Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    begiztatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional desde mediados del s. XVII. Al Sur su uso se incrementa notablemente en el s. XX (antes lo hallamos en Iztueta y Arrese Beitia). En DFrec hay 5 ejs., meridionales. Orixe y Erkiaga usan, además de begiztatu, la forma de part. begizta.
    sense-1
    1. (V, B, L, BN, S, R ap. A ; Urt, Añ, H; -au V ap. A ).
    Ver, divisar, percibir. "Advertere" Urt. "Avistar, llegar a ver algo, (c.) ikusi, ikustatu, ikusteratu; (V) begiztatu" Añ. "Percevoir des yeux" H. "Avistar, divisar" A.
    Erranen duta? Ahal dezaket, / egia dena bezala, / zu begiztatuz geroz laket / zu bezi ehor etzautala. 'Depuis que je vous ai aperçue'. O Po 1. Begik ez begizta, ez gogok sarizta. "Ce que l'œil n'aperçoit". O Pr 491. Gure bide guziak begistatzen ditu, eta kondatzen ditu gure urhats guziak. EgunO 167. Bazatozkit, o Jauna! zure mantuko orlok / suzko odei artean ditut begiztetan. AB AmaE 433. Uso pilla agertzen da urrun-urrun eta beila begiztatzen du abatariak eta bere tutuakin adierazten die nontso den uso multzoa. Arburu EEs 1916, 318. Alako batean begiztatu omen zuten kotxe bat, Oñati ta Elgoibarrera asten dan bidegurutzean. Or SCruz 41. Rodano ibaia laster begizta zuten. An zetzan bere uberkan lasai. Or Mi 61. Begizta-ahal urrun, Jainkoak daki noraino, agertzen zaizkigu mendi-kasko zorrotz batzu. JE Ber 41. Gure loria itsasoaren begiztatzetik bigarren aldikotz, erran dugun bizkarrak Zarautzetik hunat gordetzen baitzaukun! Ib. 83. Zelai ezeak, lore litsak ez geiago pozera eragingo!... Ezta elurte-izoztu gorrizkarik begiztatuko! Goen Y 1934, 180. Balendin begiztatu zuanean, pozaldi azkar batek ziztatu zion Liberi biozpea. TAg Uzt 115. Basauntza sendu dun leoiari ere, ua begiztatu arte, orroa dario berolaxe barrualdetik zulagarri. Ib. 229. Ez al dezue begiztatu iñoiz maitaleak alkarreri egin oi dioten agurra? Ib. 6s. Inguruetan etxola txar bat begiztatu zuten eta hartan sartu. Zerb IxtS 82. Barneko Mirenen irudiaren ordez, amona gajo bat begiztatu dut aurrean. Txill Let 63. Itsasoaren billa giñoiazan, urduri, gogotsu, lei andiz, legorraren ertza noiz ikusiko. Orraitiño, noiz edo noiz begizta genduan ur zabalaren alderdi bat. Erkiag Arran 8. Zuk holako gaietan Mattini berari begietan nigarra begiztatu zenionak, ez ahal zenuen zuk ere begia bustia hitz hauk zure semeari Ameriketarat idaztean? Larre (in Xa Odol 13).
    azpiadiera-1.1
    (BN, S, R; SP, Ht VocGr 357, Dv, H); begistatu (Gèze); begixtatu (S; Foix ap. Lh.); begieztatu (Dv) Ref.: A; Lrq /begišta/.
     Mirar; examinar. "Jeter des œillades" SP. "Examiner un livre, liburu bat begiztatzea" Ht VocGr 357. "Regarder, examiner" Gèze. "Examiner de l'œil" Dv. "Regarder" H. "Zure lana begiztatu baizik eztut" Ib. "Examinar, ver con detención, considerar" A. "Jeter un regard" Lh. "Examiner" Lrq.
    Zenbat ere xipi baita gauza bat, behar ez bezala onetsten eta begiztatzen bada, gibelatzen du gizona guzien gaineko ontasunetik. SP Imit III 42, 2 (Mst so egiten). Kreserela daritzon xoriak oiu eginez eta hegaztin ihizilariak begiztatuz, hek izitzentu berari dagokan eta nihork eztakien bertute batez. SP Phil 197s (He 200 bere oihuez eta behatzez). Iduritzen zaie mundu guziaz begiztatuak direla. He Phil 201 (SP 199 dadutzala begiak hekin gainean). Jesusek begiztatu zuen bere ama, eta erran zion amultsuki. Lg II 281. Astoak ez ditu gaizoak yuiatzen, / ageri denetik baizen: / axeriak aldiz bethi / ditu begiztatzen funtski, / alde orotarik behatuz arthoski. "À fond les examine". Gy 314. Ikhusi zuen neskato batek suaren aitzinean iarririk, eta ongi begiztatu zuen ondoan erran zuen: Hau ere harekin zen. HeH Lc 22, 56 (Lç hari begi eratxekirik, He ungi behatu, TB begia gelditua hunen gainean, Dv begiratu, Oteiza begiratu zion atenzioarekin, Brunet tinkatu zituen begiak, Or, Ol ondo begiratuz, Ker begira-begira jarrita). Arrats guziz begiztatu behar dut egun iragana; nere gogoeta, solas eta egintzak ikhertu, Jaunaren tribunal-aintzinean banintz bezala. Dv LEd 272. Igorri zituzten Saraatik eta Esthaoletik bortz gizon biphilenetarik lurraren ikhuskatzera eta artharekin begiztatzera. Dv Iud 18, 2 (Ol arakatu ta ikertzera, Ker aztertzera ta arakatzera). Begizta zazue lurra, zerika den; zer populu dagoen han, ala den hazkarra ala erphila. Dv Num 13, 19. Ikusazu zer den saindu hau [...]. Gauza begiztatu gabe ungi, senharrak erraiten dio: Errepublikako asinata da; holako ederrik ikusia nago gazte nintzenean! Hb Egia 19. Azienda erosterakoan badogoko ongi begiztatzea heia hortzik gabe denetz, ahul dadien beldurrez. Dv Dial 94. Jesüsek begiztatü zian onduan, erran zion: zü Simon zira, Jonasen semia. EvS Io 1, 42 (Lç, Leon behatu, LE, Dv begiratu). Larunbata dugu eta nik biharkotzat asko gauza begieztatu behar ditut. Arb Igand 90.
    ( s. XX) Onhetsi eta onhesten dugu galdegileak obra hau inprima dezan, begiztatu dugun liburua bezala izaitekotan. (In CatJauf II). Etxegillearen asmo egiazkoa ikertu nai badezu, yauregi orren inguruneak begixta itzazu. Lh Yol 4. Simankasen edo Iruñan gordeak dauzkaten ardi narruzko idazki edo gutunak ez-ditut beiñere begiztatu. Ib. 32. Badakizue nor zen Humboldt: mintzai-jakintzaren sortzale gaitzenetarik, handienetarik bat. Bainan eskuara baizen etzuen begixtatzen. Lacombe LEItz 78. Liburu berriren bat eskutaratzen zaizunean, lenbizi egingo dezuna, aurrenetik azkeneraño dakartzkin santuen irudiak banan-banan begiztatzia izango da, noski. ArgiDL 3. Bainan ernerik zauden artzainak / begiztatuz mendi gainak; / eta zakurrek, agertuz hainak, / bere zituzten oihanak. Ox 91. Gure gizon ikasiak, beren ikastaroakin badirudi galtzen dutela berezko bersolarien itz-jarioa ta etorria [...]. Ala ematen du beintzat, askoren neurtitzak begiztatzean. Inza (in Jaukol Biozk VI). Mutillak, eskuz beiari legun, / esertokia autatu du. / Bazkal-artean maitea nai lu / legunago begiztatu. "Quisiera contemplar". Or Eus 83. Herrian sartu orduko, hotela ikusia dugu eta begiztatua. Etxe handi bat da, ezkerretarik, bertze guziak baino larriagoa. JE Ber 36. Goizean goiz, oraño illun zegoela, Maria Madalena ta Yakoboren ama Maria ta Salome, atondutako atxongaiak artu ta yoan ziran il-obia begiztatzera. Ir YKBiz 516. Aldi aietako gizonen bizitoki ziran arzulo eta arpe asko ibai inguruetan daude, batez ere [...] bertan zebillen eiz guztia begiztatzeko toki gaintxo egokienetan. JMB ELG 45. Neskato batek, suaren aintzinean ikusi zuelarik, begistatu zuen eta erran: "Harekin zen hau ere!". Leon Lc 22, 56. Aren asmoak begieztatu zitueneko, begi emanik zeuzkan beretakoak. Zait Plat 46. Egia esan, erbeste gorrian eztut aukerarik izan aipatu liburuak begiztatzeko. Ibiñ Virgil 23. Begieztatu al duzu baso ori? (AN-ulz) "Ongi ikusi al duzu?". Inza NaEsZarr 1935. [Zeruko izartegia] begiztatzean erakusten dau / Norbaitek dala jarria. Ayesta 95. Eta 'gramatiko berri' edo 'gazte' zirelakoek the wonderful seventies haietan zabaldu zituzten bideak ez zituen begiztatu [Campionek] . MEIG VI 81.
    azpiadiera-1.2
    Vigilar (?).
    Erhi hura bera denez / Santagrazin altxatua, / gure Jaun Aphezpikuez / bethi da begiztatua. Zby RIEV 1908, 419.
    azpiadiera-1.3
    Apuntar. "Begiztatu tokian io dut, j'ai touché sur le point visé" H.
    Hantxet, erbia begixtatzen duela, ezpainak bildurik, gogoz eta ahoz, tiroa emaiten dio. Barb Sup 29. Onek artu du ixil-ixillik bere txispa zarra... Leio batetik begiztatu du pizti zarra ta... NEtx LBB 189.
    sense-2
    2. (L, BN-baig-arb; -au V-arr); begixtatu (Foix) Ref.: A; A Apend; Gte Erd 67.
     Elegir, echar el ojo. "Mugueter des yeux" SP. "Choisir de l'œil" Dv. "Begiztau (V-arr), elegir (begiz jo)" A Apend. "Convoiter" Foix. "Begiz jo nun zakur ura (G-azp, AN-gip) [...], begiztau in noan (V-arr), begiztaute deukot (V-arr), begiztatua dut behi hori (BN-arb)" Gte Erd 67. v. BEGIZ JO.
    Hautatzatzu bada, Philotea, bertute probetxosenak, ez estimatuenak; beregainekoenak, ez itxurazkoenak; hoberenak, ez berreginenak edo begiztatuenak. SP Phil 176 (He 178 ontendade gehiagotakoak). Alhargun egon nahi izatea, eta begistatua, maiñatua eta balakatua izateaz atsegiñ hartzea. "Se plaire néanmoins d'être muguetée, caressée, cajolée". He Phil 420 (SP 416 begietsia). Zer sujetak! Eginik juramenta, / [apezak] abiatu dituk ezkontzera; / xede hori zitean begiztatu / zohazila zinen egoztera. Iraultza 23. Tolosako plazan jokatzeko lau zezen arrapatzera joan ziatezkean mendira Lasturko bost mutil gazte [...]. Begiztatuak zeuzkaten lau zezenetatik irurak atzemanik. Izt C 250. Lili eder bat badut nik / aspaldi begixtaturik, / bainan ez nainte mentura haren eskura hartzera. ChantP 340. Horra nun bidean nunbeitik ikasten duen hainitzek begiztatua dutela kargu hortako. Zerb Azk 55. Txantonen asmo osoak ez yakazan bere emazteari gogo beteko, arek begiztatua eukan mutilla, Jon barik Kerman zalako. Erkiag Arran 127. Kolon aurretik gizaldi bat, Kleirak digunez, euskaldunak Terranoba begiztatu omen zuten. EgutAr 1-2-1958 (ap. DRA ). Aldapan gora, bideko okerrune batetik begiztau eban azkenengoz [...] bere egoterri aspaldikoa. Erkiag BatB 106. Zer da, bada, ongia? Gure adimenduak giza-egintzetan begiztatzen duen egokitasun bat, ordena bat. Vill Jaink 89s. Jainkotasun-dirdira begiztatu ondoren, [...] begiek lurreratzean, Jainkotasuna bera, Laztanaren itzala ikusten du izakietan. Gazt MusIx 169. Ama guziek hartzen duten ohorea / seinalatzeko, begiztatu dut lorea. Xa Odol 298.
    sense-3
    3. "Ensorceler" SP. "Aojar" Lar. v. begizkotu, begaiztu.

    begiztatu

    begiztatu
    << begitarte 0 / 0 begi-zulo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper