I .
(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(BN, S, Sal, R; SP, Lar, Dv, H; -lz- BN, S; Lecl,
VocBN
, Gèze, Dv),
belzurri (B;
VocB
),
belzauri.
Ref.:
A (beltzuri, belzuri, belzurri); Lrq /belcúi/; EI 355.
Mala cara, ceño.
"Beltzuria, noire mine"
SP.
"Capote, ceño, beltzuria, bekoskoa"
Lar.
"Enfado"
, "ojeriza" Ib.
"Belzuria, mauvaise mine"
Lecl.
"Belzuri, mauvaise mine que présente un individu en fronçant les sourcils"
VocBN
.
"Belzuri, froncement de sourcils, grimace"
Gèze.
"Beltzuri, mauvaise mine, méchant accueil. Le mot est applicable aux personnes et aux choses, quand on les reçoit de mauvaise grâce. (Fig.) denboraren beltzuriak izitu nau, la mauvaise mine du temps m'a fait peur"
Dv.
"Regard défavorable"
Ib.
"Regard de travers qui dénote mécontentement, courroux, mépris, ennui. Syn. (V, G) bekosko illun egitea (AA), kopeta beltz ipintzea"
H.
"Belzurri, mirada torva y ceñuda"
VocB
.
"Belzuri, cara ceñuda"
A.
"Belzurri, mirada torva, ceñuda"
Ib.
"Beltzuri, moue (d'un adulte)"
Lrq (cf.
ib. beltxuri "moue (d'un petit enfant)). v. bekosko.
Ezin har dezaketenean eta ez ebats, eta bahitzekorik eta saltzekorik ere eztutenean, abiatzen dira eskean, [...], anhitz beltzuri eta bekhaitzkoa izaiten dutela. Ax 43 (V 27). Nik nigarrak, zinkuriak / Ene bizi-lagunak, / Zuk zuriak belzuriak, / Poru, handitarzunak. O Po (ed. Michel), 228s. Atherazazu, Iauna, gure bihotzetarik iduripen gaixto guziak, bekhaitsteria, beltzuria, muturtasuna, haserredura, gudua, liskarra. SP Imit IV 9, 6 (Mst beltzuri egite). Haren so beltza, belzuri odeizia eta begitarte itxusia eta horriblia. Tt Onsa 84. Jesus yarraiki zitzaion bere bideari eta etzuen beltzuri bera aurkhitu bertze herri baterat zenean. Lg II 208. Urrun da izan baitzuten beltzuririk Galileako populua-ganik; aitzitik hainitz arraiki izan ziren hartuak. Ib. 122. Nuiz phiztü zinen, nuiz argitü, begitharte belzuri gabia? Chaho AztiB 5. Jenebieba, aintzina baitzohan bere bideari, bazuen buraso hekien ganik jasaiteko asko beltzuri eta asko egitate txar. Jnn SBi 70. Beltzuri bat baino gehiago ukanik gaude segurki, eta gure adixkide ustez hoberenetarik zenbeitekilan makurturik. HU Aurp 126s. Hastapenean lausengu bezenbat larderia eta beltzuri zuen, bereziki azken huntarat. Ib. 121. Beltzuri onik baluke, Larresoarretarik guziz Eskualduna balitz [...]. Beltzuria baino beltzagorik ere ba. HU Zez 172. Beltzuri gogorrean ikusia dugu sartzen. JE Ber 48. Damu-domaiak nik? dio ihardesten beltzuri batekin ene lagunak. Ib. 45. Amerikanoa gaitzitzen da gauza horien oroitarazteaz eta iardesten dako beltzuri bortitz batekin. Zub 66. Egia erran, betidanik badakigu laborarien beltzuri horiek ez ditazkela osoki sinets ardurenik. Ib. 122. Hango barneak bururen buru kurritu ditugu eta eta galde ditazken xehetasun guziak galdetu, nihren beltzuririk gabe. Zerb Metsiko 210. Erran zahar batek dio: "Besta berriz euria, / Otabaz iguzkia, Heletan biek ez ukanen beltzurria" Herr 15-6-1961 (ap. DRA).
azpiadiera-1.2
2.
"Susto, asostoma"
Lar.
"Susto"
Añ.
Cf. H: "C'est une acception erronée, et bien éloignée du sens littéral du mot".
O zer beltzuriak, zer izerdilikak, zer bildur ta naigabeak sentituko dituzun! Salbatuko ote zeran edo ez.
Cb Eg II 110 (Dv LEd 198 zer bihotz-estaldurak).
II .
(Adj.).
azpiadiera-2.1
(L-ain-arcang, BN-lab-baig-ad-ciz, Ae, Sal, R-vid; -lz- Lar).
Ref.:
A; A Apend;
EI 355.
Triste; ceñudo.
"Begín, enojado y emperrado, aserrea, belzuria"
Lar.
"Triste"
A.
"Serio"
A Apend.
Sg. EI en Ae es 'huraño', y en AN-larr-5vill se emplea tbn. referido al tiempo.
Barurtan tzeinian, ezi[z]tei isar beltzuri, ipokriten bikala.
Hual Mt 6, 16 (Lç itxura tristetako, He triste, Dv begithartez ilhun, Leon begia ilhun, Samper beitiarte tristearekin).
Orain berriz ituna / negu-ituntasunakin, / beltzur [sic] itsu ta otza / negua bezala!
TP
EEs
1927, 29.
Zein illun utzi nauzun mundu beltzuri ontan.
TP Kattalin 178.
Yordan beltzuria, bakartegian izkutatzen zinkurin-asper bat egiteko.
'Le Jourdain, mélancolique'
.
Or Mi 127.
Antzezlariak ezin hobeak. James Mason kopet-iluna dugu Bruto beltzuria.
MIH 315.