Orotariko Euskal Hiztegia
OEH - Bilaketa
2972 emaitza odol bilaketarentzat
Sarrera buruan (129)
- odol
- GORPUTZ-ODOL (gorputz)
- HARAGI-ODOL (haragi)
- ODOL-AITORLE (odol)
- ODOL-ANAIA (odol)
- ODOL-ARRAKA (odol)
- ODOL-ARRASTO (odol)
- ODOL-ATERA (odol)
- ODOL-ATERATZAILE (odol)
- ODOL-ATERATZE (odol)
- ODOL BATEKO (odol)
- ODOL-BELAR (odol)
- ODOL BELTZEAN (odol)
- ODOL BEREKO (odol)
- ODOL BEROKO (odol)
- ODOL-BEROTZAILE (odol)
- ODOL-BERRITZE (odol)
- ODOL BIZIAN (odol)
- ODOL BIZIKO (odol)
- ODOL-BOTATZE (odol)
- ODOL-DARIO (odol)
- ODOL-EDALE (odol)
- ODOL-EDOSKITZAILE (odol)
- ODOL-EGARBERA (odol)
- ODOL-EGARRI (odol)
- ODOL-EGARRIPEAN (odol)
- ODOL EGIN (odol)
- ODOL EGOSI (odol)
- ODOL EPELEAN (odol)
- ODOLEZ ODOL (odol)
- ODOL-EZTITZE (odol)
- ODOL GABEKO (odol)
- ODOL-GAIXOETXE (odol)
- ODOL GAIZTO (odol)
- ODOL GAIZTOA EGIN (odol)
- ODOL GAIZTOKO (odol)
- ODOL GALDU (odol)
- ODOL-GALTZE (odol)
- ODOL GARBI (odol)
- ODOL GARBIKO (odol)
- ODOL-GAZUR (odol)
- ODOL GELDI (odol)
- ODOL GELDIAN (odol)
- ODOL-GELDITZE (odol)
- ODOL GOGORTU (odol)
- ODOL GORDIN (odol)
- ODOL-GORRI (odol)
- ODOL GUTXIKO (odol)
- ODOL HANDIKO (odol)
- ODOL-HARRI (odol)
- ODOL-HELDURA (odol)
- ODOL-HERIOTZA (odol)
- ODOL HEZEKO (odol)
- odol-hil
- ODOL-HIZKUNTZA (odol)
- ODOL HOTZ (odol)
- ODOL HOTZEAN (hotz)
- ODOL HOTZEAN (odol)
- ODOL HOTZEZ (odol)
- ODOL HOTZIK (odol)
- ODOL-IHESI (odol)
- ODOL-IRAKINGARRIZKO (odol)
- ODOL-ISURALDATZE (odol)
- ODOL-ISURI (odol)
- ODOL-ISURIZKO (odol)
- ODOL-ISURKETA (odol)
- ODOL-ISURLE (odol)
- ODOL-ISURTZA (odol)
- ODOL-ISURTZE (odol)
- ODOL ITSU (odol)
- ODOL-ITURRI (odol)
- ODOL IZAN (odol)
- ODOL-IZERDI (odol)
- odol-izerditu
- ODOL-IZPI (odol)
- ODOL-JARIATZE (odol)
- ODOL-JARIO (odol)
- ODOL-JARIOAN (odol)
- ODOL-JARIODUN (odol)
- ODOL-JARIOZKO (odol)
- ODOL-JAUSTE (odol)
- ODOL-JENDE (odol)
- ODOL-JOAN (odol)
- ODOL-JOATE (odol)
- ODOL-KENTZE (odol)
- ODOL-KOLPE (kolpe)
- ODOL-KOLPE (odol)
- ODOL-KORRIMENTU (odol)
- ODOL-KUSKU (odol)
- ODOL-MAILA (odol)
- ODOL-MALKO (1 malko)
- ODOL-MALKO (odol)
- ODOL-MAMI (odol)
- ODOL-MARGODUN (odol)
- ODOL-MARMOKA (odol)
- ODOL-MATAZA (mataza)
- ODOL-MATAZA (odol)
- ODOL-MIN (odol)
- ODOL-NAHASDURA (odol)
- ODOL-NAHASTE (odol)
- ODOL-NAHASTU (odol)
- ODOL-NEGAR (odol)
- ODOL ONEKO (odol)
- ODOL ONIK EGIN (odol)
- ODOL-OPIL (odol)
- ODOL-OSIN (odol)
- ODOL-PIKORTA (odol)
- ODOL-PIKORTA (pikorta)
- ODOL-PREZIO (odol)
- ODOL-SARI (odol)
- ODOL-SARRASKITAN (sarraski)
- ODOL SENDO (odol)
- ODOL SENDO (sendo)
- ODOL-TURRUSTA (odol)
- ODOL TXAR (odol)
- ODOL TXARRA EGIN (odol)
- ODOL TXARREKO (odol)
- ODOL-TXIRRIO (odol)
- ODOL-UKALDI (odol)
- ODOL-UR (odol)
- ODOL-USTELDURA (odol)
- ODOL-UXURTU (odol)
- ODOL-XORTA (odol)
- ODOL XURI (odol)
- ODOL-ZAIN (odol)
- ODOL-ZAINEKO (odol)
- ODOL-ZILIPORTA (odol)
- ODOL-ZURBIL (1 zurbil)
- ODOL-ZURRUPITA (odol)
Sarrera osoan (500)
- 2 a
- abandonatu
- 1 abar
- abarrots
- abenda
- aberasgarri
- aberastasun
- aberats
- abere
- abesti
- abestu
- abia
- abiatu
- abil
- 2 abioi
- abisatu
- abisu
- abogadu
- aburu
- adantar
- adarkazo
- adierazi
- 1 adimendu
- adin
- adinbat
- 2 adintsu
- adio
- adiskidantza
- adiskide
- aditu
- adorable
- adoratu
- adoratzaile
- adore
- afaldu
- afalondo
- afari
- afera
- afruntu
- ageri
- agerrarazi
- agertu
- 1 agian
- agin
- agindu
- agintari
- agiri
- agonia
- agor
- agorril
- agortu
- agre
- agur
- agurgarri
- ahaide
- ahal
- ahalegindu
- ahalik
- ahalke
- ahalkearazi
- ahalketu
- ahapaldi
- ahape
- ahazgarri
- ahaztu
- ahitu
- aho
- aholku
- ahoskatu
- ahots
- ahozabal
- ahul
- ahuldu
- ahuleria
- ahulezia
- ahuspekagarri
- 1 ai
- aiduru
- aiekatu
- aiherkunde
- aingeru
- aingerutxo
- aingeruño
- aipagarri
- aipatu
- aipu
- airaleku
- airatu
- 1 aire
- aireko
- aise
- aiseria
- ai(t)-
- aita
- aitama
- aitamaginarreba
- aitamatu
- 1 aitatu
- aitetama
- aitona
- aitondu
- aitorle
- aitormen
- aitortu
- aitortza
- aitzakia
- aitzin
- aitzinalde
- aitzinatu
- aitzineko
- aitzinsolas
- aizkora
- akabo
- aker
- akidura
- 1 ala
- 3 ala
- alaba
- alabaina
- alai
- alaitasun
- alaitu
- alargun
- alargundu
- alatz
- albainu
- aldagaitz
- aldaketa
- aldakor
- aldaratu
- aldare
- aldaroka
- aldarte
- alda-soinu
- aldatu
- aldaxka
- alde egin
- alderatze
- alderdi
- aldi
- aldikal
- aldiz
- 1 aldizka
- 1 ale
- alegera
- alegia
- alegrantzia
- alfer
- 1 alta
- altxatu
- 1 altzo
- ama
- amaginarreba
- amaizun
- amapola
- amatto
- 2 amatu
- amatxi
- amen
- amestu
- amets
- amildu
- amodio
- amona
- amore
- amoros
- amorratu
- amultsu
- amultsuki
- anaia
- anaitasun
- andana
- andeatu
- andere
- andre
- Andredena
- anezka
- angarila
- anitz
- ankerkeria
- antolatu
- antolatzaile
- antsikabe
- antz
- antzo
- 1 antzoki
- apaindu
- apairu
- apaiz
- apaizgo
- 1 apal
- apen
- apezpiku
- apezpikutegi
- apiril
- aplakatu
- apostolu
- apotzar
- apur
- 1 ara
- arabera
- arantza
- arantzadun
- arau
- arauz
- arazo
- arbaso
- arbola
- arbuiatu
- 1 ardi
- 1 arditegi
- ardo
- 1 ardura
- 2 ardura
- 1 arduratu
- 1 are
- argi
- argiratu
- argitasun
- 1 argitu
- argizagi
- ari izan
- arima
- arimadun
- arin
- arindu
- 1 arinki
- aritu
- arkakuso
- arku
- arma
- armairu
- arnasa
- arnegari
- 1 aro
- 1 arrai
- arraildu
- 1 arrain
- arraio
- 7 arraka
- arrakasta
- arrangura
- arranguratu
- arrapo
- arraro
- arras
- 2 arrasta
- arrastiri
- 1 arrasto
- arrats
- arratsalde
- arrautza
- arrautzaño
- 1 arraza
- arrazista
- arrazoi
- arreba
- arregatu
- arren
- arrisku
- 1 arroka
- 1 arrosa
- arrotz
- arrunki
- arrunt
- 1 arta
- 1 artalde
- artatu
- artatze
- 1 arte
- 1 artegi
- artobero
- artoski
- 1 artzain
- artzaingo
- artzaintza
- asaba
- ase
- 1 aska
- askatasun
- 1 askatu
- 1 askazi
- 1 aski
- askitsu
- asko
- askotxo
- asmatu
- asmo
- aspaldi
- aspersio
- aspertu
- aste
- astegun
- 1 asti
- astindu
- asto
- ataka
- atalkoron
- atari
- 1 ate
- atera
- ateraldi
- aterarazi
- ateratzaile
- ateratze
- atergabe
- atondo
- atsegin
- atsegingarri
- atsekabe
- atsitu
- 1 atso
- 1 atxiki
- atzapartsu
- atzarrarazi
- atzarri
- atzeman
- atzerasan
- 1 atzeratu
- atzerri
- atzerritar
- atzo
- auhen
- auhenka
- 1 aulki
- aurka
- 2 aurki
- aurkitu
- aurpegi
- aurre
- aurrerapen
- aurten
- 1 ausarki
- ausart
- ausartzia
- ausiki
- auzapez
- auzapezgo
- 1 auzi
- auzo
- auzoko
- axe
- axiroin
- axola
- azal
- azaldu
- azaro
- 1 azarri
- 1 azkar
- azken
- azote
- azpi
- azpikari
- azpilan
- azpildu
- aztapar
- aztarna
- aztarren
- aztertu
- 1 ba-
- 2 ba-
- babes
- bada
- bafada
- bai
- baieztatu
- baikortasun
- 2 baile
- baimen
- baina
- baineta
- baino
- bainu
- bait-
- 1 baita
- 2 baita
- baitezpada
- baizik
- bakaltsein
- bakan
- bakar
- bakarka
- bakartasun
- bakarzka
- bake
- bakoitz
- balantza
- 1 baldar
- baldin
- baldinba
- baldintza
- balentria
- baliatu
- balio
- baliogabe
- balios
- baliotasun
- baliotsu
- baltsamu
- bana
- banatu
- bandera
- banpiro
- bapore
- baratu
- baratzalde
- 1 baratze
- barber
- barkamen
- barkamendu
- barkapen
- barkatu
- barna
- barnatu
- barne
- barreiatu
- 1 barren
- 1 barrena
- barru
- barrunbete
- 1 basa
- basehiza
- baserri
- baserritar
- 1 baso
- 2 baso
- basur
- basurde
- bataiarri
- bataiatu
- batailoi
- bataio
- batasun
- bateratu
- batere
- batto
- batu
- batuera
- batzuk
- baxenabartar
- bazin
- bazkalondo
- bazkari
- 1 bazkatu
- bazter
- baztertu
- bederatzi
- bederatziehun
- bederazka
- bederen
- bee
- 1 begi
- begira
- begiratu
- begiratzaile
- begitarte
- begiztatu
- begi-zulo
- beha
- behaka
- behako
- behar
- beharbada
- behargabe
- behari
- behar izan
- behar-ordu
- beharrezko
- beharrik
- behartsu
- behartu
- 1 behatu
- behe
- beheitiko
- beheitirako
- behere
- beheretar
- behin
- behintzat
- beila
- beilari
- bekain
- bekaizti
- bekaiztu
- bekatoros
- bekatu
- bekoki
- bekoztu
- 1 belar
- belarri
- belarrondo
- 1 belatz
- belaun
- beldur
- beldurgarri
- beldurtu
- beltz
- beltzatu
- beltzuri
- beluritasun
goiburua
atsitu.
sense-1
1.
(V-oroz-m, G ap. A; Añ, Dv, H),
ats(tu).
Llenar(se) de hedor; pudrir(se), corromper(se). "Apestar, oler mal" , "(hacerse, ponerse) hediondo", "heder", "corromper" Añ. "Pourrir" Dv (que cita a Ur). "Devenir dégoûtant" H. "Heder" A. v. kirastu. Tr. Documentado desde principios del s. XIX en autores vizcaínos; encontramos además algún ej. en Orixe (en la var. ats(tu) .
Pestez atsiturik dagoan gaixo bat da asko, gaixotuteko erri guztia. Añ LoraS 22. Bada bestela atsitu liteke, kirastu liteke, zapoz, sugez, arrez ta loitasunez bete liteke, putzuak, oxinak ta beste ur geldiak betetzen dirian legez. Añ GGero 30. Pekatuen gaixotasunean usteldurik, atsiturik, kiratsturik. Ib. 338. Ta gizona atrebiu artuten [Jangoikua] pekatubagaz atsituriko biotzian! JJMg BasEsc 68. Eskuka, oratute, begirakune, berba ta ibillera lotsagarrijakaz atsituten ditubeenak eureen ta beste askoren arimaak. Ib. 236. Gela guztia atsituta dago. fB Olg 182. An ikasiko dozu zeure gorputza apainduten, guzurrak esaten, [...] luxurijaz atsituten. fB Ic I app. 19. Guztijok atsitu eta usteldurik zagozelako. Astar II 146. Pozuak gura dau kerizia ez baldin bada nai ura atsitutia. "Que el agua se corrompa" . Ur Dial 37s (It usteltzea, Dv ustel dadien). Kainabereak dauko / kurtzelu bat loia / atsituten dabena / ke baltzagaz goia. Azc PB 86.
Llenar(se) de hedor; pudrir(se), corromper(se). "Apestar, oler mal" , "(hacerse, ponerse) hediondo", "heder", "corromper" Añ. "Pourrir" Dv (que cita a Ur). "Devenir dégoûtant" H. "Heder" A. v. kirastu. Tr. Documentado desde principios del s. XIX en autores vizcaínos; encontramos además algún ej. en Orixe (en la var. ats(tu) .
Pestez atsiturik dagoan gaixo bat da asko, gaixotuteko erri guztia. Añ LoraS 22. Bada bestela atsitu liteke, kirastu liteke, zapoz, sugez, arrez ta loitasunez bete liteke, putzuak, oxinak ta beste ur geldiak betetzen dirian legez. Añ GGero 30. Pekatuen gaixotasunean usteldurik, atsiturik, kiratsturik. Ib. 338. Ta gizona atrebiu artuten [Jangoikua] pekatubagaz atsituriko biotzian! JJMg BasEsc 68. Eskuka, oratute, begirakune, berba ta ibillera lotsagarrijakaz atsituten ditubeenak eureen ta beste askoren arimaak. Ib. 236. Gela guztia atsituta dago. fB Olg 182. An ikasiko dozu zeure gorputza apainduten, guzurrak esaten, [...] luxurijaz atsituten. fB Ic I app. 19. Guztijok atsitu eta usteldurik zagozelako. Astar II 146. Pozuak gura dau kerizia ez baldin bada nai ura atsitutia. "Que el agua se corrompa" . Ur Dial 37s (It usteltzea, Dv ustel dadien). Kainabereak dauko / kurtzelu bat loia / atsituten dabena / ke baltzagaz goia. Azc PB 86.
azpiadiera-1.1
astu (Aq).
Ensuciar(se). "Manchar" Aq 1406.
Irurogeta amabi bider atsitu eutsen arpegi ederra txu eta gorro lizunakaz. Añ EL2 213. Gure aitonen Jaungoiko aundi, / irutan santu zerana, / zure semeek lizundu dute / ats (zikin) ez diteken izena. Or Eus 255.
Ensuciar(se). "Manchar" Aq 1406.
Irurogeta amabi bider atsitu eutsen arpegi ederra txu eta gorro lizunakaz. Añ EL2 213. Gure aitonen Jaungoiko aundi, / irutan santu zerana, / zure semeek lizundu dute / ats (zikin) ez diteken izena. Or Eus 255.
azpiadiera-1.2
(Añ, A).
(Part. en función de adj.).Hediondo, pútrido; sucio. "Hediondo" Añ.
Nori emango ez dio igui alako konserba euli ito ta atsituz beteak. Mg CC 231. Elexako Irakasla Santubak dakuse Lazaro difuntu atsituban pekatu mortalaz illda daguan arimia. Mg CO 97. Iñor osatuten ezpalitz legez odol aterate ta edari atsitu baga. Mg PAb 84. Ur geldituban iminten badira gabikuak, ezta esatekua zein atsituba geratuten dan ura. Ib. 138. Negarrez garbiturik neure arimeko orban loi atsituak. Añ EL1 193. Lurreko ar zantar billau atsituena. Ib. 155. Odola ateretea, purga loi atsitu bat artzea, edari samin bat edatea. Añ GGero 245. Juizioko egun azkenean jausiko dira infernura infernutarrakaz batera lurrean izan direan gauza atsitu guztiak. Ib. 370. Ur atsituzko pozu antz andikua ta piztija deungaz betia. JJMg BasEsc 91. Nori parkatuten deutsa gaiski esaliak? Nok dauka ondria seguru bere ao atsituti? fB Ic II 191. Eztago leku atsitubagorik Jaunarenzat, pekatu mortalian daguanen bularra baño. Astar II 237. Onelako berba atsitubak esatera. Ib. 152. Narrugin atsituari [saldu] . Zav Fab, RIEV 1907, 531. O ze utsa, ze prestueza ta atsitua egiten yatan lurra. Añ EL2 72. Nere bizilekua izango da arrez beteriko obi edo sepultura illun atsitu bat. Ur MarIl 33s. Dana gaixotua [Job], eta zauritua, / Zikiñ atsitua. AB AmaE 349. Asko bere obea da / kentzeko gaisoa / purga atsitua baino / goizaldeko loa. Azc PB 324. Barrabasen liburu atsitubak. Itz Berb I 207. Zauriz eta legen atsituz beteriko eskeko premiñadun bat. Itz Azald 23. Ujol atsitu ortan nai dabe ondatu Kistar-Uzkurtza. Enb 55. Kendu egidazu begijen aurretik asto atsittu ori. Otx 18. Ut ortik, atsittu-atsittubok! Ib. 27. Zaldar goriz eta izerdi atsituz soin-atalak betetzen zitzaizkien. Ibiñ Virgil 105.
(Part. en función de adj.).Hediondo, pútrido; sucio. "Hediondo" Añ.
Nori emango ez dio igui alako konserba euli ito ta atsituz beteak. Mg CC 231. Elexako Irakasla Santubak dakuse Lazaro difuntu atsituban pekatu mortalaz illda daguan arimia. Mg CO 97. Iñor osatuten ezpalitz legez odol aterate ta edari atsitu baga. Mg PAb 84. Ur geldituban iminten badira gabikuak, ezta esatekua zein atsituba geratuten dan ura. Ib. 138. Negarrez garbiturik neure arimeko orban loi atsituak. Añ EL1 193. Lurreko ar zantar billau atsituena. Ib. 155. Odola ateretea, purga loi atsitu bat artzea, edari samin bat edatea. Añ GGero 245. Juizioko egun azkenean jausiko dira infernura infernutarrakaz batera lurrean izan direan gauza atsitu guztiak. Ib. 370. Ur atsituzko pozu antz andikua ta piztija deungaz betia. JJMg BasEsc 91. Nori parkatuten deutsa gaiski esaliak? Nok dauka ondria seguru bere ao atsituti? fB Ic II 191. Eztago leku atsitubagorik Jaunarenzat, pekatu mortalian daguanen bularra baño. Astar II 237. Onelako berba atsitubak esatera. Ib. 152. Narrugin atsituari [saldu] . Zav Fab, RIEV 1907, 531. O ze utsa, ze prestueza ta atsitua egiten yatan lurra. Añ EL2 72. Nere bizilekua izango da arrez beteriko obi edo sepultura illun atsitu bat. Ur MarIl 33s. Dana gaixotua [Job], eta zauritua, / Zikiñ atsitua. AB AmaE 349. Asko bere obea da / kentzeko gaisoa / purga atsitua baino / goizaldeko loa. Azc PB 324. Barrabasen liburu atsitubak. Itz Berb I 207. Zauriz eta legen atsituz beteriko eskeko premiñadun bat. Itz Azald 23. Ujol atsitu ortan nai dabe ondatu Kistar-Uzkurtza. Enb 55. Kendu egidazu begijen aurretik asto atsittu ori. Otx 18. Ut ortik, atsittu-atsittubok! Ib. 27. Zaldar goriz eta izerdi atsituz soin-atalak betetzen zitzaizkien. Ibiñ Virgil 105.
sense-2
2.
Estar lleno, plagado.
"Atsittu (V-ger), plagado. Diruz atsittua, riquísimo, plagado de dinero. Zorrez atsittua, cosido de deudas"
Otx Voc.
.
Ezeukia, artzen dozu / diruz atsitua, / eztaukana arimarik / ezpada dirua. Azc PB 138. Son reinas de borricos / lepo zaurituak / burros por su desgracia / biraoz atsituak. Ib. 179. An agertu zirean / atsiturik erruz: / baina orregaiti bere / neskean erreguz. Ib. 147. Baratz erdi-erdijan berebixiko urmael eder bat eban, mueta askotako arrañez betia ta igelez atsittuba. Otx 133. Seme ta alabak bere, ondasunez atsiturikoen serbitzurako izango dira. Erkiag BatB 145.
Ezeukia, artzen dozu / diruz atsitua, / eztaukana arimarik / ezpada dirua. Azc PB 138. Son reinas de borricos / lepo zaurituak / burros por su desgracia / biraoz atsituak. Ib. 179. An agertu zirean / atsiturik erruz: / baina orregaiti bere / neskean erreguz. Ib. 147. Baratz erdi-erdijan berebixiko urmael eder bat eban, mueta askotako arrañez betia ta igelez atsittuba. Otx 133. Seme ta alabak bere, ondasunez atsiturikoen serbitzurako izango dira. Erkiag BatB 145.
atsitu
-
atsitu....
-
1. (V-oroz-m, G ap. A; Añ, Dv, H), ats(...
-
astu (Aq).Ensuciar(se). "Manchar" Aq 140...
-
(Añ, A).(Part. en función de adj.).Hed...
-
2. Estar lleno, plagado. "Atsittu (V-ger...
<< atsekabe 0 / 0 1 atso >>
Nabarmenduak
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako Atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Conde Oliveto, 2. 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
