Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 arrosa.
    etimologikoa
    Etim. La forma larrosa es debida a la aglutinación del artículo romance.
    sense-1
    1. (G, AN, L, BN, Ae, Sal, R, S; SP, Urt I 321, Ht VocGr, Lar, Añ (G), Izt C 45, Gèze, Lcq 80, Dv, H); arros; larrosa (V, G-azp-goi; Lar, Añ, Izt C 45, Lcq 80, H); larros; errosa (Lcc); rosa (R); arrusa (Gèze) Ref.: VocPir 695; Bon-Ond 150; A (arrosa, larrosa); Iz ArOñ (larrósa); Iz Ulz; Elexp Berg (larrosa).
     Rosa (flor y planta). v. HAIZE-ARROSA, ANDREDENA MARIAREN ARROSA, IJITO- ARROSA, LILI-ARROSA. Tr. La forma larrosa, documentada desde Lazarraga, es empleada por autores vizcaínos y, ya desde GavS, por algunos guipuzcoanos (en los que tbn. hallamos larros ); tbn. la encontramos en Mirande. En DFrec hay 7 ejs. de arrosa y 16 (13 de ellos dialectales vizcaínos) de larrosa.
    Larrosa maiatzekoa, nola dozu / enetzat orrein gogor murallea? Lazarraga 1185v. Parerik eztozuna al dakizu, / guztioen gañetiko larrosea, / eguzki ederraren esposea. Ib. 1186v. Arrosas janzirika / Birjinaen koruan. MPortal 61s (tal vez 'de color rosa'). Ea, giristinoak, xahu / tzatzue athariak, / eta karrikara etxa / arrosa eta liliak. EZ Noel 122. O martir animotsua: / zure odol isuriak / Elizama bistatzen du / nola arrosa gorriak. Ib. 149. [Presuna iustuen] nigar hek, arrosak dira elhorrien artean. Ax 501 (V 323). Garbitasunean azuzena baino xuriago, karitatean arrosa baino gorriago ziren andre eder eta lilitu hek. SP Phil 528. Larrosa, krabel, jasmin & lore / galant gustiak baturik / Erramilete eder bat dago / erri onetan jaiorik. (Mondragón, 1682). ConTAV 72. Birjina Ama Andre hau duk / Arrosa bezaiñ ederra. Gç 133. Zuk nahi zenduke berthutearen arrosa arantzerik gabe eskuetara; ordea hori ezin dateke, zeren arrosa arantzepean sortzen eta loratzen baita. ES 107. Rosarioko larrosa eder. Urqz 78. Geroz arros edo klabelin luzaro eskuan erabilliz galdu baten gisan baztertzen dituzte. Mb IArg I 164. Indio txit desonesto abereen gisa bizi ziranen artean, arrosa eder garbi au arkitzen zan. Cb Eg II 181. Larrosa, klabeliña eta Jazmiñak. GavS 18. Khaparraren artian arrosak dütü biltzen. Egiat 255.
    ( s. XIX) Eztago larrosarik / arantza bagarik. DurPl 100. Larrosa usaintsua. Añ EL1 229. Batari bialduten deutsazu zeruti txokolatia, bestiari musikia, bestiari larrosaak. fB Ic I 70. Ispligu gozo, azitrai berde, / arros, klabelin, jazmiñak. Echag 60. Arrosa misteriozkoa, egizu othoitz guretzat. MarIl 42. Uda lehen arrosa / Neguan arraro, / Osto bano arantze / Aise gehiago. Bordel 106. Esak: non dira arros / eta azuzenak, / erregeen izenak / sortzez dituztenak? It Fab 199. Imiñiko da Marijaren irudi bat albait onduen apainduta, dala lora, larrosa, edo beste era atako edergarrijakaz. Ur MarIl 1. Bainan lan guzietan behar da orroitu, / Arrosa arantzekin bethi dela kaustu. Hb Esk 170. Neskatxa gazte pare gabia / apirilleko arrosa. Bil 104. Arrosa eder batek baño ederrago ematen zuela jarri zan. Arr GB 54. Arrosa buketto bat, üztarilan sorthürik, / Igorri niriozün jaon hari goraintzi. ChantP 254. Koroitu dezagun! / Arrosa txit gorriz / Sugarraz zebana / Maite Erria. AB AmaE 117. Larros ederdun girnaldea. Ib. 158. Arraiak ezurra du / larrosak arantza. Urruz Urz 51. Jainkoaren baratzean / Hain eder zaren arrosa, / Maiteki gure artean / Deitzen zare Graziosa. Zby RIEV 1908, 418. Neskatxa bat [...] larrosa bat bezin ederra. Apaol 27. Arrosa primaderan / Zoin den lore ederra! / Idekitzen denean / Bagohazi hartzera. (In Arb Igand 43). Eun orriko larrosa / usain gozokoa. Azc PB 130. Prankotarraren begiradea ikusi ebanean, larrosa gorrien margo ederrak urten eutsen matrailla gaiñetara. Ag AL 53.
    ( s. XX) Oin bakoitzean urre koloreko arrosa eder bat oñaren gañean. Goñi 27. Nola ken, orai, mota bakotxari, daukan usain ona? [...] Arrosari duzu bil errexenik. JE Bur 86. Elorriaren loreak eta sasietako arrosak usai on bigun biguna zabaltzen zuten. Ag G 43. Arrosa aurthikitzen hari direlarik aingeruak eta haurrak. Ox 44. Baratzian eztaukot larrosa gorririk. Altuna 31. Oiek aldatu dituzten larrak / arrosa biyurtu dira. Tx B II 171. Zeure mosubak diran laztanak! / eztizko lorak yatzuz ezpanak, / Larrosa orrein ganetan / ibilli nai dot, loreil onetan. Laux BBa 26. Bortia, berdez bezti, arrusa eskian, / Artzañer oihuz dago, lilien artian, / Gure haidürü dela, bertan jun gitian. GH 1932, 91. Arrosa eder baratzean / loratzen da maiatzean. Or Eus 93. Zarautzko alaba yori biak, larrosa zuriak bezain eder eta naro. TAg Uzt 26. Oi hitz zimeldu hori, lehen larros'urrina zeriona. Mde Pr 307. "Arrosen Gudate"-en ondotik, bereziki (1455-1485). Ib. 252. Larrosea baizen ederragoko neskatillak. Erkiag Arran 26. Lore ederra da gure Belen, arrosa polita, krabelina zoragarria. Arti Tobera 287. Larrosa ezkutua usaiñak ageri. Gand Elorri 79. Ots, judear neskatil, / lili eta larrosa artean / urin-usai dirauno, / zagozte auzoetan. Gazt MusIx 187 (Or ib. 199 arrosa, Onaind ib. 206 larrosa). Pake ordez laster dezu / kezka zure jabe, / ez dezu iñun larrosarik / arantzarik gabe. NEtx LBB 352. Bakoitzak eskuan arrosa bat dualarik. Lab SuEm 202. Ez ote zuen laket graziak [...], arrosa hungarrian bezala, bekatuaren erdian sortzea. Ardoy SFran 185. Baña arrosa danak dituzte / bakoitzak beren arantzak. Uzt Sas 287. Arrosa bezain gorri eginik, begiak apal-apala. Xa Odol 303. Begitako miñentzat ona da larrosa egosin urekin garbitzea. (G-goi). Arin AEF 1980, 65. Olako alkartze batek [...] larrosa tartian arantza sortzen eban. Gerrika 285.
    v. tbn. Añ CatAN 79. Sor Bar 38. Jnn SBi 97. Inza Azalp 57. Barb Sup 38. ArgiDL 114. Jaukol Biozk 80. Etcham 151. Canc. pop. in Lek SClar 113. Txill Let 29. NEtx LBB 129. Lasa Poem 64. Egunaria 4-11-1972 (ap. DRA). Arros: Ataño TxanKan 132. Larrosa: Mg PAb 188. Altuna 31. Or Mi 21. MendaroTx 55. Kk Ab II 143. BEnb NereA 79. Basarri 136. Arti MaldanB 228. Vill in Gand Elorri 16. Berron Kijote 148. Albeniz 169. Larros: Olea 49. Insausti 169.
    sense-2
    2. Color rosa. v. ARROSA-KOLORE.
    Zuentzat izotz arrea gaur larrosaz apaindu bait da. Mde Pr 305. Nun den ire lengo / matrailen larrosa? NEtx LBB 396.
    azpiadiera-2.1
    (Adj.). Rosa, de color rosa. v. ARROSA KOLOREKO.
    Beltza dute begia, arrosa ezpaina; / Sendo eta zuria, ahoko lethaina. Hb Esk 227. Itsasoak orobat aren matail-arroseri iintza xeia ta minkatxa zirtatzen zion. Or Mi 121 (tal vez 'las rosas de sus mejillas'). Banoa erostera / bastoia ta poltsak, / brilloakiko bruxa, / soiñeko arrosak. Zendoia 146.
    azpisarrera-1
    ARROSA-ARANTZE.
    Rosal silvestre. "Aspalathus, arrosarántzea" Urt II 405.
    azpisarrera-2
    ARROSA-ARBOLA.
    Rosal (arbusto).
    Arros-arbol eder batera iritxi dalakoan, arros-artetik suge pozoitsu izugarri batek beñgoan irten [...]. Arr GB 142s.
    azpisarrera-3
    ARROSA ARIN.
    "Rosé" T-L.
    azpisarrera-4
    ARROSA-ATAL.
    Pétalo de rosa.
    Lenbiziko enbatak aidatuko zizkiok, larros-atalak bezela, bere soñeko, dantza, txistu ta folkloreak. Ataño TxanKan 215.
    azpisarrera-5
    ARROSA-BURU.
    Oi, sugar zaren jaseko Birjin, / bular zirtazko zerua! [...] Maitetasuna maite dozuna, / larrosa-buru biztua. "Flor encendida del rosal". Gand Elorri 136.
    azpisarrera-6
    ARROSA-ELORRI.
    Rosal silvestre. ""Aspalathus [...], arroselhórria" Urt II 405. v. astoarrosa, basarrosa, sasiarrosa.
    azpisarrera-7
    ARROSA JERIKOTAR (larrosa j. LarLcq 81).
    "Rosa de Jericó" Lar.
    azpisarrera-8
    ARROSA-KOLORE.
    "Arrosa-kolorea, rosicler" VP 84r. "Rosicler, larroskolorea" Lar. "Rose, couleur, arrosa kolore, xuri-gorri, magarda" T-L.
    Zegoan guztiz arlote jantzia, oso argaldua eta aren lengo larrosa kolore ederrak biurtu ziraden buztin kolorekoak. Apaol 94.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Uso adj.). De color rosa.
    Urratzen dute. Barrunbe, bikain: / birika, arrosa-kolore; / ubel gibela, garbi ta legun, / urik eta arririk bage. Or Eus 226.
    azpisarrera-9
    ARROSA KOLOREKO.
    Rosado, de color rosa.
    Aren larrosa koloreko masalla ederrak biurtu ziran krabeliña kolorekoak. Apaol 33. Arrosa koloreko egazti aundi bat, lepo luzea, egoak geldirik, ibaiaren alde batetik bestera tximixtak egiñean. JAIraz Bizia 42.
    azpisarrerakoSense-9.1
    Bizibide berriari buruz ere aitapenak egiten genituan. Nola ez? Dana arrosa-kolorekoa ikusten genduan. AZink 129.
    azpisarrera-10
    ARROSA KOLOREZKO.
    De color de rosa (fig.).
    Orregatik, ezingo dizudaz esan, naitala ere, larrosa kolorezko etorkizunak. Ag Serm 114. Ezer eztakigun artean, [...] dena ikusten degu larrosa kolorezkua. Ib. 234.
    azpisarrera-11
    ARROSA-LAHAR.
    "Arrosa-larr, el rosal silvestre" Iz To.
    azpisarrera-12
    ARROSA-LANDARE.
    Rosal.
    Arrosa landarea bezala. EZ Eliç 383. Arrosa landarea legez. Hm app., 72.
    azpisarrera-13
    ARROSA-LILI (Sc ap. A ).
    Rosa (flor).
    O usain on Zerukoak! O arrosa liliak! / Nolakorikan iasaten ez baitu uda berriak. EZ Man I 135. Iguzkia baño tutzu / Bi begiak argiago, / Arrosalilia baño / Kolorea ederrago. Gç 74. Gain behera, sare batetarik erortzen zeiezten arrosa liliak. JE Bur 93.
    azpisarrera-14
    ARROSA-LORE.
    Rosa (flor).
    Zerén eméngo trabájuak baitíre nola azároa ángo eraizioarén; nola aránzeak ángo arrósa loreén. LE Ong 52v.
    azpisarrera-15
    ARROSA-ORRI.
    Pétalo de rosa.
    Ezpainak, arros' orri / Gorriak bezain gorri; / Hortzak aitzintzen, xuriz, / Ezein esne isurkorri. O Po 36. Ez egizuz larrosa-orri usaintsu direan ezpain gorriok mukertasunez tximurtu. Erkiag Arran 100.
    azpisarrera-16
    ARROSA-HOSTO.
    Pétalo de rosa.
    Arrosa hostoz izan behar da zeruetako dafaila. Ox 173. Onurakorra litzake kuku-sagar eioen saporea geitzea ere, larros-osto igarrak [...] ta lubeazun usaitsua. Ibiñ Virgil 113.
    azpisarrera-17
    ARROSA-PIPIL.
    Capullo de rosa (tbn. fig., ref. a personas).
    Gaztetan, egun bakotxak zer barri dakarskun gaian, errez makur-azo leikegu biotza. Ori jazo yakon Alonsoren larrosa-pipil lerdenari. Onaind STeresa 24.
    azpisarrera-18
    ARROSA-UR.
    Agua de rosas. "Aqua rosacea, arrosura, arrosa ura" Urt II 226.
    Hur natüralaz [batheiatü behar da], ezi eztaite batheia arrosa hurez, saldaz ehez, ez eta belharretarik elkhiten direnez. Bp I 61. Pasta arin baten egiteko, zoina behar baita trabaillatu bizi bizia arrosa ura emanez. ECocin 40.
    azpisarrera-19
    ARROSAZKO.
    azpisarrerakoSense-19.1
    a) De rosas.
    Imiñi daiguzan larrosazko koroiak sikatu baño leenago. JJMg BasEsc 192. Koroia zan larrosazkoa. Ag Serm 83.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.).
    Arrosazko <arroza-> etorkizunaren berri onak ezingo dizkitzut eman. Ag Serm 331.
    azpisarrerakoSense-19.2
    b) De rosa, semejante a la rosa.
    Arrosazko ezpaiñ gorriyak. Aran SIgn 213. Laztantxo samurrak emonaz / Arpegi larrosazkuan. AB AmaE 164. Eta aizearen larrosazko kantua, piztien ulua. Alzola Atalak 64.
    azpisarrera-20
    ARROXA.
    (Forma con palat. expresiva). Rosado.
    Kamisoia oso polita zan gaiñera, kolore arroxakin-eta. MMant 25.
    azpisarrerakoSense-20.1
    (Arroxa koloreko).
    [Payne] hor ari da [...] belea baino beltzagoak nondik zurituko dituen [...]. Eta, hori eskuineko eskuaz egiten duen bitartean, ezkerra ere badarabil, gehienez ere arroxa koloreko direnak gorriz tindatzen. MEIG VIII 35 (se refiere a tendencias políticas).

    arrosa

    arrosa
    << 1 arroka 0 / 0 arrotz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper