OEH - Bilaketa

2974 emaitza odol bilaketarentzat

Sarrera buruan (129)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
arbaso.
etimologikoa
Etim. De aurba + suf. -so, con reducción del diptongo. v. FLV 1969, 127s.
sense-1
(L, BN ap. A; SP <-ço>, Ht VocGr 333, Lar, Dv, H (L, BN)).
Antepasado; bisabuelo. "Bisaïeul ou bisaïeule" SP. "Bisaïeul" , "bisaïeule" Ht VocGr 333. "Bisabuelo" , "bisabuela" Lar. "Bisaïeul, bisaïeule. Au plur.: bisaieux. Arbasoenganikako, qui provient des ancêtres" Dv. "Antepasado, bisabuelo" A. Cf. A (s.v. okhilabiraso): "Aitaren aita, aitaso; aitasoren aita, arbaso; arbasoren aita, okhilaso; okhilasoren aita, tokabilaso (BN-baig-ciz)". Cf. Etxba Eib: "Arbasuak, antepasados. En el léxico corriente de Eibar: aurretikuak". v. aitzineko, aurreko, asaba. Tr. Documentado desde comienzos del s. XVIII en la tradición labortana y bajo-navarra, fundamentalmente con el sentido de 'antepasado(s)'. En el s. XX es empleado también al Sur por Lizardi, Iraizoz, Olabide, Zaitegi, etc. En Zaitegi y Villasante hay ejs. no ambiguos de 'bisabuelo'. En DFrec hay 17 ejs., 4 de ellos septentrionales.
Ovidiok ere hala erran zuen: Nam genus, et proavos, et quae non fecimus ipsi, vix ea nostra voco. Bere ethorkia eta leinua, arbasoak eta berak egin etzituen gauzak, etzituela bereak deitzen. ES 105. Eskerrak errendatzen diotzat Jainkoari, zeiña zerbitzatzen baidut ene arbasoak danik. He 2 Tim 1, 3. Hillen zarenean, zure gorphutza ez da ehortziren zure arbasoen hobian. Lg I 344. Yarriko da [Jesus] Davit bere arbasoaren tronuaren gainean eta haren erresuma hedaturen da alde guzietarat. Lg II 99. Bethulia hiriko yendakiek etzuten gehiago deus idurikitzen bere arbasoen Jinkoa ganik. Mih 107. Maiz zure arbasoak dire seinalatu, / Frantziako koroa dute sustengatu. Iraultza 121. Nolakoa etzen izan Birjina Sainduaren alegrantzia, ikhusi zuenean haren Semearekin zen konpeinia dohatsua, san Josepe, bere Aita, bere Ama, bere ahaideak, Patriarka bere arbasoak, lege zaharreko saindu guziak. Jaur 161. Derradan istorioa. / Arbaso zenduen da denborakoa, / Eta ez gure mendekoa. Gy 316. Landa batean zaukan bere egon tokia, / Arratoiñ gazte batek primezaz utzia: / Arbasoz-arbaso hau ethorria zuen / Oro han bizi izan, han hill ere ziren. Ib. 27. Dugun bethi ohora Eskaldun herria, / Dugun bethi aitentzat izan itxikia; / Ezda baliosago Parisko hiria, / Hemen ehortzi zaiku arbaso guzia. Hb Esk 40. Hoik oro bazakitzaten Yuduek Caldearretarik. Bere arbasoak zituzten Abrahamen aldetik. Hb Egia 8. [Jainkoa] gure arbasoei profeten arartekoz mintzatu zaioten ondoan. "Patribus" . Dv He 1, 1 (IBk, IBe arbasoei; Lç, He, TB aitei ). Eta gero, Loiolako izena, ene arbasoer hanbat gostaia, nik zer dretxoz dabilat oinen pean? Laph 39. Arbasoak (Eskuara ta Eskualdunak). Elzb Po 198 (tít.). Oi! gure arbasoak, / ez, othoi, ez beira / Zein goratik garen gu / jautsiak behera. Zby RIEV 1909, 397. Gureak ziren lehen / bazter hauk guziak, / Arbasoek utziak, / hek irabaziak. Ib. 397 (tbn. in Or Eus 200). Manu harrek ekhartzen zuen nongo ere baitzituen batbederak bere aintzinekoak edo arbasoak, eta, han behar zuela eman eta harrarazi bere izena. Jnn SBi 10. Oraiko mintzaia hau bera zutenez, ala bertzelako bat gure lehen arbasoek [Adam eta Ebak], ez dakigu. Arb Igand 16. Gure arbasoen mintzaia, Eskuara! Ib. 24. Zoin giren ezazol, arbasoen mintzai azkar ederrari buruz. HU Aurp 219.
( s. XX) Salomon, Dabiden semeak, Jesu-Kristoren arbasoetarik batek. CatJauf 33. Haurra nehortu da, hain polliki erraiten zuten bezala gure arbasoek lehenago. JE Bur 68. Lege zaharraren jabe, hala nola arbasoetarikako ekanduen bai eta mintzaiaren. JE Ber 27. Ez, Maria, ez; ene arbasoetarik heldu zautan gauza bat dut hau, mixteriozko ahala eta indarra duen gauza bat. Barb Sup 154. Gure arbaso kantabreek. Ib. 163. Eskuara garbi nahiz guretzat beiratu, / Arbasoek lan gaitzak dituzte pairatu. Ox 156. "Apeza ez nehoiz hunki / eroria badere" / Zioteian arbasoek, / eta bakik kolore. Etcham 54. Erranera eta itz zuurretan dago gure arbasoen jakitatea, guk uste baiño aberatsago dena. FIr 160s. [Mateo Ebanjelariak] Yesusen arbaso edo aurrekoak belaunez-belaun aipatzen ditu. Ir YKBiz 15n (cf. Lç Mt 1, tít.: Iesus Kristen burhaso eta haragiaren arauezko aitzinekoak ). Aspaldian lo zagon Aitor arbasoak / Bere begi zuhurrak idekitzen ditu. Iratz 39. San Leonek konbertitu zituen gure arbasoak. Zerb IxtS 103. Bada Obed Dabid erregearen arbasoa da. Ib. 50. Errotek othoi arbasoen urhatseri jarraikitzeko lehen-bai-lehen! Lf Murtuts 4. Uste izaiteko da Goidelen arbasoak Latinen ondoan zeudela. Mde Pr 216. Arbasoen ganikako ohitzak eta sinespenak. Ib. 228. Erakleito, Parmenide, Pitagora eta Enpedokel [...], oiek baitzenituen Platonen aitaso, arbaso, okilaso ta tokabilaso. Zait Plat 81. Arbasoengandiko irakatsiei eutsirik. Ib. 100. Honen arbaso guztiak Errokaltarren jaioak ziren. Arti Ipuin 47. Gurasoak ematen digu semearen esplikazioa; gurasoarena, berriz, aitasoak ematen digu, onena arbasoak, eta arbasoarena tokabilasoak, eta ola nai duzun arte. Vill Jaink 58. Aur onek iainkoen bizitza ukanen du: [...] lurbira paketua arbasoen gandiko birtutez iaurriko du. Ibiñ Virgil 43. Doniane-Garazi: hor bizi izan dira San Frantsesen arbaso zonbait (aitaren aldetik). Ardoy SFran 48. Arbaso hilak eraile, gu uzten biltzale. EZBB I 38. Arbason eskutik jina, / o egoitza atsegina, / ez dakit zure adina. Xa Odol 83. Gauza hau ikusiko balute gure arbaso lehenek. Ib. 162. Arbaso eta gurasoengandik datorkigun ondasun urria xahutzen. MIH 394.

v. tbn. StPierre 25 <arbosoek>. Zub 18. Etxde JJ 237. Larre ArtzainE 300.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.).
Lapurdin zer egiten du arbaso-etorkiak? / Beti noble izan dire Eskaldun haur guziak. "L'origine ancestrale" . Monho 60. Aldean harma bethi behar bizitzeko; / Eskuda alde duna edo Eskualduna, / Hola nik endelgatzen arbaso izena. Hb Esk 41.
azpiadiera-1.2
Patriarca.
4. Kapitulua. [...] Zer erran eta zer egin duten Elizako gure arbasoek. Arb Igand 121. Arbaso pakezale agurgarri orrek / iñorentzat onginaia besterik izan ez dek. "Patriarca pacífico y venerable" . Ldi BB 98 (ref. a un viejo árbol derribado). Senideok!, zillegi bekit zuen aurrean zabal esatea Dabid gure arbasoa il eta obiratua dagola. Ol Act 2, 29 (Lç, He, Dv patriarkaz, IBk aita, IBe aitalehena).
azpiadiera-1.3
Anciano.
Dantzatu direnian arbaso zaharrak, / kanporat ilki dira, husturik sakelak. Iraultza 74.
arbaso
<< arazo 0 / 0 arbola >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper