Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    arrautza.
    tradizioa
    Tr. Los autores vizcaínos emplean arrautza, que tbn. se encuentra, junto con arraultza, en autores guipuzcoanos. Los septentrionales y alto-navarros usan formas acabadas en -tze (arraultze o arroltze; tbn., con menso frec., arrultze ); arrautze se encuentra en Lizarraga de Elcano, así como en algún guipuzcoano como Mendaro Txirristaka (182); en vizcaínos como Gerrikagoitia (106) parece deberse a armonía vocálica. Hallamos arrauntza en Añibarro y en el CatLlo (50). Las variantes sin -a (arrautz o arraultz ) son modernas (la más antigua atestiguada en Iturriaga) y parecen poco frecuentes. En DFrec hay 5 ejs. de arraultza y 1 de arraultze, meridionales, y 7 ejs. de arroltze, septentrionales.
    etimologikoa
    Etim. Se ha sugerido alguna vez que puede tratarse de un nombre verbal derivado de erron, errun, S errün 'poner, pondre', es decir, de algo así como *erra-(k)untze, -(k)untza, con a- salida de e- por asimilación.
    Onom.: Miguel Garcia de Arraulçe Gaytz. (1331). RIEV 1913, 376.
    sense-1
    (V, G, AN; Mic, VP 1r, Aq 397, 264, Añ (V), Dv (V), H); arroltze (AN-olza-ulz-erro-burg, B, L, BN, Sal; Urt I 475, Dv, H; -lz- B; Lecl, VocBN A, VocB ); arraultz (G-bet, AN-larr; Lar, Dv (G)); arraultza (G, AN, L; VP 89v (-lz-), Añ (G), Dv (G), H); arraultze (AN-5vill-ulz, L-côte, BN, S, R; SP, Ht VocGr 392, Gèze, H; -lz- Arch VocGr ); arrauntz (G-nav); arrauntza (V-arrig-oroz-arr; Lcc, Añ (V); -nzea Mic); arrautze (V, AN-egüés-ilzarb, BN, S, R-uzt); arrautz (G, AN-gip); arreutze; arroitze (Ae); arroltz (AN-gip); arroltza (A); arrontza (V-ger, G-nav); arrotza (V-ger); arrotze (AN, L-côte, BN); arrotzi (AN-ulz); arrotzie (AN-gulina); arroze (BN-lab); arrozi (BN-mix); arrultze (AN-larr, BN); arruntza (G-nav); arrutza (V-ger); arrutze (V-ple-ger, BN-baig-mix) Ref.: A (arraultza, arrauntza, arrautza, arrautze, arroltza, arrontza, arrultze); VocPir 343; Lrq (/aRáuce/); Gketx Loiola (iendratu); Etxba Eib (arrautzia); Iz ArOñ (arráutzia); Iz UrrAnz (árrautzia); Iz Als arrontzi ; Iz To (arrautza); Iz Ulz (arróltzia); Iz R 298; EAEL 243; AtBou 373, 385; Holmer ApuntV (arrautza, arro(l)tza, arrutza); Gte Erd 249; Elexp Berg (arrautzia); Izeta BHizt2 (arroltze).
     Huevo. "Güero huevo, arraunza utsa" Lcc. "Blanco de huevo, arrauzan [probablemente por arraun-] zu[ri]a" Lcc. "Arraultzearen frintza, l'étoile de l'œuf" SP. "Arrain arroltzeak, frai" H. "Arraultzeak gorringoa, zuringoa ta mintza dauzki (R)" A.
    Edo baldin arraultze baten eska badadi, ala skorpiona emanen drauka? Lç Lc 11, 12 (He, Dv, Leon arroltze, TB arrolze, Oteiza arrautza, Brunet, Ol arraultza, Arriand, Ker, IBk arrautza, IBe arraultze). Arloteari emaiok ar[r]autza, eskatuko dik zotza. RS 25. Olloak biraporean arrautzea ta ez ollarrerean. Ib. 219. Ea ian daben aragirik on eztan egunetan, edo gaztaẽa, edo arrautzaak garizuman. Cap 97. Hobe da bakeareki arraulzia, eziez aharrareki bilarrauzia. O Pr 243. Ez haragirik, ez arraulzerik iatia. Tt Arima 57. Har ezazue arroltze baten xuringoa eta gorringoa balsan ezti guti batekin. Mong 589. Ian arroltze garizuman. Harb (ed. 1690 ap. H). Jan ote deban arraultzarik. OA 153. Arraultza bat jatea gauza andia zeritzan. Cb Just 32. Arrautze bat ebasten. Egiat 200. Sügiaren arrautziak. Ib. 223. Ezpaitúte estimátzen gauza, baizik iduritzea; arrautze txarbát ta anitz karáka. LE Prog 106. Bere opilak besapetan / tranxaz eta arraultzez beterik. AstLas 33.
    ( s. XIX) Arrautsa [sic] ta esne gauzak. CrIc 167. Erroijaren arrautziak, usakumerik ez. Mg PAb 121. Jangoikoak prestatu zuen naturaleza, arrautzak idukitzeko txita gaiak, ta gero berotasun egoki batekin irtetzeko txita biziak arrautzaren izatea galduta bezela. Mg CC 199. Garizuma denporan arrauntzak, gaztaia edo ezne-jakirik jan bozu. Añ EL1 131 (EL2 138 arrautzak). Ematen diot itza, ez diodala geiago arrapatuko ollo, ez uso, ez arrautzarik. VMg 38. Urliak ez diozka ollakolkari ipiñi nai arraultzak bat goiti baizik, zeren uste duan, txita gutxi jaioko dirala, parez ipintzen bazaizka. AA II 22. Bakarrik gelditu zan / otarre batean / kolka arkitzen zan bat / arraultzen gañean. It Fab 18s. Adio, xahala, behia, / Arraultziak eta urdia! Arch Fab 187. Arroltzen nonbrea bethi berretuiaz baitzoan. Gy 150. Diote arroltze luzeetarik ethortzen direla oilaskoak, eta biribiletarik oilandak. Dv Lab 289. Eltxuen arraültzetarik sorthüko dira naski han harrak. Ip Dial 33. Janarijagaz ta edarijagaz iruntziten ditubezan arrautzetatik [datoz bizijuak] . Ur Dial 37. Arrautzen lekuan txoritxoak zeuden. Arr GB 59. Trenpa zaitzu arroltziak esniarekin eta egos zazu su eztian. ECocin 32. Gogor araz zaitzu arroltziak. Ib. 28. Arrautza oiek eman dizkate / batitu edo nastuta. Ud 69. Baña topau ete eban arrautza pilloa? AB AmaE 202. Bezero bat etorri ez balitza arrautz tratura. Apaol 111. Polux ta Castor / bitsuak azkor, / arrautzetati iaioak. Azc PB 287. Arrautzatan, berak ianala ta geiago egozala esan eutsan. A BeinB 85. Etortzen danian, eskeñi akiyon merienda, eta arraultza pare bat. Moc Damu 29.
    ( s. XX) Kementik fandra Nabaskozeko merkatiuara iror emazte arraultze saltra. Mdg 152. Arrautza, ezne ta ortuariak saldutera. Echta Jos 42. Graziyak atia arrapatu genduela, bestela, egiten du gurekin arrautzik gabeko tortilla. Iraola 81. Plazak arroltze bat iduri du, erdian zabal, bi muturretan hertsi. JE Bur 25. Ekartzen zizkidan ixillik antzarren arrautzak erreal banan. Urruz Zer 29. Oriek zer diren? Eta, mando arroltzeak! Zerb Ipuinak 287 (hablando de unas calabazas). Xingar eta arroltze emanen diot gogo onez! Barb Sup 84. Orrenbeste arrautza / jan izan banuan. Tx B I 159. Arraultze asko ta okela. Yanzi 176. Jarten da bera antzar-eran arrautza ganian jezarrita. Otx 138. Karakak egin eta, aren arroltzea / bero bero da, baiñan laister du oztea. Or Eus 108. Arrautzen defensorea Jonas da, erleena Abel . (V-m). A EY I 98. Amar arrautza dauzka jaiotzeko ta txita jaioberri bi. TAg Uzt 117. Xingar eta arroltze, ardi-gasna gorritu arno on, kafe eta ondoko. Lf Murtuts 40. Arrautz pare bat prejituta urdai pusketa batekin eskatu zun. Etxde JJ 121. Arraultza ta guriña asko sartzen zan etxe artan. Anab Poli 77. Arrautze, lukainka ta beste txarriki batzuk batzean. Akes Ipiñ 20. Luzaro barik, arrautz ganean jarri, ta umak atarako eutsazan. Bilbao IpuiB 117. Amak bi ogi zerraren artean xingar eta arroltze emana data. JEtchep 79. Oiloek zioten oilarrari kolpatu; / oila-lokak ere arraultzetan pikatu. Arti MaldanB 201. Arraultzak puntuan al daude? Lab SuEm 181. Askotan txiñurriak arrautzak ateratzen ditu tegi sakonetik. Ibiñ Virgil 77. Gogotik behatu diot ene "oilanda arroltzeari" eta badakizue zeri ohartu naizen? Hogoi eta hamahiru urte horietan gauza guti ikasi dutala! Xa Odol 89 (se refiere a unos versos de juventud). Ezartzen daut ere xingar puxka bat, arroltze zenbait, olioa. Etchebarne 27. Mantalean emezortzi arraultza artuta. BBarand 39. Oiloa eta arraultzarekiko hauzi hura bezalatsu da. MIH 138.
    v. tbn. Astar II 239. Sor AuOst 78. Itz Azald 115. KIkG 62. Zink Crit 36. Noe 129. EusJok 30. KIkV 77. Or Tormes 9. Kk Ab II 99. Zait RIEV 1933, 63. And AUzta 138. Vill Jaink 37. Arraultz: Or Eus 144. Arraultza: Echag 95. EusJok II 66. Inza Azalp 35. Tx B II 136. MAtx Gazt 56. Arrautz: Ag G 323. EusJok II 145. Anab Usauri 32. And AUzta 114. NEtx LBB 221. Ataño TxanKan 149. Arrautze: Enb 167. Osk Kurl 184. Uzt LEG I 29. Arreutze: A BGuzur 132. Arroltze: Hb Egia 4. Legaz 33. Elzb Po 191. Lap 57 (V 30). StPierre 24. Zub 122. Ir YKBiz 271. ZMoso 63.
    azpiadiera-1.1
    (En expr. proverbiales, refranes, etc.). "Arrautza batez zartagi andian ez daiteke tortilla andia (R)" A EY III 172.
    Geroztik gatza eta arroltzea bezala josiak [Xoane eta Xaneta] . Barb Sup 100. Gazte ta eskarmentu bagea aiz; ez dakik ollo zuriaren arraultza eskatzen ari aizela. 'L'iou de la poulo blanco'. Or Mi 85. Etxea arroltzea bezain bethea izanen da. Herr 29-5-1958 (ap. DRA ). Zer inporta du eiztari batek / bi arto autsita ere? / Tortillik eiten kusi duzia / zuk arrautzeik autsi gabe? Xa EzinB 126.
    azpiadiera-1.2
    Óvulo. "Ovule, arroltze, azeme" T-L.
    Beia umesketu edo susaltzen danean, arrautza-tegitik arrautz bat jexten da umatokira. Oñatibia Baserria 129.
    azpiadiera-1.3
    "Testículo" Elexp Berg. Cf. arrautzetako.
    azpiadiera-1.4
    "Bulto borobilengatik esan ohi da. Kotxian erruberiak egundoko arrautzia dauka" Elexp Berg. "Kriston arrautziak urten jostak bekokixan" Elexp Berg.
    azpiadiera-1.5
    (Fig., ref. a las bombas).
    Gure areriorik gogorrenak, burdiñezko arrautzez beteta gure paretik pasetan ziran txori aundi ta ugariak izaten ziran. Gerrika 70.
    azpisarrera-1
    ARRAUTZA-HABIA (arraultze habia S; arroltze habia S; arrultze kafia BN-baig) Ref.: A (arroltze-habia, arrultze kafia); Lh.
     "Nidal" A. "Arraultze-habia [...] (S-saug), nichée d'œufs" Lh.
    azpisarrera-2
    ARRAUTZA-HABIATARA.
    "Arraultze-habiata (S-saug), nichée d'œufs" Lh.
    azpisarrera-3
    ARRAUTZA-ANDOILA.
    Relleno, embutido que contiene huevo.
    Peralta-ardo bizia barna birbizteko / ta arrautz-andoil xuriaz gogoz uztartzeko. Or Eus 12.
    azpisarrera-4
    ARRAUTZA-ARAN.
    "Arraultze-aran (R), la [ciruela] más grande" A (s.v. aran).
    azpisarrera-5
    ARRAUTZA-HARI (arraultz ari Lar, Hb).
    "Huevos hilados, arraultz-ariak" Lar.
    azpisarrera-6
    ARRAUTZA-AZAL (V-m-ple, G, AN ap. A ; arrautzazal A).
    "Cáscara de huevo" A.
    Ordea ez dago aietan arrautza azal, itxura edo irudia baizik. Mg CC 199. Ipintzen dira kazo sakon batean amabi arrautz gorringo zortzi arrautzazal erdirekin urean. Cocinan 55. Arrautzazal, gorringo, zuringo, "kumingo", "lastingo" ta abar, mazi-mazi egin dittuz otzara barruban. Otx 139. Joxek arraultz-azala koskatuaz. Lab SuEm 181. Zipristiñak, berriz, leiotik kanpora; arrautza-azalak ankapera... Zendoia 45.
    azpisarrera-7
    ARRAUTZA BEROTU; ARRAUTZAK BEROTU.
    Incubar huevos. "Couver, arrautzen berotzia" Foix.
    Millaka arraultzak berotu eta / biamonez argitara. Or Eus 319.
    azpisarrera-8
    ARRAUTZA-BIDE.
    "Oviducte [...], arroltze-bide" TL.
    azpisarrera-9
    ARRAUTZA BIGUIN (arraultz b. Lar; arraultz bigiñ- Hb).
    "Huevos moles, arraultz biguiñak, lat. ovorum lutea saccharo condita, ac mollia" Lar.
    azpisarrera-10
    ARRAUTZA BOTA; ARRAUTZAK BOTA.
    "Arrautzak bota, confiar huevos a la clueca para que los incube. Ogei arrautza bota detsaguz olla lokiari" Etxba Eib.
    azpisarrera-11
    ARRAUTZA EGIN (V-gip; Añ; arraultza e. Lar, Añ; arrauntza e. Añ)
    azpisarrera-11.1
    ARRAUTZA-GORRINGO.
    "Arrautz gorringoa, yema de huevo" VP 6v.
    ARRAUTZAK EGIN Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
     Poner huevos. "Está poniendo el huevo, erruten dago, arraultza egiten" Lar, Añ (s.v. aovar). "(Poner el huevo) la gallina" Añ. "Arrautzia eiñ, poner el huevo. Arrautzia eiten daben bakotxian, kantuan urtentzen dau gure pintxanuak" Etxba Eib. v. ARRAUTZA ERRUN, ARRAUTZA IPINI, ARRAUTZA JARRI, ARRAUTZA PARATU.
    Aetan egiten ditu [galeperrak] bere arrautzak ta atera bere umiak. Mg PAb 179. Emon yeutxâdanean / aldi batez artoa, / arrautza egunekoa / beti yeustak egiten. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Zer da ori, maitea? / Kioa al dezu? / Edo arraultz egiten / zaude orrela zu? It Fab 19. Inguma berri oiek egiten dituzte arraultzak eta bereala iltzen dira. It Dial 8 (Dv arroltzeak egin, Ur arrautzak egin; Ip arraültziak errün). Tenthredek adarretan, zynipsek ostotan, / Arroltzeak egiten bere ohatzetan. Hb Esk 236. Ongi hazten diren antzarek, urthe bakharrean egin dezakete hiru erron-aldiz ehun arroltzetaraino bakhotxak. Dv Lab 291s. Kukubak arrautz bat bakarrik egiten du, eta ura besteren kabiyan. Sor Bar 17. Aiñtxiña bein ollo bat ei zan aurkituten / Urrezko arrautzea ebana egiten. AB AmaE 202. Oiloak arreutzek egiten azteko. A BGuzur 131. Illebetetxo batean etzutela arrautzik egingo. Urruz Zer 28. "Jonasek gorde dagiala" esaten da oiloak arrautzaa egiten dabenean. (V-m). A EY I 98. Txuringak ez du, lênen-arraultza / egitean dun esturik. Or Eus 314. Olloak arraultz asko egiteko leku alaia benetan. Alkain 67. Aiek egingo zituztenak, gutxi jota, amalau arrautz. JAzpiroz 101. Urrengo egunean arraultzak egiteko zeudenak. BBarand 106. --Oilloak zertako? --Arraultza egiteko. Ostolaiz 115.
    azpisarrera-12
    ARRAUTZA EGOSI (V-gip ap. Elexp Berg ; arraultze egosi SP; arroltze egosi Dariic (ap. DRA )).
    Huevo duro. "Arraultze egosia, œuf bouilli" SP. v. ARRAUTZA GOGORTU.
    Zeiñ da irudiz beterikako albistarian opilla, udarea, arrautz egosia edo abarketaren batzuk bildu eztituana? Ag G 249. Gizon aramaioarrak elastiku bat eta arraultz egosiak ekarri zizkion. Or SCruz 48. Bidariak zeraman artopil eta arroltze egosiak jan zituzten gauerdi ondoan. FIr 150. Arrautza egosiak, piper amorratuakin bakallaua, ollasko erre bi ta sagar erreak. TAg Uzt 75. Atera nituan bi arraultza egosiak eta ogi puska bat. Anab Aprika 59.
    azpisarrerakoSense-12.1
    Huevo pasado por agua. "Arraultz-egosi (S-saug), œuf à la coque" Lh.
    azpisarrerakoSense-12.2
    "Arraultzak [...] uretan egosita (V-gip)" Gte Erd 294.
    azpisarrera-13
    ARRAUTZA ERRAGORA.
    "Arroltze erragora, huevo duro (Darric)" DRA .
    azpisarrera-14
    ARRAUTZA ERRE.
    "Arraultz erre (S-saug), œuf frit" Lh.
    azpisarrera-15
    ARRAUTZA ERREBERA.
    "Arraultze erra bera, œuf mollet cuit à la braise" SP. "Arroltze-errabera, huevo pasado por agua (Darric)" DRA .
    azpisarrera-16
    ARRAUTZA ERREGOGOR.
    "Arraultze erra gogorra, œuf dur cuit à la braise" SP.
    azpisarrera-17
    ARRAUTZA-ERRULE.
    "Arraultze-errulia (S), que pone huevos" VocCB . "Arroltze-errule" Darric (ap. DRA ). v. arrautzagile.
    azpisarrerakoSense-17.1
    Oillo urhe-arraultze errulia. Arch Fab 173.
    azpisarrera-18
    ARRAUTZA ERRUN; ARRAUTZAK ERRUN.
    Poner huevos. v. ARRAUTZA EGIN.
    Arraultzia zuela errun. Arch Fab 175. Nere gizak erron zautan arroltze bat. Gy 149. Egun guziez zioen oillo batek leialki / Urrezko arroltze bat xuxen erroten yabeari. Ib. 93. Jinkollo berri hoiek errüten dütie arraultziak. Ip Dial 8 (It, Ur, Dv egiten). Zoin oilarrek erron du arroltze eder hau? Elzb Po 210. Sagartxoriek Santi Yaurgiz amar amabi arraultze ta iñoiz amalau ere erruten ditiñate. Or Mi 22s. Ollo baltzak arrautza zurijak erroin. Otx 38. Oilo zuriak arrautz beltza errun artean, etsai iraungo dute. Zait Plat 16.
    azpisarrerakoSense-18.1
    "Arraultze erron berria, œuf frais pondu" SP.
    Eskua xuri, nola / arraulze berri erruna. O Po 32s. Mahañera ekharri zituzten arraultze errun berriak. Arch Gram 161. Arroltze erron-berriak. Dv Lab 289.
    azpisarrera-19
    ARRAUTZA-ERRUTE.
    "Arraultze-errute, poner huevos" A.
    azpisarrera-20
    ARRAUTZA-ESNE.
    "Arroltzesne, lait d'oeuf, certaine liqueur blanche que l'on voit dans les oeufs frais" Hb.
    azpisarrera-21
    ARRAUTZA FRIJITU.
    Huevo frito. "Arraultze frijitü (S-saug), œuf frit" Lh. "Arroltze prexitue izigerri ona da" Izeta BHizt2.
    Zerbitza zazu gazituarekin, edo arroltze frigitu edo haragi puxkekin. ECocin 29. Arrautza prejituak ez egiteko. Iraola 31. Ni beintzat etxean gosaldu ta gañera emen ostatuan arrautz prejitu pare bat artua nago. Lab EEguna 87. Arrautza prejituk arrozarekin, ia eziñ janekoak. JAIraz Bizia 41. Arrautza prijiduak lukainka ta piperragaz jaten. Osk Kurl 92. Arrautza prejituak [nai ditut]. Baiña nai nuke, nik janalean, prejitzea . JAzpiroz 99
    v. tbn. Arrautza prejitu: BBarand 131.
    azpisarrera-22
    ARRAUTZA GAINDU.
    "Arraultza gaindu, incubar" BeraLzM.
    azpisarrera-23
    ARRAUTZA GOGORTU.
    "Arraultze gogortü (S-saug), œuf dur" Lh. "Arraultze gogortiak egin (S)" Gte Erd 294. v. ARRAUTZA EGOSI.
    azpisarrera-24
    ARRAUTZA-GORDAGIA.
    "Arraultze-gordagia (S-saug), cachette où les enfants mettent les œufs pendant la fin du Carême pour les ofrir le jour de Pâques" Lh.
    azpisarrera-25
    ARRAUTZA GORDIN.
    "Arraultze gordin (S-saug), œuf cru" Lh.
    azpisarrera-26
    ARRAUTZA-GORRINGO (V-gip, G-azp; Mic; arraultze gorringo L, BN; arraultze gorrinko S; arraunza korrinko Lcc; arroltze gorringo H; arrautze gorrinko S) Ref.: Lh (arraultze gorringo); Lrq (arrautze); Etxba Eib; Elexp Berg.
     Yema de huevo. "Arrautza gorringua iruntzi eban nai baño len" Etxba Eib. Cf. SP: "Arraultzearen gorringoa, jaune d'œuf".
    Dora zazu arroltze gorringo batekin. ECocin 37. Emaitzu bi arroltze gorringo gogortu. Ib. 28. Ipintzen dira kazo sakon batean amabi arrautz gorringo zortzi arrautzazal erdirekin urean. Cocinan 55. Azukarreki edo arraultze gorrinkoareki. Mdg 131. Ura arrapatu nai izatea ta arrautz gorringoari danboliña jotzea... gauza bera. Loidi 99. Ataiko atetikan / bota parra parra, / orduan bai arrautza / gorringo ederra. Uzt Sas 85.
    azpisarrera-27
    ARRAUTZA IPINARAZI; ARRAUTZAK IPINARAZI.
    Hacer poner huevos.
    Olloari agirekada batzuk egin eta arrautza pare bat ipiñi-erazo. Bilbao IpuiB 256.
    azpisarrera-28
    ARRAUTZA IPINI (arraultza ifini Lar, Añ (G); arrauntza ifini Añ (V)); ARRAUTZAK IPINI (V-gip ap. Etxba Eib ).
    "Está poniendo el huevo, erruten dago, arraultza egiten, ifinten" Lar (s.v. aovar). "Aovar, poner huevos" Añ. "Arrautzia ipiñi, poner el huevo. Ollo onek, arrautzak ipintzen dittu ez-jakiñeko lekuan" Etxba Eib. v. ARRAUTZA EGIN.
    Ematen diodanean / Aldi batez artoa / Arrautza egunekoa / Badit beti ipintzen. Mg (in VMg 92). Ta zan ikusgarria / egunoro ifintea / utsik baga arrautzea. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Badira animalitxoak beren arraultzak ifintzen dituztenak frutaren gañean. It Dial 32 (Dv arroltzeak egin, Ip arraültziak errün). Eulijak imiñi ez dagijezan euren arrautzak gaztaian eta arrak egin ez ditezen. Ur Dial 90. Etzanda zegon mugarro baten gañean bi tortuga, eta atzetik kaiman bat, besteak arrautzak noiz ipiñiko zituen zai. JAIraz Bizia 48. Ollo batzuk kakaraka arrutzea ipiñita. EgutAr 22-6-1959 (ap. DRA ). Kontzientziaren kezka, laketak imiñiko arrutza. EgutAr 20-2-1959 (ap. DRA ). Ollotxu oneri [...] egunean baten emon izan deutsat jatekoa, eta arrautza bat ipinten izan deust. Bilbao IpuiB 256.
    azpisarrera-29
    ARRAUTZA IRAKIN.
    Huevo pasado por agua. "Dozenerdi arrautza-irakiñ ein zittuan zurrut" Elexp Berg. v. ARRAUTZA KOSKOAN, ARRAUTZA URETAN PASATU.
    azpisarrera-30
    ARRAUTZA IRUN (arraultz-i. Lar, Hb).
    "Huevos hilados" Lar. Lhande, que cita a Hb, copia erróneamente arraulirurak.
    azpisarrera-31
    ARRAUTZA-ITXURAKO.
    Ovalado.
    Aita Santua emakumearekin izketan ari omen zan arrautz-itxurako mai (ovalada) baten alde banetatik. JAzpiroz 96.
    azpisarrera-32
    ARRAUTZA-JAITSIERA.
    Ovulación.
    Arrautz-jetxiera au, umeske-aldi edo susalketa bukaeran gertatzen da. Oñatibia Baserria 129s.
    azpisarrera-33
    ARRAUTZA JARRI; ARRAUTZAK JARRI.
    Poner huevos. v. ARRAUTZA EGIN.
    [Txepetxak] jartzen ditu amabi edo amalau arrautz. Sor Bar 17. Kuku alperrak jarria / arrautza izugarria. MendaroTx 96. Lêngo "ai ene!", orain irrintzi / "ia-mutil"-ka Larrauni. / "Orrek errun (arrautza iarri) dik" eta... ala ari duk / Uitziar maxilari. Or Eus 306. [Oilloak] eguerdirako jarri ere bai / arrautza txuri eder bana. And AUzta 138. Arrautza geiago jartzen omen zuten aren oilloak. BBarand 107.
    azpisarrera-34
    ARRAUTZA KASKAL (V-gip); ARRAUTZA KASKIL (arroltze-kaskil Sal); ARRAUTZA KISKIL (arraultze-kiskil BN) Ref.: A (arroltze-kaskil); Lh (arraultze-kiskil); Elexp Berg.
     Cáscara de huevo.
    Paratzea eskoba atari gibelean, arrautze-kaskillak, gatza barratzea, ke goratzea an emenka ustes ala inpedituko diren malefizioak, da superstizio banoa. (46). LE-Ir.
    azpisarrera-35
    ARRAUTZA-KOLOKA.
    "Arroltze-koloka, huevo que no ha producido polluelo a pesar de la incubación" Asp Leiz2. v. ARRAUTZA-LOKA.
    azpisarrera-36
    ARRAUTZA-KOSKO (G-to-bet, AN-gip, L, R-uzt; arraultza kosko Lar; arraultze-kosko R; arroltze-kosko B, L-sar; arrolze-kosko VocB ; arraultze-krosko SPA; arraültze-küskü S; arrautze-kusku S; arrultze-kusku BN-baig) Ref.: A (arraultze-kosko, arrautza-azal, arrautze-kusku, arrultze-kusku, arroltze-kaskil); Lh (arraültze-küskü); Izeta BHizt2 (arroltze-kosko).
     Cáscara de huevo. "Cascarón de huevo" Lar. Cf. SP: "Arraultzearen kroxkoa edo azala, coque d'œuf".
    Egiaz arruntkiegi duela [kapera] gapeluak hesten, arroltze-kusku baten idurirat. JE Ber 68. Arrautzaren eta intxaurraren azala bitarikoa izan diteke: gañeko azal gogorra, arrautz-koskoa, intxaur-koskoa, ta barreneko azal me ta gardena, arrautz mintza ta intxaur-mintza deritzate. Zait RIEV 1933, 63. Atea sartzeko, zuloak barrendik begiratzeko ta, arraultza-koskoen gisan, etxe-gain borobillak arresiaren gañetik. Anab Aprika 34.
    azpisarrera-37
    ARRAUTZA KOSKOAN.
    "Arraultze küskian (S-saug), œuf à la coque" Lh. v. ARRAUTZA IRAKIN.
    azpisarrerakoSense-37.1
    "Arraultze küskian egin (BN-arb-ciz, S)" Gte Erd 294.
    azpisarrera-38
    ARRAUTZA KOSKOKO.
    "Arraultze küsküko (S-saug), œuf cuit sous la cendre" Lh.
    azpisarrera-39
    ARRAUTZA-KOSKOL.
    Cáscara de huevo. Hay arraunza kaskola o acaso koskola en Landucci, con la segunda letra borrosa.
    Aate alper-nagien umeak oilo amaloka baten egapean arrautze-koskoletik irten ta azi oi diran bezen mamintsu ta pizkor. A Ardi VII.
    azpisarrera-40
    ARRAUTZA-LOKA.
    azpisarrerakoSense-40.1
    a) (V; arroltze-l. R) Ref.: A (arrautza-loka, arroltze-loka); Iz ArOñ (loka); Elexp Berg.
     "Huevo que no ha producido polluelo, a pesar de la incubación" A. "Billatzen juau apixia, arrautza-lokena" Elexp Berg.
    azpisarrerakoSense-40.2
    b) "(V-arr-oroz), nidal" A.
    azpisarrera-41
    ARRAUTZA-MINTZ.
    Membrana, película interior de la cáscara de huevo.
    Arrautzaren eta intxaurraren azala bitarikoa izan diteke: gañeko azal gogorra, arrautz-koskoa, intxaur-koskoa, ta barreneko azal me ta gardena, arrautz mintza ta intxaur-mintza deritzate. Zait RIEV 1933, 63.
    azpisarrera-42
    ARRAUTZA-MOLETA (arroltze-m. BN-baig; H, T-L 341; arraultze-muleta S) Ref.: Lh (arraultze-muleta); Gte Erd 289.
     Tortilla. "Omelette" H. "Arroltze moleta jan zuten (BN-ciz)" Gte Erd 289.
    Gero lanari hasteko, / janen dugu arraultze muleta. AstLas 13. Hirurgarren plata zen, mahi bakotxean, bahea bezain zabaleko arrolze moleta bat. Elsb LehE 86. Nabar-Goitiko ogi ona lagun, baderamatzagu kilimiklik xerriki hotz xeheak eta lotuak gira ja biperrekilako arroltze-moletari. JE Ber 26. Ez da aise arroltza-moletaren gora, luze, nasai egitea. SoEg Herr 14-7-1955 (ap. DRA ). Ba zuen prestatua arrultze moleta bat xingar gorriarekin. Etchebarne 45.
    azpisarrera-43
    ARRAUTZA-MORA.
    "Arrautza moria, el nido (de gallina) con muchos huevos (en el campo). Arrautza-mora bat topau dot. Arrautzamodia, el montón de huevos" Iz ArOñ.
    azpisarrera-44
    ARRAUTZA-MOSKOL (V-arr ap. A ; arrautza mokol V-m ap. A s.v. arrautza-azal ).
    Cáscara de huevo.
    azpisarrera-45
    ARRAUTZA-HODI.
    "Oviducte, arroltze-hodi" T-L.
    azpisarrera-46
    ARRAUTZA-OILO.
    Gallina ponedora.
    Andre agurgarriak / amets etxekoia du min: / azâk eta tipulak, / udare, marrubiak, / arrautz-oillo ta urde... "zikin". Ldi UO 41s.
    azpisarrera-47
    ARRAUTZA OLIOIZARTU (arraultz olioizartu Lar; arraultza olio izartu Añ (G); arrauntza orio izartu Añ (V)).
    "(Huevos) estrellados, arraultz olioizartuak" Lar.
    azpisarrera-48
    ARRAUTZA-ONDOKO.
    "Huevo huero que se pone a la gallina" Iz ArOñ 190.
    azpisarrera-49
    ARRAUTZA-OSKOL (V-ger-m-gip; arrautoskol V) Ref.: A (arrautza-azal, arrautzoskol); Etxba Eib.
     Cáscara de huevo. "Ez da ona olluari emotia arrautza oskolak" Etxba Eib.
    azpisarrera-50
    ARRAUTZA PARATU; ARRAUTZAK PARATU.
    Poner huevos. "Arrontzi patzen doo óilu, está poniendo la gallina; iru arruntza" Iz Als. v. ARRAUTZA EGIN.
    azpisarrera-51
    ARRAUTZA-PAZKO.
    "Arrautza-Pasko (V-arr), Pascua de Resurrección, litm.: Pascua de huevos" A.
    azpisarrera-52
    ARRAUTZA-PERRETXIKO (V-m ap. A ).
    "Amanita cæsarea, seta comestible [...]. Antes de salir de la volva aparece en foma de huevo" A (s.v. perretxiko).
    Leon agertzeaz batean asiko dira zure masailak, Don Adrian, arrautza-perretxikoak bezelaxe gorritzen. A Ardi 94. Nik diot Gineberako apaizpiku eztitsuaren sukaldezaia euskalduna izango balitz, bere jabeak jakingo zuala ze gauza aberats ta mamintsuak diran [...] zuen Gipuzkoko "kurrintto" ta "arraultz-perretxikoak", zartagiñan olioakiñ erreak. Lh Itzald II 105.
    azpisarrera-53
    ARRAUTZA PINTZ.
    azpisarrerakoSense-53.1
    a) (arroltze- BN ap. A ; H; arroltze-phintz H); ARRAUTZA PRINTZA (arroltze- H).
    "Accompagné de arroltze, arraultze: arroltze printza-phintza, œuf qui a été pondu sans coque, et avec la seule pellicule intérieure de la coque" H (s.v. pintza). "Arroltze pintza (BN), huevo nacido sin cáscara" A (s.v. phintz). Cf. ARRAUTZA-MINTZ.
    azpisarrerakoSense-53.2
    b) "Arraultze-printza, point central du jaune d'œuf fécondé" H.
    azpisarrera-54
    ARRAUTZA-SUSPILO.
    "Arrautza-suspilo (G-bet), batido de clara de huevo" A.
    azpisarrera-55
    ARRAUTZA-TALO v. arrauztalo.
    azpisarrera-56
    ARRAUTZA-TOKI.
    Ovario. "Arroltzetokie lertu eta il nuén eta yan giñuzen bíde; eta bertzatek berriz zazken arroltziak béltzbeltzaiñik bárnian" Iz Ulz (donde no se aclara de qué animal habla). v. arrautzategi.
    Beiak txala sortu arazteko duben arrautza, arrautz-tokian egiten du; bi arrautzatoki ditu. Oñatibia Baserria 58.
    azpisarrera-57
    ARRAUTZA TOLOTA (arrolze t. B; VocB ; arroltze t. B) Ref.: A; Izeta BHizt2.
    azpisarrera-58
    ARRAUTZA TORTA.
    "Arrolze-torta (BN-mix, Sal), huevo batueco" A.
    azpisarrera-59
    ARRAUTZA-TORTILLA.
    Tortilla de huevos.
    Arra bete luzeko lukainka-muturrak tartean zitun arrautza-tortilla. Ataño TxanKan 157.
    azpisarrera-60
    ARRAUTZA-TORTOLLA.
    "Arrolztortolla, tortilla (Otokegy)" DRA .
    azpisarrera-61
    ARRAUTZA TXITOARAZI.
    "Empollar, arraultzak txitoerazo" Lar.
    azpisarrera-62
    ARRAUTZA UGOSI.
    "Escalfados huevos, arraultz ugosiak" Lar.
    azpisarrera-63
    ARRAUTZA URETAN PASATU.
    Huevo pasado por agua. "Arraultzak [...] uretan pasauta (V-gip, G-azp) [...] urean pasatuek (AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 294. v. ARRAUTZA IRAKIN.
    Arraultz bat urean pasea nai al duzu? Lab SuEm 178. Arraultz bi... urean paseak! Ib. 178.
    azpisarrera-64
    ARRAUTZA USTEL.
    "Arroltz ustela, huevo batueco" Asp leiz . "Arrautza-ustela, huevo podrido. Zaldibarko urak, arrautza ustelan usaiña ataratzen dau" Etxba Eib. "Au dok arrautzaustel usaiña; alako itturrin bat egongok emen nunbaiten" Elexp Berg.
    Gauza jakiña da dakitenentzat, azido hunek arrautz ustelen alako duala usaina. Osk Kurl 95.
    azpisarrera-65
    ARRAUTZA-ZUKU.
    "Arrautze-zuku, [...] (R-uzt), caldo de huevos" A (s.v. zuku).
    azpisarrera-66
    ARRAUTZA ZURGULU.
    "Arroltze-xurgulu, huevo pasado por agua" (BN-arb). A (s.v. xurgulu). "Arroltze zurbuluak (AN)" A EY III 241.
    azpisarrera-67
    ARRAUTZA-ZURINGO (V-gip; arrautz zuringo VP 6v; arraunza zurinko Lcc; arraultze-xuringo L, BN, S; arraultze xurinko; arroltze xuringo Urt, H; arrautze xurinko S) Ref.: Lh (arraultze-); Lrq (arrautze); Etxba Eib; Elexp Berg.
     Clara de huevo. "Albor, arroltze xuringoa" Urt I 474. "Arraultze-xuringo (L, BN), -xurinko (BN, S), blanc d'œuf" Lh. "Arrautza zuringua da, erremedixo askotan sartzen dan gauzia" Etxba Eib. Cf. SP: "Arraultzearen xuringoa, blanc d'œuf".
    Egizue kataplasma arrolze xuringoarekin batean. Mong 593. Yo zaitzu sei arroltze xuringo elhurra bezala egin arte. ECocin 34. Nahas zazu emeki emeki sei arroltze xuringo eta gorringo. Ib. 32. Arrautza zuringozko bañu bat. Cocinan 18.

    arrautza

    arrautza
    << arratsalde 0 / 0 arrautzaño >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper