Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 aska.
    etimologikoa
    Etim. Hay que rechazar la opinión de Hubschmid que relacionaba esta palabra con gr. askós, bajo lat. ascopa 'odre'. Schuchardt y Rohlfs habían pensado en rom. *vasca. En la forma arska, es más probable que r sea etimológica, y no epentética.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L, BN, S, Sal, R; SP, Urt, Lar, Aq 278 (G), Añ, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Gèze, Hb, Dv, H), arska (SP (que cita a O), H, A), eska (S). Ref.: A; Arin AEF 1927, 20; Giese MolinS 622; Lrq; Iz ArOñ , Ulz ; Etxba Eib; Iz ArOñ (urún-askaak); Satr CEEN 1969, 209; Holmer ApuntV; Elexp Berg; ZestErret .
     Pesebre; abrevadero; en gral., recipiente grande. "Aska laman al artesa" IC I 698. "Auge" SP, Gèze, Dv. "Aqualiculus, urde aska" Urt II 227. "Artesón" Lar. "Cuezo" Lar, Aq, Añ. "Pesebre" Aq, Añ. "La asca de tener agua de la fragua" (1725). GoiBur 234. "Pétrin" Arch VocGr, VocBN, Gèze. "(V, G, AN, L), pesebre" A. "(Sal), abrevadero" Ib. "(BN, Sc, R), artesa, amasadera" Ib. "(V, G), cubeta" Ib. "Auge à donner à manger et boire aux chevaux, cochons, ou en pierre, ou en bois" H. "Gisu-aska, auge de maçon. Lur-aska, terrine" Ib. "Auge (à porcs)" y "bassin d'abreuvoir" Lrq. "La caja donde se amontona la harina hecha, aská, eská" Giese MolinS 622. "El pesebre" Etxba Eib. "Urún-askaak, los cajones para recoger la harina" Iz ArOñ. "Balde" Holmer ApuntV. "Pesebre" y "abrevadero" Elexp Berg. Cf. SaraskHizt 22: "El canal, enaskea". Para su empleo en el cast. de Alava y Navarra, v. Baraib y VocNav. En vista de arraska, de (h)arri + aska, parece que aska pudo tener un sentido lo suficientemente indeterminado para recibir una determinación del material con que ocasionalmente se hacía. Cf. AEF 1955, 136: "Aske [sic. , tal vez inferido de det. askea]. Es pesebre de madera de haya, trabajada con hacha toda ella, lo mismo el exterior que el hueco" (G-goi). Cf. harraska, ardanaska, sehaska, uraska, etc.
    Arrotz maitena arskan. Saug 185. Lehen plazerki bizi zitekeielarik bere aitaren mahainean, orduan likhitzki iaten zuela urdeen askan. SP Phil 526. Arkituko ditugu / armaak aska baten. Iraultza 168. Ai nere jaun maitea [...], nora zaramaz amorioak. Aska batera jaio zinanean bezela? Mg CC 248s. Jaio zinian korta humil baten; etzan aska baten. Añ EL1 97. Askaan autsik ez du arkitu bear, ez da garagarrian ere. VMg 46. Aska batean abere artean ezarria. Gco II 28. Au izango da ganadu beltzen eran, esnatu orduko askara begiratzea. AA III 358. Zein gogorki zagoen gure Jesus maitea [...] Betelengo abren askan. Dh 48. Ta bai alemanijeen erdijan jaijota, aska baten daguanian. fB Ic I 73. Belengo ganadu aska pobrian. Ib. 76. Begira arrizko aska oni: au da Bautismoko Pondia. JJMg BasEsc 47. Hipokritak, zuetako bakoitzak ez du sapatuan askatzen iri bat, edo bere astoa askatik, eta eramaten du eraten ematera? Oteiza Lc 13, 15 (Brunet, Ker aska; Lç manjedera, TB othelako, Leon othalako, IBk ganbela). Plazako bide-andiaren bazterrean dago iturri bat zurezko aska luzetxoa aurrean daukala, abereak bertatik eroso edateko jarria. Izt C 96. Ez badire [idiak] etzanak, edo buruz askan. Hb Esk 230. Gero askatik khentzen ditu zikhin phorroska guziak. Dv Lab 226. Haurtto bat aurkhituren duzue xatharrez inguratua, eta hei bateko askan ezarria. Dv Lc 2, 12 (Ol, Ker, BiblE aska; Lç manjedera, TB othelako, Brunet ganbela;
    v. tbn. aska, referido al pesebre de Belén, en Urruz EE 1882c, 586, Zby RIEV 1908, 285, Jnn SBi 13, Azc PB 271, Itz Azald 32, Or Mi 134, Ir YKBiz 21, MEIG I 76). Harrizko aska handi bat eginik hantxe ezarri zuten harpeko ura sortzen zen tokitik beheraxago. Zby Pel 83. Nihaur ethorria nintzen hunat, ogiaren orhatzeko askaren heineko untzi batean. Prop 1880, 274. Aberen jan-askan. Jnn SBi 39. Zoin hartakoz deithürik izan beita Jan-askako Santa Mariaren eliza. Aska haren zurak zerratürik dira zilharrezko, ürhez eta perlaz aberastürik den untzi eder batian. Ip Hil 100. Mandoai askan garagarraren ordez lepoko estalkiak edo berogarriak ipiñi eutsezan iakitzat. A BeinB 84. Ni erratuten ezpanaz / gasun-askako gatzagaz / egin zinean / Anton Julian. Azc PB 247. Belengo aska baten lasto-gaiñean iaio zan Iesusen irudi egiazkoak. Ag Serm 382. [Batiolekuaren] erdian dago marmol zurizko aska aundi bat. Ag Ioan 182. Eta bururaño iturri-bazterrean urez betea zegon aska batean sartzen du. Goñi 52. [Ardiak] lau zango besoetarik dilindan harturik, sartzen zituztela halako ur bat zaukaten aska batzuetan. JE Bur 8. Haren sahetsean, hausko handiak; aitzinean, aska bat urez bethea, behar orduan burdin gorrituaren iraungitzeko. Ib. 58. Eskuen artean oihal marruskatzen ari, atzinean bi heraitz sardekadunen gainean zaukan aska baten barnerat ixurkina erortzerat uzten zuela. Ib. 12. Mando aska batean. Urruz Zer 122. Baña ikusi eben ondo beste aldeko baster illuneko aska-ganetik begi adikor ta bixi-bixi batzuk. Kk Ab I 74. Aberiei jatekua askara bota ondoren, arabar mutilla bertan gelditu zan. Ib. 74. Zer ajola dakar bat edo besteak urre edo gariz geiago betetako aska izateak? Lh Yol 17. Ta, Yosu maitek / askan zegola / erantzun eutson / onelan. GMant Goi 47. Xerrier zer diotek jan-arazten askan? Ox 188. Han berean diote beren aska luzeetan [...] besotara bat pherdailu jan-arazten. Zerb Metsiko 211. Askan edan dezake [beorrak] gogo dun guzia. Or Mi 50. Askan eukiagaitik arto-baba-zuku. Enb 184. Ba-ekijan Bertoldinek, nunbait, kurrilluak txarrijen askara ura edaten jatzitten zirana. Otx 155. "Iturriandi"-askan aurpegiak garbi. Or Eus 14. Kakotik ziztor, askatik urdai, / kabitikan arroltzea. "Longaniza de su percha, tocino de su saladero". Ib. 144. Askan jana, aberea ukullura! ABar Goi 42. Garbitu ditu berriro bei-askak. TAg Uzt 29. Etxeatzeko iturri-askan garbiketan ari zan une artan neskamea. Ib. 164. Gure iturriko askan gobaran ari nintzala. Etxde JJ 253. Laster loditu be egingo da, aska ona topau dau-ta... Erkiag Arran 41. Laugarren pisotik kalera jausi zan, beste biargin batzuek masia eiten euazen askara. SM Zirik 75. Zuek askatik bakarrik edaten dezute. Anab Usauri 25. Belardietan taldeka zekor guri ilzen dira ta aska beteen aurrean azken arnasa ematen dute. Ibiñ Virgil 104. Goseak al aiz? Gure txerri-askan arkituko dek puska bat. NEtx LBB 177. Ezagutzen dau idiak bere jabea, baita astoak be bere ugazabaren askea. Ker Is 1, 3. Ur-zulo baten ertzean arrizko aska bat zegon eta antxe ipiñi zituan Don Kijotek bildu-ta bere arma guziak. Berron Kijote 53. Masa egiteko, kobrezko pertz aundi bat edo egurrezko aska bat. BasoM 64. Txapazko askak ipiñi zituen ontzietan, beitatzat izaten zan arrain txikia bertan ibillian ebillen kresaletan eukiteko. Etxabu Kontu 123. Ur gardena gaiñezkatzen daben askakaz. Onaind STeresa 94. Beiak edateko aska zegoan. BBarand 39. Elizatik eta Jauregira zabilala aska haundien aintzinean. Larre ArtzainE 23.
    azpiadiera-1.1
    Ontziaren gañeko aska [='piscina'] zabalera igari egitera.JAIraz Bizia 26.
    azpiadiera-1.2
    "Baratza erregadixatzeko an zan askia, para regar la huerta había allí una alberca" Etxba Eib.
    sense-2
    2. (Lar, Aq (G, AN), Hb, Dv, H).
    Canal; cauce. "(Salir de) madre, asketatik irten, urten, gañez egin" Lar. "Saetín" Aq 703. "Canal" Dv. "Canal, conduit d'eau" H. "Askak, auges de moulin" Ib. "(Au fig.). Odol aska zijoakion, il lui coulait un ruisseau de sang" Ib. v. GEZUR-ASKA; askabide; uraska (2).
    Iakobek ematen zituela xigorrak asketan barna arthaldearen begien aitziñean. 'In canalibus aquarum'. Urt Gen 30, 41 (Dv, Ker, Bibl, BiblE aska; Ur ur aska). Uholdea denetan eremu handiak estaltzen ditu; eta badu, halako ordu batez berak egina, bigarren aska edo ibilpide berri bat, ura har ez dezaken lur tinko batean. Prop 1906, 101. Ezkilaren mihia kausitu zuen... kaperako teilatuaren urak biltzen zituen aska handian. Barb Sup 140. Zer nahi etxe erosi dira, bideak desegin edo lehertu, ibaiak jalgi beren asketarik. Herr 9-4-1959 (ap. DRA ).
    azpiadiera-2.1
    "Fossé" Dv. "(V-m-gip), zanja, foso" A. v. infra ERRETEN-ASKA, LUBAN-ASKA, PEZOIN-ASKA.
    sense-3
    3. "(Gc), surcos que abre el arado" A.
    azpiadiera-3.1
    Uhin hautsiak gañetik / Iragaten trebesetik, / Mariñelak erorika / Untzi askan igerika.BertsZB 99 (tbn. en DRA, que lo intepreta como 'estela'; podría entenderse tbn. como 'el casco del barco (lleno de agua)').
    sense-4
    4. "(S), val, vallon. Belaiko aska, le vallon de Belay" Lh.
    azpisarrera-1
    ASKA-AURRE. Zona situada delante del pesebre. "Askaurre, ganadu asken aurreko pasiloa. Askaurrian laga dot sendorra" Elexp Berg.
    Goazen denok Belenera / artzaiekin batera, / Jainkoa lastotan ikustera, / aska-aurrean abestera. NEtx Antz 124.
    azpisarrera-2
    ASKA-BURU (V-gip). "Abere-janaria eukitzeko buru-gañeko oltza" Urkia EEs 1930, 29.
    azpisarrera-3
    ASKA GOIAN. "Askia goixan, se dice de donde dan poco de comer. Morroi egon zan euezaban etxian, askia goixan" Etxba Eib.
    azpisarrera-4
    ASKAKO (V-ger). "Hospiciano" Ort Voc.
    A... askakue ezan... da Atorrasagasti [afellidue] okitxie. Ort Oroig 94.
    azpisarrera-5
    ASKA-HONDO. Fondo, interior del pesebre.
    Egunean bi aldiz garbitzen diozkae Balendinek askaondoak eta, aurreko ondakinak jasoaz, janari berri ta garbia oparo ixuri ere. TAg Uzt 24. Alea ta zai-orea sarriago izan oi dute askaondoetan Dorronsoroko beiak belarra ta arbia baño. Ib. 12.
    azpisarrera-6
    ASKAREN MINGAIN. "Askaren mingaña (G-to), talanquera de quita y pon, lit.: lengua del dornajo (pequeño pesebre)" A.
    azpisarrera-7
    ASKA-ZALDI. a) "(Sc), palo sobre el cual se mueve el cedazo" A.
    b) "(S-saug), chevalet à pétrin" Lh.
    azpisarrera-8
    ASKETAN EDUKI. "(Tener a) raya, mugetan, asketan iduki" Lar.
    azpisarrera-9
    BIDE-ASKA (H). Cuneta. "Bide-aska, rigole au bord d'une route" H s.v. aska.
    azpisarrera-10
    ERRETEN-ASKA. Trinchera.
    Beartu izan zan, putzu-zulo eta erreten-aska andiak irikirik, gorde tokiak unetik unera or emen egitera. Izt C 259. Itxura añ gaistoko egoeran moroak guarlankak egiñaz, erreten-askak idikiaz eta bularkaiak ipiñiaz zijoazen. Arr EE 1885b, 474.
    azpisarrera-11
    ESKU-ASKA. Vaso.
    Errekan esku-askaz edan. Monzon Urrundik 197.
    azpisarrera-12
    GEZUR-ASKA.
    a) "Desde un gezur-aska hasta la tobera" Lar Cor 79. "Guzur-askia" Mg PAb 134 (en una lista de términos de una ferrería). "Metida [la rueda] en un cajón [...] asca perpendicular o guzurrasca (Juntas Generales de Guipúzcoa, 1806)" Garm Olag 123. "Cierto aparato de herrería" A (que cita Mg PAb). "Abrir [...] los agujeros de las guizurrascas" L.M. Ecenarro BAP 1975, 357.
    b) "Guzurraska (V,...), mentiroso" A.
    azpisarrera-13
    LUBAN-ASKA (lueban-aska V-m-gip ap. A). "Foso de trinchera" A. v. LUBAN-ZULO.
    azpisarrera-14
    PEZOIN-ASKA (Hb, H; bezoin-aska Ht VocGr 364, Arch VocGr 190, Hb; pezaska Dv A). "Fossé, bezoiñaska" Ht VocGr. "Fossé d'une clotûre en terre" Dv. "Fossé du baradeau" H. "Foso, zanja de un vallado" A.
    Phezoin-askak hustea eta phezoin hautsiak altxatzea. Dv Lab 203. Phezoin-asketako lurra. Ib. 185. Pezoin asketan dabilana goiz edo berant leizerat erortzen. EZBB II 91.
    azpisarrera-15
    UR-ASKA. v. uraska (2).

    aska

    aska
    << ase 0 / 0 askatasun >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper