1.
(VocBN; -ph-Urt I 405),
bapor,
bafore (Hb),
bapur. Vapor.Lhande atribuye a Hiribarren la forma bafoa, pero en éste solo hallamos bafore. v. alpore. Eta eginen ditut gauza mirakuluzkoak zeruan garaian, eta signoak lurrean beherean, odol eta su eta kezko bapore.LçAct 2, 19.
Ezen zer da zuen bizia? Ezen aphur batetakotz agertzen eta gero desegiten den bapore bat da.LçIac 4, 14.
Eta baphore batere igaten etzen lurretikan, ihinztatzeko lurgaña.UrtGen 2, 6.
Odola, sua eta khezko baforeak.HeAct 2, 19 (TB khezko bafadak, Dv ke hatsak).
Bena nontik ta nola aiziak ari diradian girade aharran, batzük dioe [...], berzek Lürretik jalkiten diren boheta edo baporetarik.Egiat 195s.
Bada jende itxasoari pare diradieanak; bere izairiaz ezta gazi, Ekhiak lürretik hürrüpatzen dütian baporrak ixurten deritzonetzaz dereio gaiña gazitzen, ta dian kolore berdia emaiten.Ib. 266.
Lurraren azpian arkitzen dira gauza mota guztiak eta beroarekin igotzen dira baporeen artean. IpDial 110 (Ur lurrunen, Dv bafaden, Ip alphoren).
Bañan bere aotik / datorren bapora, / kapaz da bultzatzeko / trena aldatz gora.JanEd I 70.
Bada gaur, baporearen eta electricidad deitzen dioten orren bidez, mundu zabalean gertatzen dana, egun batetik bestera jakiten dugu. ZabGabon 88.
Kausitzen nintzan Akizeren eta Baionaren artean, Adour deitzen den ibai handiaren erdian, bapurrak zabilan xalupa handiaren barnean.ElsbFram 133.
Bapüra dü inkatzak erratzez emaiten / Itxasoan ontziak laster kuriazten.Xikito 5.
Ardo-baporiak nola / biotzetik ala, / milla pena irten da / libratu naizana.JanEd II 13.
azpiadiera-1.1
"Bafore (subst. plur.), vapeurs auxquelles certaines femmes sont sujettes"Dv.
azpiadiera-1.2
baparo (G-azp). "Ori da bero baparoa dagoena (G-azp) [...] hau dek bero bapañua (G-goi)"GteErd 133.
sense-2
2.+bafor.Barco de vapor; (en gral.) embarcación a motor.v. infra BAPORE-ONTZI. Nola ibilli geran / bapori ontan gu. Afrika 122.
Amar ume ditudaz, otseiñak amabi, / Lau kotxe barri barri, amazazpi zaldi, / Madrillen jauregia, Parisen etxea, / Itxasorako bere bapor bat neurea.ABAmaE 231.
Euskaldun batela da / bardin zein bapora.AzcPB 227.
Nora ua barrika orrekin? --Ur billa. --Sagardotegira eramateko? --Ez, jauna, bapore Mamelenerako.Iraola 62.
Zeinbat uste dezu, lengusu Adrian, zeinbat irabazten nuela Sacramentotik Chico deritzaion gorengo uritxora, Nevada-ondora, ibaiz, gurpildun lurrinontzian (baporean) ibili nintzanean?AArdi 2.
Txalupa asko eta bapore / galdu zirala batera.Arrantz 155.
Italiatik etorri ziran / baporiak kargatuta.EusJok II 143.
Galdarien erreparasiñue biar eideu oiñ be baforak. OrtOroig 114.
Arrotegin konpañian dabil... "Madrileño" baporian. Ib. 59.
Bapore txikiak gaur, treñeruak egiten zun lana egitez gañera, txalop aundiak atuntzuan egiten zuana ere egiten du. ElizdoEEs 1926, 8.
Arrastarako sarez dabiltzen ontzi edo bapore aundiyen arrantzu-lana. Ib. 9.
Ixontzi (bapor) andi baten tantai-ganian jarri ta bertoko gixonak egitten ebezan lanak ikuste egon zan. Altuna 20.
Enbarkazioyoz aukera dauka / bapore eta batela.TxB I 193.
Orain galdu dan bafori ortaz / kantak jarri al banitza.TxB II 48.
Gure bafore Reina Regente / ezkutatu da ur-pian. Ib. 49.
Juan biar izan du / baporian urez.MendaroTx 417.
Beren gañian nola dabiltzen / baporrak eta ontziyak.Yanzi 58.
Gruaren kirrikimarrakak eta bapore ziztuk, edozein kai aunditan ikusten dan antzera.JAIrazBizia 15.
Moilla-ertzean baporak azkenengo gizonen zain egozan.ErkiagArran 79.
Untzi edo baporearen artuemon, kontu ta garbitasunak.Ib. 88.
Arrantzaleen baporeetan sartu eta al zuan guzia bazijoan Bilbao aldera. Salav 56.
Donostiko gas-fabrikako ikatzak kaiean baporetik artu eta bere kamioakin ekartzen zituan.Ib. 39.
Nik ez det ibili nai / baporian puntan.Basarri( inUztNoiz 77). Aita il zitzaionean, utzi zien baforea bere tresna guziekin. In. UztNoiz 76.
Gero kaiara datoz / beren baporetan.UztSas 309.
Bapore aundi bat [...] Bilbaon sartu eta ustu zan. Alkain 90.
Lurrunontzi edo baforak.EtxabuKontu 123.
Ogei-ogeitabost bapor juan ziran Bermeotik Bilbora. Ib. 200.
sense-3
3.Motor de vapor. Ainbeste egur urak eraman, / fabrika geiena bota, / baporia ta majineriak / etzuten gutxi inporta.TxB I 86.
Illunabarrean irten ziran. Ontziaren baporeak egiten zun txas!, txas!, txas!'ek lagunduko zioten uts egingabe beste bost egunean.JAIrazBizia 40.
azpisarrera-1
BAPORE-INDAR.
Fuerza del vapor. Aldi berean bulzkin, tramankulu edo makiña barriak asmau ziran; naiz eskuz naiz ur-indarrez naiz lurrun edo bapor-indarrez erabiltzeko makiñak.EguzkGizAuz 21.
azpisarrera-2
BAPORE-ONTZI.
Barco de vapor. Frantzi aldeko burnizko bidiaren drun-drunekuak; Santa Teresa, Santa Mariya, San Bizenteko orduben tintantak; eta ontan: arrantzako bapore ontziyen txistuba.EE 1885a, 224.