Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    arau.
    tradizioa
    Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional. Desde finales del s. XIX se usa también al Sur, especialmente en la acepción de 'regla, norma' y en construcciones con ARAUZ. La forma araur se encuentra en Maister (y quizá tbn. en Xarlem ). Harriet ofrece la siguiente explicación general: "Ce terme a plusieurs des significations de ara, et tous ceux de eredua; il exprime des idées de manière d'être ou faire, de mesure, proportion, d'apparence, opinion, de règle, méthode". v. arautsu.
    etimologikoa
    Etim. Podría muy bien ser de procedencia románica y suponer algo así como *alau.
    sense-1
    I. (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. Manera.
    Are guk baitugu hek baiño segurantza gutiago; eta aitzinerat hobeki behatzen ezpadugu, galtzeko eta fin gaitz egiteko, iduri, arau eta molde gehiago. 'Más trazas, indicios y caminos de perdernos'. Ax 67 ( V 44). Platonek zion xakur guziek badutela xakurtasuna, xakur guziak desbardin izanik-ere, denek parte hartzen baitute xakur-arau berean, xakur-ideia berean. Lf (in Zait Plat XXI).
    azpiadiera-1.1.1
    (En las exprs. arau honetara (horretara, etc.), arau harzaz, arau berean... 'según esto (eso, etc.), conforme esto (eso, etc.), de esta (esa, etc.) manera, de la misma manera...'). "Arau harzaz (Hm), à cette proportion" SP. "Règle, méthode. Arau hortara bizi zaite (Ch)" H.
    [Karitatea] hartzen da Skripturán, gure buruak baino gehiago Iainkoa onhetsi behar dugun amorioagatik, [...], eta arau hunetara konprehenditzen du bere baithan, Iainkoagana eta gure hurkoagana egitera [...] obligatu garen guzia. Lç ABC I 5v. Kristoren eskolan Iauna, / Ungi zara zuhurtu: / Arau harzaz anhitz duzu, / Loriara bihurtu. Hm 188. Majoritateak egiten futxo gobernamendua; lege guziak oro majoritatearen nahitik joaki; eta lege hori bakarrik hola, minoritate txar ez-deus batengatik?Bainan arau hortan lege guti litake iraunkor; ote da ere orok nahiz, ororen gogora egina den legerik? HU Aurp 83. Oro ba[z?]auzkan gero, arau berean. Herritik sehi joanak eta joaiteko xedetan zirenez arta zuen, orroituz oro bereak zituela. Ib. 111. Badakizuia, arau hortara, gure Eskual-herri maitean, sorthu berri bakotxari badaudela bizpahiru hil!... JE Bur 199. Etxekorik ez gauza beste iñor / agertzeko bertsuz ara, / ta Mikel asi denen aurretik / mintzatzen arau ontara: [...]. Or Eus 412. Bestela egia aterako da esankizun aipatu hura: Traduttore, traditore. Arau horretara, euskerazko nereak egin du horrek eta grekerazko tetélestai hark zentzu bera ote dute? (In MEIG I 208).
    azpiadiera-1.1.2
    "Araba, arauba, conformidad, hermandad, concierto" Lar DVC 158.
    azpiadiera-1.2
    2. "Zer arau du? (O), quelle apparence y a-t-il?" SP. "Arau, apparence, ressemblance" Gèze. Cf. infra ARAU IZAN.
    azpiadiera-1.2.1
    Zer arau du ele korrek? "¿Qué significación tiene esa palabra?". (R-uzt) A EY III 336.
    azpiadiera-1.2.2
    "Zer arautra erran daudak ele kor]r[i?" A Apend.
    azpiadiera-1.3
    3. (Lar).
    Regla, norma; ley. "Regla" , "reglamento", "justicia, derecho", "(no es por el huevo, sino por el) fuero, mintzen nau, garauak ez, arauak bai" Lar. "Regladamente, arauaz, araudez, araukiro" Ib. Cf. oiñ-arau "base", usado por Altube en Eusk 1919-20 (II), 47. Cf. arau-jakin, arau-jakintza. v. erregela. Tr. Documentado, además de en Birjin, en autores guipuzcoanos y vizcaínos desde finales del s. XIX. En DFrec hay 127 ejs.
    Ama Eskolastikak ematen dio Birjiniari bizitzeko arau giristinokarazko bat. Birjin 67. Araua edo neurkida argi, zuzen eta santuak berak aukeratu eta zaintu zituan mojentzat egiñak. Ag Lar 554. Amasei izkira txarto oitu onekaz izkiratu nai dauen izkiralariak, len erakutsiriko arauak egi bagekoak daizala erakutsi bear daue, edo izkira orrek arauen igitaipean ezdagozala agertu bearko dai. A Gram 32. Ajedreza euskeraz. [...] Ondo iokatuteko lege edo arauak. Ezale 1897, 171a. Berak astindu, orraztu ta erabaki oi dituzte agintarien arauak eta jakintsuen auziak. Ag G 163. Opa dituan arauak jartzen dizka bere artaldeari; nai duan tokian billatzen du lorezko oia, nai duan lekuan belar bigunezko maia. Ib. 151. "Izarra" edaria eta eskuarazko indar-neurtzea. [...] Arauak. EEs 1913, 363. Aldundijak [...] arau onexek baietsi ebazan. "Bases". ForuAB 131. Uribatzarrak arau abek bear diran bezela beteko dituztela. "Normas". ForuAG 279. Erri-zergaren Araudian, bigarren arauan bertan. "Artículo". Ib. 285. Arau onen bidez, izkera osoaren legeak osotasuna galdu gabe, oro batean jarri gindezke. A Ardi VIIn. Arau onek, orraitiño, auste bat izan eban. Kk Ab I 96. Orretan arauak baño adibideak geiago erakutsiko dute. "Más los ejemplos que las reglas". Zink Crit 51. Eta onetatixek jatorku orain esan ditugun arau-baietztoi (ley afirmativa) orreen argipide eta amaipiderako egoki-egoki datorren beste arau-ezetztoi (ley negativa) bat be. Alt Eusk 1919-20 (II) 50. Asaben sutian piztu urrezko garra, / ta goguan, bixitz-arau dan indarra. Laux BBa 8. Guziak Egillearen arauari lotuta, erti-lana dagie. Ldi IL 125. Anton Kokori berritzen dio / aien erriko araua. "Las costumbres de su tierra". Or Eus 236. Arau abek beteak izan ditezela. "Normas". EAEg 24-10-1936, 123. Arau jakiñak atera zituten. "Regulas indagatas". Or Aitork 104. Gaur euskaldunok, Azkueren arauari esker, Kikeronek baiñon obeki dakigu zein itzurren dagon biurritua. Or (in Gazt MusIx 28). S. Agustinen bizi-araua ongi bete zedin. Ib. 38. Irabaziak zuzen banatzeko lanaren balioa arautzat artu leikela diñoe beste batzuk. Eguzk GizAuz 118s. Etxalde ta bazterrak zelan landu ta erabilli adierazteko, agintariak arau ta legeak emongo leukiez. Ib. 123. Orrelako arauetara bizitzerik ez dut nai. Zait Sof 39. Arauen aurka zerbait egin gogo duna il ta kito. Ib. 52. Benetako lege ta arau. Zait Plat 59. Arau edo lege auek gogoan eduki ditzagun beti: [...]. Etxde AlosT 12. Bazebiltzan, bakoitza bere bidetik, munduaren arauen bila; baina munduaren ezagutza aizun izaki, arauok ere aizun izan behar... Mde Pr 372. Izadi arauetatik kanpoko gertariak. Ib. 308s. Poesia bardikoaren arau oso korapilatsuak. Ib. 233. Jakina, gaitz da erabakitzea araugaindiko gertariak diren, zinez, ala fisika-arau ezagune]a[n eraginak. Ib. 337. Gizartea, lur eta sorkari diran zer guztien jabe egitea, orixe da mutillaren arau-burua. Erkiag BatB 160. Emendailuzko Araua / Berrogeitabatgarren artikulua. Arautegi honetako arauak behar diren erregelez osatuko dira. "Disposición adicional / [...] Las disposiciones de estos Estatuos". Eusk 1976, 23. Ori bera arau-lege / eman zuan Billadiegok, / ala dio Zelestinak. Berron Kijote 28. Neurtitz hauen neurkera ez da araurik gabea, ezta alderatzeko ere. MEIG V 90. Diogun ere orduantxe errotu zela egundaino ezagutu dugun erlijiokera (dogma, morala, elizkizunak eta arauak. MEIG VI 32. Haiengandik hartzen du usarioko lan-araua. "Toma de ellos su técnica tradicional". MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).
    v. tbn. Belaus Andoni 10. Gand Elorri 133. Etxabu Kontu 204. Zendoia 220.
    azpiadiera-1.3.1
    Amaren eunak ere etxean ba dirau: / otzari iges egiten ez da sorgin-arau. "No es grave problema". Or Eus 356 (podría tratarse de arao).
    sense-2
    II. (Posposición).
    azpiadiera-2.1
    1. (L ap. A ; SP, H) (Precedido de tema nominal nudo, part. o radical vbal). Conforme (a), en la medida (que); empleado tbn. como sin. de AHALA (q.v.). "Merezi arau duzu" SP. "Proportion, mesure" H, que cita a EZ. "Sor-arau il ziren (Lc), sor-arabera (BN-baig), sor-arauka (Sc), murieron cuantos nacieron" A. "Irabaz-arau xahutu (Lc). Ib. "Kintze arau, en proportion des points de chaque camp, au jeu de la paume" StJayme AnV 3 (DRA interpreta erróneamente "a tantos iguales"). Tr. Documentado en autores septentrionales y en F. Irigaray.
    Saindu guztien halaber sakratu konfraria / Merezi arau dutela zeñek bere alkhia. EZ Man I 135. Hala nola urthe natürala bere sasoetan arrapartitü baita, berhala elizako debozioniak ereñik bezala dira tenpora arau. Bp II 3. Zeren jüstua gaixtueki nahastekatzen beitüzü doloretan, bena ez hun arau eta jüstoki baizik. "Non sine aequitate et justitia". Mst III 50, 4 (Ch iustuki eta zuzenki, Ip arrazueki eta jüstoki). Eskuaraz mintza, eta bertzalde ikas eskuara. Ikas, erran gabe doa, toki arau, ahal arau, arte arau. HU Aurp 218. Batzutan Eliza guziari mintzo zelarik [Aita Saindua], bertzetan erresuma edo herrialde bakotxari, banazka, behar arau. Ib. 134. Bihotz edo adin edo nausitasun arau, bakotxari doako[n] atxikimendua eta ikustatea zoin gozoki [...] derabiltzan eskuarak. Ib. 210. Etsaiak erlisioneari oro ken, oro ebats, oro bahi; harek bahi arau, ken arau, ebats arau, guziak oro edo bederen beharrenak nonbeitik jalgi behar. HU Zez 190. Eremanak zituen oraino, haren ateraldi ikaragarriak entzun arau, esku zartaka, oihuka, egin zezaten ahal bezenbat haro eta harrabots. Ib. 181. Heiek [soldadoek borta] zila arau larresoar gizon azkarrek barnetik tapa, taula zaharrez, leihoz, alkiz, hatzemaiten ahal zituzten guziez. Ib. 170. Arratseko otoitza elgarrekin egin eta, loale arau bagoazi oherat. Ib. 185.
    ( s. XX) Gizonak hastetik gaizkirat itzuliak, bazohazin, emenda arau, gero-ta gehiago gaixtatuz. CatJauf 23. Emaztearekin duelarik gizonak bere gozoa, zenbat ara berezi gizon batetik bertzera eta gizon beraren baithan, adin arau, aldarte arau, ahal eta behar ordu arau! JE Bur 110. Horrela nahasiak izana gatik, herri arau kara berezia zuten gehienek. Ib. 24. Ez dakit bertzalde ohartua zirenez huni: lore ondo batek, lilia idek arau, ostoa galtzen duela. Ib. 84. Etxetik urrun du egiazki ikasten gizonak [...] kopetako izerdi arau nola den ahultzen gemena. Ib. 206. Gobernamendu zuzen azkar bat, eztabadak sor arau onez onean hauts letzazkena. Ib. 202. Irakurtu-arau adituko ez nuenak, hel egin beza, othoi, liburuxkaren ondarrean jarria dutan hiztegirat. JE Ber 6. Eguna iragan zen hala hala. Huts arau zokoak betetzen. StPierre 18. Eta Andre Martinak eman arau [...] Mariak, [...] sartzen ditu [...] otharrean. Barb Sup 158. Legetzat hau baitzuen: irabaz arau jan. Ox 93. Hauiek erabiltzen dituzte banderak, kobla bakotxaren ondotik, soinuak jo arau. Ib. 34. Tokietan, toki arau, berainez edo berez, sortzen diren landare mota etarik eldu da tokiaren izena. FIr 166. Hitzak aurkitu arau izkiriatzen nituen. "J'écrivais les mots à mesure que j'en trouvais". Lf Gram 489. Jendea jin arau, aita xaharraren oihuak handiago. Lf Murtuts 53. Itsasuarrak ohartu ziren beraz gibelerat ari zirela urrats batez, beso-ukaldi arau. Ib. 20. Etxeko jaunaren morroin zaloinak, habanak ilaundu-arau berritzen eta edan-ontziak hustu-arau betetzen zizkien. Mde Pr 134. Merezimendu arau badoazke herritarrak nor goiti, nor beheiti. Lf (in Zait Plat XVII). Gizonak mundua hobeki ezagutu arau, behar luke Jainkoa hobeki miretsi. Herr 28-11-1957 (ap. DRA ). Badira gizonak, beren erran beharrak gogoratu arau jendearen aintzinean goraki kantatu behar dituztenak. Xa Odol 65. Jokalariak iragan zitazken, behar arau, leku batetik bertzerat. Lf (in Casve SGrazi 9).
    azpiadiera-2.1.1
    (Con relativo).
    So egin nien besteeri, ta izatea Zuri zor dizutela ikusi nuan [...]; eskuan bezala baitaukazu egia, eta guziak, diran arau dira egi. "Omnia vera sunt, in quantum sunt". Or Aitork 174.
    azpiadiera-2.2
    2. (S; VocBN, Gèze), araur. Ref.: A; Lrq /aáu/. (Precedido de sintagma nominal en gen.). Según, de acuerdo (con). "Selon" , "suivant" Gèze. "Ontarzunaren arau eztira bizi horiek (Sc), esos no viven conforme a sus caudales" A. "Eginbidien arau, selon le devoir" Lrq. Cf. VocBN: "Ce mot est synonyme de celui arabera, plus employé que celui-ci dans le langage familier, mais bien moins dans celui qui exige de la gravité". v. arabera. Tr. Documentado en Etcheberry de Ziburu y en la tradición suletina desde el s. XVII; tbn. en el bajo-navarro Zubiri.
    Zeure hitzen arau ene / Gidatzatzu urratsak. EZ Eliç 243. Uztaren arau zuhurraren iatea, ian ago dezanak arrotz duke gosea. "Selon la portée de sa recolte". O Pr 537. Urthearen arau bahia. O PrASJU 235. Barura dela abstinenzia bolontario bat ianetik, eliza saindiaren ordonanzaren eta kostumaren arau. Tt Arima 50. [Gaistoak] gaztigatzeko bere merexien arau. Bp I 36. Jesüs Kristen hitzaren arau, eztie hura [Eliza] goithüren Ifernüko borthek. Bp II 79. Hoiek bat bederari beharraren arau emaiten baitzeritzen. Ib. 75. Jakinik eraiki düiela edo eraiki nahi lejitimoki eta Reglen arau [...] Konfraria bat. Mercy 5. Thenporaren untsa jitiaren araur, debozionen khanbiatziak ere plazer egiten deikü. "Pro temporis congruentia". Mst I 19, 5 (Ip denboren arau; Ch denboren arabera). Eztüzü behar orai dütüzün sendimentien araur zure jüjamentiak ekharri. Mst III 30, 3 (SP sentimenduaren arauaz). Nahi badira kiristitü / behar ziriezü pharkatü / bestela behar dütüzü / zure arau jügatü. Xarlem 1372 (cf. nota: "araur (incert.) au 4.ème vers"). Othoi enezazüla trata ene mereximentien arau. UskLiB 101. Zü ziren jüstiziak bethi nahi dizü, / Zure abisen arau prozesak jüjatü. Etch 568. Orano nurk bere ahalaren arau, bere hunetarik prauber eman behar dü. CatS 50. Ene ahalaren arau [ezagüterazi] . Ip Hil V. Orduko ohiduraren arau. Zub 83. [Marroen eta zikiroen] urratsen arau, gelditze ala abiatze, hein berean doa artaldea, aintzindarien ondotik. Ib. 97. Gure herriko kantu zaharretan orai ere ibiltzen da "diraden" "diren" ordez, Decheparen arau. Ib. 19. Denbora orotako kostümaren arau. Mde Pr 50s. Hor-izan den oro, behin / hor-date berriro, lehen zen arau. Mde Po 62.
    azpiadiera-2.2.1
    (Construcción con dativo). "Morroiak egitan tei lanak maestroari arau (R-uzt), los muchachos hacen las cosas imitando al maestro" A. "Arau bati, imitando a uno." Ib.
    azpisarrera-1
    ARAUAN. Según, conforme (a).
    Zergatik esaten da Jesu-Kristok padezitu zuala ta biztu zala Eskrituren arauan, edo Eskriturak zioen bezala? Ub 135.
    azpisarrera-2
    ARAU-HAUSTE. Infracción.
    Arau-auste guztiak aiek jakin-eraziko dizkigute. "Infracciones". (1918) ForuAG 265. Ea ontara burnibideendako aginduei bidez gertatu izan diran arau-austeak bukatzen diran. "Anomalías". EAEg 15-10-1936, 51.
    azpisarrera-3
    ARAUAZ (L, BN ap. A; SP, Lar Sup, Dv, H). (Precedido de sintagma nominal en gen.; tbn. de frase relativa (sin caso gen.) o de suf. -ko). Según, conforme (a). "Tanto, en tanto, bere arauaz" Lar Sup ( Ax). "Conformité, proportion. Arauaz (Ax), arauka..." Dv. "Suivant, selon" H. "Según" A. v. arabera. Tr. Documentado en autores labortanos del s. XVII.
    Batbederari emanen dioela bere obren arauaz bere merezia. Mat 63. Errezibi itzazu neure ahalaren arauaz emaiten derauzkitzudan eskerrak. Ib. 296s. Egizu bada ene alderat zure izen horrek signifikatzen duen arauaz. Ib. 231. Orai baitakusagu ezen ia adinaren arauaz, heriotzeko portura hurbiltzen garela eta hemengoaz egin hurran dugula. Ax 169 (V 114). Bere arauaz, Iainkoaz bezala, munduaz ere, [...] egin behar da kontu. Ib. 402 (V 262: "a su manera"; SP "de sa portée"). Bat bederak behar du bere estatuaren arauaz, nola baitagoka, hala beztitu eta ez gehiago. Ib. 417 (V 270). Begiak legearen arauaz athera ziatzotela. Ib. 347 (V 231). Hunen arauaz ihardetsi zuen Kleomenes Sparziako hark ere. Ib. 29 (V 17; copiado por ES 186). Arrazoin da, iustiziaren arauaz da, eztitezin behin ere, penarik eta gaztigurik gabe egon, behin ere bekhaturik gabe egotu nahi etzirenak. Ib. 611 (V 393). Eta hunela bada, [...] nork bere herriko edo erresumako arauaz diferentki eskiribatzen baitituzte. Ib. 18 (V 9). Eta orduan edireiten gaituen arauaz, emaiten deraku sekulako zorthea, ona edo gaixtoa. Ib. 460 (V 299). [Iaunak] daduka lurra fermu, / Nihoiz eztadin higi: / Hura handi den arauaz, / Nik solas albanegi. Hm 83. Zure hitzaren arauaz / gertha bekit guzia. Ib. 102. Zure ahalaren arauaz hura [konszienzia] garbi eta argizazu egiazko urrikimendu [...] batez. SP Imit IV 7, 1 (Ch [a]hal guziaz, Mst, Ip zure egin ahalaz). Beheramendu izanen da enetzat munduaren arauaz. SP Phil 216 (He 118 munduaren arabera). Zeren Zuhurrak dioen arauaz, zori onezko egunetan orhoitu behar da zori gaitzaz. Ib. 497. Iaiki beraz gau erditan, / Eta haren arabaz, / Orrhoit Iaikitze alditan, / Ifernuan den gabaz. Arg DevB 1.
    azpisarrera-4
    ARAUEKO.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) ARABEKO (Arch UFH ).
    (Tras gen.). Conforme a. v. ARAUKO
    Materiaren ereduzko arrosarioa da, edo egun hartako sujetaren arauekoa, edo borondatez edo debozionezkoa. EZ Man II 165.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Semejante. "Biak arauekoak, arautsukoak dira, tous les deux sont semblables, à peu près semblables, du même mesure, égaux" H.
    Garaituaz doazela hirur etsai gordinak: // heretiko, thematsuak, araueko presuner, / Eliz-ama sainduari zeinak baitzaizko aiher. EZ Man I 30.
    azpisarrera-5
    ARAUERA. v. arabera.
    azpisarrera-6
    ARAUEZ (H); ARABEZ (Dv (BN)). (Precedido de sintagma nominal en gen.). Conforme (a), según. "C'est le médiatif euphonique de arau" Dv. "Suivant, selon" H. v. arabera.
    Zuek haragiaren arauez iujeatzen duzue. "Selon la chair". Lç Io 8, 15 (He haragiaren arauera). Personá, Skripturan maiz erran nahi da nehor munduaren arauez ohora edo menosprezia eraziten duen kanpotiko aparenziá. Lç Decl ã 5r. Iainkoaren ordenanzaren arauez bethi gure hurko dela. Lç Ins D, 8v. Etzaio spezialki Israeleko populuari minzo? Bai, gorputzaren arauez den bezenbatean. Ib. D, 2v. Obrén arauez batbederari rendaturen. Lç Rom 2, tít. (Rom 2, 6 zeini bere obrén araura). Eskriturak hala zuen ia aspaldi kantatu / Hutsen arauez gaixtoa behar zela punitu. EZ Man I 109. Lekhuen ere arauez dire Spirituak / Arimekin punitzeko ordenaz hautatuak. Ib. 93 (cf. nota del editor: "Bestetan arabera nahiz eredura esan ohi duenaren kide"). Baldiñetariak bada Jesukristorenak bazarete, beraz Abrahamen umeak zarete eta agintzaren arauez primuak. He Gal 3, 29. Santa Petronila, diot, zeina ez baitzen haren alaba haragiaren arabez, aitzitik bai izpirituaren arabez. He Phil XI.
    azpisarrerakoSense-6.1
    (Tras frase relativa).
    Ezagutarazitzeko Jainkoaren gloria Jesukristo baithan agertzen den arauez. He 2 Cor 4, 6.
    azpisarrera-7
    ARAUEZKO; ARABEZKO.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) (Forma adnom. de arauez. Precedido de gen.). v. ARAUKO.
    Iesus Kristen burhaso eta haragiaren arauezko aitzinekoak. Lç Mt 1, tí. Ezen haragiaren arauezko diradenak haragiaren gauzetara dirade afekzionatu, baina Spirituaren arauezkoak, Spirituaren gauzetara. Lç Rom 8, 5 (TB haragiaren arabera direnek). Ezen Iainkoaren arauezko tristiziák penitenzia obratzen du. Lç 2 Cor 7, 10 (TB Jainkoaren arabera den, Dv Jainkoaren araberako).
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) "Probable, kanorezko, arabezko, naskiko" T-L. Cf. arauz.
    azpisarrera-8
    ARAU IZAN (trans.; 3.ª pers. sing.). Parecer verosímil, creíble. "Horrek eztu arauik, cela n'a point d'apparence" SP.
    Erhoek uste zuten, iustoak hil zirela, baina eztira hil, bizi dira, phausian dira, herioak ezpadu botererik ogenik egiteko, zeren behar du beldur izan iustoak herioaren, horrek eztu arauik; lehen behar du maitatu, eziez haren beldurrik bizi. Tt Onsa 165. Platon dibinoak, Aristotesen nabusi handiak, zein batere paganoetan salbatzekoz, arau baitu, eztela galdu, hitz bakhoitz batez, gure bidia zonbat eder den erran du. Ib. Aingüriak haurraz segürtatü, / Zakariak düdatü, / Arauik <-aoik> etziela, / Adineti kanpoan zirela. CantS.
    azpisarrera-9
    ARAUKO; (Lar).
    (Tras gen.). Conforme a. "Ajustado a la razón, arrazoearen araukoa" Lar. v. ARABERAKO
    Errespetura berariazkua, edo nausiaren maniaren araukua. AR 305. Konparantxa hori aski huna dela iduri dizi, eta gizonaren ispiritiaren, endelgiaren araukua. AR 75s. Ja abereen arauko libertate barraiatuak goan eta akhabatu dira hiretzat. Dv LEd 86 (Cb Eg II 42 abereen gisako). Aitzitik, gauzen naturaren arauko zelakotz da gertatu [Hebraiararen] berpizkunde hori, gertakariak oro bezalaxe. Mde Pr 205. Egia da edo ez da egia! Nor izanaren arauko sariak galdatzen dituzula? Larz Iru 38 (Lek bera nor dan, ala kobratzen dizkiozula).
    azpisarrerakoSense-9.1
    "Puntual, exacto, fiel, araukoa" Lar. "Regular, ajustado, conforme" Ib.
    azpisarrera-10
    ARAUPEAN. Bajo (la) regla, norma, ley. Cf. araupetu.
    Bizkaian, abere-endai jagokon gustija araupian dago. (1917). ForuAB 107. Aldi artan, ordea, iakinbide ta iakinkizun guziak araupean iarri nai zituzten. Zait Plat 120. Nork bere burua ezitzea ta araupean irauteraztea iritxi lezake. Ib. 72.
    azpisarrerakoSense-10.1
    (Tras gen.).
    Ia zugatz-ebaikuntzak egiten diran Lagijaren araupian. (1918). ForuAB 137. Horren bereizgarri plastikoak erabiliaz, bereak haien araupean lotzen ditu. MEIG IX 141 (en colab. con NEtx)
    azpisarrerakoSense-10.2
    (Tras frase relativa).
    [Mendijak] Aldundijaren Zugaztakunde-Artezkaritzeak ixentauko dautzen araupian lotuko dira. (1918). ForuAB 127.
    azpisarrerakoSense-10.3
    (Tras tema nudo).
    Kistarrak gareala-ta, kistar-araupean eta Eleizearen irakaspenak oñean ipinteko batzandu bear gareala diñoskue. Eguzk GizAuz 157.
    azpisarrera-11
    ARAUZ (AN, Sal, R ap. A; Lar). (Precedido de gen.). Según, conforme (a). "Según Dios, Jainkoaren arauz"; "según eso, [...] orren arauz" Lar. "Según" A. Cf. arauz. v. supra ARAUAZ, arabera. Tr. Documentado en autores guipuzcoanos y vizcaínos del s. XX.
    Ona emen Jaunaren mirabea. Zure itzen arauz egin bekit. KIkV 113 (KIkG 83 zuk diozun bezela) Injiñeruak emon eutsen marrezki edo diseño bat, eta onen arauz argiñak arriya lantzen asi ziran. Kk Ab II 174. Ertiera orren arauz sortutako erti-lanak: orra, erri-ertia zer. Ldi IL 126. Orrela, "gizona berritzen da Iainkoaren ezaguerara, bera egin zuanaren irudiaren arauz" . (Col 3, 10). Or Aitork 404 (Lç imajinaren araura) Irabazien banatzea bakotxak egindako lanaren eta bakotxaren bidezko bearrizanen arauz egingo da. Eguzk GizAuz 118. Errenta gora-berak, ondoren ezartzera goazenaren arauz tajutuko dira. EAEg 1-11-1936, 190. Neronen arauz, beste / iñorenik gabe / emen bizi naiz eta / emen ilko ere. EA OlBe 52. Piziko yainkoaren esanak arestixean azaldu didanaren arauz. Zait Sof 63. Ta orain eredu orien arauz, Oidipuren semekiko agindua erri danari aldarrikatu diot. Ib. 166. Egungo nere baloreak ez ditut askotan egiaren arauz nik aukeratu, lengoan izkiribatzen nuen bezela, neure joerak eta azikuntzaren arauz baizik. Txill Let 137. Bide ontara, nork bere asmoen arauz ebatzi lezake giza-gogoaren ekarria. Zait Plat 27. Evoluzioa ezta besterik auxe baiño: joanaldi bat zuzenbide baten arauz. Vill Jaink 53. Izena emotea be orduko kontuen arauz egiten zan. Etxabu Kontu 123.
    azpisarrerakoSense-11.1
    (Precedido de frase relativa).
    Kontubak aurkeztuko dira osoro Batzorde onek bein baño geiagotan agindu daun arauz. (1917). ForuAB 71.
    azpisarrerakoSense-11.2
    (Precedido de part.).
    Antxe aitzindari bat eta zalpurdi batean zioan gizon bat upatu nitun, zuk esan arauz. Zait Sof 79. Bitartean, gu, agindu arauz, [...] ona berriz itzuliko gera. Ib. 14.
    azpisarrerakoSense-11.3
    (Precedido de tema nominal nudo).
    Elerti arauz begiratu ezkero, txorta onetan kimu asko moztu bearko litzakezala, baidakus. GMant Goi 9. Urko laguna egiz maitatzen / Euki daigun arduria, / Goi-arauz bardin erabillirik / "Zeuria" eta "neuria". Enb 174. Poesi iatorra, [...] naiz kristau-arauz, naiz antze-arauz. Or BM 24. Irabaziak be ondasun-ekarle bioen artean zuzen-arauz ainbanatu bediz. Eguzk GizAuz 171. Abelgorriak sendakintza arauz aztertzea. "Exploración clínica". EAEg 28-12-1936, 667. Iratxoketek mediumik ez dute eskatzen, egia, baina ezin ditezke, jakintza arauz, erraz estudia. Mde Pr 339. Eskualde arauz sailkatu ditut. Ib. 244. Anburusi bera, mundu-arauz gizon doatsu nedukan. "Secundum saeculum". Or Aitork 128. Aunitzetan laiño, bai, ta ikaste-arauz ezbaiean [siñestea] . Ib. 160s. Ele-jakitun arauz ez-baña gizabete arauz alboratzen da Bibliara. Gazt MusIx 62. Orrexegatik ikasi zuten lau-aridun ereskiña, eta tartekidea zenbakizti arauz eratu ere. Ib. 70.
    azpisarrera-12
    ARAUZKO (Dv (que cita a Bp)).
    azpisarrerakoSense-12.1
    a) Semejante. v. ARAUKO.
    Sortzepenez edo izatez bardin edo arauzko badira biak, esposatü behar dia, ohoria ebatsi derionaz geroz? Bp I 98.
    azpisarrerakoSense-12.2
    b) Apropiado; reglamentario, establecido. "Arauzko, reglamentario" ForuAB 111.
    Abere-sariketara arauzko apotokiko zekorrak bakarrik eruaten itxiko da. (1917). ForuAB 101. Nire ilotza eorzten duzula esan bear duzu, ta onetara eortzi, atsegin lekizuken eran eta arauzkoen dala deritzakezunez, alegia. Zait Plat 106. Eta azkenean, arauzko bilketa, haziera legezkoa. "La fusión ordenada, en fin, el crecimiento disciplinado". MEIG IX 129 (en colab. con NEtx)
    azpisarrerakoSense-12.3
    c) (Tras gen.). Referido a, que atañe a.
    Biarkoan sortu ditezken eginkizun onen arauzko Epailaritza Berezi guzien artean. EAEg 23-10-1936, 117.
    azpiadiera-3.1
    (Tras tema nominal nudo).
    Lagi-arauzko Zabalgunde ixena dauken zertanetako bazterrak. "Carácter legal de Ensanche". (1918) ForuAB 109. Itz-sorkun arauzko idazkera au lan luze ta zallegia [...] izango litzake-ta. A Eusk 1919-20 (II) 17. Ausleak, kontrabando arauzko lege-ausletzat joko dira. "En falta o delito de contrabando". EAEg 11-5-1937, 1640. Ikastola arauzko utsegiteak. "Las [faltas] de tipo escolar". Ib. 8-1-1937, 756. Onoko autaketa onek eztu kritika arauzko izan nai. Gazt MusIx 171. Irudikizun arauzko idazkera ori, beraz, eztu berez elerti arauzko, mistiku-senak eragiña baizik; alaz ere, edozein esantzak bezela, erti-arauzko zentzuna ere ba darama beregan. Ib. 165.

    arau

    arau
    << arantzadun 0 / 0 arauz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper