil 9), EB 3 (Arti Ipuin: eta "zekor-plaza" eta "zekor-toreador" bana); zekorki G 2 (Sor AuOst, Or Eus); zekortxu B 1 (Zav Fab); txekor 42 aldiz, beti G (Ub, It Fab, AA, Izt C, Ud 2: "txekor-orru" 1; Lard, Moc Damu 3, Sor 2, Tx B 2, Or 2, A Ardi, Ag G, Uzt 13, And AUzta 4, Ibiñ Virgil 2, Salav 3); b) 'zigarro purua' adierakoa da txokor forma 9 aldiz azaldua (Enb 4, Erkiag BatB, SM Zirik; Osk Kurl 3).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) 'txahal arra' adierakoak: zekor 24 aldiz ageri da: G 7 (Azkue 2, Ibiñ, J. Garmendia, M. Iturbe 2, Illetak ospatzeko elizkizun-liburua), EB 17 (J. Azurmendi, I. Haranburu, B. Atxaga, P. Zabaleta 8, Zipristin 3, Elizbarrutietako katekesia, Esne eta haragi sortzearen azterketa); zekorketa G 1 (J. Garmendia); zekorki G 2 (J.I. Uranga: "zekorki salda" 1); zekortxo B 1 (L. Akesolo); txekor 16 aldiz: G 5 (Ibiñ, J. Eizagirre, M. Iturbe), EB 3 (M. Zabaleta, A. Cazabon), EgAs 8 (Euzkadi 1932, Pelota, La Voz de España 1971 6); txokor G 1 (Jautarkol); b) 'zigarro purua' adierako txokor 8: B 3 (M. Ziarsolo, J.J. Arrizabalaga: "zierro txokor"), G 1 (A. Arozena), EgAs 3 (El Día 1932, A. Urizar 2); EB 1 (M. Zarate: "txokor mutxikin"); txekor 1 (Egin 1989); c) 'aletutako artaburua' adierako txokor B 1 (X. Kaltzakorta).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

a) txekor : DFrec 2, AB38 3, AB50 4, HiztEn, LurE ("ik. zekor"), Euskalterm 9; esne-txekor : HiztEn, Euskalterm 1; txekorketa : HiztEn; txekorki : HiztEn; txekortu : HiztEn; txokor 'zezen gaztea': HiztEn ("ik. txekor"); zekor : DFrec 14, AB38 1, AB50 2, HiztEn ("ik. txekor"), LurE, Euskalterm 1; zekorki : Euskalterm 2; b) txokor 'zigarro purua': AB50 1, HiztEn; c) txokor 'artaburu aletua': HiztEn-LurE;

Lexemen erregulartasuna

tx-/z-.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta (animaliekin).

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalduz: "iz. 'zekorraren okela'".

Atzizkien araberako erabakiak

-ki 'okela'.

Euskaltzaindiaren Arauak

'zaldiaren gaineko jarlekua'.

Jatorrizko forma

futbol zelai; kirol zelai.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.

Kategoria

iz. eta izond.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-di.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gune/-une.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

libretzat eman izan dira -ratu osaerako asko; hau, berriz, arlo eta adiera jakinetakoa da.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zelaira(tu), zelairatzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Jakite-arloak

Kirol.

Euskaltzaindiaren Arauak

zelaitu, zelai(tu), zelaitzen. du ad. 'lautu, berdindu'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zelaitu, zelai(tu), zelaitzen.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'nola'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zelan edo halan, zelan halan .

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nola.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zelan(-)alan 6: Mg PAb 4 (adib.: "Artu ditut zelan alan atzkaba bi aza, aketiren onen atal bat; ta iruntsiko badot, edan biar dot", "Gaur igaroko gara zelan alan", "Zelan alan, dinue euren artian, igaroko ditut iru urte"), Añ GGero ("Eta, zelan alan dituzan bitartean azi, anditu ta gogortuten dirian aek umeak"), Kk Ab ("Ez eztutu, ene gixon, atonduko gara zelan-alan, Jaungoikua lagun"); zelan(-)alango (eta zelan-alako 1) 5: Mg 2 ("euren bizargin zelan alangua gaiti esango dabee España guztian jakitunagorik ez daguala", "Iges egitia konfesore zuzen, arima zale, ta begiratubetati, ta billatutia beste zelan alango bat bere era, edo gustora berba egingo deutsana"), Añ EL ("Etzirean nonbaite bere alperrak izan ene zelan-alango lanak"), A BeinB ("Gure auzoko dirudun ori, zelan alangoa ta bada-ezpadakotxua ta ortik emendikoa ta guztia bearrekoa dala batzuk esanarren, euskaldun garbia ta euskaldun garbien semea dozu"), Zait Sof ("gañera, nolanaiko ta zelan-alako arlotzat ez oi din esten; baña, bat edo batek eragozpen ura austen badu, erri erdi-erdian arrika ilko omen din"); zelan edo alan (eta halan) 26: Mg ("Osatuten bada zelan edo alan, zorijonian dei egin jatan"), Astar ("Konfesetan dira zelan edo alan, edo eztira konfesetan biar leukien moduban"), Ag ("Alan bere, egin bear zan zerbait, eta zelan edo alan lotu eutsen burua"), A 3 ("Txiliren sumiña zelan edo alan amata edo itzali al izan eben", "Batxiri zelan edo alan ikasi eutsan ingeles-kanta edo erezi bat", "Beste txalupe zaar bat, Madalena-ondoan ustelduten bedartzan egoan bat, zelan edo alan azpi erdiekaz ipiñi ta arraiña ekarteko geure atzetik eroaten genduen"), Echta Jos 4 (adib.: "Juana Mari arriturik lotu zan, jakin ebazanean arek gertaldiak, eta bildur gogorra artu eban, otu jakanean Ermoken da emaztea, zelan edo alan mendekatuko zireala eurakaz", "Egunaro geunkazan egiñalako lanak, olatuak apurtu ebezan gauzak, zelan edo alan araututen"), Kk 4 (adib.: "Zelan edo alan, nundik edo andik, lorratza artu dabe, ta yakiten dabe axe mutiko zoliya dala", "berak lenengo gura ebana trenera sartzia zan, gero zelan edo alan atonduko zala ta"), Otx 2 ("Bakandereak amurru bizitan eragoion ara bere Bertoldaren aurka, ta zelan edo alan zigortau eragin gurarik, jauregiko ate jagoliai bialdu eutsen gaztigua", "asmauko dot zerbait zure aginduba zelan edo alan bete al ixateko"), Eguzk GizAuz 3 ("Gudua amaitu zanean, zelan edo alan berbiztu egin bear zala-ta, banandutako atal batzuk batu ziran", "Ori dala-ta, gizarteko zuzenari oñean eusteko, zelan edo alan, era batera edo bestera, domuari berea ta lanari be berea emon bear yako", "Ugazaba ta langille arteko asarre, gorroto, lazka ta burruka oneik, zelan edo alan, batera edo bestera, osoro kendu ezin ba-lediz-be..."), Erkiag 4 (adib.: "Ikusi ebanak eta entzun ebanak zauskada aundia egin eutsen Txanton gizon aul erkiñaren biotzari, eta zelan edo alan, ozta, doi-doi eldu zan geroago etxeko atetara", "Gosea ta egarria, txikitako premiña nagusi ta buruak, zelan edo alan zuritu ta arinduaz, emon zituan umetako urteak"), Bilbao IpuiB 2 ("Zelan edo alan, naiz ta ogei egunean bera jan-edan barik egon bear, aurkituko eutsan erremedioa beorraren antzutasunari", "Ostu baleutsen, zelan edo alan lortuko eban barriro"), Osk Kurl ("Eginahalak egiten zituan hunegaitik, zelan edo halan aberastasunak bereganatzeko lan egin gabe") // Ik. ap. DRA, gainera: Ezale 1897 ("Estualdi armin baten nago, eta zelan edo alan atara naik estualdi onetatik, al badok"), Onaind ("Eleiztar garen guztiok, zelan edo alan, erabarritu, kemendu ta onean sustraitu bearra daukagu"), Agur 1971 ("Agintariak ez dabe nai erriari galdetzerik, diputadoeri baietza etara baiño, zelan edo alan, arin baiña").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelan-alan (eta zela ala) 2: Zubk ("Orrek asarreak sortzen zitun uri eta lengo ingurukoekaz, nai ta gero, denporen eragiñean, arazo ori zela ala konpondu"), Onaind ("erririk erri, ostera, eskean joango da, bere sabeltzar ase-eziña zelan-alan beteteko"); zelan-alango 1, Euzkadi 1908 ("Aurrerantsian, Jaungoikuak gura ba-dau, ixan leike noxian-beñ zelan-alango idazkunen batzuk euzkeraz edo erderaz idaztia"); zelan edo alan (eta halan 7, zela edo hala 1) 21: Euzkadi 1931 ("Arpidea idigi dabe Euzkadi izparringi onetan, lenguan ixan zan urijola ikeragarrijak egin dabezan galkuntzak zelan edo alan ordainduteko Etxano eta Amorebieta aldeko baserritarrai"), Eguzk GizAuz (OEHko agerraldi bera), A Ipuiñak ("Zelan edo alan sartu zirean iluntzean, ostatuz, Eliza-atzeko baserri-etxe baten"), EgutKarm 1953 ("Zelan edo alan, jatekorik geienei ezarri oi jake kipula edo berakats pitintxon bat"), Zubk ("oraintxe be ezkabiz pozik eta zelan edo alan aste barruko egunak urte guztietan illabete bakoitzeko egun bardiñetan jausi eragin gura dabez jakitunen batzuk"), Anait 1954 ("Lantegietara euretara joatea erabagi eben, zelan edo alan beargiñen arimak salbetako"), Ibarg Geroko ("zelan-edo-alan gozatzen ez dan zauririk ez da"), Abeletxe GaziG ("Ezan eztigarria sayo axe, baña zelan edo alan, dan-danak sartu eben atzamarra saltzan eta ondoren ahora eruanaz, miezkau"), I. Zubiri 2 ("Pirmin napartarra, berrogeitsu urteko gizon garai ta argala, begikera benazkoa zan, zelan edo alan Auñamendi'ko artzain bizkorra emoten ebana", "Ain zuzen be, senarrak zirautsana egia zan, eta zelan edo alan Mikel'ek betekizunari eutsiko leuskio, mutil zintzo-zintzoa zalako"), J. Altuna ("Eta jakiña! akats kaltegarri orren jabe dan gizakiak, nai ta abertzale bere burua egin, ez dau bere aurrekoantzat bear dan begirunerik, ez itzalik eta, gitxiago aginpide baten zelan edo alan ipinten dabenean"), J.A. Letamendia ("Euskerearen ugaritasuna, zelan edo halan esateko, ezin kontatzeko modukoa da, auzo bakoitzak bere izketa berezia dauka ta"), Egin 1977 ("Estatutik 8.500.000 espero da, umeen kuotetatik 4.000.000 inguru eta gainontzekoa herritarren sakeletik atera behar zelan edo halan"), Zer 1996 ("sasoi batera eldukeran, bada, zelan edo alan ezkongaia aurkitu bear izaten eben"), L. Ayesta ("Zelan edo alan topau bear da nor izan dan ori, lotsa galdu ori, gure alabea modu orretan lotsatu daualako!"), A. Lasarte ("Zelan edo halan, aurrera jarraitu behar genduan"), A. Arejita ("Zelan edo halan, autore hau olerkigintzaren lehen urratzaileen artekoa dogu inguru honetan"), J. Artaraz 2 ("Zelan edo halan, horrek, XVIII. gizaldi amaieran nabari-nabari egin zan eraikuntzarako egur eskasia ekarri eban", "Zelan edo halan, atarteko arkua, mota honetako apainduren artean ikertzekoa litzateke"), Danok senide ("Gaur egun, zelan edo halan, dirua egitea da kontua"), H. Etxeberria ("Zela edo hala bulegotik irteten asmatu nuenean...").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelan-alan : AB38 1 (de alguna manera); zelan edo halan : LurE (AS gisa) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, HiztEn Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelan edo (h)alan : HiruMila (ik. nola edo hala), DRA; zelan-alan : DRA (de alguna forma, de alguna manera, mal que bien); zelan alango : DRA, PMuj DVC (1 pasable, mediano, regular, tal cual, mediocre; 2 sospechoso, medianejo) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Esapideei dagokien sistematika

edo.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zelan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nola edo hala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZELAN EZ. Cómo no. Bai, aztu, ziñuan beretzat [...]. Zelan ez ba? Ag AL 111. Neskatillea irri barreka, pozarren, nasai-nasai ta arro eguan, zelan ez? etzan emakumia bestelan ixango! Kk Ab I 36. Urrengo egunean bide ondoan ilda aurkitu eban artzaiak. Eta zelan ez gero? Bilbao IpuiB 53. Liberal egin da, gizona, Gabontza bera! Ta zelan ez ba, garatza ta dirubidea egunean baiño egunean mardoago ta emonkorrago jadetsi ezkero? Erkiag BatB 149.

zelan ez 138: Aizu 7 (“Geuk ere hartu genuen bainua, zelan ez! Merezia genuen!“), Argia 2 (“Zelan ez, hain aro luzea hartzen duen poemategian, kontraesanak ere badaude”), Berria 39 (“Ustez ezkerretik, pribatua izatea egotzi izan zaio, publikotasuna erakundeen finantzaketari atxikita soilik ulertzen baitu zenbaitek, non eta ez dagokion norberaren ondareari, hori, zelan ez, herriarena baita”), Deia 16 (“Zezenketak eta futbola zituen gustuko Echebarriak, eta, zelan ez, argazkilaritza estereoskopikoa (kristalezko plakekin egiten dena)”), EiTB 39 (“HAIZEA.- ( arnasotsa ) Zelan ez, ba? Argi dau ezinian nabilela”), Elhuyar (“Eskerrak eman nahi dizkiegu Caño Hondo hoteleko nagusiei, Toniri eta Rosanari, emandako laguntzagatik, eta, orobat, hoteleko langileei, jaso dugun tratuarengatik; Espeleogrupo Santo Domingoko espeleologia taldeari; eta, zelan ez!, espedizioko partaide guztiei”), Elkar 14 (“Kalaxnikov bat, zelan ez”), Erlea, Euskaltzaindia, Goiena, Jakin 13, Karmel…

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zelan ez 44: Berria 16 (“Eta gustura nagoen galdetzen didate: zelan ez naiz egongo, jendeak buru txiki honetatik irtendako istorio bat eskuetan hartzen badu!”, “Eta, zelan ez, koadro bat ekarri dit”), Paddy Rekalde 11 (“Bombak izkina batetik San Francisco kalean gora alde egin du, beste taberna batera, zelan ez”), Txillardegi 2 (“Musikea entzuten? - Bai. Zelan ez”), Julen Gabiria 2 (“Azkenean, zelan ez, Wendyk elkarrekin joaten utzi zien”), Edorta Jimenez (“Zelan ez ote naiz konturatu”), Jon Arretxe (“eta ez duela ulertzen zelan ez daukaten nire berri kontsulatuan”), Joseba Sarrionandia (“Baina zelan ez naiz arduratuko ba, hil egingo gaituzte eta!“)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

nola ez formaren parekoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa, Bizk. markarekin.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zelan sarreran.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zelan sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nola hala.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zelan... ala(n) 70: Añ 33 (adib.: "Zelan norberak egiten daben etxe au bizitza onetan, alan idoroko dau bestean", "Zelan esan, alan egin bere eban"), Mg CO ("Zan esatia, zelan neure Aitak emon eustan eskuba gizonen juez izateko, alan nik bere emoten deutsubet eskubidia lurrian gizonak juzgetako"), fB ("Zelan ezkondu, alan bizi"), JJMg BasEsc ("Zelan iturriko ur askia bete dediñian, urak urteten daben gañez egiñda txurrutik, alan gizon, ta emakume askoren biotzak, lujurijaz beteta egonik, gañez eginda legez, botaten dabee aotik lujurijako ur atsituba"), Astar II 5 (adib.: "Zelan zeruban alan lurrian"), CatLlo 2 (adib.: "Zelan Zeruan, alan lurrian"), CatBus 3 (adib.: "Zelan zeruan, alan lurrean"), AB AmaE 2 (adib.: "Begietatik zelan juan Eguzkia, / Alan kerizpetuten da lurra guztia"), Itz Azald 17 (adib.: "Zelan diruzale baten egarria ez dan ase eta betetan, aberastasun andiak berak euki arren bere; alan guk bere euki bear dogula egarri sutsu bat, arimako ondasun egiazkoak diran parkamenak irabazteko"), A BeinB ("Zelan irakatsi alan ikasi"), Echta Jos 3 (adib.: "Zelan obeto siñistu Jaungoikoa gandik etozala arek mirarizko jazoerak, alan sendatuten zan euren Josetxogazko maitetasuna ta bizitzako atsegiña"), Enb ("Basamortuan zelan oi diran / Ibilten artzain zintzoak, / Batzuk zaindu ta bestetzuk batzen / Jan ez daiozan otsoak, / Alan eukazan Tonkin'tarrakaz / Balendin Berriotxoak, / Txarrak ondu ta onak zaintzeko / Gurari biotzekoak"); zelan... alan... eta alan... 2: fB Ic III ("Zelan artu, alan bizi, ta alan il"), Itz Azald ("Zelan gorputzeko zatiyak alkarri lagunduten deutsen, eta batzuen onak izaten diran beste enparauen mesederako, alan kristinau guztiak bata besteari lagunduten deutse, eta alan batzuen egite onak dira besten mesederako"); zelan... zelan... alan 1, Itz Azald ("Zelan erloiyo batek adierazoten daben, egon izan dala erloiyogilla bat, bera egin izan dabena; zelan etxe batek adierazoten daben, egon izan dala egillen bat, bera egin izan dabena; alan mundu onek, zeñetan aurkituten dan gauzen zuzenbide ain miragarri ta iraunkorra, adierazoten dau dagoala Izate Nagusi eta Gorena, bera egin izan dabena").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelan... hala(n) 3: R. Garate ("Zelan bakoitza, halan bere helburua"), J.M. Etxebarria ("Orduan, karea egin ahala atera egiten zen beheko partetik eta nibela zelan bajatu halan kargetan zen goitik karobia beti beterik eukiteko"), J.I. Basterretxea ("Zelan prentsa jeneralistan, hala orain arte ikusitako prentsa bereizituan").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelan edo halan : LurE (AS) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelan... ala : DRA (adib. gisa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zelan sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

'nola... hala...'

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'nolabait'.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nolabait.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nolabaitekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: ik. zelako / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: ik. zelako

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

zelako eta zelango, biak erabiltzen dira Bizkaian, lekuen arabera.

Atzizkien araberako erabakiak

-an + -ko.

Kategoria

izlag.

Erabileremu dialektala

Bizk.

Forma baten adiera(k)

nolakoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: zelatan.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: zelatan egon .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

zelatan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ZELATA EGIN (Lcc, Añ; zelategin Lar). Espiar, acechar. "Assechar", "atalayar" Lcc. "Zelar" Lar y Añ. "Espiar" Añ. Zeren iuduék zelata egiten baitzeraukaten Siriarat enbarkatu izan baliz. Lç Act 20, 3 (TB, Dv zelatak hedatu, Ker galbideak gertatu, IBe zelata jarri). Jakiña, zeleta egiteko iaioena mendikoa dana izaten da berez. Alkain 79.

zelata egin 8: Berria (“Kalera atera eta leihotik zelata egiten didatela ohartu naiz, alderrai bat naiz haien erresuma partikularrean”), Elkar 6 (“Bueno, baina ez dut egiten berari zelata egitearren, laguntzearren baizik, nork daki... bere lagun horietako bat datorrenean, edo gu ez gaudela zer edo zer pasatzen bada... auskalo!”), Erlea (“Zelata egiten nion, ahaleginak egiten nituen hitz egin ziezadan -euskaraz beti-, nire berri izan zezan saiatzen nintzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zelata egin 21: Fernando Rey (“Zelata egin behar zioat”), Anton Garikano (“Aurkitu zuenean lotsa eman zion aurreko atera joateak, eta zelata egin zuen leihotik.”), Juan Garzia (“Ilagin batek as laurden bat emana zion ordain-sari; zelata egin zion goiz nabarrean zumardian, atzera hura kentzeko, eta lepotik heldurik ito zuen Klodia.”), Pello Lizarralde (“Eta batzuetan lasterka joaten ginen eskailera mehar hartara zelata egitera, baina atezainek laster botatzen gintuzten, debekatuta baitzegoen”), Patxi Iturritegi (“Ezin aitortu gabe utzi, bestalde, hiru aldiz saiatu naizela arkitektoaren duplex abandonatuan sartzen (norbaitek sumatuko zuen bezala, batzuetan gustuko dut giltza-zulotik zelata egitea)”), Bernardo Atxaga (“Ez duk gauza bera gauez amuarrainak harrapatzen ibiltzea eta andreei zelata egitea”), Patxi Ezkiaga (“Horra, bada, armak garbi, morrioiaz zelata egina, zalditzarrari izena jarria, eta berean sendo, zera bururatu zitzaion”), Koro Navarro (“Begiratzen dute halaber, gezi-leihoetatik zelata eginez, ba ote datorren orgaren bat edo gurdiren bat herrira, ba ote den albisterik auzo berriko etxeetan, halako etsaitasun bat ere falta ez dutela, herri barneko biztanle guztiek ezinikusi ilun eta azaltzen zail bat sentitzen baitute harresiez kanpoko herrikideengana”), Juan Kruz Igerabide (“Zuen fruitu nazkagarri horiekin zelata egitera etortzen zarete!”)…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Kolokazioa da, azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zelata sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. g.er. 'zelatan'.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Erabileremu dialektala

Bizk. batez ere.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

zelatan.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

zelata sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

zelatatu, zelata(tu), zelatatzen. du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zelatatu, zelata(tu), zelatatzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelati (eta selati 1) 4: Mok ("Azken urteotan istillu geiegi darabilgu euskal idazleok, bakoitzak bere iritziari oso selati eutsi naiean"), J. Sarrionandia ("Kantauri itsasoa soegin dudanerako trumoia gainean dut, itzaltsu eta zelati dator mendi gain eta uhain gainak ilunduaz"), X. Mendiguren B. ("Begira, Pantalon jauna, Klarisa anderearen mezua da. Silbioren amorrazio zelatiaren berri ematen dit eta lotsagabe honek ireki egin du"), H. Cano ("Billar mahaiaren gainean larrutan ari diren / bi emakume / disimuloan non dago takoa? galdetzen duen agure zelatia / konturatu orduko oinen azpialdeetatik / gorputzaren barrua zeharkatuz bortizki / bururaino igotzen den begirada bertikal / tren abiadurako bat").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelati : HiruMila (celoso, sa) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, osaera okerrekoa denez

oinarririk gabeko eratorria (beste adieretakoak dira bai zela eta bai zelo); eta badu ordain egokirik: cf. jeloskor.

Atzizkien araberako erabakiak

-ti.

Euskaltzaindiaren Arauak

zelatu, zela(tu), zelatzen. du ad. 'zela jarri'.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

zelatu, zela(tu), zelatzen.

Forma baten adiera(k)

zela jarri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zelda 3: fB 2 ("Sarri iragoten zituban santa Teresak gau osuak orazinoian negarrez zeldaan", "bere zeldan, edo koru baztarrian belaunbiko daguan monjiak bere, ez dauka seguru bere ondria erriko gaiski-esala baten ao galduban"), Gy ("Herbi bat bere xiloan / Zagon behi pentsaketan: / Ezen zer egiñ zeldetan / Ezpadago gogoetan!"); zeldatxo 1, Gy ("Zeldatxo bat egiñ eta haren erdi-erdian, / Goxoki han bizi zela urus bakhe handian").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelda (eta zelda zigor) 10: Lasa ("Artzapezpikuaren etxean egindako zelda batetan igaroak nituen aurreko bost egunak"), Punto y Hora 1985 ("zelda hauen bakardadetik espetxe urrun honetan, ezin dugu geure helburu politikoa ahaztu"), Literatura/3 ("Lehen zatia, hitz lauz egindako zelda zigor bateko kronika moduko bat dogu"); Susa 1989 4 ("zigortuta zeundenean ez zizuten zeure libururik zeldan sartzen uzten", "—Nolakoa zen zure biblioteka? — Zeldakoa? Ba...", "Azken lau urtetan txapatuta egon gara ia beti, zeldan zigortuta", "itota egoten gara han zeldetan"), Txelis Uhaldean ("Goardia zeldaren beste puntan zegoen"), Oiartzungo hizkera 2 ("Osea limpieza im ber nun, denin zeldak daude, ez?", "berriz e arratsaldian beste buelta eman, ta berriz e apaldu ta barrena, zeldaa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelda : DFrec 4, AB50 4 (hauetan 1 z. berezi), Euskalterm 2 (hauetan 1 z. magnetiko, gelaxka magnetiko sinonimoarekin; 1 memoria-zelda edo memori zelda, memoria-gelaxka edo memori gelaxka sinonimoekin) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelda : Lh DBF (gîte), DRA (guarida) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

Erdal celda / cellule formen ordainak: HiztHand: gela; celda de castigo zigor gela // HiruMila: gela // ElhHizt: 1 gela; 2 (de colmena) gelaxka; 3 Inform./Quím. gelaxka // Lur EG/CE: gela; eta EF/FE: 1 gela; 2 zelula // XarHizt: gela (local) // Casve FE: gelatto (chambre); erlezilo (abeilles) // HaizeG FB: karzel-gela // T-L LBF: gela // PMuj DCV: (aposento) gela, lo-toki, etzango, oategi.

Erdaretako formak

fr (DLLF): cellule; it (S. Carbonell): cella (di convento, prigione); cameratta, stanzetta (di covitto, collegio); cella, celletta (degli alveari); en (Collins): cell; de (Langenscheidts): 1 (Kloster-, Gefängnis-) Zelle, Isolier-(Straf)zelle; 2 Bienenzelle.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

normalean ez dago maileguaren premiarik (aski da gela); egokia izan liteke, ordea, kartzelakoa adierazteko, horri gela deitzea gogor egiten denerako, baina Heg. marka legokioke horri.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: ik. xelebre / HiztEn: ik. xelebre / LurE: ik. xelebre / ElhHizt: - / EskolaHE: ik. xelebre

Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma

Ik. xelebre.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelenteratu 7 (eta zelenteratu-multzo): NZ/BBB1 2 ("Zelenteratuak filumeko izakien ezaugarri morfologiko, fisiologiko eta ekologikoen laburpena egin", "Zergatik sartzen da zelenteratuak filuma Animali Erreinuan?"), X. Kintana ("Belakiek edo zelenteratuek egiten dituzten mugimenduak, neurri handi batetan, era honetakoak dira"), NaturZ 3 (adib.: "Zelenteratuen filuma 9.000 espezie inguruz osatua dago"), Zoologia ("Ktenoforoak zelenteratu-multzoan sartu behar diren arren, gainontzeko lankideetatik desberdintzatu behar dira"); zelentereo 3: L. Dorronsoro 2 ("Itxas-landare eta koralak zelentereoen salleko abelkiak dira", "Tropiko'ko zelentereo auek ba dute bereizki arrotz bat: adarkiz edo karekiz egindako eskeleto bat dute euskarri"), Kuxkux/5 ("Animalia bitxi hauen taldeari zelentereoak deritzo").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelentero : AB38 2; zelentereak : AB38 1; zelenteratu HiztEn (Zool.), Euskalterm 1 (zelenteratuak 'celentéreos'); zelenteroidun : LurE (ik. knidario) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelenteratu : ElhHizt (Zool.), HiruMila; zelenterodun : EskolaHE (ik. knidarioak) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Zool.

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

Lantaldeak itzuli honetan zeliako onartua.

LBeh (2016-10-26): zeliakia 34: Consumer 9, Berria 11, EiTB 11, Argia 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zeliakia 25, Berria.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Euskalterm: zeliakia (4), eritasun zeliako (4) (Med.).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: [azalpen batean] Azken urteetan zeliakia duten gaixoekin egin du lan. Zeliakoei kalte egiten die glutenak.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es celiaquía / fr cœliaquie: Elhuyar: - / NolaErran: - / Zehazki: - / Labayru: - / Adorez5000: -.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, automatikoa. Hala ere, gaixotasun zeliako erabiliagoa dela dirudi, eta zeliako sarreran adibide gisa jasotzea dela uste du lantaldeak.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Med.

LBeh (2011-03-03): zeliako 121: Consumer 34 (adib.: “Bestalde, zeliakoek [glutenarekiko, hau da, gariak, zekaleak, garagarrak, oloak, tritikaleak, gari-hibridoak eta zekale-hibridoak duten proteinarekiko jasanezintasuna dutenek] ere ezin dute kontsumitu moldeko ogia”), Berria 9 (adib.: “diabetiko edo zeliakoentzat egokituak”), EiTB 57 (adib.: “Horixe da zeliakia edo zeliakoen gaixotasunaren inguruko definizio zehatza”), Argia 21 (adib.: “7 urteko alaba zeliakoa du”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zeliako 11, Berria (adib.: “Hala ere, kasu desberdinak daude zeliakoen artean ere”).

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2013: “(adibide batean) Azken urteetan zeliakia duten gaixoekin egin du lan. Zeliakoei kalte egiten die glutenak.”

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es celíaco / fr cœliaque: Elhuyar: zeliako / Nolaerran: - / Zehazki: zeliako, sabel-, sabeleko / Labayru: zeliako / Adorez5000: zeliako.

Nazioarteko forma da

Nazioarteko forma da, onartzekoa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bina zelofan eta zelofan paper jaso dira: A. Lertxundi, MarrazkiOEO/1 2, Dona Dona.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelofan : AB38 7, HiztEn, LurE, Euskalterm 1; zelofan paper : AB38 2, Euskalterm 1. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelofan : HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

erdal celofán / cellophane formen ordainak: zelofan : HiruMila, Casve FE. // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG FB, PMuj DCV.

Erdaretako formak

fr (DLLF): Cellophane; it (S. Carbonell): ez da ageri; en (Collins): cellophane; de (Langenscheidts): Cellophan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelomatu (eta azelomatu, euzelomatu, pseudozelomatu) 15: M. Etxaide ("Animalia zelomatuak, ez-segmentatuak eta aldebiko simetriadunak"), UZEI 8 (adib.: "Kasu honetan, bada, mesodermoa eta zeloma aldi berean garatu dira, eta beraz, animalia triploblastiko zelomatuak sortarazi dira", "Nolanahi ere, jatorri desberdineko pseudozelomak egon daitezke, zelomatuen endakapenez sortutakoak adibidez"; "zenbait animali talderen garapenak aurrera egiten du, antolakuntz maila desberdin bi lortu arte, pseudozelomatu eta zelomatuena"; "Euzelomatua: Zeloma bat den gorputz-barrunbea duena, azelomatu eta pseudozelomatuei kontrajartzerakoan"), X. Kintana 2 ("Zelomatuetan, ornogabe zein ornodun, iharduera motorea eskeleto, giharreria eta nerbio-sistemaz osaturiko unitate hirukoitzari esker lortzen da", "Atal honetan ornogabe zelomatuak ikusiko ditugu"), K. Altonaga ("Lehen mailako forma hauek milimetro gutxikoak ziren eta azelomatuak").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelomatu : HiztEn (benetako gorputz-barrunbea edo zeloma duena), Euskalterm 2; zelomadun : HiztEn (ik. zelomatu), LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Sektore jakin bateko informazioa

cf. Biologia/4 Zoologia hiztegikoak: zelomagabea (ik. azelomatua); zeloma(koa) (ik. zelomikoa); zelomatua (1 iz. zelomatuak taldeko banakoa. 2 adj. zeloma duena. Adib. ekinodermatuak animalia zelomatuak dira. / e celomado / f coelomate / i coelomate); zelomatuak (zenbait sailkapenetan, bederen bizi-zikloaren aldiren batean zeloma izaten duten metazooez eratutako taldea. / e celomados / f coelomates / i Coelomata); zelomikoa (Hal. zeloma[koa]. zelomari dagokiona edo bertan dagoena. Adib. barrunbe zelomikoa, zeloma-likidoa. / e celómiko / f coelomique / i coelom[at]ic).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelomadun : ElhHizt, EskolaHE; zelomatu : ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren premiaz

aski nazioartekoa da (edo inguruko erdaretako formen antzekoena; eta cf. a-, eu-, pseudo- osaerakoak); baina zelomadun ere posible da (eta zelomagabe).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelomiko 3: M. Etxaide ("Enbrioiak, liseri-barrunbetik eratorritako bost espazio zelomiko pare izaten ditu"), Zoologia 2 ("Gorputzaren horman, uzkia inguratzen duen kanal anularra barrunbe zelomiko handiaren metazeletik dator seguraski", "Ekinoideoetan bezala, gorputzeko gain-alde eta nerbio-kordoi ektoneuralaren artean kokatuta dauden kanal epineural ektodermikoak laguntzen die kanal zelomikoei"); zelomatu (eta azelomatu, euzelomatu, pseudozelomatu) 15: cf. supra.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelomatu : cf. supra; zelomiko : AB38 2, Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

en (Webster): coelomic; fr (Larousse): coelomique // Ez dugu aurkitu ap. it (S. Carbonell), de (Langenscheidts).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko baldintza")

mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du.

Izenondo erreferentzialak

-iko izond. erref.

Kategoria

izond.

Jakite-arloak

Biol.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Cf. Lç Lk 6,16: "Simon Zelotes deitzen dena" eta Eg 1,13: "Simon Zelotes"; Ir YKBiz 117: "Simon Kanaandarra (izengoitiz Zelote, Kartsua)".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelota 1, IBe (Eg 1,13: "Hauek ziren: Pedro, Joan, Jakue eta Andres; Felipe eta Toma; Bartolome eta Mateo; Jakue Alfeorena, Simon Zelota eta Juda Jakuerena"); zelote 3: M. Iturbe 2 ("izan ere Jesusek beti aurpegia eman behar zion zeloteen irizpide nagusiari", "gauza gutxi da, garrantzirik gabekoa, alegia, teologi alorrean, Jesus zeloteen taldeetan sartua egotea edo sartua ez egotea"), J.C. Alonso ("Erresistentzia bortitza: Zeloteak"); zelotetar 1, M. Iturbe ("Jesus zelotetarren artekoa ote zeneko eztabaida"); zelotismo 1, M. Iturbe ("Jesus zelotismoari lotua egon ote zeneko gorabehera hau bere bizitza argi dezakeen gertaera bat izango litzateke").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelote : LurE (Gr. Zelotes), Euskalterm 1 ('zelote, zelota') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zelote : BiblE (ik. Mk 3,18; Lk 6,15; Eg 1,13; Mt 10,4 — eta oin-oharreko azalpena: "Zelote: Jatorrizko Kananaios hitzak buru-beroa esan nahi du, hau da, zelote. Zeloteak alderdi politiko-erlijioso bateko kideak ziren; alderdi honek judu-nazioaren independentziaren alde egiten zuen borroka, indarkeriari uko egin gabe"; cf. Bibli Hiztegia s.u.: "Hitzak gartsua edo fanatikoa esan nahi du, eta sarri dator Biblian Jainkoaren gauzen defendatzaile sutsua adierazteko. Talde organizatu bezala, Erromaren aurkako 66-70eko judu-gerran nabarmendu zen. Estremista erlijiosoak eta Erromaren aurkako borroka armatuaren aldekoak ziren. Simon apostoluari Zelote izena ematen zaio [Lk 6,15; Eg 1,13], seguruenik hitzaren zentzu erlijiosoan, ez baita segurua Jesusen garaian zeloteen taldeak geroago izandako esanahia zuenik").

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelote : HiruMila (celote, judío patriota que se alzó contra la dominación romana), EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt (cf. s.u. izengoiti: "Judas Kanaandarra, izengoitiz Zelote"), ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Hist.

Forma baten adiera(k)

(Israelgo alderdi politiko-erlijioso bateko kidea).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

k- hasiak 77 dira (hiru autorerenak: Mde 67; JMB 9; Ibiñ 1); z- hasiak 12 (beste hiru autorerenak: Izt 2; Hb 5; MEIG 5): kelta 41 (JMB ELG 5, horietan "kelta-antz, kelta-kutsu, kelta-sail" bana; eta Mde Pr 36, horietan "aitzin-kelta" 2); keltar 7 (Ibiñ Virgil 1 eta Mde Pr 6); keltatar 3 (JMB ELG); keltetar 1 (Mde Pr); keltiber 1 (Mde Pr); keltibertar 1 (JMB ELG); Mde Pr-koak dira, gainera: keltalari 1, keltara 9 eta keltera 1, keltikelari 1, keltiko 7, keltikulari 3, keltikutzar 1; zelta 8 (Izt C; Hb Esk 5; MEIG 2); zeltiko 1 (MEIG); zeltiberiatar 1 (Izt C); zeltiberiko 2 (MEIG).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

k- hasiak 29 dira; z- hasiak 11: kelt 1 (Tx. Peillen); kelta 10 (A.M. Labayen; S. Onaindia; Mde in Euzko Gogoa 1954 2; Oihenart Taldea; J.L. Aramendi; B. Otaegi 3; Zer); keltar 7 (Mde in Euzko Gogoa 1954 2; J.M. Torrealdai; Oihenart Taldea; J. Galtzada; J.A. Arana Martija; Etxde); keltartasun 1 (J.L. Agote); keltatar 2 (J. Gorostiaga; B. Latiegi); keltiar 2 (B. Latiegi; Euskal hizkuntza eta literatura); keltara 2 (Mde in Euzko Gogoa 1954); keltera 1 (S. Onaindia); keltizakuntza 1 (Oihenart Taldea); kelto 1 (P. Narbaitz); keltotar 1 (J. Saint-Pierre); zelta 6 (Vill in Egan 1960; G. Knörr 3; Agenda 1990 HABE; L.M. Mujika); zeltar 1 (Euskaltzaindia); eta ager. banako: zeltibero (Oihenart Taldea), zeltiko (Galiziar, kataluniar eta euskaldun idazleen II. ihardunaldiak), zeltismo (L.M. Mujika), zeltista (Deia 1983).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

kelta : AB38 5; AB50 1; HiztEn-LurE ("ik. zelta" bietan); keltar : AB38 4; keltiko : AB50 1; zelta : AB38 6; HiztEn-LurE; Euskalterm 1 (eta "italo-zelta" 1); zeltera : HiztEn; Euskalterm 1; zeltiberiar : HiztEn-LurE; Euskalterm 2; zeltiberiko : Euskalterm 2; zeltiko : AB50 2; HiztEn; Euskalterm 2; zeltismo : Euskalterm 1.

Euskaltzaindiaren Arauak

zeltiberiera (EArauak 47).

Botoen berri emango da adostasunik gabeko erabakietan

z- hasien aldeko dira 3 batzordekide; X. Kintana, berriz, bitasunaren aldeko da: Euskaltzaindiak arautu berria duen zeltiberiera onartuz, kelta hobesten du.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

keltiber(a) 1, Mde Pr ("Badirudi Hispaniako Keltiberak, aldiz, keltak zirela"); keltibertar 1, JMB ELG ("Eta bertako ondakiñak itxura dutenez, Soria eta Logroñoko keltibertarren gaztelu antzeko errien bat izan zan toki artan"); zeltiberiatar 1, Izt C ("anziñako denporan Zeltiberiatarrak eta beste jende Españakoa ornidutzen zituana"); zeltiberiko 2, MEIG ("Berari zor zaio, Gerhard Bahr eta Caro Barojarekin bateratsu, zeltiberikoaren nortasuna eta hedadura ezagutzea eta ezaguteraztea. Bazen beste horren ahaide hurbil eta ezkutuagoa, lusitaniarra, Tovar-ek zeltiberikotik bereizten eginahalak egin zituena").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zeltiberiar 4, K. Olaetxea ("A3 mailan ere astoa azaltzen da Mariezkurrenaren ustez zeltiberiarrek ekarria izango litzatekena", "Zeltiberiar garaian eta La Hoya-ko A3 mailan batez ere txerrien kopuruaren handitzea izango litzateke nabarmenena", "Beranduago, zeltiberiar garaian, hirigintza sare-gisakoa izango da", "Garrantzi handia du etxeko oilarraren lehenengo aurkipenak La Hoya-ko zeltiberiar garaiko A3 mailan"); zeltibero jende 1, Oihenart taldea ("Jokabide hau konprenitzeko, on da ohartzea, erromatarrak Ebro garaiara heldu zirenean, zeltibero jendea zutela guduka inguruan baskoinek, eta kantabroak, berriz, autrigoinek").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zeltiberiar : HiztEn, LurE, Euskalterm 2; zeltiberiera : Euskalterm 1; zeltiberiko : Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zeltiberiar : EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: zeltiberiar 6: Berria 2004-2006 3 (“Gudari zeltiberiarrak”, etab.), M. Azpilkueta 3 (“Hor baitituzte Pirinio mendietako gailurretan zeltiar baskondarrek eta zeltiberiarrek beren arteko mugak jartzen”, etab.).

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

EBBk soildua.

Aipatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan, ohartxoarekin: «Onomastika batzordeak argitzekoa (lantaldearen ustez, forma hori dagokio, zeltiberiera arautua kontuan izanik)».

Beste batzorde batek argitzekoa da

Onomastika batzordeak argitzekoa (lantaldearen ustez, forma hori dagokio, zeltiberiera arautua kontuan izanik).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

Ik. oharra afro-amerikar sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

Ik. EArauak 47: (hizkuntza).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

zeltiko . Céltico (idioma). Zeltikakoak zuten izkuntza beren berekia, zeñari esaten zitzaion zeltikoa. Izt C 256. Mendebal-aldeko hizkuntza zeltikoetarako joera. MEIG VIII 85

zelta 1 adj. Antzina Europako sartalde osoan kokaturik zegoen herri indoeuropar batekoa; herri horretakoa, herri horri dagokiona. Buruzagi zelta baten hileta. Herri zelten egutegia. Musika zelta. Epopeia zelta bat. VI. mendeko hilobi zelta bat aurkitu dute Fiteron. Hizkuntza zeltak. 2 iz. Herri horretako herritarra. Galiarrak zeltak ziren. Antzinako zelten ondorengoak. Zeltak penintsulako iberiar herriarekin elkartu ziren. 3 adj. Zelten hizkuntzakoa. Belisana izen zelta da. Adibidez, Zegama, Deba edo Ultzama hitz zeltak direla diote. 4 iz. Zelten hizkuntza. Atzizki hori zeltatik hartua da.

zeltiko 11 [izond. dira denak]: HABE (“gehien-gehiena erromantzea eta zeltikoaren antzeko zerbait”), Berria 4 (“Infernura sartzeko bederatzi ate daudela diote erro zeltikoa duten herrietan, Galizian adibidez”), EiTB 3 (“Hizkuntza zeltikoak, bretoiera, eskoziera, galesa, Irlandako gaelikoa... denek dute sorburu bera: indoeuropera”), Jakin (“Adibidez, bi zenbakia esateko moduak erakusten du hizkuntza latinoak, germanikoak eta zeltikoak erlazionatuta daudela”), Erlea (“Ingeles literaturan duen itzalak itzalpean utzi du O’Brienen alderdi zeltikoa”), DiarioVasco (“Koreografiak dantzari guztien sormen lana dantzan jarrita sortutakoak dira: dantza tradizionalak gaur egunera moldatuta, koreografia berritzaileak, zeltikoak, dramatika kutsuak, kantua, poesia?”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

zeltiko 14 [izond. dira denak]: Herria 4 (“Kontzertu asko ere eskaini zituen, bere rock-folk euskal zeltiko modu berezian”), Berria (“Naonedeko bileran, Herrialde Katalanetako, Sardiniako, Kanariar Uharteetako, Flandes eta Liga Zeltikoa erakundeko ordezkariek hartu zuten parte, Euskal Herriko zein Bretainiakoekin batera”), Isabel Arrigain 2 (“Baina indoeuropar hizkuntzatik sanskritoa, greziera, eslabiera, talde zeltikoa eta talde italikoa sortu zirela esatea, eta hizkuntza horietako bat indoeuropar hizkuntzaren lekuan jartzea oso gauza desberdinak dira”), Iñaki Mendiguren 3 (“Bestela, espero zitekeen lehen ere, hainbat mende lehenago, Mendebalde Urruneko Kristandade huts eginean, "zerrenda zeltikoan", pairatua zuen patua sufritu beharko zuela Islamaren eskuetan”), Patziku Perurena 2 (“Jatorri zeltikoa du”), Unai Elorriaga (“Baina, klaro, ez da batere kategoriakoa esatea "ikaragarri gustatzen zait niri musika zeltikoa" eta, are gutxiago, ondoren hiruzpalau kantari antiestetikoren izenak aipatzea”), Joxe Azurmendi (“Unamuno-ri ere, antza, mintzaira zeltikook galtzea, euskara galtzearen pareko fenomenoa iruditzen zaio: haatik, haien galeraren arrazoiak ezin dira euskararen arrazoi intralinguistiko berak izan!”).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zeltiko : Labayru, Elhuyar, Adorez; zelta : Labayru, Adorez, Elhuyar.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Ez da jasoko nahasgarria izan daitekeelako iz. eta izond. kategoriekin.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelula(-)ama 3: GeolBiol 2 (adib.: "Estamineen barnean daude polen-zakuak edo polenezko zelula amen eramaileak"), X. Kintana ("Protozoo gehienen birsorkuntza asexuala da eta zelula-ama, luzerako edo zabalerako planoaren arauera bi zelula-alabatan erdibituz gertatzen da").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelula ama : Euskalterm 2 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Haensch, G.; Haberkamp de Anton, G. Wörterbuch der biologie. Englisch - deutsch - französisch - spanish = Diccionario de biología. Inglés - alemán - francés - español. Madrid: Blume, 1976 hiztegian: en spore mother cell; sporocyte; fr cellule mère des spores; sporocyte.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdaretako formak

Ez dugu aurkitu ap. fr (Le petit Robert), en (Collins), it (S. Carbonell), de (Langenscheidts).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

aposizio librea.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: 0

LB: 16 “Hain zuzen ere, zelula fotoelektrikoek xurgatzen duten fotoi bakoitzeko elektroi bat askatzen dute” (Elhuyar) / EPG: 6 “Neurgailu bati elkarturiko zelula fotoelektriko txiki bat da esposimetroa, objektiboaren irekiera jakin baterako eta filmaren lastertasun jakin baterako zenbateko esposizioa behar den adierazten duena.” (Irene Aldasoro) / ETC: 33 “Gure eguneroko bizitzan aplikazio ugari dauzka, hala nola zelula fotoelektrikoa.” (Berria)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: zelula fotoelektrikoa: célula fotoeléctrica; Adorez: 0; Labayru: 0

fotoelektriko adj. Fotoelektrizitateari dagokiona. Zelula fotoelektrikoa: argia korronte elektriko bihurtzen duen gailua. zelula 3 iz. Erradiazio-energia energia elektriko bihurtzen duen gailua. Eguzki zelulak. Zelula fotoelektrikoak.

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Terminoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa zelula eta fotoelektriko sarreretan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bakar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

zelular 22: a) Biol. 21: J. Jauregi 3 ("Barne-barneko estruktura zelularra ikusi ondoren...", izenburu bezala "estruktura zelularra", irudi batekin "Bizkarmuineko neurona motore baten gorputz zelularra, beste neuronen bukaera nerbiotsuz [botoi sinaptikoz] josia"), Biologia orokorra 2 ("irudian marraz inguratua dagoena, mukopolisakaridoen osagaia da; beste guziek orma zelularra osotzen dute polisakaridoarekin batera", "1909. urtean Strasburger-ek ez zuen onartzen kromatina gai heredigarria izan zitekeenik, zeren bere zelular aurrerabidean aldakortasuna handia azaltzen baitzuen bere itxuran"), J.M. Txurruka ("Honetarako, materiale biologiko hori bakterien erasotik babesten da, osagai zelularrak disolbagaiztu egiten dira eta autolisia, kizkurpena eta bihurdura eragozten dira"), Elhuyar 2 ("Oro har, plurizelularitatearen abantailak, makineria zelularraren errepikapenetik datoz", "Hartzailearekin elkartzen direnean, mintz zelularrean dagoen entzima bat aktibatzen da"), NZ/BBB1 ("Zelula guztiek oxigenoa behar dute arnasketa zelularra egiteko"), I. Iñurrieta 2 ("Mintz zelularraren eta nukleo edo hunaren arteko tartea betetzen duen partea da", "Ribosomak: Proteina zelularrak egiten dituzten organoska txikiak dira"), Natura/OHO ("Arnasketa zelularrean gertatzen den gasen trukaketa esperimentalki ikustea"), J.A. Berriotxoa ("Hiru geruza hauek, beraz, epidermis, gastrodermis eta mesoglea dira, azken honek jatorri zelularra izan dezakeelarik edo ez"), I. Egurbide ("batzuetan morfologia zelularrean zaila gerta daiteke eritasuna onbera edo gaiztoa den jakitea"), Letamendi ("... pirogeno endogenoen aurka linfozitoek zerturiko inhibizio zelularraren seinalerik ere badago"), HezkSaila Batx 1994 2 (adib., "Bi edukinek, hau da, antolamendua eta funtzioa, gaur egungo Biologia Zelularra osatzen dute"), BiolGeol/DBHO 3 (adib., "Gas-trukea eta arnasketa zelularra"), Hautaprobak 1994-96 ("irizpide biokimikoz, hormonen eraginari sentikorrak diren hartzaile-sistemen bitartez mintz zelularraren mailan jokatzen duten hormonak daude"); b) furgoi z. 1, Egin 1982 ("Detenituok [...] udaletxe atzera eraman zituzten, furgoi zelular batetara"); estrazelular (eta extrazelular) 2, K. Altonaga ("Liseri-aparatuaren jaugin ebolutiboak elikabidearekin erlazionaturik daude, baina, liseriketa extrazelularreranzko joera orokorra halabehartzen dute", "Liseriketa estrazelularra da ia zeharo"); hiperzelular 1, Tx. Txakartegi ("Hezur-muineko aspiratu edo biopsian muin hiperzelularra aurkitzen da, zelula leuzemikoak % 90 baino gehiago direlarik"); intrazelularki 1, K. Altonaga ("Lodienak hesterantz bidaltzen dira, eta txikerrak, ostera, hautespen-zonako liseri-guruinen konduktuetara barneratzen dira, bertako forru-zelulek intrazelularki liseritzen dituztelarik"); kanpozelular 3, J. Azkue ("Inguru jakin bateko neurona talde oso batengan gertaturiko elektronegatibotasun aldaketa hau da hain zuzen ere eremu potentzial bat, gure elektrodoak tarte kanpozelularrean neurtzen duena alegia", "PKP pila hauen eraginez zenbait orno-muineko eremutan gainzama kanpozelularra aldatu egiten da une batez", "Goitik behera gune kanpozelularrean tartekaturik ikusi daiteken elektrodoa gai ohi da ehundaka mikrometrotako inguru batean milaka neuronetan sortzen diren elektronegatibitate aldaketak jasotzeko"); plurizelular 1, X. Kintana ("Badira espezie plurizelular batzu, baina holakoak zelula-elkarte hutsak izaten dira, inoiz ehunak sortzera heldu gabe").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

zelular : AB38 21 (hauetan metabolismo z., elikapen z., horma z., teoria z., ...), AB50 2 (hauetan 1 furgoi z.), HiztEn (eta plastiko zelular AS), Euskalterm 15 (hauetan sistema z., kolonia z., hormigoi z., zirkulazio z., telefono z., ...); multizelular : AB38 2 (hauetan 1 organismo m.), Euskalterm 2 (hauetan onddo m. 1, gemazio m. 1); unizelular : AB28 1, Euskalterm 1 (zelulabakar sinonimoarekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

zelular : ElhHizt (celular), HiruMila (celular) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Izenondo erreferentziala eta konposizioa parean ematekoak dira

onartzekoa da, lantaldearen ustez, nahiz askotan edo gehienetan zelula-x osaerakoa aski izan litekeen.

Izenondo erreferentzialak

-ar izond. erref.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -