Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    azaro.
    tradizioa
    Tr. Con aspiración inicial lo hemos encontrado en Eguiateguy, Laphitz y EZBB I 54.
    etimologikoa
    Etim. De hazi + aro, con pérdida de aspiración en el compuesto.
    sense-1
    1. (G, L, AN, BN, Ae, S; Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, VocCB , Dv, H), hazaro (BN-arb; H), azau (S). Ref.: A; Bon-Ond 136; Lrq (hazaro); EI 318; Ond Bac 403; Echaide Nav 65; Iz To, IzG y Ulz (ilbeltza), Als (eakus); Satr CEEN 1969, 84.
    Noviembre. "Azaroa, [Nouember]" (Pamplona, 1501) ETZ 19. "Azau eder bat (S, Lacomb ms.)" DRA. v. hazil, zemendi. Tr. En textos vizcaínos sólo hallamos algún ej. moderno (aunque cf. infra con los sdos. de 'sazón' y 'lluvia'); al Norte aparece en bajo-navaros y suletinos. En DFrec hay 153 ejs.
    Bordelen, hogei eta zortzi azaroaren gerrenian. Etchart 1.2r (en la trad. castellana "octubre", sin duda por influencia del habla del traductor; v. infra (4)). Azaroko lehen Igantian erraiten hasi behar da. Bp I 28. Domi Sainthore bestako, Azaroaren aitzineko igantian erraiteko. Bp II 125. Urteko Illen erdiak izen bana, besteak biña, ta iruna dute. Lenengoa da, Ill beltza. 2. Otsalla [...]. 11. Azaroa, Azilla, Zemendilla. Cb EBO 47s. Azaruan sorthiak dirate / Izpiritü handitako. Mustafa 219. (ap. DRA) Ez dakit zein illetakoak diran [kartak], uste det juan dan illekoak Azarokoak izango dirala. CartAnd 385. Milla seieun berrogei ta emezortzigarren urteko azaroko illaren zazpigarren egunean. Izt C 478s. Hazaroaren hamabortzian, 1536an, abiatu ziren Parisetik. Laph 163. 1538-garren urteko Azaroaren emezortziyan. Aran SIgn 103. Zer da Doniasanthore Besta, zuin Elizak zelebratzen beitü Azaruaren lehen egünian? CatS 110. Azaruan leenian errezibitia. HerVal 146. Jakintsu aiek etorri ziran Lurdesara Azaroaren amazazpian. Goñi 92. Udea da emen igarotzen detana, nere baserrian lan andirik ezpadago, Epailletik asi ta Azaroraño. Ag G 6. Azaroaren erdi aldera, uste baño lenago agertu zan negua. Ib. 200s. Jamaikan 1875-garrengo Azaroan sartu zan Kignstonen. Or SCruz 132. Uztail naiz Azaro, / ark beti du lan. Ldi UO 49. Azaroaren lenengo eguna ezkeroz. EAEg 1-11-1936, 189. Azaro muga urratu orduko. Etxde JJ 179. Azaroko eguna, ordea, argitu orduko, iluna. Zait Plat 25. Aieteko elizan, / eta Azaroan, / biotz bi urtu dira / elkarte gozoan. NEtx LBB 378. Urte hortan, Azaroaren hamarrean, egin zuen bere testamenta. Ardoy SFran 39. Naparroako Sakanan jaioa da Satrustegi, Arruazu edo Arbazu erritxoan, 1930 urteko Azaroaren 15ean. Alzola Atalak 122. Azaro Abendutan / ibilli oi dira. Uzt Sas 114. Azaroaren hogoi ta bia, ilundu ta bereala. Xa Odol 176. Azaro loizu, urtea garizu. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1297. 1986 urteko azaroaren 20an. FEtxeb 87. Azaro ta abenduan / legor zan lurra. Insausti 252. Balekike zergatik ez zen izan Azaroan Oiñatiko Unibersidadean Euskalzaindiaren urre-ezataiak ospatzeko izango diran jai-aldirik. MIH 224.
    v. tbn. UskLiB 10. EEs 1914, 237. Basarri 47. Auspoa 77-78, 37. Etchebarne 74.
    sense-2
    2. (V, G, Sal, R ap. A ; Lar, Añ, H).
    Tiempo de siembra. "Sementera, el tiempo de la siembra" Lar. "Temps de semailler" H.
    Begira, ereiteko garia epetan eman dezun, gero egingo duan preziorik andienean. Au ere usura da. Jauna, gari ura gordetzeko asmoan neukan S. Juan alderaño, eta kalte egiten zitzatan azaroko prezioan ematearekin. Egia ote da au? AA II 189s. Gure Azaroa Abenduan, / goiz bear ta beranduan. Muj PAm 62. Lanzaro erratxa, azaro baratxa. "Época de simiente" (R). A EY III 159. Udazkenean Azaroa ta Udaberrian baratzea loretan. NEtx LBB 20.
    azpiadiera-2.1
    (Lar, H (que cita a Lard)).
    Siembra. "(Unos tienen la fama, y otros) cardan la lana, batzuek azaro, bestiak uzta oro" Lar; cf. Mant EAlde 1911, 462, donde se da la var. atzaro, sin duda errata.
    Ereille gaistoetan dago azaro txarra, eta gero uzta soilla ta utsa. Lard Carta a Mb 278s. Nekazáriak zer fines lantzen ta moldatzendú lúrra? Azároa óngi egin náies. LE Doc 45. Ezi trabájuen azároái darráio ángo deskánsu ta gózoen eraizioa. LE Ong 16v. Emen artu zituen lur-erloetan azaroak erein eta abuztu onak izaten zituen. Lard 31. Atsalde batez, goldearen atzetik nekazariak ildoaren atzetik azaroan kantari ari zirela. 'Un soir pour les semailles'. Or Mi III.
    azpiadiera-2.1.1
    (Fig.). "Seminario, raíz, principio de que nacen otras cosas" Lar.
    Errán komúna zé, Martiren odóla Kristioen azároa. LE Urt (ms.) 24v (traduciendo "sanguis martirum semen christianorum").
    azpiadiera-2.2
    (V-gip; Añ, Dgs-Lar).
    "Temple, sazón, (c.) sazoia, adiña, eldua, aroa, azaroa" Añ. "Temple" msOch 320. "Tempero, azarua" Dgs-Lar 4. "Azaro ona, buen tiempo para los sembrados" Iz UrrAnz. Cf. A Apend: "(V-m) Atazaz dagoanagaitik esaten da, orrek dauko azaroa!" (Azkue traduce "cachaza").
    Ereiten dogu lina-azija lur ondo gijau ta azaro onekuan. Mg PAb 138.
    sense-3
    3. (V-oroz-ple-ger-m-gip). "Lluvia benéfica de cualquier época" A. "Dícese la siguiente frase cuando llueve pausadamente y con gran beneficio para el campo: Au dok azarua, au, kanpua irabazten jaok" Elexp Berg. .
    Erri onentzat / azaro eske / otoika dago / aingerutxu bat mendiyan. Enb 175. Eta jausten da, / egarri oro / asetuteko, / azaro egiazkoa. Ib. 176.
    azpiadiera-3.1
    (Lar Sup, Añ (V)).
    "Rocío" Lar Sup y msOch 320. "Rocío de la mañana" Añ. Azkue atribuye a Añíbarro, equivocadamente, el sentido "gotas de rocío sobre las hojas", pues éste se limita a decir que iñontza, azaroa son el equivalente vizcaíno del común intza 'rocío'. La acepción que Azkue le atribuye es asignada por él al vizc. garoa.
    Begi-beltz, oin-illaun, ama Gau naroa, / ekarkor bekigu zure azaroa. Ldi UO 22.
    sense-4
    4. (AN-ulz, Ae, Sal, R). Ref.: A; VocPir 27; EI 317; Echaide Nav 64; CEEN 1971, 342.
     Octubre. v. urri.
    sense-5
    5. Constitución, características hereditarias.
    Gerthaldi zonbaitez erakutsiren dügü, heben, haurrak ünhüdetaarik lehen eziere aita ametarik gizon perestü edo gaitz diradiala gertzen ta hazaroak beno hazkürriak diala oitüretan potere gehiago. Egiat 55 (Peillen traduce "complexión, arraza ta etxekoen gandik hartua").
    sense-6
    6. Otoño. "Automne, (Ae) larrazken, (Sal) azaro, (R) urriet" VocPir 15. v. udazken, larrazken.
    sense-7
    7. "Óvulo, huevecillo encerrado en el ovario y que después de fecundado constituye la semilla de la planta" Lcq 33 (→) A.
    azpisarrera-1
    AZARO-GARI. "Trigo sembrado en octubre" (Ae) CEEN 1971, 341.
    azpisarrera-2
    AZARO-HIL. Noviembre.
    1923g. urteko Azaroillaren 8. ForuAG 367.
    azpisarrera-3
    AZARO-LEHEN. Principios de noviembre.
    Azaro-leena. (tít.). Ldi BB 21. Udazkenak azaro leenaz (principios de noviembre) eskeñi oi dizkigun egoaizekiko eguraldi ozkarbi ta margotsua baita. Etxde AlosT 13.

    azaro

    azaro
    << azaldu 0 / 0 1 azarri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper