Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    mataza.
    etimologikoa
    Etim. Cf. lat. mataxa y sus resultados bearneses matàcho, matàsso, etc.
    sense-1
    1. (V, G, AN-ulz, B, S; Lar, Dv (V, G), H (V, G, S), Zam Voc; -th- Gèze, Dv (S)); matasa (V-ger-m-gip, G-azp; VP 61r, Lcc, Mic 7v, Añ); mataxa (AN-ulz, B, BN-ciz, Sal; -th- S); matax (AN-gip); matatza; matatxa Ref.: A (mataza, matasa); Lrq (mathaza); Garbiz Lezo 104; Iz IzG , LinOñ 182, ArOñ (matasa), Als (lixibí), Ulz (mataxá); Etxba Eib (matasia); Izeta BHizt (mataxa); Elexp Berg.
    Madeja. Según Garbizu (Lezo 104 nota), en Lezo matax tiene valor diminutivo. "Matazuran izpia artuz egiten da mataza" H. "Zortzi lixiba ero ber zituben zuritzeko matazak" Iz Als (s.v. lixibi). "Matasia ezegintzen lagundu netsan" Etxba Eib. Tr. Documentado en textos meridionales desde comienzos del s. XIX. Al Norte sólo se encuentra en Inchauspe.
    Itxoroskiti atera ta daruez matasak austietara. Mg PAb 139. Nire konzienzia egongo da mataza nastau moropildu bat legez. Añ EL1 24. Khotxeian haria hartürik, egiten da mathaza. Ip Dial 6 (It y Ur mataza; Dv hastari). An zan matasa arildu ezin egin zana. AB AmaE 450. Beren matazak irutera olara batutzen ziran. Arr EE 1882a, 101. Abade iaunak arilduta eukan / mataza naste guztia. Azc PB 170. Matasa bat azkatutea baizen gatxa. A BGuzur 149. Ezta iñun ikusten ez matasarik, ez ardazketarik eta ez arilketarik. Ag Kr 131. Matatxa bezelako emakumek gustatzen zitzaizkan. Alz Bern 58. Agur nire matatzak / eta amukoa. JanEd II 42. Betiko gorubaz edurren matatza / eunduten diñardu ortzijan. "Hila en los cielos los copos de nieve". Laux BBa 6. Eta antziñako ipuin-matazak / ariltzen dira beinguan. Eleiz EuzkD 19 (1916), 8 (ap. DRA). Ezta errez jardutia mataza askatuten, buru bijak badagoz marapillo baten. Otx 32. Seda-mataza ariltzen ari da. Or Eus 335. Mataza nastu ta biurritu baño len, aria ondo arildu ta albañatzea dagokio edeslari ikasiari. TAg Uzt 16. Gure bizitza-mataza gutxitzen goaz, eta eriotz-mulloa ariltzen. NEtx Antz 107. Ordurarteko maitekeri-ariak matasa biurtzea. Erkiag Arran 160. Artilezko mataza pare bat. Arti Tobera 271. Berriketea balitz ardatza, etxea bethe mataza. Osk Kurl 55. Artu itzan mataza auek. NEtx LBB 161. Deabrua olakoetan eten barik ibilten ei da matasaren baL eioten. Onaind STeresa 63. Has gaitezen bada, zenbaitek nahasi baino nahasiago nahi lukeen mataza askatzen eta biltzen. MIH 385.
    v. tbn. Ldi UO 49. Zait Plat 40 (20 matasa). Lab SuEm 193. Azurm HitzB 65. Berron Kijote 116. Matasa: CrIc 59. fB Ic III 317.
    azpiadiera-1.1
    (A, que cita a FSeg), matasa (V-ger-m-gip; Lar, Añ), matatsa, mataxa (BN-ciz, Sal; -th- S). Ref.: A (matasa); Etxba Eib (matasia). (Fig.). Lío, embrollo, caos. "(Madeja sin) cuenda, negocio enredoso, alasaibageko matasa" Lar. "Intrincado [...] (metafórico)" Añ. "Embrollo, asunto enredado" A. "An urten daben matasia, zuzendu ezindakua, el enredo que allí surgió [...]" Etxba Eib. Sólo incluimos aquí los ejs. más alejados del significado original.
    Zenbat arima [...] katigatu oi ditubeen pekatubaren sare edo matasaan. JJMg Mayatz 112. Eskriben mataza eta somakari gezurrezkoen kontra. Arr Bearg 155 (ap. DRA). Zer zan ango lazka ta matasea! Ag AL 27. Itz-mataza guztia baño sendoago Joanesen galdera larria entzun zan. Ag G 288. Gixadi-buru egiñik txerrenak / sortu dauzan matasa, gorroto-edenak. Enb 209. Alkar unitu gaitezen danok / matatsa oiek askatzeko. MendaroTx 113. Orixe jakin ezkero, matazea askatuta dago. Eguzk GizAuz 136. Gizon odolkideen oien artean ere lazka-mataza au eraiki ta irozo duk. Zait Sof 184. Etzunan bereizten ango mataza. Or QA 109. Ortxe egoan untze, matasa ta atsekabea. Erkiag Arran 129. Eztaukat lehengo dudetako mataza. Arti MaldanB 204. Edena sortu oi dauan eziñikusi ta matasea. Erkiag BatB 89. Alperrik ibilliko dira sofismak eta matazak saillean asmatzen. Vill Jaink 47. Bere bizitzan naikoa korapillo ta mataza sortuko zuan nobela bat. NEtx LBB 18.
    azpiadiera-1.2
    Tema, materia de conversación, de narración, etc.
    Ua nâsteko, Mikelek daki / zer mataza bear jarri [aitonari] . Or Eus 309. Ta emen daukagu poema osoaren matasa mugatua. Onaind (in Gazt MusIx 153).
    azpiadiera-1.3
    + matasa, matats. (Fig.). Objeto semejante a una madeja. Cf. infra (4)
    Odei matasa baltzak. Ag AL 77. Kee matasa baltzez zikintzen egun argia. Ag Ioan 158. Eguzkiaren argi-matatsetatik banatzen diran urrezko albañuak. Elizdo EEs 1929, 175. [Odeiek] zugatz arteetan tximak eta mataza zuriak utzirik. Anab Usauri 109. Urrezko mataza dirdaitsua [illeak] esku-atseginkatzen zun bitartean. TAg Uzt 122. Bakoizka asiko natxin mataza ariltzen, odeieri nagokala. Or QA 75. Laiño matasa. Onaind STeresa 76. Ke-mataza. NEtx LBB 95.
    v. tbn. Zait Plat 90.
    azpiadiera-1.4
    (Fig., refiriéndose a una sucesión, un conjunto sucesivo).
    Bilbon asita, erririk-erri / asi du kanta-mataza. NEtx LBB 287.
    sense-2
    2. (V-gip, G-goi) Ref.: JMB At; Elexp Berg.
     Copo de nieve. "Mataza galantak zien goizian" Elexp Berg. v. ELUR-MATAZA.
    Gaiztakerige dago zelaiko matatza. "El copo del prado". Laux BBa 122. Ez pena ta ez erruki, / mataza aundiak jaulki. Insausti 289.
    sense-3
    3. (V-ger-m, G-to ap. A ); matasa (V-ger-m ap. A ); mataxa (BN-ciz, Sal, S(-th-) ap. A ).
    "Tempestad de granizo. Al decir sólo mataza, refiriéndose al tiempo, se entiende del granizo; siendo preciso anteponer la palabra edur para referirse a la nieve. Matazea da, graniza copiosamente. Edur-matazea da, nieva en abundancia" A.
    sense-4
    4. "(V, Sc), copo de lino" A.
    sense-5
    5. "Matax (AN-gip), barrita de dulce" Garbiz Lezo 104.
    Ez uste berak txotxoak orren errez egiten ziranik. Ezta mataxak ere. Anab Poli 76. Alako mataza zuriak egin eta guraizeakin klix, klax, aidean joaten ziran txotxo zuriak. Ib. 76s.
    azpisarrera-1
    BIDE-MATAZA. Laberinto.
    Orain berriz, gure mende nazkagarriotan bat bakarrik ez dago seguru, naiz-ta Kretakoaren antzeko bide-mataza berri batek itxi-ta gordeko balu ere. Berron Kijote 125.
    azpisarrera-2
    ELUR-MATAZA (V-m-gip (ed-), G-to; elur matazea (det.) VocZeg 286, ed- A Apend; erur-matasa Añ (V)). Ref.: A (edur-luma); Iz ArOñ (edur-gixixa), To (elurmataza), UrrAnz (edurmatasia); Elexp Berg (edur-mataza). Copo (grande) de nieve. "Al decir sólo mataza, refiriéndose al tiempo, se entiende del granizo; siendo preciso anteponer la palabra edur para referirse a la nieve: edur-matazea da, nieva en abundancia" A s.v. mataza.
    Beren sakutoetan edur-matasea legez iausten zirean parra parra eukitsuen ondasun-izkiak. A Ezale 1897, 4b. Margo orizkia dauka / orlegija zanak / eta edurmatasak / lorak ebezanak! Euzk II 522. (ap. DRA) Ta gaiñean elur-matazak omen zeuzkan. JAzpiroz 96.
    azpisarrera-3
    ILE-MATAZA. Cabellera.
    Ille-mataza oriska. NEtx Antz 152. Ezti koloreko ulematasa. Erkiag Arran 97.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Bata baltzerena: urrezko ulematasadun, bestea.Erkiag Arran 43.
    azpisarrera-4
    MATAZA-KORDEL (V-ger-arr ap. A; matasa-k. V-ger-arr ap. A). Hilo con que se envuelve la madeja.
    azpisarrera-5
    MATAZA-MAMI. Centro de la madeja.
    Egillearentzako aria bazan, ez zuretzat ez neretzat matas-mamia arkitzeko ez da naiko [poema txiki orren aria] . Aitzol (in Ldi UO 7).
    azpisarrera-6
    ODOL-MATAZA. "Odol matasa, cuajarón de sangre" Garate Cont RIEV 1934, 58.
    Jesukristo gure jauna, Getsemaniko baratzean eriotz larriz zanean, odol matasak eriozan lurrera. Ibarg Geroko 102.

    mataza

    mataza
    << ODOL-MARMOKA 0 / 0 ODOL-MATAZA >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper