Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    asko.
    sense-1
    I. (Con sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. Mucho(s).
    azpiadiera-1.1.1
    a. (gral. (no S ni R); Lcc, Mic, Deen II 128, Ht VocGr , Lar, Mg Nom , Añ, Dv, H). Ref.: A; EAEL 197; Iz ArOñ, Als, IzG ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg; ZestErret.
    (Con sust. contables). Muchos. "Muchos, asko" Lcc. "Muchos, askok" Mic. "Plusieurs" Ht VocGr 404. "(Muchas) veces [...] askobider" Lar. "(Viva Vm. muchos) años, urte askotan [...] bizi dedilla" Lar y Añ. "Muchos" Mog Nom 65. "(Hay mucha) gente, lagun asko dago" Añ. "Toki askotako berri badaki" Dv. "Askó gauza" Iz Als. "Urte askúan eon da 'ha estado en muchos años seguidos' ta urte askotan eon da 'ha estado en muchos años' (Oñatiñ)" Iz IzG 198. "Aza asko da" (V-arr) Holmer ApuntV. "Bei asko daude" Elexp Berg. Tr. De uso casi gral., aunque es algo más frecuente en los autores meridionales, y no aparece en los suletinos ni en los dialectos pirenaicos navarros.
    Los septentrionales lo emplean generalmente antepuesto al sustantivo. Al Sur aparece por lo común pospuesto: entre los vizcaínos apenas encontramos otra construcción (hay contadas excepciones: Mic 12r, Mg CO 156, JJMg BasEsc 208, AB AmaE 373). En Lazarraga aparece en ambas posiciones. Los guipuzcoanos (especialmente autores como Agirre de Asteasu o Beovide) lo usan en ocasiones antepuesto, si bien en el s. XX apenas encontramos ejs. (v. asko alditan Tx B 163). Entre los autores de origen alto-navarro dicha construcción parece conservarse mejor; así en Goñi, Inza (Azalp 106) o Iraizoz (361).
    Aparece generamente con el verbo en singular en los textos de los ss. XVI y XVII. Lazarraga lo emplea tbn. con el vb. en plural, construcción cuyo uso va creciendo en el s. XVIII, y que domina en el XIX y el XX; hallamos con todo ejs. en singular en Moguel (CC 191), Aguirre de Asteasu (I 507), Duhalde (110), Astarloa (II 59), CatBus (40), Goyhetche (304), Lardizabal, Pello Errota (26), Soroa (AKaik 122), Arrese Beitia, Azcue (PB 333), AzpPr (40), Echeita (Jos 142), D. Agirre, Kirikiño (Ab II 188), Oxobi (190), Etchamendy (32), Txirrita (B I 111), Munita (26), Anabitarte (Poli 104), San Martin (Zirik 115), Villasante, Salaverría (108) o Mattin (21).
    Por otro lado, siempre aparece decl. en modo indet.; así. p. ej. hallamos leku askotan (Cb EBO 7, Mg PAb 85, Añ EL1 239, AA I 486, fB Ic I 1, JJMg BasEsc 121, Astar II 263, Izt C 24, Ur Dial 41, Aran SIgn I, PE 29, Bv AsL 139, AB AmaE 397, Azc PB 320, A BeinB 54, EusJok 25, Itz Azald 63, Echta Jos 237, Iraola 69, Goñi 2, Tx B I 112, Kk Ab II 106, Ir YKBiz 60, Akes Ipiñ 23) o asko lek(h)utan (Lç ABC B 8v, EZ Man I 92, ES 108, AA III 487, Dh 106, JJMg BasEsc 208, It Dial 57, Dv Lab 25, Bv AsL 68, CatJauf V, Goñi 88 y JE Bur 155); apenas hallamos ejs. declinados en pl., como andre askoetatik bat (Aran SIgn 33), olerkari aizun askoek (Ldi IL 36), o sagardotegi askoetara (Ugalde Iltz 57).
    Caso aparte es el empleo de askoan precedido de urte, egun, etc., con el sdo. de 'durante muchos años, días, etc.'; éste se da sobre todo en textos guipuzcoanos; así, p. ej. hallamos urte askoan en OA, Cb Eg II 73, Mg CC 219, AA III 382, Echag 244, Izt C 90, Lard 371, Bv AsL 174, Urruz Urz 49, Alz STFer 127, Ag AL 150, Ill Pill 28, Tx B I 53, SM Zirik 42, Basarri 85, Anab Aprika 78, Salav 21, Olea 248, Uzt Sas 80, Berron Kijote 134, Etxabu Kontu 39, JAzpiroz 40, Gerrika 203, Albeniz 38, mientras que encontramos urte askotan con este sdo. en Lazarraga (1201rb), en autores vizcaínos y (en algo menor medida) en guipuzcoanos: Cap 88, BBizk 38, Lar Fueros 8, Mg CO 233, fB Olg 96, Izt C 476, Arr GB 145, Aran SIgn I, Zab Gabon 77, AB AmaE 321, Azc PB 359, Echta Jos 166, Iraola 28, Ag G 120, Kk Ab I 49, Jaukol Biozk 27, NEtx Nola 25, Munita 43, BEnb NereA 107, Alzola Atalak 50, Berron Kijote 173, MMant 74 o FEtxeb 146. Hemos hallado además algún ej. de urte askuetan (Kk Ab II 186); cf. infra ejs. septentrionales de asko urthez.
    Lagun gabe bide luzean peril asko pasaturik. Amendux 4. Etozela jente asko deadarrez. Lazarraga 1153v. Enojadu ta / asko maneraz afrontadu. Ib. 1198r. Auzo bako aria sagu askoen abia. "Sala sin vecinos nido de ratones muchos". RS 117. Pekatu asko egin dodala. Bet 12. Soldadu asko dator. CancVizc 368. Ezen ni naiz asko aldiz zordun zure aldera. EZ Man I 40. Asko burla eta trufa / gauaz rezebitzera. EZ Noel 95. O asko fraide deboten / Aita buruzagia. Ib. 152. Halakoek darotate / asko gaitz desiratu. EZ Eliç 309. Daukanean gizonak kriadu asko. Mic 14v. Zerren daukat gaur asko zer egin. Ib. 12r. Insens', urh' eta mirrazko / Emaitz' asko / Eskeni deraukate. O Po 62. Zerre[n] direan beste pekatu askoen buruak eta prinzipioak. Cap 73. Asko aldiz erran dudan konstantinopolitana miragarriaz. Mong 594. Urte askotan zeuek dozu / osasunaren faltea, / Jaunak dizula ebiltea. BBizk 38.
    (s. XVIII) Asko okhasino eta denbora diferentetan. ES 99. Bere bizi guztian edo urte askoan. OA 129. Kantore asko arkitzen dira Jerusalengo tenploan. Acto 313. Asko atsekabe behar duzu lurraren gaiñean pairatu, eta haiñitz frogantzetarik iragan. Ch III 49, 4. Ematen diuzkat grazia asko. Iraz 67. Argi bat eta argi asko, eta argi guzia dagokana. Lar SAgust 5. Obe dezute alaba txukun ori ezkondu emengo tratalari aberats batekin, ezen ez Gastelako eta besteetako aize-zagi galbardun askorekin. Lar Cor 153. Bere izeneko Elizik ez duen erri askotan baditu S. Franzisko Xabierrek bere aldar apaindu politak. Mb IArg II 319. Zulo andi illun bat [...] ikusten det, eta an asko deabru aserre. Cb Eg II 93. Ejenplo onakin abiso asko eman zion. Ib. 188. Ebanjelioko pasarte onetatik, ta beste toki askotatik. GavS 21. Zenbatak ez othe dire asko bekhatuz hobendun direnak? Lg I 308. Erran zuen oraino asko bertze gauza. Ib. 360. Asko arima Jinkoa ganik grazia hanitz hautetsiak ardietsi ondoan, galdu dire atsegin bano bat hetaz harturik. Mih 37. Ta ez ain peligrósoa gaistakerietáko, nola bérze ásko ofizio. LE Prog 96. Judu askok, Jainkoaren legea ez ausitzeagatik, eraman zituen neke-pen tormentu gogorrak, ta azkenik eriotza. Ub 54.
    (s. XIX) O zenbat komunio eder egingo lituzkeen gaztetxo askok, ondo erakatsiak baleude. Mg CC 215. Berak eginiko esker, mesede ta grazia asko ta andiak. Añ EL1 44. Ala gertatu da martiri askorekin. AA I 614. Eta onela allegatzen gerala geitutzen digula grazia, ta ematen dituala asko doai. AA III 589. Bertze asko abisu ederren artean. Dh 229. Asko urthez mortuan bizi izan zirenak. Ib. 214 (v. tbn. asko urthez en Lg II 122, Dv Dial 65). Dirubaren gurarijak pamelija asko galdu ditubala. fB Ic III 368. Galduten da beste akzinoe modu askogaz. JJMg BasEsc 112. Amar bat milla gizon, / gañera ontzi asko. Echag 23. Asko autorrek C gogorra bihur arazten dute ezti. MarIl XII. Jan gutxi ematen dit, / makil-golpe asko. It Fab 129. Orain zeregin asko daukadaz. Ur MarIl 77. Horla gazte asko, Parisat doazi, / Plaza edo diru han, nahiz ardietsi. Gy 228. Asko yende nahasi badire herritan, / Minbera dabiltzanak notari tzarketan. Hb Esk 210. Ezagutzen ditut Eskaldun asko. Hb Egia 155. Israelko seme asko Jaunagana ekarriko ditu. Lard 362. Bitartean gora-beera asko izan zuten. Ib. 123. Bada asko xinhaurri mota. Dv Dial 29 (It asko txingurri mueta, Ur iñurri mueta asko; Ip iñhurri mota hanitx). Enganatzaile askok badituzte orobat bi gaitzeru. Dv Lab 64. Ama askok Genobeba zeñ zan erakutsiaz beren besoetako aurrai zietsaten. Arr GB 120. Iñazioren anaiek eta bertze asko ahaidek egun hetan Loiolako aldi dute. Laph 144. Persona on asko. Aran SIgn 61. Munduko eremu onetan izan ditu seme asko. Bv AsL 74. Asko eskuk egun gutxian [...], gutxik baño lan geiago nola egiten duten. Ib. 117. Gauza askotan ni zuzentzeko irakasla. AB AmaE 169. Nik bada lo egin dot bart zure tabernan, / Non zure alabantza asko entzun neban. Ib. 301. Kalonje eta asko bertze aphezeri khendua izan zaiote paga. Elsb Fram 161. Bazuen buraso hekien ganik jasaiteko asko beltzuri eta asko egitate txar. Jnn SBi 70. Eta baldin egia bada gure arbasoen errana: Itsu baino okher hobe, asko arrotzek ez bezalako argiak baditu. Arb Igand 93. Asko aldiz entzuten duzu. HU Zez 98. Gauza asko dozuz entzuten. Azc PB 246. Eliza-aurreko enparantzan, gizon aserre askoren erdian, asi zan Peru, Arnoldoren egitada andiak esaten. Ag AL 125.
    (s. XX) Asko galdera egin zizkan nexkari. Goñi 45. Leku askotako jendeak. Ib. 22. Nik eztakit zergatik iruditu zitzaitan bildurra sartu zitzaietela gizon askori biotzean. Ag G 101. Gizon askoren artean, aldendu ebezan alkarregandik morrosko biak. Echta Jos 45. Asko herritan jendea jarria zen elizari lothurik zagon eskolategiari. JE Bur 46. An urte askotan eruan eban bixitza bat, irudimen azkarrenak asmau leikiana baño itxalagua ta bildurgarrijagua. Kk Ab I 49. Lehenago erraiten ginuen Prussiens eta bertze izen asko. StPierre 21. Uts egite askokin / Zuen gurasoak / Naigabetu badira / Damu, aur gaisoak. ArgiDL 161. Ez gera itxuak, ez ikusteko lurrean gauza arrigarri asko. Inza Azalp 30. Asko jende hari zagozin osoki. Barb Sup 172. Abeslari askoren antzekua ixango dok. Altuna 36. Pitxar-puskak aurpegian sartu yatazan toki askotatik. Or Tormes 21. Ingorri asko zabaltzen dabez / Baso-erri ta txaidian. Enb 37. Asko aldiz, ai, ama maiteak / Mantenatu bularretan. Etcham 31. Sagarretan dabiz mutiko asko. Kk Ab II 119. Naikoa erakusten digute urtzi askoren gurgintza zerabiltela gure aurreko euskaldunak. JMB ELG 103. Egun bakar batez ordun egiña, orain egun askotarako, bizi zeraten arteko agintzea eskatzen dizutegu. Ldi IL 136. Baña ugazaba askok [...] euren ondasunak geitu ta ugaritzea baño beste asmurik eztabe euki. Eguzk GizAuz 28. Lotsagabe begiratzen zioten kalean oztopatzen zitun mutil gazte askok. TAg Uzt 55s. Asko matel-hezur gorritu ziren eta asko begi argitu. Lf Murtuts 46. Gai askotaz ezin jardunari etsi bearra ez dezakegu onetsi. Etxde AlosT 9. Problema nagusi asko aterabide gabe gelditu baitira, hala nola euskara idatziaren batasuna. Mde Pr 43. Bi urtez asko nahaskeri, desmasia eta odol-ixurtze jasan zituzten gure arbasoek. Zerb Azk 61. Ba ere dira beraien gorputz-lan asko ta bixikoak. Or Aitork 400. Gizonen eritziak era ta mueta askotakoak izan oi dira. Erkiag Arran 17. Orduandik urte asko pasau dira. SM Zirik 67. Esan geinke tantai arek ogeta asko metro eukiko zituela. Akes Ipiñ 23. Modu asko daude hemen, / odolak edateko. Arti MaldanB 203. Baztanen usatzen dela, asko tokitan bezala. AIr in Izeta DirG 10. Nere erara itzuli dut ango gauza asko, bete zenbait utzirik. Vill Jaink 10. Emen ere lur-azpiko urarekin putzu asko daude egiñak eta eskerrak aueri. Anab Aprika 43. Kalte egin duzu ere bertze asko jenderi. Larz Senper 36. Andik urte askotara [...] elkarrekin maitemindu ta ezkontzekotan ziran. NEtx LBB 18. Errialde asko ta ezberdiñetan, munduan barrena. Berron Kijote 145. Baserri askotan bakarren bat izaten zan soñua jotzen zekiena. MMant 22. Pake lortzeko kendu bear jako / ama askori negarra. Ayesta 39. Horregatik maite ditut gaurko gazte asko. MIH 78.
    (Askorik, en contextos negativos).
    Orrek eztu txanpon askorik egingo iñoren alde. Ag G 93. Urte askorik eztauala bixirik iraungo. Otx 77. Gaurgero eztut itz askorik egingo zuekin. Ir YKBiz 452. Etzan geratu gauza askorik. BEnb NereA 48. Ez eroian errian egun askorik. Erkiag BatB 74. Ez zuela denbora-paxako huskeriekin asti askorik galtzen. MIH 358.
    (En contextos no negativos).
    Ortarako, ta beste asmo askorik sortu ta aurrera eramateko. Ldi IL 146. Baserritar sendo askorik ezagutu dodaz nik neure bizitzan. Bilbao IpuiB 207. Birtute askorik izango eban, bear bada. Ib. 189.
    (V, G, AN, B, Ae; SP, Urt III 300, Lar, Añ). Ref.: A (esker); EI 297; Etxba Eib (eskerrik asko); Elexp Berg. (Con sust. en partitivo). "Eskerrik asko, grand merci" SP. "Muchas mercedes, expresión de dar gracias, [...], eskerrik asko, [...]" Lar y Añ. "Partitiboaren ondoren jarririk honelako esaldi adierazkorretan, 'nahikoa, ugari' zentzuaz. Len be bajaok tabernaik asko" Elexp Berg.
    Tr. Excepto en la expresión eskerrik asko, es relativamente poco usual; en Lazarraga, con todo, es la construcción más frecuente.
    Gomizek asko lagunik. Mondr 11. Eskerrik asko emaiten deutsat / Andra Santa Maiñ[ari]. Ib. 50s. Berak-ere erraiten drauku ezen hura dela ogi bizia [...], eta berze hunelakorik asko. "Et telles choses". Lç Ins F 4v. Eozen begi ederrik asko / aren aldean jarririk. Lazarraga 1159r (v. tbn. -ik asko ib. 1159r, 1159v, 1164v, 1196r, 1201r). Asko donzella galantik. Ib. 1159r (v. tbn. asko...-ik ib. 1181v, 1195r, 1202r, 1202v, (B) 1203v). Onen bean eskutaririk asko. "Muchos escuderos". Andram 160. Erroman izandu zan / asko triunforik. CancVizc 368. Ontasunik asko eman, añhitz gauzatan faboratu, eta munduko periletarik begiratu bai-nauzu. Mat 311s. Lur belzak exatzen du bihi eta berze onik asko. Volt 136. Abiso eta konseju onik asko eman zioten. Cb Eg II 184. Martin Beltz gizagaxoak mesederik asko egiñik. GavS 7. Zerukoak Jainkoari egiten diozkeen eske ta erreguetan degu probetxu ta onik asko. Ub 149. Ta berak mesede ta onik asko egin eutseen guztietarik ez egoan bat bere fabore arpegia aterateko. Añ NekeA 244. Egiten beustak / emongo deuat / eskerrik asko, o zaldi. Zav Fab RIEV 1907, 541 (v. tbn. eskerrik (eskarrik) asko en Monho 62, Mg PAb 66, JanEd I 34, EusJok II 30, Xe 176, PE 61, AB AmaE 231, Sor Bar 25, Apaol 91, Azc PB 127, Moc Damu 126, A BGuzur 150, Ag Kr 120, Echta Jos 363, Iraola 80, Urruz Zer 35, Ill Pill 6, A Ardi 93, Altuna 80, Or SCruz 56, Alz Ram 122, Tx B II 60, Enb 33, Kk Ab II 124, Lab EEguna 85, Otx 126, Lek EunD 30, Ldi IL 114, Eguzk GizAuz 58, ABar Goi 75, Zait Sof 136, Mde Pr 197, Etxde JJ 65, Bilbao IpuiB 85, BEnb NereA 36, Izeta DirG 89, Anab Aprika 63, Osk Kurl 51, Erkiag BatB 54, Salav 73, Alzola Atalak 121, Berron Kijote 125, MIH 146). Atzo goiz beranduban / Donostiko erriyan / ekusgarririk asko / zan plaza berriyan. Echag 48. Jauregietan ere oi ez dira bada naigabe, pena eta eramankizunik asko? Arr GB 109. Entzun biar eleukiezan atsokeririk asko entzun dabez. A BGuzur 120. Deadarra ta negarrik asko, / Bazan Mundakan orduan. Echta Jos 88. Gauzik asko baño gurago leukiela batebatek ezer esango baleutse. Kk Ab II 165. Eta ixan ziran an istak eta irristak eta jazokuna barregarririk asko. Otx 183. Eta aurre-solasak erderaz egiñaren aldeko bere burua agertzen, erdeldunik asko bai-baitzegoan. Ldi IL 64. Langilleen alogerak jaso edo goratzeko asmuz oporketarik asko egin dabez sozialistak. Eguzk GizAuz 139. Eta aldakuntzarik asko agi ditezke hamar egunen artean. Mde HaurB 83. An lagunik asko baizeuzkat kontrabandoan nerekin ibilliak. Etxde JJ 117. Alegiñik asko egin arren, ez neban jakin lengo zapaturarte. Bilbao IpuiB 119. Polizi-gizonok orretan emoten dituela euren bizitzako ordurik asko. Erkiag BatB 191. An egozanik askok Nikanor-i erosi eutsen egun aretako albistaria. Ib. 31. Baziran moruak eta beltzak eta bien artekorik asko, ez oso abegi onekoak. Anab Aprika 18. Ori baño lan oberik asko / ezin bailiteke izan. Uzt Sas 200. Arek bazituan istoririk asko, len esan detan bezela, karobia erre zutela-ta. Albeniz 15. Euskaldunik asko da, euskaraz jakinik, egiten ez duenik. MIH 132. Lore ederrik asko badiat. "Many beautiful flowers". MEIG IX 105.
    v. tbn. DurPl 62. Lard 99. Noe 17. Urruz Urz 43. KIkG 37. ArgiDL 76. Enb 135. BEnb NereA 155. Vill Jaink 78.
    Nunberebaita asko dago / enetako dolorerik. Lazarraga 1190r. Peru Errotxek asko dauko / etsean seme galantik. Ib. 1201v. Mundu hunetan asko da / aurkhitzen halakorik. EZ Eliç 281.
    (Tras sust. pl.).
    Txakurren amesagaz paluak asko / eroango dozuz Franziarako. EgiaK 87. Fantasiak asko badu mando lapurrak. ChantP 88.
    azpiadiera-1.1.2
    b. (Con sust. no contables). "Mucho, asko" Lcc. "Mucho, asko" Mic. "Beaucoup" Ht VocGr 332. "Mucho, -cha" Lar. "(Mucho) llueve en este país, euri asko da erri onetan" Ib.
    Tr. Aunque se encuentra ya desde Lazarraga, es menos empleado que con sust. contables; al Norte apenas hallamos algún ejemplo. Cf. A: "La palabra 'mucho' aplicada a pasiones, líquidos, gases, etc., se traduce por andi. Emplear asko en estos casos es un barbarismo. 'Mucho miedo, mucha sed, mucho humo, mucha agua hay en el mar' no deben traducirse bildur asko, egarri asko, ke asko, ur asko dago itxasoan, sino bildur andia, egarri andia, ke andia, ur andia dago itxasoan". Esto se confirma parcialmente en los textos. Así, p. ej., sólo hallamos beldur (bildur) asko en Añibarro (LoraS 110) e Iturzaeta (Azald 45), frente a beldur handi (bildur aundi, etc.) en Oihenart (Po 16), Mendiburu (IArg I 249), Cardaberaz (Eg II 201), DurPl (100), Monho (152), Moguel (CC 161), Añibarro (EL1 40), Guerrico (I 455), Aguirre de Asteasu (II 223), Duhalde (134), fray Bartolome (Ic III 303), Astarloa (II 118), Uriarte (MarIl 107), Lardizabal (154), Duvoisin (LEd 68), Arrue (May 126), Iturzaeta (Azald 194), Kirikiño (Ab I 98), Txirrita (B III 129), Zaitegi (Sof 168), Irazusta (Bizia 45), N. Etxaniz (Nola 31), Etxaide (JJ 217), Mirande (Pr 369), Anabitarte (Poli 137), Bilbao (IpuiB 36), Akesolo (Ipiñ 29), Aresti (MaldanB 202), T. Etxebarria (Ibilt 459) y Uztapide (Sas 149).
    Hay neke asko en Moguel, Arana (SIgn 192), Arrese Beitia (AmaE 309), Echeita (Jos 102), D. Agirre (G 110), Zaitegi (Sof 115), Irazusta (Bizia 33), Villasante (Jaink 173), y Etxaniz (LBB 69), frente a neke ha(u)ndi en Dechepare (221), Etcheberri de Sara (391), Mendiburu (IArg I 63), Moguel (CO 290), V. Moguel (59), Guerrico (II 90), Añibarro (EL1 67), Aguirre de Asteasu (I 451), Duhalde (56), J.J. Moguel (BasEsc 18), Astarloa (II 10), Jauretche (387), Iturriaga (Fab 37), Iztueta (C 2), Uriarte (MarIl 105), Goyheche (140), Lardizabal (67), Udarregi (102), Beovide (AsL 159), Iturzaeta (Azald 185), Echeita (Jos 14), Iraola (56), Kirikiño (Ab II 59), Lizardi (IL 25), Orixe (Eus 135), T. Agirre (Uzt 12), Etxaide (AlosT 10), Erkiaga (Arran 158), Villasante (Jaink 41), Salaverria (26), Ibiñagabeitia (Virgil 83) y Mattin (84).
    Hay pisu asko en Añibarro (GGero 319) y Arrese Beitia (AmaE 305), frente a pisu ha(u)ndi en Moguel (CO 265), V. Moguel (62), Iztueta (C 27), Lardizabal (475), EusJok (II 89), Anduaga (AUzta 72) y Erkiaga BatB 109).
    No lo encontramos por ej. con bero, hotz, gose, egarri, premia, arrakasta ni haize.
    Sin embargo, hallamos ur asko en Iztueta, Iturriaga y Uriarte (Dial 44), Urruzuno (Urz 53), Azkue (BeinB 55), Echeita (Josetxo 252), Goñi (32), Munita (73) y Etxaburu (Kontu 211), pero ningún ej. seguro de ur handi con este sdo.
    Junto al casi general diru asko, sólo hay diru ha(u)ndi en Cardaberaz (Just 71), Larreguy (II 217), Zavala (Fab RIEV 1909, 34), Iturriaga (Fab 40), Iztueta (C 135), Soroa (Bar 59) y Agirre (Kr 100).
    En cuanto a su modo de declinación, aparece en caso inesivo determinado cuando expresa duración (cf. supra urte askoan, egun askoan, etc.); así, hay denpora (denpora) askoan en Añibarro (GGero 145), Iztueta (C 61), Iturzaeta (Azald 144), Anabitarte (Aprika 60), Tx. Garmendia (BordaB 84), B. Ayerbe (21), Insausti (98) y Albeniz (31); en ines. indet. sólo lo hallamos en Lazarraga.
    Utra negar asko bere begietati ezarten ebela. Lazarraga 1152v. Iraungo baleu denpora askotan. Ib. 1151v. Erur asko dan urtean garia, ta erle asko dogunean eztia. RS 459. Kontentu asko eman baitit. CatEsp 451. Nafarroan gari asko; batere, batere ez neretako. Mandaz 154. Zeren munduan asko habarrots egin baitu. ES 118. Neke asko artu dot. Mg CO 248. Diru asko eukitia, edo aberats izatia. fB Ic III 351. Auts asko egiteko erragiñ asko bear da. It Dial 52 (Ur asko; Dv hainitz, Ip hanitx). [Meatze zuloak] ur asko beti daukala. Izt C 66. Diru askoren truke erosita. Lard 523. Gatx oneek biar dabe janurri asko ta denpora asko. Ur Dial 79 (It urribiza aundia ta denbora asko; Dv dieta handia eta hainitz denbora, Ip jangabe handia eta denbora hanitx). Eta, ardo asko edan du? Moc Damu 27 (v. tbn. ardo asko Urruz Urz 53). Esne asko emoten eban bei eder bat. Echta Jos 242. Aragi asko ezpadu ere / badu kanpotik itxura. Noe 19. Lan asko egingo dau / Jel-en onerako. Enb 128. Diru askoko gizonak. Tx B II 151. Lan askorekin nabillela. Lab EEguna 110. Neke asko gabe igari. JAIraz Bizia 33. Zuaitzak ur asko ematen du. Munita 73. Erregeak, fede askoz ez baiña, Garbiñe ikustera etorteko agindu eutsan Patxi Errotari: ia osatu al litekean. Bilbao IpuiB 227. Pozik eta zarata askogaz joan giñean ostera autobusera. Osk Kurl 85 (cf. zarata a(u)ndi Or Tormes 13, Ldi IL 95, Alzola Atalak 46, NEtx LBB 49).
    (Askorik, en contextos negativos).
    Beliak lan askorik / apenas daukaten. Bil 44. Prest zegoan egun osoan, zein ariñago bezela [...], neke askorik gabe, ardi galdu gaixoaren billa gau guztia igarotzeko. Ag G 1. Diru askorik eztago gudamutil aren sakeletan. Kk Ab I 92. Andik onera ezin liteke / diru askorik bialdu. Tx B II 40. Ez dezu zuk prejitzeko su askorik biar. Alz Burr 27. Nik eskola askorik ez nuan. Salav 71. Ez bait-da denbora askorik bearko. Berron Kijote 159. Ez zuan diru askorik gastatu. BAyerbe 75. Ez zuela denbora-paxako huskeriekin asti askorik galtzen. MIH 358.
    (Tras partitivo). "(Ha) dado mucho que decir ., iomenik asko eman du" Lar. "Eskolaik asko ikasi giñuan gure denporan" Elexp Berg.
    Guziok daukagu zer egiñik asko gere ira [...] goitzeko. Gco II 46. Aientzat danentzat jatekoa ekartzen izaten genduan lanik asko. Salav 28.
    azpiadiera-1.2
    2. (V, G, BN; SP, Lar, Añ, VocBN, Dv (G), H). Ref.: A; EI 353; ZestErret .
     Bastante(s), suficiente(s). "Assez" SP, H. "Asko aldiz, askotan, assez de fois, assez souvent" SP. "Suficiente, bastante" Lar, Añ. "Assez, synonyme de l'adverbe aski" VocBN . "Bastantes hombres [...], gizonik asko (V, G-azp-to-nav), gizon asko (G-azp)" EI 353. Tr. Documentado desde Leiçarraga (cf. asko izan ya en Landucci), a partir de principios del s. XIX sólo lo hallamos en meridionales. El sust. al que acompaña aparece gralmente. con suf. -(r)ik, aunque lo encontramos sin él en Leiçarraga, Ubillos y Lizarraga.
    Ez solament Aitak, Semeak, Spiritu sainduak, Aingeruek, Profetek eta Apostoluek ekharri ukhan dute Iesus Kristez testimoniajerik asko. Lç Adv ** 4v. Etzuen kausa gabe erraiten ezen asko testimonio on zituela bere Aitak egitera eman zerautzan obrak. Ib. ** 5r. Asko forogantza dugu Iaunaren borondateaz. Lç Ins E, 8v. Berak etzuela defendatzeko indarrik asko. Ax 364 (V 240). Zeren aieru hek, itzal gaizka ibiltze hek, baitira frogantzarik asko, gogan behar arazitzeko. Ib. 403 (V 262). Burreuak eziñ izan zuen / Ausartziarikan asko, / Ofizioa Nausiari / Gurutzean egiteko. Gç 88. Bañan ago, Fransez Xabier, / Lurrik asko duk kurritu. Ib. 195. Guk bagindu bihotzik asko guduan fermu egoteko. Ch I 11, 4. Baldiñ baduzu indarrik eta bihotzik asko, barreneko konsolazioneak galdu ondoan gaitz handiagoen ere pairatzera preparatzeko. Ch III 25, 4. Badugu ere arrazoiñik asko, gure indar propialen gaiñean batere ez fidatzeko. He Gudu 44s. Arrazoirik asko det soberbioa naizala pensatzeko. Cb Eg II 57. Behar nueneko, behinere astirik asko ez nuen. Brtc 201. Ematen dio asko indar [...] etsaiaren tentamendu gaiztoak garaitzeko. Ub 214. O grazia graziósoa, grazia guzién, on guzién ta sekulako Salbazioarén prinzipioa, zeñengátik ezdezokégun emán Jangoikoai ásko grazia sékulan! LE Doc 71. Idoroten eztozue denporarik asko, irakurri ta eskribietako papertxo ero zorogarriak zeuroen adiskide maiteai? Añ LoraS 84s. Orra [...] motiborik asko egiaz gure barruan humillatzeko. Gco I 407. Etxeetan [...] bada emakumeentzat etxapean bertan lanik asko. AA I 579. Ez zituban gura izan itxi arazu oneek, arimakuak ardurarik asko emon oi dabeen azkeneengo geisorako. JJMg BasEsc 277. Artuko det aiekin / dirurikan asko, / erosteko ferian / aurrera txerriya. It Fab 40. Bertan ere, alabañan, zororik asko izango zituztela, auzo-errikoak eta atzeak gabe. Lard 170. Lanik asko zalako / anaion artian. Afrika 132. Urte baterako ori / markarik asko da. JanEd II 131. Millagrorik asko da, kafean sekula / Ez dodalako entzun nik zure estula. AB AmaE 258. Lanian ari giñala austen det krixtal txiki bat eta, nik sentimentuik asko ez nubela arrenak geiago! Alz STFer 123. Auturik asko da gaurko, ta ixildu gaittezan. Echta Jos 150. Motiborikan asko izan da / gu eskarmentatutzeko. Tx B I 101. Gurari eta gogo ona ikustia ordañik asko da gixon zindduarentzat. Otx 66. Irakasleak badauzkate lanik asko, lan berririk artu gabe. Munita 30. Urrexola ta Araotzen ere, badituzue [mutil] jatorrik asko. NEtx Antz 43. Guraso zarienok, ez ote dozue leziñorik asko zangurruen au? Bilbao IpuiB 61. Etekiña, berriz, bera da pizgarririk asko, gu eragiteko. Vill Jaink 82. Prailleak eta monja guziak / neronengana eskatzen, / nik lanik asko bazedukiat / pobre guziak mantentzen. Mattin 127. Itzikan asko badegu bertan / iñundik ekarri gabe. Olea 81. Beuren bizia lasaituta ikusten dira, jan da gero gorde-lekurik asko daukatelako. Ostolaiz 70. Harritzekorik asko ez badut aurkitzen neuregan, neure herrian aurki dezaket. MIH 68.
    v. tbn. Xe 314. Ud 122. A Ardi 108.
    azpiadiera-1.2.1
    (Askorik, en contextos negativos).
    Onek adirazo eban aldian ezeroiala diru askorik. Kk Ab II 76. Diru askorik bageunka be olako erregaluak egiteko! Bilbao IpuiB 161.
    azpiadiera-1.3
    3. "Asko gizonek esan baleust gauzori, sama samatik oratu neutsun onezkero (V), si otro cualquier hombre me hubiera dicho eso, para ahora le habría V. agarrado el cuello mismo" A.
    Asko nekezaleri esan bazeuntsa, etzenduban urtengo emendi beste barberu edo zauri-osagillaren baten premiña baga. Mg PAb 49. Zer gura zenduke? Miesa utsez egiña? [...]. Ze gizon galanta asko nekezalek jazten dituban muetakuak erabilteko mormosieta baga. Ib. 117.
    azpiadiera-1.4
    4. (G-bet).
    Algun(os).
    Nai t-ez aitortu bear diñat asko tokitan / dantzak ez dirala garbiak. MAtx Gazt 63.
    sense-2
    II. (Usado como pronombre).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-arr-gip, G-azp, AN-gip, BN-arb; SP, Urt, Lar, VocBN, H). Ref.: Iz ArOñ; Holmer ApuntV; Gte Erd 191.
     Mucho(s). "Askok erraiten du edo erraiten dute, assez de personnes disent" SP. "Plura undique acervabimus, asko hórtik heméndik bilduko ditugu" Urt I 97. "(En lo) mucho y en lo poco, naiz asko, naiz gitxi danean" Lar. "Certaine quantité" VocBN. "Asko dao, hay mucho" Iz ArOñ. "Olluek die asko (V-arr), las gallinas son muchas" Holmer ApuntV. . Tr. De uso gral. al Sur, al Norte es bastante menos frecuente.
    Mendiola, il deustak Gasto Apala, / Bere laguntzat beste asko ditubala. Abendaño 7s. Zegaiti askok jakin ez arren / egon oi da tristerik. Lazarraga 1181v. Gitxia gitxia asko egin doa. RS 61. Hor Ondarrabian egondu zen ingles bati, eta besteri ere askori Erregiak buruak edekierazi dituela. CartEsp 464. Emen asko igaro degu. CartAzp 125. Zure banderara asko / berze zen arrimatu. EZ Noel 175. Askok ohoratu zaitu / Zeure orientean, / Nik aldiz egiten zaitut / Orain okzidentean. EZ Eliç VII. --Ta non idorokogu ona izan din bat? --Asko dago onak direanik. Mic 13v. Askoren damugaitza, / askoren bizitzea, / Prospero, izan da / zure Iaiotzea. FProsp 37ss. Eta ontan desonrarik izan zan askok iakiela, eta eskandalua emaiten ebala. Cap 103. Nolan askok adbertitu / zaituzan egin bear yakala / Bizkaiari erregu. BBizk 37. Au da, bada, impedimentua askori ezkutatzen zaiona. OA 78. Esan dirian liburuak da beste askok. Urqz 23. Egun oro ta maiz aski ekusten dugu onzen dirala bekatu larri ezagunak egiten dituzten anitz eta asko. Mb IArg I 85. Ruperto Erromako Erregea iltzeko zorian zegoen, baña, asko bezela, Oleazioa artzeko gogo gutxirekin. Cb Eg III 239. Absalonek asko egin zuen, nahiz amoratu Davit. Lg I 309. Askok jarraitu zioen Jesu-Kristori? Ub 85. Libertatez galdu duk gazteria, / bizioan asko pulunpatuz. Iraultza 14.
    ( s. XIX.) Ta txito asko egon oi dira luxurijako bizijo zantarrian. Mg CO 224. Guztia galdu-erazoten deutse oraziñoa daben askori, daukeen umeen ekandu txar batek. Añ LoraS 95. Eta ez gaituzu ara bota, beste asko betiko bota dituzun bezela. Gco I 397. Eta askori ezkonzaren gura geiegia kosta zate animaren betiko bizitza. AA I 596. Asko ezagutu dituzket ni baino gazteagoak, nik bezain luzeki bizitzeko iduri ederra zutenak. Dh 121. Bada asko bizi dira ain bagarik. fB Ic II 252. Geldi ez gaitezen, asko bezela, / gero txalma andi batekin. It Fab 143. Baiña haren gaztelura, / Ikhusten dut asko sartzen, / Eta bat ere ez illkitzen. Gy 123. Ala ere askoren artean bazan gizon txit aberats bat, Nabal zeritzana. Lard 175. Zeren asko dira deituak, gutxi berriz autuak. Ur Mt 20, 16 (Ker asko; Lç, Samper an(h)itz, He, TB, Dv, HeH hainitzak, Ip, Hual (h)anitx, Echn aunitzak). Zenbat ordu guziz naierara eta asko ikasiaz liburu on batekin igaro nitzakean! Arr GB 49. Galtzen izen ona ta, osasuna bera, / Eta txarrago dana askok arimea. AB AmaE 220. Baña asko gelditzen dira, santuen bizitzak irakurtzian, aien egite miragarriaz ta birtute aundiyaz arriturik. Bv AsL 194. Damurik behar zituzten kasik orok, gutiago edo gehiago, eta askok arras, beren izenak desohoratu. Elsb Fram 58. Asko ere da hemendik sendaturik athera. Zby RIEV 1908, 295. Ezta emekoa legez / orko ianaria, / askok emengoagaz / galtzen dau bizia: / asko bere ilten dituz / naibagatasunak. Azc PB 317. Esetsirik arrigarrizkoena egingo deutsala Eleizeari, zeñegandik askok aldegingo dabeen. Itz Azald 215.
    ( s. XX.) Kanpoetan asko ikasten da. Ag Kr 149. Askok esaten dute andik pasatzerakuan. Iraola 84. Eta bein baño sarrijago ezeban asko biar ixan bestiagana juan eta bertan ostikoka eiotuteko. Kk Ab I 36. Santa Cruzek agindu zien oju-zalaparta aundia ateratzeko, asko zirala usteko zutela-ta. Or SCruz 42. Atsegin nuke, askok bezala / ongi mintzatzen banaki. Etcham 228. Eskutartean darabilgun ikasketa ontan orixe nai degu, askoen iritzi ta onuak, al danik egiena izan dedin. Ldi IL 78. Langille guztiak naien daben lanera ezingo leukiez bialdu, ta askori gogoko etxaken lana egiñazo bearko leuskioe. Eguzk GizAuz 116. Au da askoren iritzia. Askorena esan dut, eta guziena esango ba nu ere, ez nintzake oso oker ibilliko. Txill Let 118. Beste asko errenkadan jarrita, bi aldeetan, exerita zeuden begira. Anab Poli 81. Asko basarrietara juan ziran morroi tripatruk, ta beste askok al zeben moduan aurrera urten biar izan zeben estuasun aretatik. SM Zirik 48. Lur alde artan beste asko lez / laister eingo naz dirutu. BEnb NereA 181. Gerta baititeke gauza bat berez txarra ez izatea, ta, ala ere, askorentzat ogenerako bide ta galurren urkoa izatea. Zait Plat 33. Eutsi, Xabale, guk itzegiten badegu beste asko arrapatu ta organizazio guzia apurtuko litekek eta. Ugalde Iltz 50. Asko ikusten ditut egiten / prantzes eta inglesen jabe, / ori guzia egin dutenak / euskerarik aztu gabe. Uzt Sas 291. Titulu gehienak frantsesez ezarri dituzte eta asko, moralité edo mystère bezala aurkeztu. Lf (in Casve SGrazi 8). Arekin orrazteko, gaurko askok dabilkiten baiño ille luzeagoa bearko zuan izan. BBarand 23. Askorentzat emen sortu ziran istilluak. Gerrika 81. Erantzunak asko dira; gogo-betekorik, ordea, ez. MIH 16.
    v. tbn. (para autores septentrionales) Hb Esk 209. Dv LEd VI. Laph 21. Elzb Po 220. HU Aurp 188s. Ox 22. Iratz 30. Zerb Azk 71. Mde Pr 213. Larz Senper 70. Xa Odol 68. Mattin 121.
    azpiadiera-2.1.1
    (Askorik, en contextos negativos).
    Gure denboran gure buruban aiñ gutxi sartu da, ezen ez da askorik aterako, ez. Sor Bar 79. Itxuraz, eztozu askorik ikasten. Altuna 57. Lasalle-k ez eban askorik idatzi. Eguzk GizAuz 66. Ez papardo ez besigurik, eta kolaiorik be, ez askorik. Erkiag Arran 14. Ezta askorik [='no hace mucho'] atzeko bide orretatik onerantza etorri dala. Bilbao IpuiB 96. Gaur ez da baserrian lanian / ari dan maiorazkorik, / batenbat izan liteke baña / ez da izango askorik. Uzt Sas 244. Etxetik ez zuan noski askorik esperoko. BAyerbe 86. Huts bila hasiko bagina ere, ez genduke noski askorik aurkituko. MIH 165.
    azpiadiera-2.2
    2. Bastante, lo bastante.
    Asko egin duzu, garaitia baduzu, utzkuzu bizia. Ax 212 (V 142). Asko kondatuko othe dut, / Kondaturik hanbat urthe. Gç 173.
    sense-3
    III. (Con adj. o adv.).
    azpiadiera-3.1
    1. (V-ger-gip, AN?). Ref.: A; Holmer ApuntV; Elexp Berg. Muy. "Asko tarde" (V-ger) Holmer ApuntV. "Se pospone al adverbio para reforzarlo. Ederki asko pasau giñuan jolasian" Elexp Berg. "Goiz asko jaiki naiz gaur be" Ib.
    Tr. Más usado al Sur.
    Zierto, egia da, andi asko da. "Harto grande es" (Larrasoaña, 1606). ReinEusk 116. Hire bizia begira zak / Heriotze supitutik, / Maiz asko ethortzen duk, bada, / Nork uste eztuelarik. Gç 153. Asko maiz ere Jinkoa gatik egiten dugun obedienzian balsatzen dire hanitz huts eta inperfezione. Mih 74. Erraz asko bekatutan erori ditezke alkateak. AA III 591. Eta añ irme jo zuen, non inguruko mendi guzietan ere ondo asko aditu zan. Arr GB 111. Argi-asko adierazten duenez. Aran SIgn 2. Egoki asko atera zuten / guretzat on zan planua. PE 21. Bera nor edo zeñ zan laster asko bere bizierak agertu zuen. Arr May 192. Laster asko entzungo eban arrañ saltzallearen era onetako erantzuera zorrotza. Ag Kr 71. Laster asko egin eban injiñeruak agindu eutsona. Kk Ab II 187. Ta ikusi arren, garbi asko, senarra ez degula gure oituretara ekarriko ez degu utzitzen. ABar Goi 34. Labur asko esateko. Zait Sof 29. Aldi artan, Piarresek illabete pare bat egin zun Agengo baitegian eta zu artean etxean trankil asko. Etxde JJ 129. Bai, maitetasuna etzan ziur asko, atsegin-baratzeko ate zabal, paradisuko sartzeiera apain. Erkiag Arran 152. Martin abiau zan etxerutz pozik asko. SM Zirik 63. Ederki asko dakik, alproja orrek. NEtx Antz 141. Bañan Joxek konpondu zituan gauzak, egoki asko. Ugalde Iltz 25. Ega-ontzi berbera zan, ederki asko ezagutzen det. Anab Aprika 103. Egunkari bat mai ganean zabaldu ta irakurten diardu, nasai asko. Erkiag BatB 162. Dena dagoela Arengandik zintzilika, sakon ta zorrotz-asko eman oi da aditzera Sertillangesen liburu ortan. Vill Jaink 10. Egi au Jesusek garbi asko erakutsi zigun. MAtx Gazt 88. Jendea ixil asko egon zan an. Salav 80. Eguraldi onerako gertakizunak lasai asko egin ditzake. Ibiñ Virgil 75. Alako eju batzuk / egiten baziran, / ardiak azkar asko / aterako ziran. Uzt Sas 92. Hasi dirare laste asko bainan / ez argiturikan ontsa. Mattin 38. Ederki asko bazekiteken inguru oetako zokoen berri. Ataño TxanKan 189. Egon zan apur batean eta an joan zan, larri asko bera ere, sarjentoarengana. AZink 102. Galbidean jartzen du maiz asko. MIH 269. Ahapaldi hau [...] asko klar mintzo da egilearen asmo ta nahiaz. Ib. 287.
    Ageri askoan ta nabarmen asko ibiliak badituk ba. ABar Goi 15. Gogora dezadan, beraz, aurre askoan ibili zela behin Euskal herria gai horretan, Azkoitiako zalduntxoekin. MIH 87. Gertu askoan geneukan Santiago Carrero jauna. MEIG I 75.
    Laster askoan igaro zituan bere gaztetasuneko egun loratsuak. Ag Serm 234. Baguaz azkar askuan. Ib. 181.
    (Askorik).
    Ixil askorik jaio zan / Alostorrean semea. (Cantar de Alostorrea). Balad 48. [Burua] leen ain lerden ekarri duana, makur-askorik darama orain. Mok 20. Gazte askorik ikasi nuan / mendian egiten ikatza. MendaroTx 53. Bai poz askorik kantatu ere / Getariako partian. Uzt Sas 142.
    (Tras -ik).
    Gazterik asko, bere aalez billatu bear izan zuan bizimodua. Anab Poli 7.
    (V-gip). (Detrás de adj., con art.). "Se pospone al adjetivo para reforzarlo. Mutill eder askua il zeban oiñaztarrixak" Elexp Berg. "Telebisiño merke askua erosi dot dendan" Ib. Cf. Volt 206: [letrak] inportanzi askoak dira "elles sont d'importance", seguramente error por askokoak o similar.
    Gauza pollit askoak / esan ditut nik. Izt Po 65. Umill askua billatu dute / agoniyako trantzian. Ud 68. Orra non dezun amorrai zarra ta aundi askoa. Muj PAm 44. Maisu geienak kastillanuak, / kolorez berde askuak. Tx B II 169. Jakingai sakon ulert-errezak, / On eragille askuak. Enb 139. Bañan begietarako sendagai bizkor askoa ba-nekarren. Lek EunD 30. Egiñalean aritu-arren, uts eta putz-askoa atera zitzaidan. Ldi IL 32. Egin izan dira ta baditezke egin neurtitz eder askoak. Ib. 36. "Akulamendi"k ere ke zurizko motots eder askoa erakutsi. Anab Poli 52. Mutil jator askoa. Salav 103. Ba-dek or agiri on askoa. NEtx LBB 79. Beorrak ere badaude bikaiñak [...], ipurtalde zabal askoarekin. Uzt Sas 353. Sotana utzi ta traje dotore askoa jantzi zuan. BBarand 103. Emakume fin askoa zan. Albeniz 25. Nahasi askoa duzue film honen odola. MEIG I 157.
    v. tbn. PE 139. Lab EEguna 74. Basarri 70. Ataño TxanKan 236.
    (En oraciones negativas, tras ezer, deus, inor, etc., con el sdo. de 'no gran cosa', 'no mucha gente').
    Niri ezer asko kosta gabe. Arr GB 46. Onezkero iñor asko / ez dago Frantziyan. Xe 227. Itz oek ezer askoan artu etzituen. Arr May 94. Etzan bidean ezer asko galduko, ez. Ag G 24. Irurogei ta amabost urte, / amasei kunplitzeko, / ezer askoren paltik ez daukat / maldan bera amiltzeko. Tx B II 268. Milla alako ganbaran ez litza deus asko. Or Eus 246. An jaso zuten uretik ontzira ezer askotarako gauza ez zala. JAIraz Bizia 47. --Milla esker, etxekoandre [...]. --Ezta ezer asko. Guk ere, bearrean gertatuko bagiña, laguntzea nai izango genuke. Etxde JJ 160. Nik ez nuan ezer asko egiten artean. Naiko motela nengoan. JAzpiroz 187. Espainian gaudela adierazteko ez dela deus askoren beharrik: aski dira kitarra soinua eta guardia civil baten (hobe biren) kapelu okerra. MEIG I 191.
    v. tbn. Aran SIgn 49. Ldi IL 84. TAg Uzt 149. Basarri 149.
    Salan ez daukat ezer askorik. Tx B III 10. Iñor askorik ez bideetan, goiz-garai ontan. Mok 3. Iñor askorik ez zebillen. Anab Poli 34s. Gaztelu zaarreko txoko batean egiten zuan lo, beste iñor askorik mendi guztian ez bazan ere. Ib. 23. Onez aurrera ezer askorik / eztaukagu esateko. Lasarte in Uzt Noiz 123. Deus askorik ez litzake, gure zoritxar au mantartxo pare batez sendatzen diran aietakoa balitz. Berron Kijote 170. Ez nuan iñor askorik agurtu. AZink 118. Liburuak ez zuen deus askorik galduko ipui bat edo beste kentzearekin. MEIG II 92.
    azpiadiera-3.2
    2. Bastante, suficientemente. "Barri asko da ori, eso es suficientemente nuevo (V)" A EY III 339.
    Baina ezta infidel izateko seiñalea Iainkoaren promesak bere berez berze aiutarik gabe asko fermu etzaizkigunean? Lç Ins F, 2r. Bere gloriaren maintenitzeko asko botheretsu dela. Ib. D, 3v. Asko klaroki deklaratzen drauku. Ib. B, 1v. Bekhatu mortal da Iainkoaren eta gure Giristino lagunaren kontra egiten den guztia, baldin gauza asko handia ba-da. Mat 165. Egiak, berthuteak, eztu edergarriren beharrik, bera da eder asko. Ax 514 (V 321). Berak dira bere buruz asko gora mintzo: berak dira bere baithan asko klar eta ozen. Ib. 9 (V 5). Zure asko laudatzeko / Ez naiz asko bithore. Hm 186. Hark nau ni behar orduan / asko goiz libratuko. Ib. 55. Obrok bere baithan dute / ozen asko manua. Ib. 43. Eztu zuhurki asko egiten nork ere bere burua osoki largatzen baitu alegrantziara. "Non satis discrete agit". SP Imit III 7, 3 (Mst aski zühürki, Ol bear danez urguriki). Ene zauriak haiñ dire zaharrak, non hekien urriña eta busteltasuna estrañioak baitire, laster asko erremedioa ekharri faltaz. Gç 45. Haiñ ontasun handia debekatzeko asko handi dena. Ch IV 15, 2. Bere buruan gañean asko atzarria ez dagoenak. Mih 8. Jinkoa bera asko botheretsua da bizitzeko ahalen hari aurkiarazteko. Ib. 104. Ez naiz asko perfeta hain maiz komuniatzeko. Brtc 236. Ta gizona atrebiu artuten pekatubagaz atsituriko biotzian, Zerubak beretzat garbi asko ez diran Aingerubeen Erregia! JJMg BasEsc 68. Orduko miagizonak burni gordiñ edo latza jalkitzeko aitzkiñ asko gogorrik etzeukatelako. Lh Yol 6. Ez da ahaztu behar Irlandarrak politikaren aldetik beren gain egon baziren ere, asko goizik Latinen kultura eta hizkuntza ezagutu zituztela. Mde Pr 225.
    azpiadiera-3.2.1
    (Con -(r)ik).
    Aita bat badugula gure hatzeko asko abratsik segur gara. Lç Adv ** 6v.
    azpiadiera-3.3
    3. (Con comparativo). Mucho (más). v. ASKOZ, ASKOZAZ.
    Bein asko geiago eta beste bein asko gutxiago. OA 133. [Present] orren alde Errege jaio berri andiagandik artu zuten grazizko ta birtutezko beste agitz eta asko andiagoa. Mb IArg I 160. Besuak bilosik, edo bilosik baino ez asko obeto, daroiezan neska edo andraak gaiti. fB Olg 51. Ondo otza nik daukat / utxa kisketea, / ez asko beroago / zizkuko poltsea. Zav Fab, RIEV 1909, 37. Urteten dabela asko merkiago. Ur Dial 114 (It askoz merkeago, Dv hainitzez merkeago, Ip hanitxez merkiago). Ez zegoan asko obeki Anjel. Apaol 75. Urte bete baino asko geiago. A BGuzur 124. Darabildan biximodua baño erijotza berbera asko txarrago eztok-eta. Kk Ab I 24. Geiago ere badaude luzean berdintsuak eta gerriz eta zurez ez asko txikiago. Munita 81. Agindu bakoitza nola zedukan asko nabariago. Or Aitork 65. Antxiña, abereak asko be askatuago bizi oi zirean. Bilbao IpuiB 239. Aze poza eruan eban etxeko-andriak. Bestiok barriz, ez asko gutxiago. SM Zirik 67. Asko gozoago zegoan. And AUzta 51. Eta txoperra bera, ez da asko obea. Erkiag BatB 157. Baliteke nik uste baño ere asko geiago atzeratuta egotea buruz. Uzt Sas 20. Indarra badu ere / moxorrokeriak, / asko gutxiago ez / noski zurkeriak. Olea 211. Neu be etxe ortan jaioa naiz / baña asko geroago. FEtxeb 66.
    sense-4
    IV. (Con vb.).
    azpiadiera-4.1
    1. Mucho. "Mucho, adverbio" Lar, Añ. "(No se le da mucho, no se) aflige mucho, ez da asko malmetitzen" Lar. "(Mucho ha) decaído, asko galdu da" Añ. "Asko ardura desta ba neri zu asarratziak!" Etxba Eib. "Asko gura deutzut" (V-ger) Holmer ApuntV. . Tr. De uso gral. al Sur, al Norte lo hallamos, además de en Etcheberri de Ziburu, en autores modernos como Mirande, J. B. Etchepare, Mattin o Xalbador (Odol 53).
    Kristiñau fiel guztia / dago asko obligadurik / euten debozinoea. Bet 3. Zeruak asko balio deue. MPortal 41. O birjina herioan / asko faboratua. EZ Eliç 75. Asko konbeniko litzaio jakitea. OA 98. Ondo ezagun da, bai, asko nai dizula, eta zure anima asko estimatzen duela. Cb Eg III 283. Estudianteak orretan asko aurreratu ziran. Cb Just 60. Txito asko lagunduko deutsu. Cb CatV 89. Nekezko edo persekuzioko denboran asko gitxitu ziran Kristauak? Ub 119. Asko barautuaz, beharra egiñaz, ta beti orazio-giten. Ib. 120. Ilten jakee guraso batzubei seme asko maite ebeena. Mg CO 65. Asko aurreratu da Zirujijan. Mg PAb 45. Asko dezake eskuak, / Baña geiago buruak. VMg 85. Eztozue eukiko zorakeritzat asko errezetea. Añ LoraS 112. Asko nai zioen guziak Turkoari. AA I 531. Utzi zenduan zere Jaun Jaungoikoagana biurtzera lenbait len, edo beintzat asko luzatu gabe. AA III 449. Munduban txito asko aginduten dabena. fB Ic I 50. Asko engañau ziñan. JJMg BasEsc 225. Zan benturaz asko gura zeuntzalako? Edo asko ametan dozulako? Astar II 193. Neure bizkar-azurra / asko minberatzen. Zav Fab, RIEV 1907, 537. Orra asko gustatzen / zaion janaria. It Fab 245. Txit asko estimatuko nizuke. "Te lo estimaría muy mucho". It Dial 3 (Ip hanitx esker neikezu). Laga izan zioten lanbideari, asko nekatu bage. Izt C 70. Zenbat utsegitek [...] Marijari asko aserratu eragiten deutseen! Ur MarIl 91. Asko luzatu baño lenago. Lard 504. Izkundezaleak edo linguistikara emanak asko aurrerako lirake onekin. Aran SIgn 204. Egon ditezke jarririk eun ta ogei gizon alkar asko estutu gabe. Zab Gabon 107. Batzuek asko arritzen dira / zu neregana juatia. PE 61. Asko estimatzen det. Sor Gabon 40. Alperrik orren billa burua asko ausi. AB AmaE 349. Santutasunian asko aurreratu zan. Bv AsL 142. Jauna, asko nai dizut. Arr May 135. Eta Aita Santu Erromakoak guztiz asko aberastu izan dabe Errosario Santua euren parkamen zenbatu ezingarriakaz. Itz Azald 70.
    ( s. XX.) Lenagaz gañera asko argaldu zan Mañasi. Ag Kr 114. Asko azi aiz ta ezingo aut altzoan euki, baña bai biotzean. Ag G 77. Alan da guzti-be, Josetxo an lotu zan urtean irabaziak asko geittu zirean. Echta Jos 310. Eta alkatia, nola aiñ fiña dan, asko alegratuko litzake. Iraola 25. Euren artian asko garraztu ziran. Kk Ab I 41. Asko lagunduko zioten. Inza Azalp 26. Asko belutu zan suba artuten. Altuna 85. Abertzale bat Euskal-errija / Asko maitatzen ebana. Enb 83. Asko beldurtu gabe / koraje onian. Tx B III 128. Kapsa-tar gogolantzea, bere arritxikizko langintza eta guzti, asko zabaldu zan. JMB ELG 59. Ontan "Euzkadi"k ere, ta "Argia"k, asko lagunduko al-diguten ustea badegu. Ldi IL 79. Euren irabaziak asko gitxituko litzakezala ta. Eguzk GizAuz 34. Asko luzatzen duzu. Zait Sof 111. Iritzi oiek asko aldatu dira. Munita 106. Segur izan zaite zure oharrak eta zure aburua asko preziatuko ditudala. Mde Pr 195. Baiñan beren buruak asko poztuz, Zu zaitute naigabetzen. Or Aitork 296. Ta nekez ba-zan ere, abiatu zan mutilla asko larritu gabe. Anab Poli 23. Leturiaren paperak billatzen asko alegindu arren, ez dugu aztarnarik ere arkitu. Txill Let 73. Soro-lanetarako etzan asko estutu. Akes Ipiñ 34. Hango inglesak asko lotsatu eta ahalketu ziren. Arti Ipuin 47. Asko gustatzen zaut neska gazte hori. JEtchep 111. Gure mintzo onen erraiak aztertzen asko ibillia zan Larramendi. Vill Jaink 42. Badakixu asko estimetan nabala. Alzola Atalak 67. Beraz alde guzietatik bizitza asko arindu zitzaien. NEtx LBB 70. Ark berak asko apaindutzen du / len esan degun erria. Uzt Sas 288. Holako egun batek ez ditu / asko hobetzen jendeak. Mattin 62. Baiña ez zan au asko estutu, atzaparka ari bait zan mando zamari baten zama-artetik artu ta artu. Berron Kijote 211s. Etzaio gustatzen, aizeak asko beartzen duen lekurik. Ostolaiz 53. Baña salduko baziran, asko mobidu biar zan. Gerrika 24. Beren hizkuntzak garai horretan asko aberastu, trebatu eta gaitu zirelakoan daude. MIH 165.
    azpiadiera-4.1.1
    (Askorik, en contextos negativos).
    Mundu onetan dijuan martxa / etzait askorik gustatu. Tx B II 95. Bere etxe ta sendiak etzuen Kirikiñoren berrogei urteko neke izerdiarekin askorik aurreratu. EArzdi (in Kk Ab II 6). Andre Yakintza, andre Kultura, askorik maite ez dutenetakoa. Ldi IL 58. Belarrijok burutik askorik urten eztagidezan. Otx 121. Etzittun noski katamotz emearen erraiak askorik bigunduko. Etxde AlosT 84. Don Martiñek beintzat ez uste bere sakristauaren buru-gogorragaitik askorik ernegetan ebanik. Bilbao IpuiB 138. Urrengo eguneraño egon-bearrak ez ninduan askorik alaitzen. Anab Aprika 61. Ez nuen askorik uste! Lab SuEm 173. Dantzan askorik etzekitenak / asiko ziran saltuan. Uzt Sas 107. Gertatutako berri illunak / ez nindun askorik poztu. MMant 164. Ez zuten halere askorik aurreratu. MEIG I 76.
    azpiadiera-4.2
    2. (SP, VocBN, H).
    Bastante, suficientemente. "Assez" SP, VocBN. .
    Hark du enjendratu zu baithara [...] halako reberenzia bat, non are zure ezagutzea eztutenek ere ezin asko mirets baitezakete zure berthutea. Lç Dedic * 5v (con el sdo. aprox. de 'no paran de admirar' o 'toda admiración les parece poca'). Zure asko laudatzeko / Ez naiz asko bithore. Hm 186. Iakin ezazu ezin asko prepara zaitezkeiela zure obren bertutez. "Te non posse satisfacere". SP Imit IV 12, 2. Ez nauzue asko punitu? / Utz nazazue bakean. Gç 177. Iduriki nauzu harritzen naben, eta ezin sekulan asko ezagutuko dudan ontasun batekin. Mih 117. Nola asko adora zaitzaket, o ene Jabe soberanoa? Brtc 231. Nola asko estima dezaket egin darotazun emaitza handia! Ib. 230s.
    sense-5
    V. (Uso adj.).
    azpiadiera-5.1
    1. (V-gip; H).
    Abundante; numerosos. "Bedarra aurten askua dao, este año hay muchísima hierba" Iz IzG.
    Zure semearen gorputz sakratuaz Iainkoa, / Ohore handia duzu, guk probetxu askoa. EZ Man II 50 (H: 'nous avons le profit abondant'). Askotakoa egin bazituzte zeure urte askoak. VMg 65. Jauna, urte askoak zartu naute. Ib. 29. Zerren adinak berak artara lagunduten deutso, edadeak eta urte askoak eurak atara dakarde. Añ GGero 132. Bekatu askoak barkatu zaiozkala, zeren asko maitatu zuen. Lard 397. Della Croce-ren lanak berez edo irarkaldi askuaren erruz itxasitta darabiltzan zatarkeritxu batzuk. Otx 6.
    azpiadiera-5.2
    2. "Zuhurzia asko bat, sufissante (Hm)" SP.
    sense-6
    VI. (Uso sust.).
    azpiadiera-6.1
    "Askoak (V-m), askotzak (V-m, G-to), grandes cantidades" A EY III 257. "Askoak, infinidad" A Apend. "Askúa daó, askótzaia daó" Iz ArOñ. "Askúa arrapau daue, han cogido mucho" Ib. s.v. askótxo. .
    azpiadiera-6.1.1
    Enormidad (?).
    Miñaren miñez askoak esan ziezten, aserrerazota, il zezaten. Lard 543.
    azpiadiera-6.1.2
    Lo mucho, lo grande.
    Pixkean zabar dana askoan erortzen baita emeki. Or Aitork 226.
    sense-7
    VII. (Como refuerzo de una negación).
    azpiadiera-7.1
    "(No por) cierto, sí por cierto, bai, ez baldin bere; ez asko" Añ. v. ASKOXE.
    azpisarrera-1
    ASKO ADINA, ASKO DEN ADINA. a) (Como pronombre). Lo suficiente. "Suficiente, bastante, asko, aski, askoadiña" Lar. "Suficiente, bastante: (V, G) asko, askoadiña; (AN) aski" Añ. "Bastante, asko aiña (G-azp)" A EY III 252.
    Asko dan adina erantzun dezu. OA 70.
    b) (Con vb.). "Suficientemente" Lar. "(De) sobra" Lar y Añ.
    Bestek [Eleizalderen iritziak] asko den adina eta gehiago barreiatu dituelakoan edo. MIH 394.
    c) (Con izan). (Ser) suficiente.
    Orrenbeste erantzutea da bastante edo asko adina zuretzat. OA 26. Alako moduan, nola [...] ezagun zaion erantzuten debana sufiziente dana edo asko dan adina. Ib. pról. Herejia bakoitza da arrats itxia baño illunago, zeña arkitzeko eta agertzeko, ez da asko-adiña eguzki askoren argia. Lar SAgust 8. Ez da asko adiña edozeiñ argi; goikoa bear degu, zerutarra. Ib. 16. Atozea oraiñ, bekataria: ez ote da au guzia asko adiña, igerritzeko zuk, zeñ bekatu itsusia dan Komunio gaiztoa? AA I 431. Baña emen erakusten danez lau erreal ostutzea izango da bekatu larria: eta gutxiago ere asko adiña izan diteke. AA II 166. Demagun gañera, onelako aurrak idukitzeko eta gobernatzeko zeuden errent eta ondasunak ez dirala asko adiña onetarako. Ib. 74. Au asko adiña izango da bekatariak beren gura txarren ondoren ibilteko. AA III 477. Bera askodiña izango zan hil guziak biztutzeko. Arr Orac 271 (ap. DRA).
    azpisarrera-2
    ASKO ADINBAT, ASKO DEN ADINBAT. a) "Bastante, asko aiña (G-azp), asko ainbat (G-to)" A EY III 252.
    b) (Con izan). (Ser) suficiente.
    Bastante edo asko dan adinbat izango dala jakitea Doktrina Kristiana. OA VIII. Asko dan adinbat izango da lenago galdetzen diraden iru gauza aek. Ib. 32.
    azpisarrera-3
    ASKOAGO (V-m ap. A Apend). Más.
    azpisarrera-4
    ASKOAN EDUKI. v. ASKOTAN EDUKI.
    azpisarrera-5
    ASKO-ASKO. (Intens. de asko). a) (Con sust.).
    Ezta urte asko asko, inguru oetan gertatu omen zala. AA III 528. Itz ta agur asko asko egiten zizkioten elkarri. Ir YKBiz 261. Arrigarria dek ik musika / lanetan dekan kemena, / uste badute ere gaur gazte / asko-askok ez dutena. Olea 113.
    b) (Como pronombre). "Multitud, asko-asko, pilo bat" Añ.
    Ez dago ezer bere gauza errazagorik, inor juzgetia baino. Ez da asko asko ugarijagorik bere. fB Ic II 216. Baziran aberatsak, bai ta ere jakintsuak, jator onekuak asko-asko. Bv AsL 140. Osasuna badet eta, asko asko ez arren, ondasun piska baten jabe ere egin naiz. Apaol 33. Gizaseme gazte asko-asko ederragorik ikusi ere ezin diteken bezelakoa. Urruz Zer 53. Aspaldiin ez diat jan asko besteen bizkarretio. Neretio ere ez asko asko. Lek EunD 36. Iraganari begira / asko-asko omen dira. Zendoia 198.
    Nik, gaztelarrez asko askorik ulertzen ez badet ere. Alz Burr 34. Bakoitzak asko-askorik yasoko ezpa-du ere, beti da laguntza. Ldi IL 107.
    (Con det.).
    Guztiei banan erantzuteko / Asko-askoak dira-ta, / Euzkadi-n bidez darantzutzuet: / Danoi eskerrak aneika. Enb 94.
    c) (Con vb.).
    Konfesatzera asko asko luzatu gabe. AA III 521. Zeinbat gauza egiten dituzun gizonak asko asko uste ez ebazanak! Zav Fab RIEV 1907, 91.
    azpisarrera-6
    ASKO-ASKOTAN. Intens. de askotan.
    Asko askotan enaz egon. Ag Kr 106. Asko askotan gogaiari indarra kentzen dio. Or (in Gazt MusIx 16).
    azpisarrera-7
    ASKO-BEHAR. a) "Asko-bearra, persona que necesita mucho, descontentadiza (AN-larr)" A EY III 276.
    b) Necesidad de mucho, exigencia.
    Sabela dezute etsairik aundiena. Aberastu ziñeten, askorekin oitu, ta orain asko-bearra. Or SCruz 144.
    azpisarrera-8
    ASKOEGI (V-m ap. A Apend; Añ; askixa det. V-gip ap. Iz ArOñ). Demasiado. "Demasía" Añ. "Askótxo, demasiado; askíxa" Iz ArOñ.
    Eztidilla iñor Jangoikoaren miserikordiaz geiegi, lar, askoegi fiatu. Añ GGero 106 (askoegi añadido posteriormente).
    azpisarrera-9
    ASKO ERE ASKO. (Intens. de asko).
    azpisarrerakoSense-9.1
    a) (Con sust.).
    Sakelak eta askeak gizaseme asko be asko erabilli ditu. Eguzk GizAuz 49. Errian euretar asko be asko jagi dituk kontra. Gerrika 86.
    azpisarrerakoSense-9.2
    b) (Como pronombre). "Asko be asko itxain dogu zure zaiñ" Etxba Eib.
    Bere adimen argiyagaz, asko be asko ikasi eban. Kk Ab II 188. Gaztain-opillak egingo daustazuz niri, asko be asko. Otx 166. Jaunartzen be asko be asko urreratu ziran. Gerrika 220.
    azpisarrerakoSense-9.3
    c) (Con vb.).
    Orañ asko maita zituan, asko ere asko, bere begiko niñia bezela. Bv AsL 37.
    azpisarrerakoSense-9.4
    d) (Con izan). (Ser) más que suficiente.
    Iru txanpon eta Teresa, gauza gutxi dira. Baña iru txanpon, Teresa ta Jaungoikoa, asko ere asko dira. MAtx Gazt 95.
    azpisarrera-10
    ASKO ETA ASKO. (Intens. de asko). Tr. Aparece con ambos miembros declinados en Astarloa, Iztueta (C 153), Elissamburu, D. Agirre (Serm 161), Kirikiño (Ab I 48), Enbeita, Lizardi (IL 83), Etxaniz (Antz 12), Zaitegi (Plat 1) y Villasante (Jaink 160); con solo el segundo miembro declinado en Añibarro (EL2 218), Iztueta (C 122), Hiribarren (Egia 98), Arana (SIgn 63), Apaolaza (45) y Villasante (Jaink 36).
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) (Con sust.).
    Kristau asko ta askok beste bekatuez gañean geitzen dituzte komunio sakrilegoak. Mg CC 247. Horrek berak asko ta asko bekhatu eragin dezake. Dh 73. Bere seme askok eta askok naijago ebeela. Astar II 230. Gipuzkoako mugapean badirala alor asko ta asko. Izt C 27. Lekua asko eta asko ditut egiten nik. Gy 228. Gorputz hura azotaldi odolezko asko ta askorekiñ zeaturik. Aran SIgn 23. Herra errabiazko hori asko eta asko aldiz erakutsi dute. Elsb Fram 168. Bere ahalen arabera egin zituen asko eta asko ikus-lan eta ikas-lan. HU Aurp 76. Lurdesko urak asko eta asko eri [...] sendatu dituela. Goñi 105. Euzkotar txori askok eta askok / Aspaldi jo yok nire atia. Enb 201. Irri asko ta asko eragiten didate. Or Mi 75. Lurralde asko ta askotan ixan ei ziran. Otx 58. Bazkide asko ta asko bildu nai genituzke. Ldi IL 44. Erri asko ta askotan daukaten aginpideakatik. Munita 31. Mutil asko eta asko zaurituak. Salav 101. Euskaldun asko ta asko ibilli ziran. Alkain 20. Gauza asko eta asko. Gerrika 248. Hemengo jende asko eta askoren buru-bihotzak. MEIG VI 76.
    v. tbn. Ag Serm 469. Ir YKBiz VII. Vill Jaink 119. NEtx LBB 82.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) (Como pronombre).
    Sekereak igartuak bezala, goseak hilzen daude asko ta asko. Lar Carta a Mb 278. Nola asko ta asko nere beldur diran. VMg 74. Ume hetarik asko eta asko batzu bertzeak gatik elkharrekin kausituko direnak. Dh 162. Badakit askori eta askori astun eta gogor egingo jatzuna. Astar II 125. Asko ta askori bizi guztia yoake gogo utsetan. Añ EL2 84. Asko eta asko jarri zitzaiozkan berari jarraitzera. Lard 375. Yudu aitzindarik ideki zituzten begiak, asko eta askok. Hb Egia 98. Askok eta askok dituzte buruak berotuak. Elsb Fram 76. Beste asko eta askok pozik adituko litukian arrazoiarengatikan beragaitik. Apaol 45. Gogoa baizik ala etzeien asko eta asko. HU Aurp 219. Asko ta asko zagoze / abantalari putzak. Azc PB 227. Asko ta asko yagozak, mutil, Mezatarako beti nagi aurkitxen diranak. Kk Ab I 10. Aditu zituen batzu hemen anglesez [...], haratxago asko eta asko frantsesez. Zerb Ipuinak 90. Badakigu asko ta asko ibilli dirala. Or SCruz 83. Oneraiño asko ta asko ditugu gurekin. Ongiagan siñesten duten guztiak, alegia. Vill Jaink 90. Ainbat, zauriturik daroez osatetxera. Asko ta asko, atxilloturik. Erkiag BatB 147. Sendiaren ondamendi ta, asko ta askorentzat, betiko galbide da. MAtx Gazt 77. Erderaz asko eta asko idatzi dau. Alzola Atalak 125. Itzultzen ez diran asko ta asko, an ondatzen ditun. NEtx LBB 32. Zuloraiño erori dira asko eta asko. AZink 142. Asko eta asko kendu genituen. MEIG IX 54.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 35. Izt C 151. CatBus 50. Aran SIgn 85. Arr May 110. Itz Azald 104. Urruz Zer 19. Ldi IL 83. Munita 15. SM Zirik 5. Zait Plat 1. Lab SuEm 215.
    azpisarrerakoSense-10.3
    c) (Con verbo).
    Gogamen ori ederrenetakoa dala, ta asko ta asko lagunduko deustala euskaldunen biotzak zuen maitetasunera ekartzen. Ag AL 131. Nere biotza asko eta asko alaituko litzakedala. Arr GB 52. Asko eta asko maitatzen det. Ill Testim 11. Eusko gogua asko eta asko alaitu eta kemendu zan barri onegaz. Gerrika 63.
    azpisarrerakoSense-10.4
    d) (Con comparativo).
    Guk esan guztia baiño asko ta asko geiago. Etxeg (in Ag AL 5).
    azpisarrera-11
    ASKO ETA ASKOTAN. Intens. de askotan.
    Asko ta askotan arkitu izan ziran gerra ta erri-burrukaetan sartuak. Lek SClar 140.
    azpisarrera-12
    ASKO ETA GEHIAGO. a) (Como pronombre). Mucho(s).
    Asko eta geiago merezidu dozu. EgiaK 89. Ardiak ilten dira / asko ta geiago. Azc PB 69.
    b) (Con vb.). Mucho.
    Menditar guztiak asko ta geiago berotu nairik. Ag AL 124. Asko ta geiago ta esan eziñ ainbat bedori maite dedalako. Urruz Zer 19.
    azpisarrera-13
    ASKO ETA GEHIEGI (Con izan). (Ser) más que suficiente. Cf. ASKO IZAN.
    Ez dira asko ta geiegi beste bekatuak? etorriko zerate persegitzera Jesu-Kristo berbera sakrilejio andien bidez? Mg CC 142. Erbi ta kuiai igesa artu eraotzeko asko ta egiegi da txakurtxo baten zauka. VMg 74. Hor daukagu beti pisagarritzat asko eta gehiegi den nahia. MEIG VII 26.
    azpisarrera-14
    ASKO ETA LAR. Más que suficiente.
    Yaungoikoak asko ta lar egin eban ni zerura eroatearren. Añ EL2 64.
    azpisarrera-15
    ASKO ETA LARREGI.
    a) (Con izan). (Ser) más que suficiente. Cf. ASKO IZAN.
    Ez da asko ta laarregi pensamentu loi bati leku emotia erregeren alaba, ta alango birtu tian bizi izan danarentzat? Mg CO 195. Ez dira asko ta larregi bere beste pekatubak? Ib. 211. Asko ta larregi da; gordeizuz zeuben arterako berba ezain orrek, ta egizu euskera. Mg PAb 84.
    b) (Como pronombre). "Harto demasiado. Asko ta larregi eiñ dozu oiñ artian" Etxba Eib.
    azpisarrera-16
    ASKO ETA NAHIKO, ASKO ETA NAHIKOA. a) (Con sust.). Suficiente, bastante.
    Geratu adi, semea, bada kastigu asko eta naikoa artu juat onezkero. Itz Azald 97.
    b) (Con adj.). Suficientemente.
    Erregea [...] asko eta naiko altsua eta indartsua da, gu suaren gar isiotu eta galdatuetatik zaindu eta gordetako. Itz Azald 85.
    c) (Con izan). (Ser) suficiente. v. ASKO IZAN.
    Ez dala asko eta naiko sinistea, egiteak baga. Itz Azald 9. Ez dirala asko eta naikoak egiteak, sinistea baga. Ib. 9. Pekatuaren gatxa osatuteko ez zan izango asko ta naikoa gizon artez bat edo angeru bat? Ib. 33.
    azpisarrera-17
    ASKO ETA SOBERA. a) (Con izan). Ser más que suficiente. Cf. ASKO IZAN.
    Zenbeit berze ene adiskideren solizitatze ardurazkoak, ene goga eraziteko asko eta sobera izanagatik. Lç Dedic * 6v.
    b) (Con sust.).
    Bertze guzietako denbora asko eta sobra hartu dut, eta behar nueneko, behinere astirik asko ez nuen. Brtc 201.
    c) (Con vb.).
    Ah Jauna! Asko eta sobra ohoratua izanen nintzen zu bethi adoratzeaz. Brtc 232.
    azpisarrera-18
    ASKO GABEZ. Como si no fuera suficiente.
    Pairatu tristeziak, gauak, / Deabruak eta furiak, / Desparaziño, presondegi, / Burdiña gathe goriak. / Hauk asko gabez, izanen tuk / Ene penak bethikoak. Gç 163.
    azpisarrera-19
    ASKOGARREN. "Urte askogarrenean, al cabo de muchos años (V-ple)" A EY III 255.
    azpisarrera-20
    ASKO IRITZI. a) Considerar suficiente, conformarse con. "Asko daritzat iakitia, me suffit de savoir" SP s.v. daritzat. v. ASKI ERITZI, askoetsi, askietsi.
    Zeren etuzu asko eritzi zeure presuna Maria Birjinaren sabelean gizon eginik emaitea [...]: baiña gehiago gure arimen ontasunetan [...] utzi derakuzu eta eman aldareko Sagaramendu Saindu hunetan zeure gorputza eta odol preziatua. Mat 250. Konzientzia ona, bere ongi eginaz, bere baithan barrena edireiten duen pagamenduaz kontentatzen da, hura daritza asko, eztu bertzerik bilhatzen eta ez desiratzen. Ax 447 (V 292). Zugaitik bota eta isuri eban bere zanetako odola. Oraindik gitxi deritxazu? Beinik-bein berari ez jakon asko eretxi; bada amodijo oni geijago iraatzi gura izan eutsan. Ur MarIl 115.
    b) Tener por mucho.
    Asko deritxuenak penitenzijai, artu begi goguan zelan kastigetan dituzan lurreko justizijak lapurreta andiren batzubetan artu ditubezanak. Mg CO 216. Bestiak, gurasuak jaaten daben kopaubari, asko deritxola. fB Ic I 307. Konfesoriak emoniko penitenzija ain txiki ta errazari berari, asko baderitxat. Ur MarIl 64. Ez egon itz oneri / Asko eritxian. Enb 129.
    Tener en mucho, tener en gran consideración.
    Bere buruari asko eritxon arro andia. Ag Kr 93. Bere buruari asko derizkiola, alegia. Olea in EZBB I 108.
    c) Considerar extraño. Cf. ASKO IZAN (b).
    Maiean zeudenak esan oni asko iritzita, asi ziran esaten: Au zein da, bekatuak barkatzeko? Lard 398. Eta zer? Nere lagunak ondorik probatu gabe, nere aoko lurrunarekiñ orditzen badira, nere barruan pasatzen dan ardoaren urrunak, ni arrolaka erabiltzerari asko deritzazu? Urruz Urz 52.
    d) (Sust.). Presunción.
    Ukatu zeure buruaren lar gura eta asko eretxiari. Añ EL2 22.
    azpisarrera-21
    ASKO IZAN (Lcc, SP, UrduñBerb 397, Urt, Lar, Añ, Dv, H). Tr. Aunque se documenta tanto al Norte como al Sur en los textos antiguos, entre los septentrionales apenas aparece desde finales del XVIII, y entre los meridionales su frecuencia disminuye en el XX. Suele llevar un compl. en caso absoluto; lo hallamos además con instrumental en Leiçarraga, Gasteluçar y Larramendi, y con sociativo en Villasante. Para el futuro, aparte de la más usual asko izango (izanen), encontramos la forma askoko en Vicenta Moguel (85), Zavala, J.J. Moguel, Iturriaga (Fab 107) y Arrue (GB 24). a) Bastar, ser suficiente. "Abastar, asko da, ez keao " Lcc. "Askoko ahal da, il pourra suffire" SP. "Asko [...] behar du izan arrazoiñ haundiak " Urt II 295. "Bastar, asko, aski izan " Lar. "Bastar, (V, G) asko izan, (AN) aski izan " Añ. v. ASKI IZAN.
    Erakuts iezaguk Aita, eta asko ziaikuk. Lç Io 14, 8 (He, LE, EvS, IBe aski dugu, Dv aski zaiku, Or aski zaigu, Ker naikoa dugu). Difamazione orotarik gure defendagarri eta enparagarri konfesione haur bera asko izanen dela. Lç Ins F, 7r. Hark bazakian zer behar zen eta zenbatez asko zen. Ib. B, 3r. Etsean jopua ta ollaarra urte betean asko da. RS 292. Eta handik dadukagu ezen gure zorraren pagatzeko asko, eta are millatan gehiago ere ba-dela. Mat 217s. Berzela ene gaizkiak gatik nik pairatzea ezlizateke asko. Harb 347. Asko da erraitea alferra dela, hartzaz edozein gaixtakeriaren sinhesteko. Ax 40 (V 26; reproducido con alguna variación en ES 183). Ezta asko hitz eztiak izaitea lagunaren aldera. SP Phil 236. Kristoren penak etzirean asko? Cap 63. Oneek memoriaz jakitea asko da? CatAnz 3. Hek ere ezpalire asko, / Hainbertze dobla netzake. Gç 173. Asko da jakitea ainbeste. OA 80. Onena da kontrizinokoa, baia asko da atrizinokoa. Arz 52. Eji ene laztantxoa, eji, negar tanta bat da asko, / Oraingañiko kulpa egiñak gustiak deseginzeko. Acto 390. Hitz moko bat asko da haren zaurtzeko eta minki ofensatzeko. Ch III 46, 3. Luisez asko da, / bada errege agertu danak / iraun du asko lurrean. Lar Gram 384. Ordean bitoria errexkiago eta lausterrago eramateko, ez dezazula uste izan asko dela gonbatatzea. He Gudu 97. Errezoak berez gauza onak dira; baña animako gaitzen batzuentzat ez dira asko. Cb Eg III 388. Bertze batzuei hanitz zaie gaixtoago ez billakatzea, ez da hori asko. Mih 11. Behatze kuriosegi bat asko izan zen hura faltarik handienetan eror-arazteko. Brtc 110. [Jesu Kristo] errezebitzeko dignamente asko da grazian egotea. (Irun, 1785). FLV 1987, 304s. Jainkoa otoizteko ta erregutzeko, asko da auarekin itzak utsik esatea? Ub 168. Lenengoan asko zan esatea bekatu egiñak. Mg CC 136.
    ( s. XIX.) Ona bada, ta zeuk esango deustazu nos asko dan. Mg PAb 120. Berau da asko, garbietako geure arimak. Añ EL1 113. Estadu edo bizimodua Jaunak nai duan eran artzeko, ez da asko batek begiratzea, zeñ estadu dan arentzat egokiena. AA I 594. Beste askoren artian ene Ama Santa Teresa bat da asko, mundu guztiari alegere izaten erakusteko. fB Olg 23. Zubentzat askoko da iraitzian legez ikututia. JJMg BasEsc 196. Alegin oneek eztira asko izango bera arzeko gurarija gugan biztuteko. Astar II 235. Eta zeure esate bakar bat da asko, gauza guztiak ezereztuteko. Añ EL2 170. Adio, Donostia, / asko da, jendeak, / despeditzen zaituzte / oraiñ langilleak. Echag 146. Ar bat asko da amar emerentzat. It Dial 100 (Ur asko da, Dv e Ip aski da). Iñorenen zorkidi ta errudun jarri da, eta ori da asko, kurutzian josija izateko. Ur MarIl 107. Zerbait ere ezagutzeko, asko da jakitea, sei urteren buruan ogeita bederatzi Errege eskuratu eta il zituela. Lard 118. Asko zaio egunari bere nekea. Ur Mt 6, 34 (Lç asko du; He, TB, Dv, Ip, Echn, SalabBN, IBk, IBe aski du). Baldin hoben bakhar bat asko bada gizona ikharan jarrarazteko. Dv LEd 63. Auxe asko izandu zan [...] bere kontra ekaitz izugarri bat jaikitzeko. Aran SIgn 67. Ezkerreko eskuan / daukazu erida, / asko da ekusteko / jartzea begira. Xe 327. Ez da asko izango / opa dirazuna. Urruz Urz 54. Asko da zuk ill onetan zere irabaziak Mariaren eskuetan ipintzea. Arr May 147. Ezta asko gure Ama samurraren bizia il al izateko [...] gorputza zulatutea. A BeinB 36. Nik nai izatia ez al da asko, arrek nai ez badu ere? Moc Damu 22. Sinistu bear doguzan egiak jakiteko, asko da irakurtea Biblia, protestanteak dinoen legez? Itz Azald 18.
    ( s. XX.) Nigana etorri leittezan ondasunak eztira asko izango. Echta Jos 51. Ta samiñ oiek asko etzirala, Gabon gabean sortu ziran mingarrienak Zabaletako baserrian. Ag G 226. Geiago esan gabe / oiek asko dira. Noe 112. Apostoluen eskutitz edo kartetako esan askoz egiztatu giñezake egi au bera, bañan asko da esana. Inza Azalp 38. Zer esanik ba dago oindiño zugaitik eta zure guzurrekaitik; baña oraingoz asko da. Or Tormes 109. Danak guziyak zurrupatzeko / asko zan bera bakarrik. Tx B II 175. Bi lagunentzat amarna kuarto asko zala? Anab Poli 18. Asko da ostro xumea amiltegi bat estaltzeko. Vill Jaink 143. Baina ez da asko, zernahitarako izateko, hizkuntza bat herriz herri ibiltzea. MIH 164.
    v. tbn. Iraz 21. CatBurg 20. GavS 30. Oe 35. CrIc 44. Gco I 445. CatLlo 29. CatBus 17. Izt C 212. Zab Gabon 107. JanEd I 25. AB AmaE 400. Bv AsL 156. Apaol 47. ArgiDL 34. Zait Plat 103. Salav 38.
    azpisarrerakoSense-21.1
    (Lar, Añ).
    Bastar ya de algo, ser demasiado. "Bueno está, basta, asko da, aski da" Lar.
    Eta hark erran ziezén, Asko da. Lç Lc 22, 38 (He, Oteiza, Brunet asko da; TB, Dv, IBe aski da, Leon aski hola!, Or bego ori, Ker, IBk na(h)ikoa da!). Asko da, eta gauz orietakorik geiago ez da zer aipatu. Arr GB 109. Asko da, Aita; ez geiyago onetan neri itandu. Aran SIgn 59. Berriz ere romantiko bat naizela esanen didate [...], Robinson Crussoeren iratxoakin nabilela berriro, asko dela, e.a... Lasa Poem 117.
    azpisarrerakoSense-21.2
    (Seguido de sust. en partitivo).
    Asko da lorik, esnaa zaitez. Acto 164. Asko da soñurik, amaitu daigun pitxarondoko ardua. Mg PAb 66. Asko da gaurko berbeeta jakingurakorik. Ib. 110.
    azpisarrerakoSense-21.3
    (Ref. a personas).
    Nihor ez da beretzat asko, nihor ez da aski zuhur bere buruaren gidatzeko. "Nemo sibi sufficiens". Ch I 16, 4 (SP nihor bere buruarentzat askidun). Zu zerorri zare zuretzat eta bertze guzienzat asko zarena. Ch III 21, 2.
    (Con aux. trans.). Tener suficiente con, considerar suficiente. "Askoko ahal du (SP), il en a probablement assez" Dv. "Askoko du, il lui suffira" H. "Ez joatea asko zuen (G-azp)" Gte Erd 229 (junto a aski zuen en B y BN-arb). "Lenuo etortzia asko zun" ZestErret.
    Hori egia da. Baina eztugu horrez asko, baldin hura orain rezebi ezpadezagu. Lç Ins F 4r. Egunak asko du bere aflikzioneaz. Lç Mt 6, 34 (Ur asko zaio). Iaube bat daude asko baratzeak eta emazteak, ze geiago leukee gaxo. "A la huerta y la casada un dueño tienen harto, que más tendrían malo". RS 54. Etzuen bertze lekhukorik, eta ez akhusatzaillerik, bere konzientzia baizen: baiña hura zuen asko. Ax 434 (V 283). Bada emaztetako bekhatua izurriaren pare da, asko du ukitzea, asko du hurbiltzea. Ib. 398 (V 260). Asko dau konfesetea bere pekatua? Cap 51. Gizonak asko izanen du / [egiteko] bat izateaz munduan. Gç 204. [Gizonak] haiñ guti asko duenaz geroztik bizitzeko. Ch I 22, 2. Ori bakarrik dezu asko. Cb Eg I 42. Jinkoaren Amak asko izanen zuen hitz baten erratea; haren semeak ez zuen deus hari errefusatzekorik izanen. Mih 80. Asko dugu [...] gure bekhatu guziak dolore eta urrikirekin kofesatzea. Brtc 158. Itz bat esatea asko zuan eritasun, gaitz ta enfermedade guziak sendatzeko. Ub 82. Baña gauz oek ukituak daude len, eta asko degu. AA I 605.
    Deritxat eze askoko dozuela gogora ekartea zer egin eban. Zav Serm I 37. Asko ebala bere eskubide amaibagia, egiteko [...] andi gustijak ezin eukeena. JJMg BasEsc 37. Amasei errialeko zapatia asko dozula, ogeta laukua nai dozu. Astar II 156. Galde bizaie nola / guk mundu guztia / ikusteko asko degun / begiko ninia. It Fab 158. Asko du ikasleak izatea bere erakuslea bezela. "Sufficit discipulo". Ur Mt 10, 25. Asko det, ene Jainkoa, baldin nere seme Jose oraindik bizi bazat. Lard 60. Asko dozu neulango / neska bat bakarra; / izan barik erriko / guztien oilarra. Azc PB 191. Uste dot eztaukala [Erromak] bearrik bere [...]. Asko dau bere barruan eukitea ainbeste gauza eta leku kristauentzako donekarriak. Ag Ioan 219. Zer! Pezeta aundiya? Ez, ez, asko dezu errial bat. Moc Damu 30. --Beraz bi billete. --Ez; asko ditut lau. Iraola 136. Goiz geientsuetan esnatzeko, belarritik ten egitea ez omen du asko izaten. A Ardi 30. Ermitatxo bat egin bear degu / deritzola Arantzazu, / iru lata ta lau bost tellatxo / asko izanen al ditu (AN-araq). A CPV 948. Asko izandu du nai izatia, gauza guztiak egitteko. Inza Azalp 34. Biziko gera gizadian: asko dugu orrekin. Vill Jaink 112. Asko dugu ori, klima gozo oiek non edo non ba-direla jakiteko. Ib. 150.
    v. tbn. CrIc 87. Mg PAb 201. VMg IX. fB Ic I 5. Echag 89. JanEd II 142.
    "Askot (V-m), ¡planto! (contr. de asko dot). Palabra usada en un juego de cartas)" A.
    (Con el vb. elidido). "Arek aprobatzen badau, asko" Elexp Berg.
    b) "Asko da, es extraño, sorprendente" A. "(Vc, G, AN), extraño" Ib. (seguramente refiriéndose a esta construcción). "Askó da ba [pero cf. ib. ásko, 'mucho, muchos'], handia da ba, harritzekoa da ba. Ogixa aaztu jatzula? Zuri pasatzeko asko da ba" Elexp Berg. "Asko da zamea apurtu ez itia (V-arr)" Gte Erd 20 (junto a aundia da, mirakulua da, gezurra dirudi... de otras zonas). Cf. ASKO IRITZI (c).
    An eozen arzaiegati izan ez balitz, ez zatean asko an ila. Lazarraga 1147v. Asko da gero [...] asko da famili beartsuko neskame pobre batek nire aberastasunari ez begiratutea. Ag Kr 121. Izan ere, Albertok egiteko ez da asko. Beti izan da orrelakoxe nolabaitekua. Alz Txib 98. Onek barrabanon asmetako ezta asko. Kk Ab II 148. Zuk esateko ez da asko. Ongi agertzen dezu semearenganako gogo txarra. ABar Goi 40. Asko da zuek ondartzara ez joatea, gaur dagon eguraldiaz. Erkiag Arran 29. Zuk egiteko ez da asko. Oraindik adituko ditugunak! NEtx LBB 89.
    azpisarrera-22
    ASKO MODUTAKO. "Deficiente, malo" Elexp Berg. "Biar, askomodutako egauldixa eitten badau, oian geldittuko ga" Ib. "Askomodutako lagunakin baiño bakarrik obeto ibiltzen da" Ib. Cf. Dv: "Asko-moldetako, qui est de diverses formes, multiforme".
    azpisarrera-23
    ASKO MODUZKO (V-gip). "Deficiente, malo" Elexp Berg. "Askomoduzko zer bat etortzen bajatzu e, bizilaguna, gero pentsaizu zela izengo zan" Ib. "Askomoduzko illia tokatzen bada e" Ib.
    Esaten du Oslon [...] Donibanetan ordu bateko gaua izaten dala --gaurik motxena urte guztian-- ta aitzaki orrekin asko-moduzko jaiak eta dantzak egiten omen dituzte "gau zurian". Anab Usauri 89. Asko-moduzko eskallerakin maiz artzen da min. Bear bezelakoakin aritu. NekIr 66. Debalde ere ez nuke artuko / asko moduzko pioirik. Auspoa 92, 91. Leku ona tokatu ezkero, gaitz erdi. Asko moduzko malkarrean arritsua ateratzen bada, kontuak. AZink 31.
    azpisarrerakoSense-23.1
    Malo, perjudicial.
    Asko moduzko aldagoia sortu ezkero, kaixo, motell! AZink 36.
    azpisarrera-24
    ASKOREN ASKOTAKO. "Askon askotako (V-m), persona muy relacionada" A. "Asko(ren) askotakoa (V-ger)" A EY III 331.
    azpisarrera-25
    ASKORIK ASKO. Mucho.
    Zure izen utsaren almenaz ta arloa astinduko zendukean antze ta ongiaz, askorik asko lagun egin dizaguke. Ldi, carta a EArzdi (17-4-1929) ap. DRA.
    azpisarrera-26
    ASKOTAKO (Adnom. de askotan).
    Igan zen bein Jesus beste askotako eran Jerusalea. Mb IArg I 219.
    azpisarrera-27
    ASKOTAN (V, G; Lcc, Mic, SP, Lar, Añ, VocBN, VocCB, vEys, H). Ref.: A; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Elexp Berg. a) Muchas veces, a menudo; a veces. "Muchas veces, askotan; muchas veces más, askotan geao" Lcc. "Asko aldiz, askotan, assez de fois, assez souvent" SP. "Bien souvent" Lf Gram 258. Tr. Gral. al Sur, al Norte es bastante más escaso.
    Silverori on deretxana / akordatzen da askotan. Lazarraga 1145r. Askotant [sic] el dadila nire mertxede egitera. CartEsp 451. Lenagoko aita santuai / Mesias prometitua, / Esaias profeteak / askotan deseatua. MPortal 33ss. Askotan sartu oi zaka Abadesakin. PasqTo 23. Baldin askotan entzuten baduk mandatu bera, / Behin ere ez aizela alfer irabaztera. EZ Man I 25. Erran zuen askotan. EZ Noel 73. Askotan suzeditu oi dan bezela. OA 130. Askotan gerthatzen den bezala. ES 382. Barriro, sarri da askotan. Urqz 15. Badakizue, koskarabillo batek askotan esan duela, Gipuztar guziak barazkari batekin engañazen zituela. Lar Cor 184. Egi hau agertu digu Jangoikoak askotan. Mb IArg 383. Nola nere alegiñak ezerezkeria onen billa, ta askotan, nere anima galtzeko perillean, egiten ditut? Cb Eg II 141. Izurriztatzen tu, askotan, obrarik berenaz sainduenak. Lg II 234. Zerura igo baño lenago askotan agertu zitzaien berrogei egunetan. Ub 94. Gaisto dén emastékiak kálte yágo indezakéla askotán, gizon gaistoák baño. LE Prog 116. Zerren askotan gertatzen da penitenteak benialtzat zeuzkanak ondo ezagutu ezaz, ezagutzea Konfesoreak zirala mortalak. Mg CC 106. Uste dugunean egin ongi baino hobeki, / Askotan gertatuko da eiten baitugu gaizki. Monho 50. Askotan emon deutsut, onduko nasalako berbea, eta kunplidu eztot. Añ EL1 151. Baña askotan edo geienetan ez dira sendatzen. AA I 401. Astean edo illean, zenbat bider? --Askotan Jauna. Ib. 307. Etzuten askotan sentitzen idortasunik eta unhadurarik baizen. Dh 99. Nai neukian, ta askotan (ta dinot zerubaren aurrian) dantza-zaliak absolbidutia. fB Olg 125. Bakarrik etxetik urteten ikusi oi ninduzun askotan. JJMg BasEsc 279. Askotan oi bezela, / joan zan ibaiera / bein batean gizon bat, / arrantz egitera. It Fab 81. Askotan aunditzen da aberea, ez da ala? "A veces". It Dial 55 (Ur batzubetan, Dv batzuetan, Ip zunbait aldiz). Zuhurrek askotan, iduri langosta, / Kurritzen dute gibelka. Gy 270. Jesusek askotan esan izan zuen, gurutzean ilko zala. Lard 450. Bada, bai, askotan bialtzen ditu Jaungoikuak gizon aundi ta jakinduri andikuak zeruko bide zuzena erakustera. Bv AsL 114. Trabenetan askotan jardunik onela, / Makal ipintzen badet polsatxo gizena? AB AmaE 406. Birjiña txit santaren kongregazio batera askotan joan oi bazan ere. Arr May 97. Nork daki [...], zenbat barneko goihendura jasan duken han, jendaki arrotz eta askotan etsai heien artean? HU Aurp 96. Neuk berotu ditut askotan etxe onetako gizonak erbestetarren kontra ioan eitezan. Ag AL 16.
    ( s. XX.) Baña beste askotan, urri dabillenean, arrañ andiagoen janaritzat amoetarako edo tretza lakioetarako bear danean. Ag Kr 38. Eta herrietako buruzagiek berek zer etsenplu emaiten dute askotan. EOnAlm 1905, 27. (ap. DRA) Eta askotan Eskriturako libro santuak ez dute Jaungoikoa noiz eta nola agertu zitzaien besterik esaten. Goñi 95. Han direnean gibeletik behatzen badeiezu, askotan ezagutuko duzu berehala nor zer adin, edo kara, edo gogokoa den. JE Bur 35. Askotan agertu izan ditut olako aurresan pozezkoak. A Ardi 96. Eskabidek egiten Elizak berak erakusten digu ta askotan agintzen ere du eskabide oiek egitteko. Inza Azalp 153. Baña itsuaren igarkizuna etzan guzurra atara, ta askotan gomutetan dot ordutik ona. Or Tormes 31. Askotan, lurra itzaletan yartzen deneko ordu ozkirrian [...], Bikendi, neska ederraren bordara urbiltzen zen. Or Mi 54. Bertan Yesu askotan bere ikasleekin biltzen zalako. Ol Io 18, 2 (IBe askotan; Lç anhitzetan, LE, TB, HeH, Dv e IBk maiz, EvS üsü, Leon ardura, Ker sarri). Askotan, gauza zalla eri-handi baten ezagutza guti aski ilundurik dagoenean, noraraño dagon ilundurik jakitea. FIr 184. Ni askotan bezela / tabernan neguan. Tx B II 108. Ta begiratu dagikiala bilddotsa askotan ardijaren aurretik juan duala. Otx 99. Berdintsu da, langille deritzanak baño beartsuago oi-baitira, askotan, otseñak. Ldi IL 106. Askotan garratza izango dala sinisten det. ABar Goi 27. Askotan egin izan det gaba ardandegi aretan. TAg Uzt 210. Guziei askotan esan diezu, nonbait, nik zakar eta bide dan baño areago agintzen dudala. Zait Sof 25. Eta askotan, zirtzilkeri bat bide dala, gorrotozko esi bat jarri oi dute euren artean. Etxde JJ 226. Eta askotan ba zirudien gelditu nahi zela biek elkarrekin segitzen zuten bide horretan. Mde HaurB 59. Ala esan zidan askotan, elkarrekin giñaudela. Or Aitork 73. Iñoren egikerak ezin leiz, askotan, zelakoak izan diran esan. Erkiag Arran 141. Askotan ikusten da arrai aundi baten barrenean arrai txikia. Anab Poli 128. Mendi hutsak askotan gizonarentzat borthitz dira. JEtchep 63. Askotan, bertsolariak bertso papera ateratzen du. Arti Tobera 278. Aizea bezin ariña ta aldakorra izan oi dela, askotan diruaren edo interesaren agintepean dagoala. Vill Jaink 105. Pekatu-esate utsa ez da naikoa askotan. MAtx Gazt 95. Tabernan berak dira / askotan aurrena. Uzt Sas 258. Orduan alde egiten genduan, alpargatak autsita askotan. BBarand 9. Askotan geure buruak engañau egiten genduezala be konturatzen giñan. Gerrika 98. Askotan galesek ez diote galesez hitzegin nahi arrotz bati. MIH 185.
    v. tbn. (para autores septentrionales) Hb Egia 79. Dv LEd 168. Laph 190. Elsb Fram 71. Zby RIEV 1908, 88. Lap 12 (V 8). Arb Igand 118. Jnn SBi 128. Ox 25. Etcham 181. Iratz 32. Lf Murtuts 39. Mattin 60. Xa Odol 340.     (V-gip; Añ). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg (askotan). (Tras sarri). "Repetidamente" Añ. "Frecuentemente, muchas veces. Sarri askotan ibilli biar izan dot lausi barik" Etxba Eib.
    Sarri askotan plantxiaz / dauka larriturik. DurPl 48. Beste sarri askotan dakusku Eskritura Sagraduban, mesede andijak egin eutsezala Jaunak. Astar II 216. Zer gertetan da bada gizonaz / sarri askotan lurrean. AB AmaE 465. Egindako lana ta bearrizanok sarri askotan eztabiltz batera. Eguzk GizAuz 118. Gogamena ere sarri-askotan okertua eta makurtua. Vill Jaink 68. Aren atzazalak sarri askotan illeta-soiñekoz erakutsi oi zituan. Erkiag BatB 34. Sarri askotan lotutzen giñan / kurutzera igon barik. FEtxeb 73. Olango kasuak sarri askotan jazo ei dira. Ayesta 40. Sarri askotan sartuko dugu bestean eskua. MEIG VII 188.
    v. tbn. Añ LoraS 116. Azc PB 68. Itz Azald 36. Altuna 82. Lopategi in Uzt Noiz 53.
    b) (Con comparativo). "Mucho más, askozaz, askotan, asko bider andiago" Añ. v. ASKOZ.
    azpisarrera-28
    ASKOTAN EDUKI, ASKOAN EDUKI. Tener en mucho, estimar mucho.
    [Erreberenzija] barruko edo bijotzekua da benetan ametia, estimetia, askotan eukitia bijotz osotik. Astar II 82. Eta zuk zere noblezia askoan idukitzetik urruti galtzen dezu pekatuaren bidez antz-irudi añ ederra. Arr May 25. Itz oiek ezer askoan artu etzituen. Ib. 94. Lan santu au zeñ askoan iduki bear dedan, erakusten dit. Ib. 122. Jesukristok berak eginiko erregu au askotan euki eta itzal andi bat berari izatea. Itz Azald 67.
    azpisarrera-29
    ASKOTARA. a) De muchas formas, de muchos modos.
    Animaren ezagueran gauza bat bera askotara eratu ta esan dedin. "Multis modis". Or Aitork 400. Adimenak askotara ulertzen dula gorputzak alde batera adierazten diona. Ib. 408. Askotan ta askotara igarleen bidez Yainkoak gure arbasoei beñola itz egin ondoren. Ol He 1, 1 (Ker ainbat aldiz eta eraz, IBe sarritan eta era askotara). Askok eta askotara azaldu izan dute miragarrizko antzaldatze hori. MIH 297. Asko zor diogu Orixeri, eta Euskaltzaindiak inork baino gehiago. Asko eta askotara. MEIG VI 97. Gu, askotan eta askotara esan izan dudanez, hartzaile izan baikara emaile baino areago. MEIG VII 27.
    b) A muchas cosas, hacia muchas cosas.
    Askotara ari da nere biotz au, urritasun ontan, Zure liburu sainduetako itzek bultzatzen dutela. Or Aitork 339. Elikuak, arean, biltzen eta bateratzen gaitu, askotara barratu baikiñan. Ib. 278.
    azpisarrera-30
    ASKOTARIKO. v. askotariko.
    azpisarrera-31
    ASKOTAZ (V-m ap. A) (Con comparativo). Mucho (más). v. ASKOZ.
    Zaartzara egiten diran sakrifiziuak egiya da balio dutela, baña askotaz gutxiago gazte batek bere urtien lorian egiten duanaren aldian. Bv AsL 113. Askotaz gozoagoak izango yatzuz etxean daukadazan kume biak. Bilbao IpuiB 130. Askotaz obea zan bestaldekoa. Ib. 63. Guk uste baiño askotaz obeto eroan eta burutu oi ditu [...] arazoak. Onaind STeresa 68. Gorputza baino askotaz berriagoa. MEIG V 86.
    azpisarrerakoSense-31.1
    (Con ere).
    Eta, orain Konbentu baño geiago --askotaz ere geiago-- bait-ziran Beaterio aiek gure errietan. Lek SClar 119. Pelota edo futbol partidu bat ikusgarri dala? Askotaz-bere geiago yatzu, irakurle, irurogei urteko aguretxo au. Bilbao IpuiB 31. Alde txarrak alde onak baino askotaz ere nabarmenago direla. MEIG IV 53.
    azpisarrera-32
    ASKOTZAT HARTU. Juzgar, considerar mucho.
    Lurrunontziak, sareetan, beste ontzi txikiak baiño sare geiagogaz lan egiten eben; baiña alan da guzti be, eun arrua ekarten ebenean, askotzat artzen zan. Etxabu Kontu 120.
    azpisarrera-33
    ASKOZ (V-gip, G; Lar, Añ, Dv (G)). Ref.: A; Etxba Eib. a) (Con comparativo). Mucho (más). "(Mucho) menos, askoz, askozaz gitxiago" Lar. "Con mucho, con mucha diferencia" A. "Con mucho" Etxba Eib. v. supra (III, 3), ASKOZAZ, ASKOTAZ. Tr. Usado al Sur desde principios del s. XVIII, al Norte sólo lo hallamos en Duvoisin, Mirande, Xalbador y (con un sdo. algo diferente) en Goyhetche.
    Jaungoikoa dan partetik izandu zan askoz leenago. Iraz 56. Kontrizioa da askoz obea atrizioa baño. Ib. 62. Euskeraz eskribitzea ta irakurtea, Erdaraz ta latiñez baño askoz errazago dala. Cb EBO 20. Kontrizinoea da askoz obea atriziñoea baño. Oe 130. --Nola gelditu ziran horduan Kristauen gauzak? --Askoz obeto. Ub 120. Asko izandu ziran [...]; baña askoz gehiago, erakuste hura ezertan artu etzuenak. Ib. 101. Ordea bekatu len eriotzaz kastigatzen zana txikiago ote da orain? Txikiago? Askoz andiago ta itsusiagoa kristau diranentzat. Mg CC 153. Askoz gozuago dira aza ta okela zati eskuz ebagi, atzakaz ta ogiz batu ta jaten dirianak. Mg PAb 54. Lagun urkoak gorputzaren bizitzaz gañera badu beste bat askoz balio andiagokoa. AA II 208. Geiago ta geiago, eta askoz geiago ikusi bear izan eban Kalbarioko mendian. Añ EL2 225s. Eeguzkiaren bitartez egiten dan gatza askoz merkeago ateratzen dala. It Dial 114 (Ur asko merkiago, Dv hainitzez merkeago, Ip hanitxez merkiago). Izango zan askoz eta askoz ezagunagoa, eta aomen andiagokoa. Izt C 74. Ikusi zuten beste guziak baño askoz luzeago zala. Lard 156. Airean pits baino, itsasoan ur xorta baino gehiagotan eta askoz handiago ontasun handi hori iduk beza. Dv LEd 69. Askoz naiago det borreroaren kanibetaz hilla izan. Arr GB 144. Ill baño askoz leenago. Aran SIgn 112. 1531-garren urtean agertua, gurea baño askoz geroago. Zab Gabon 91s. Baña nik uste dot askoz argiago / Egingo dabela goian zerua. AB AmaE 155. Alper biziko gara / askoz urrunago. Azc PB 209. Beste iñok baiño askoz geiago maite gaituan adiskidea. Ag AL 142.
    ( s. XX.) Illabeteko Baserritarrara suskribitu ta askoz merkiago aterako zait ala, ez da? Iraola 31. Zergatik eskamilla onen bitartez Lurdesen gertatutako gauzen berri bestela biño askoz geiagok jakindu baitzuten. Goñi 89. Emakume bat, an jarria, aingeruak baño're askoz ederragoa. Urruz Zer 16. Jesus zure Jauna aingeru lirañak bañon askoz garbiagoa dana. ArgiDL 95. Oraingoa urkamendiko eriotza baño ere askoz gogorragoa ta lotsagarriagoa zan gurutzekoa. Inza Azalp 68. Beltzagoa den askoz irea baiño, orrako lur elkor orren patua. Mok 22. Belarrimotzak baño / Askoz txarrago zara. Enb 41. Argintzan baño eskien aloger askoz andiyagua ataraten neban. Kk Ab II 59. Len baño askoz argiago zan / Gramatika ikasita. Tx B I 42. Ta askoz ditu elkarrenganagotuko gizon biok bion euskerak, zalduna, erderaz ari dala, nekazari-yazteak baño. Ldi IL 67. Batzuk besteak baño askoz aberatsago izateak. Eguzk GizAuz 36. Eta itzulpena zerorrek egin bazeneza nirea baino askoz egokiago litzake noski. Mde Pr 58. Auen arteko antza askoz nabarmenagoa egiten zen. Etxde JJ 227. Bakarrik ibilli, lagunakin baiño askoz usuago. Txill Let 48. Or Iainkoa ta Iainkoak egiñak. Iainkoa ona ta oriek baiñon askoz eta askoz obea. Or Aitork 159. Erriak askoz naiago ditu / Uztapideren bertsuak. BEnb NereA 154. Ermite onen asikerea urte ori baiño askoz aurreragokoa dala. Akes Ipiñ 19. Ta len argala agertu zan emakumea Ameriketara askoz arrisku aundiagotara bialtzea. NEtx LBB 30. Badakit askoz ere nukela hobea / nehori ez agertu ene dolorea. Xa Odol 207. Txerrikumeak askoz itxura obeagoarekin iristen ziran perira. BAyerbe 33. Geroago etorri direnen artean, Refice askoz hobea da. MIH 155.
    v. tbn. Gco I 462. Bil 67. JanEd I 97. AzpPr 54. Ill Pill 9. EusJok 108. Noe 116. Muj PAm 54. Jaukol Biozk 6. Alz Ram 102. Anab Usauri 77. Otx 110. JMB ELG 40. Ir YKBiz 199. JAIraz Bizia 11. Munita 20. Basarri 93. Ugalde Iltz 53. Zait Plat 128. Gand Elorri 183. Izeta DirG 92. Osk Kurl 16. MAtx Gazt 17. Alzola Atalak 70. Uzt Noiz 69. Etxabu Kontu 45. Ataño TxanKan 239. Onaind STeresa 19. Gerrika 124.
    azpisarrerakoSense-33.1
    (Con ere).
    Gorputzekoak añ andiak dirala, animako oiek askoz ere andiago dira. Cb Eg II 92. Obeago dala askoz ere [...] abelgorriakin lurrak iriki ta landatzea. Izt C 185. Izanarren gozoa / oiloan saldea / askoz bere obea da / iateko oilandea. Azc PB 191s. Beraz, polita dirudiat? zuen arreba baño areago? --esan zion nexkak Bikendiri--. Askoz ere, erantzun zion. Or Mi 19. Diotenez, gaelerak iraun dun errialdeetan yende askoz ere zuzenagoa billatzen omen da. Ldi IL 169. Egin bear leukien baño askoz be lan gitxiago egiten dabela-ta, asarre dira ugazaba asko. Eguzk GizAuz 162. Ordan askoz ere lagun geiagok siñetsi zuten Arengan. Ir YKBiz 72. Askoz ere okerrago izango zait emendik joatea. TAg Uzt 124. Eta askoz ere atsegiñago zitzaion Danteren izkuntza Molière-ena edo Cervantes-ena baiño. Etxde JJ 239. Eta ala izanik, aberatsagoa da askoz ere gure egarriari darion edertasuna. Txill Let 118. Gauzaren bat eztakazunian, ezetz esatia baño askoz be obe da antzerakuak eskeñi. SM Zirik 115. Askoz ere aundiago dala baiterizkiot orai Trasimakek dionari. Zait Plat 140. Askoz ere gozoago zaidala nere txokoan jandakoa. Berron Kijote 124. Askoz be alaiago dirudie. Onaind STeresa 76. Artoak askoz ere lan gutxiago du. TxGarm BordaB 28. X. mendea bainon askoz ere lehenago. MEIG VI 33.
    v. tbn. Alz Bern 70. Lh Yol 7. EArzdi in Kk Ab II 5. EusJok 22. Inza Azalp 27. Munita 16. Gazt MusIx 31.
    (Sin comparativo explícito). Por mucho. "(Se le) aventaja mucho, askoz eragiten dio, gaindi zaio, gainditzen zaio" Lar. "Askoz irabazi zion, le gano por mucho" BeraLzM.
    Zer eta nolako egiak, baña gure esan al guziai askoz eragiten dienak! Cb Eg II 205. Untzak aldiz: nere haurrak / hagitz dire gisakoak, / Ongi-egiñ, eta ederrak / Bere kide orotan askoz pullitenak. Gy 223. Gure kontra izketan / aritu diranak / txit askoz engañatu / dirala diranak. Bil 31. Uler beza al dunak, betiko zerala aldi guzien askoz gaiñetik. "Longe super omnia tempora". Or Aitork 349. Gogamenari dagokionez, Fray Luisek askoz eragiten du Orati. Gazt MusIx 68.
    b) Por muchos aspectos.
    Ez dut erranen [Diharassarry eta Goyeneche] orotaz hein berekoak zirela ere. Batek gaizkiaren herra bertzeak gaixtaginena. Buruz, amarruz eta askoz, biga ziren. HU Aurp 104.
    c) Por número, en número.
    Askoz ez handiz / ez naute zenbait bezala / lotsaz beldurtzen, / andiago dut ahala. "En número y magnitud". Or Poem 514.
    azpisarrera-34
    ASKOZAZ (V ap. A; Lar, Añ, Dv (V)). (Con comparativo). Mucho (más). v. ASKOZ. Tr. Documentado desde Cardaberaz en autores guipuzcoanos y vizcaínos. Hallamos la var. askotzaz en Iturriaga y Munita.
    Au adietan errazagua zala askozaz, bestelango nastau ta euskera gaistokua baño. Mg PAb 163. Nire erru ta zor guztiak baxen andiago da askozaz, berak opa-eutsun orde kitugarria. Añ EL1 150. Oneek baño askozaz afekto biziagoak. Añ LoraS 76. Jesukristok Sakramentu izatera jaso eban ezkero, ugarijaguak dira askozaz ezkontziaren grazijazko prutubak. fB Ic III 323. Jesu Kristo jaio baño askozaz leenagotik. JJMg BasEsc 202. Badituk basoetan artz ta basurdeak, / ik dean famarentzat askozaz obeak. It Fab 261. Ustez dala besteena / askotzaz obea. Ib. 130. Badakit ostatu bat / askozaz obia. Sor AuOst 102. Zenbat eta gaztiago sartuko diran [...], askozaz errazago jarriko dira gure bizi-modura. Bv AsL 195. Seme bat badek ire errian / Askozaz altuagoa. AB AmaE 102. Argia baino askozaz / da zarrago iluna. Azc PB 337. Badauko batasuna protestantismoak? Ez [...]. Badauko santutasunik? Askozaz gitxiago. Itz Azald 47. Euskaldun ona baiño kristiñau benetakoa izatea askozaz obea da. Ag AL 107.
    ( s. XX.) Eliz andi eder bat, Oñatikoa baño ere askozaz andiagoa ta ederragoa. Ag G 114. Bildurrak zeuzkan alkarri zor zioten begirunean, maitetasunak baño askozaz obeto. Ib. 101. Ilargia baino ere gorago, izarrak baino ere askozaz gorago igon zan. A Ardi 131. Onek, etorri ziranian, aurregunian baño askozaz gexuago aurkitu eben. Kk Ab I 44. Bai, askozaz obeto daukat. Lab EEguna 116. Uriko burubegittallu gustijak apurtu eragittia baño askozaz txarrago da ori. Otx 23. Lan batzuk besteak baño askozaz gogor eta neketsuagoak dira-ta. Eguzk GizAuz 32. Askotzaz etekin geiago izango zutela-ta. Munita 129. Mendian zebiltzan gizakumeak abereak baiño askozaz gozoago erailtzen baitzitun. Etxde JJ 93. Ez ote naiz ni egon oi, ala ta guziz ere, orain nagoen baño askozaz bakarrago ta utziago? Txill Let 21. Zerren jainkoak baino askozaz / da bera prestuagoa. Arti MaldanB 222. Baina ongi konsideraturik diru gutxiago (askozaz gutxiago) irabazten dute Santurtziko kaian langileek. Arti Ipuin 58. Ta soldautzea? Nik itxasotik egin dot. Ba dakizu, gu lakoak, beti askozaz laburrago. Erkiag BatB 177. Emen askozaz obeak daude / dantza-tokietan baño . Olea 181. Txala daukazu nik uste baño / askozaz kaxkarragua. Uzt Sas 200. Ixilik egon baiño kantatu / baidet askozaz naiago. Insausti 181. Musikaz baino askozaz hornituagoa ageri da gogoetaz. MIH 174.
    v. tbn. EusJok 32. Osk Kurl 10. Vill Jaink 19. Salav 13.
    azpisarrerakoSense-34.1
    (Con ere).
    Askozaz bere obea da kontriziñoa atriziñoa baño. Cb CatV 80. Nire erru ta zor guztiak baxen geiago da askozaz bere, berak opa izan eutsun ordea. Añ EL2 165. Baña ori txartzat dauken morroiok, askozaz be txarrago dana egiteko kezkarik eztauke. Eguzk GizAuz 105. Ontzibarruan amairu gizon arraunka dijoazenean baño askozaz ere ikusgarriagoa zan zeingeiagoka arrigarri ura. TAg Uzt 232. Beiñ egindako utsak / kontatzeko daude, / lagunak ez bagiña / askozaz e obe. Azpillaga (in Uzt Noiz 36). Udarak bereak eta bi lan baditu ere, uda-atzena askozaz ere areago da lanez. AZink 34. Askozaz ere hobeki zekien euskaraz Xenpelarrek nik baino. MIH 115.
    azpisarrera-35
    GUTXI-ASKO. v. gutxi.

    asko

    asko
    << askitsu 0 / 0 askotxo >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper