1.
(V-oroz-m, G ap. A; Añ, Dv, H),
ats(tu). Llenar(se) de hedor; pudrir(se), corromper(se)."Apestar, oler mal", "(hacerse, ponerse) hediondo", "heder", "corromper" Añ."Pourrir"Dv(que cita a Ur).
"Devenir dégoûtant"H.
"Heder"A.
v. kirastu. Tr. Documentado desde principios del s. XIX en autores vizcaínos; encontramos además algún ej. en Orixe (en la var. ats(tu) .
Pestez atsiturik dagoan gaixo bat da asko, gaixotuteko erri guztia. AñLoraS 22.
Bada bestela atsitu liteke, kirastu liteke, zapoz, sugez, arrez ta loitasunez bete liteke, putzuak, oxinak ta beste ur geldiak betetzen dirian legez. AñGGero 30.
Pekatuen gaixotasunean usteldurik, atsiturik, kiratsturik.Ib. 338.
Ta gizona atrebiu artuten [Jangoikua] pekatubagaz atsituriko biotzian!JJMgBasEsc 68.
Eskuka, oratute, begirakune, berba ta ibillera lotsagarrijakaz atsituten ditubeenak eureen ta beste askoren arimaak.Ib. 236.
Gela guztia atsituta dago. fBOlg 182.
An ikasiko dozu zeure gorputza apainduten, guzurrak esaten, [...] luxurijaz atsituten. fBIc I app. 19. Guztijok atsitu eta usteldurik zagozelako. Astar II 146.
Pozuak gura dau kerizia ez baldin bada nai ura atsitutia. "Que el agua se corrompa"
.UrDial 37s (It usteltzea, Dv ustel dadien).
Kainabereak dauko / kurtzelu bat loia / atsituten dabena / ke baltzagaz goia. AzcPB 86.
azpiadiera-1.1
astu (Aq). Ensuciar(se)."Manchar"Aq 1406.
Irurogeta amabi bider atsitu eutsen arpegi ederra txu eta gorro lizunakaz. AñEL2 213.
Gure aitonen Jaungoiko aundi, / irutan santu zerana, / zure semeek lizundu dute / ats (zikin) ez diteken izena. OrEus 255.
azpiadiera-1.2
(Añ, A). (Part. en función de adj.).Hediondo, pútrido; sucio."Hediondo"Añ.
Nori emango ez dio igui alako konserba euli ito ta atsituz beteak. MgCC 231.
Elexako Irakasla Santubak dakuse Lazaro difuntu atsituban pekatu mortalaz illda daguan arimia. MgCO 97.
Iñor osatuten ezpalitz legez odol aterate ta edari atsitu baga. MgPAb 84.
Ur geldituban iminten badira gabikuak, ezta esatekua zein atsituba geratuten dan ura. Ib. 138.
Negarrez garbiturik neure arimeko orban loi atsituak. AñEL1 193.
Lurreko ar zantar billau atsituena. Ib. 155.
Odola ateretea, purga loi atsitu bat artzea, edari samin bat edatea. AñGGero 245.
Juizioko egun azkenean jausiko dira infernura infernutarrakaz batera lurrean izan direan gauza atsitu guztiak.Ib. 370.
Ur atsituzko pozu antz andikua ta piztija deungaz betia. JJMgBasEsc 91.
Nori parkatuten deutsa gaiski esaliak? Nok dauka ondria seguru bere ao atsituti?fBIc II 191.
Eztago leku atsitubagorik Jaunarenzat, pekatu mortalian daguanen bularra baño. Astar II 237.
Onelako berba atsitubak esatera. Ib. 152.
Narrugin atsituari [saldu]. ZavFab,
RIEV 1907, 531.
O ze utsa, ze prestueza ta atsitua egiten yatan lurra. AñEL2 72.
Nere bizilekua izango da arrez beteriko obi edo sepultura illun atsitu bat. UrMarIl 33s.
Dana gaixotua [Job], eta zauritua, / Zikiñ atsitua. ABAmaE 349.
Asko bere obea da / kentzeko gaisoa / purga atsitua baino / goizaldeko loa. AzcPB 324.
Barrabasen liburu atsitubak. ItzBerb I 207. Zauriz eta legen atsituz beteriko eskeko premiñadun bat. ItzAzald 23.
Ujol atsitu ortan nai dabe ondatu Kistar-Uzkurtza. Enb 55.
Kendu egidazu begijen aurretik asto atsittu ori. Otx 18.
Ut ortik, atsittu-atsittubok!Ib. 27.
Zaldar goriz eta izerdi atsituz soin-atalak betetzen zitzaizkien. IbiñVirgil 105.
sense-2
2.Estar lleno, plagado."Atsittu (V-ger), plagado. Diruz atsittua, riquísimo, plagado de dinero. Zorrez atsittua, cosido de deudas"Otx Voc. .
Ezeukia, artzen dozu / diruz atsitua, / eztaukana arimarik / ezpada dirua. AzcPB 138.
Son reinas de borricos / lepo zaurituak / burros por su desgracia / biraoz atsituak. Ib. 179.
An agertu zirean / atsiturik erruz: / baina orregaiti bere / neskean erreguz. Ib. 147.
Baratz erdi-erdijan berebixiko urmael eder bat eban, mueta askotako arrañez betia ta igelez atsittuba. Otx 133.
Seme ta alabak bere, ondasunez atsiturikoen serbitzurako izango dira. ErkiagBatB 145.