OEH - Bilaketa

2974 emaitza odol bilaketarentzat

Sarrera buruan (129)


Sarrera osoan (500)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
alegera.
sense-1
(V-arr-oroz-och, L, BN, S; SP <-ll->, Urt I 444, Ht VocGr 366 <-ll->, VocBN , Dv, H), alagera (S; Lecl, Arch VocGr, Gèze, H), alegere (V; alegerea det., Lar), alegre (V-gip) Ref.: A; Lh (alegera, alagera); Lrq /alagéa/; Iz ArOñ (alégere), Als (aurpegi); Elexp Berg (alegre) .
(A veces tbn. en sentido pey.). Alegre. "Allègre, réjoui, plaisant" SP. "Agitare gaudium, alegera izatea " Urt I 444. "Gaillard" Ht VocGr 366. "Gai, joyeux" Dv. " Alegera naiz, je suis joyeux" H. " Aretxek zien jaixak, eta alegriak gaiñera e, alegriak. [...] Oso gizon alegria zan " Elexp Berg. . v. 1 alai, 1 arrai. Tr. Documentado desde el s. XVI en autores de todos los dialectos. Su uso va disminuyendo desde mediados del s. XIX, especialmente en el Sur (en favor de alai ), donde en el s. XX sólo se documenta ya en bersolaris y diálogos populares. En textos labortanos y bajo-navarros se encuentra la forma alegera (tbn. en Tartas), junto a algunos pocos ejs. de alegeraia (det.) en Arradoy y de alegre en Etchamendy (105, 73); hay tbn. alegre en unos versos labortanos recogidos en ChantP (104); los suletinos emplean alagera, y en la tradición meridional hay tanto alegre (ya en Beriain y EgiaK ) como alegere (ya en Lazarraga), siendo algo más frec. la 1.ª forma. En DFrec hay 6 ejs. de alegera, 4 de ellos septentrionales.
Skripturák Testamentu berri haur Ebanjelio-ere deitzen du, zein erran nahi baita hanbat nola berri ona eta alegera. Adv ** 4r. Zeña zan egun alegerea. Lazarraga A14, 1181r. Berri au ain ditxosoa eta alegrea. Ber Trat 42r. Kontentez duela hirri alegera begian. EZ Man I 97. Ain egun alegrea akordetako. EgiaK 90. Begitarte alegeraz. Ax 294 (V 196). Ilkhite alegerak hainitzetan bihurtze tristea dakharke: eta arratseko bespea arraiak biharamuneko goiza ilhun egiten du. SP Imit I 20, 7 (Ch alegera ilkhitzen da). Zein gauza eder eta alegera]ri[ den ikusteaz anaia debotak [...] bere eginbidetan ongi daudezila. Ib. 25,5. Zein othuruntza gozo eta alegera, zu zeroni ianharitzat eman zaizkigunean! SP Imit IV 2, 4. Biziak [aurpegi] alegerea ta ilak aserrea. CatAnz 6. Bere klero eta populu ororekin esker alagerak Jinkoari rendatu. Tt Arima 120 (Onsa 67 alegera). Bikarioa dagoan <dogoa> legez alegre eta librea. EiBer 532. Zelüko müsika eta kantore alagera batek. Bp II 18. Jaiotza onen barri alegriak / zabaletarren munduti. Urqz 79. Erribestean kanta alegererik ezin kantatuko det. Cb Eg III 310. Ta len pobre alegere zana, gero aberats triste egin zan. Ib. 349. Jesu Kristo zeruetara igo zan egun guziz alegrea. Ib. 324. Ta arpegi txit alegere batekin egon zan. Cb Just 125. Abenduba amabi / artuak zuritzia / mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71.
( s. XIX) Arpegi alegrea. Mg CC 109. Barre zoro, berbeeta alegre, ta [...]. Mg CO 278. Ezkondu zirala edo aranza beltzarekin, edo gaztañondoren batekin, eta bizi bearrak dirala egun argi-alegererik ekusi bage. AA II 100. Bijotz argija, samurra, ta alegeria. fB Olg 25. Arpegi alegeriagaz. Ib. 23. Ikusten dozu, Praile bat dala edaalia, edo jokolarija, edo alegeregija. fB Ic II 220. Kanta eder ta alegria. JJMg BasEsc 282. Au jende ederra eta alegria! Echag 42. Zer da mundu onetan / suerte obea: / aberastasunakin / bizitza tristea, / edo ondasun gabe / bizi alegrea? It Fab 174. Agirian daramazkiten soñeko alegereaz bezin ondo janziak joaten dira Gipuzkoako nekazariak partidu ta apustuetara. Izt C 254. Karatera aski alegera dudala. Gy VIII. Bere liburutan asko izpiritu kolpe alegera eta hirri eragiteko tretu ereiñ izan dutela. Ib. IX. Iduritu zitzaitan, hain alegera eta bozkarioz bethea izan zen ene biziko lehen parte hura, itzali zela. Lap 18 (V 10). Umore ona nuien hoien khantatzian, / Gazte eta alegera, trankil bihotzian. ChantP 262. Abiatu zan [...] berri alegre hura ematera. Aran SIgn 77. Izketa alegrean [...] parrez eta algaraz. Ib. 51. Asi zan kantatzen, baña soñu alegeregoan. Zab Gabon 44. Jo euskeldunen aire politak / Zortziko alegereak. AB AmaE 120. Pazkoa jai alegerietan. Ib. 262. Thanburin eta xirola alegera. Zby RIEV 1908, 85. Udako Eliza besta urtheko alegerenak. Ib. 83. Güzien bihotzak eraikiten eta ürgaizten, bere fede handiaz eta arimaren emetarzün alageraz. Ip Hil 75.

( s. XX) Gizon alegera, etzen kantutik ixiltzen. Ox 196. Lagün alagera eta bihotz gozoko haren etxekimentü behex bat. Const 18. Atsalaskari alegera eta nasai bat egiten dute, ardoa ausarki kurriturik. Zub 22. Gizon maitea, alegera, pilotari leiala. Zerb Azk 115. [Etxe berriak] hain xuriak! Hain garbiak! Hain alegerak! Ib. 11. Mintzo naro, apartsu ta alegera. Etxde JJ 87. Oi, Baiona! Zer hiri alegera! JEtchep 84. Amodiozko kantu alegera bati lotzen zen. Ib. 60. Eztia zen, goxoa, ontsa ikasia, alegeraia, jostakina ere. Ardoy SFran 280. Solasean ari zirelarik, begitarte alegeraia erakuts orori. Ib. 338 (186 begitarte alegera).

v. tbn. Elsb Fram 130. Alegre: Balad 203 (52 alegera). Arti Tobera 284. Albeniz 61. Alagera: Etch 184.
azpiadiera-1.1
(Palabra, conversación, dicho, etc.) jocoso.
Mahainean eta konpainia onean dagoela, zerbait alegera eta plazergarri baitu erraiteko, hura erran beha du, guziek adi dezaketen bezala. SP Phil 364 (He 367 zerbeit gauza plazent eta alegeragarri). Guk ari konbersazione onaren izena eman diozokegu eta hitz alegera hetaz errekreazione honesta eta amolsua hartzen dugu. Ib. 340. Halaber gaizki errana berez arinki beharri batetik sar, eta bertzetik ilkhi litekeiena, erraiten ohi den bezala, finkatzen da enzuten dutenen fuinean, presentatzen zaienean zenbait hitz zotilletan eta alegeretan. Ib. 354. Orain oratu, gero arpegijak urreratu, eta gero berbatxu alegre bat esan. Astar II 151. Ez leuke itxi nai erromerija, jolas, danza eta berbaldi, edo konbersazinoe arin eta alegria. Ib. 16. Solas alegera bat / erranagatik, / Irri freskorik baizik ez dut izan nik / Maria ganik. Elzb Po 191.
azpiadiera-1.2
Frívolo.
Eta nola beñere falta etzan eskribatzalle alegre bat, berriyak argitara illun eta oker emateko [...]. Iraola 127.
azpiadiera-1.3
(Usos adv. y predicativo). " Alegre dago, está de gorja" VP 43r.
Ezagutze hunekin konfortatuak erideiten gara tribulazionean, alegera tristezián. Adv ** 8v. Alegere dago itsas aldean / uda ta negu beti naranjea. Lazarraga B15, 1180v. Zarrezo amari dagola alegre eta bizkor. (Guesálaz, 1626). ReinEusk2 162. Gaixtoak gezurrez dira alegera, eta egiaz triste. Ax 441 (V 288). Hala bekhatoreak ere kanpotik dirudi alegera, kontent, atseginez eta plazerez bethea. Ib. 512 (V 330). Badakite zeruko burgezek zein alegera den hango egoitza. SP Imit III 48, 2. Ene desgraziez alegera direnak bihur beite desohorearekin . (Ps 69). 54. Jesüs Kristen izenaren amorekatik gaitz hanitxen egartian alagera izatia. Bp II 76. [Bizkaitarrak dira] alegerak edo umore onetakoak. ES 110. Kontent eta alegera, ahalik lausterrena libro izateaz. He Gudu 121. Aldi batian alagera, bestian triste, orai bakhian, gero nahaspillan. Mst III 33, 1. Munduko eroak baño tristeago biziko ez gera; baizik aiek baño alegereago. Cb Eg III 215. Kolegioko guztietatik txit alegere ta laztanga despeditu zan. Cb Just 59. Kontent, alegera goaz gure etxerat, Jainkoarekin adiskidetu bagine bezala. Brtc 165.
( s. XIX) Justuak beti / Kontent alegera / Dire ikusi / Prest obeditzera. Monho 84. Hepa, hepa, hepa, / Orai niz, orai, alagera / Zeren ene egitekuak / Bethi untsa beituaza. Xarlem 1286. Gizon gazten aitzinean alegeregi ta arraiegi agertzen bada, horrek berak asko ta asko bekhatu eragin dezake. Dh 73. Euren egunak iragoten ditubee alegere ta pozik. fB Olg 77. Inoren paltak pozik ta alegere entzuten ditubanak. fB Ic II 198. Nai asarre izan, ta nai alegere izan. fB Ic III 372. Soñubarekin gera alegre dantzatzen. Echag 116 (v. tbn. 98). Amodiotan den presuna / Ez da beti alegera, / Plazer bezanbat penetan / Pasatzen dixi denbora. Bordel 69. Eta badihoa alegera / Diruaren zerratzera, / Bere kutxa zaharrean / Gilltza herdoillaren pean. Gy 81. Hola! dio, maitheñoak, alegera girade? Ib. 30. Ganbaratik atheratzen dire sartzean baino alegerago. Laph 250. Aiñ zan bera oial bat, sendo eta fiña, / Kolorez alegere, guztizko urdiña. AB AmaE 217. Oraiñ zu lako gizon txarretatik libre / Nagoalako bizi gaur naz alegere. Ib. 316. Txurrupat ere edan nuan da / animatua biotza, / txoria baño alegreago / Lekunberritik onuntza. Noe 29. Ez dituzte jarriko / biyotzak alegre. JanEd I 83. Beti alegre daude, / tristurarikan gabe. Xe 168. Txit komeni dirala / zait iduritutzen, / alegre daudenak / kanta ditzaten. Arrantz 23. Nere barrena dago / guztiz alegere. PE 91. Zelan bizi alegre pobre dan gizona? AB AmaE 278 (316 alegere). Nere gisa zenbait bada / Zorionez herrian / Alegera bizi denik / Zuhurtasun handian. Elzb Po 212. Soldaduek ere, [...] ezagun zuten etzirela alegera. Jnn SBi 157. Abierako komentütik alagera badoa Lisbonarat. Ip Hil 43. Eskualduna, lurreko jendaia guziek / Bethitik alegera ezagutu ditek. Arb Igand 141.

( s. XX) Jangeiko ume sor eguneko Bazkoak igarbetza kain alegre, nola nik uste baitud igar. Mdg 147. Kemen fiestak ekuten tigu anitx alegre; aurten ere animazione andia dago jentiaren artian. Ib. 140. Zer nahi gerta zakion, alegera zen. JE Bur 65. Afari eder baten alde hiru [jarri gira] , ezin alegerago hiruak. JE Ber 96. Aberatsak alegre, / kontentu pobriak, / guztientzat berdiñak / arduan legiak. JanEd II 13. Oiek alegre gelditu ziran / naikua diru artuta. EusJok 38. Baratze-taulenetan / badea lorerik / Alaba on bat baino / alegeragorik? Etcham 103. Oraiñ aitona alegre dabill / ederki ardoz aseta. Tx B I 219. Txoriya beziñ alegre giñan / danen aurretik etorri. Ib. 191. Alegre bizi banintzan ere / nago tristetzen asiya. Tx B II 55. Xoria bezen alegera badoazila. Barb Sup 91. Trenpe ederrenian badoazi alegera eta lorios Iruñeko besta ederretarat. Zub 109. Kanpoan alegera, serios elizan, / apez zintzoagorik etzitaiken izan. Xa Odol 133. Beraz, gaur Jainkoari esker emaitera / noakio, ta kantuz hasten alegera. Ib. 307. Segur, ez naiz alegera izanen egun hartan. (In Xa Odol 293 ). Alegre bizi beti / gustura bertsotan / eta euskera izanik / guztiyok besotan. Lopategi ( in Uzt Noiz 55 ). Badoatzi alegera, gazte baitira. Ardoy SFran 125. Izan zitezte goxo eta alegera ororekin. Ib. 297. Mintzaira du gozo, / alegera oso, / pozaren gehiegia / nunahitik dario. Azurm HitzB 46. Eta alegere pasau ziran andik [kanposantutik], aitaren egin barik. Alzola Atalak 38. Bainan beti alegera zen. Etchebarne 113.

v. tbn. Tt Onsa 97 (158 alagera). Ch IV 7, 3. Ox 165. Lf Murtuts 20. Mde Po 73 (Pr47 alagera). JEtchep 99. Alegre: Iraola 31. Arti MaldanB 219 (204 alegere). Insausti 281. Alegere: Otag EE 1887a, 24.
azpiadiera-1.4
Persona alegre.
Alegera zaite alegerekin. SP Phil 328 (He 330 boz zaitezte eta alegera zaitezte alegera direnekin). Alegerekin alegeratu behar da eta nigarrez daudenekin nigar egin. Ib. 173.
azpiadiera-1.5
(Uso sust. tras. gen.).
Lian lian bere, lian lian bere, gauaren alegerea. Acto 208. Alan bere, ire alegerea! / Ara ta onako eure bizitzea! / Ni barriz atsakabez / burdina artean emen naibagez. Zav Fab RIEV 1907, 543.
azpiadiera-1.6
+ alagera (S ap. Lh y Lrq). Un poco ebrio. "Gris, grisé" Lh. "Un peu ivre" Lrq.
Tratu bat ona eginik ferietan, moltsa luze berdea diruz betherik, amiñi bat alegera zen. Nafar arnoaren zinezko gozoa! Barb Sup 129.
azpisarrera-1
ALEGERA-BELAR (-belhar Hb). Ajonjolí, alegría (Sesamum indicum). "Alegeria berarra, ajonjolio" Izt C 40. "Sésame" Hb. v. ALEGRIA-BELAR.
azpisarrera-2
ALEGERA EGIN, ALEGEREGIN. "Canes hortari, ozarrak [...] alegeratu, [...] alegereragin, [...] alegeregiñ" Urt IV 146.
azpisarrera-3
ALEGERA ERAGIN, ALEGERERAGIN. "Beare, dohatsu errendatzea, [...] alegeratzea, [...] alegerarazitzea, [...] alegereragitea" Urt III 317.
azpisarrera-4
ALEGERA GABE. Triste, sin alegría.
Kantatzera niazu / alegera gabe / ez baitut probetxurik, / trixtaturik ere; / nehun deusik ebatsi / gizonik hil gabe / sekulakotz galerak / enetako dire. Balad 214. Nulaz düdan khantatzen / alagera gabe. ChantP 110.
azpisarrera-5
ALEGERAREN ALEGERAZ. De pura alegría.
--Biba zuek!--. Eta denak ttapalakoka ari zitzaizkoten bizkarrean, alegeraren alegeraz. Lf Murtuts 23.
azpisarrera-6
ALEGERARIK (BN-lab ap. Gte Erd 136). (Estar, ir...) alegre. v. alegeraki. Tr. Documentado en los dialectos septentrionales, en Lazarraga (alegererik) y en Martín Portal (alegrerika).
Hek bada ioan zitezen alegerarik konseilluaren aitzinetik. Act 5, 41 (He goan ziren alegerarik; TB bozkariorekin, Dv boztuz ). Eta eriden duenean [ardia] ezarten du bere sorbaldén gainean alegerarik. Lc 15, 5 (He alegerarik; TB bozkario handitan ). Ni aren minez ilte ninzan da / a beti alegererik. Lazarraga A14, 1181v. Yeinkuari otoi egiten darakodala zadutzen osorik eta alegerarik bere gra(zia) sainduian, eta ni ere halaber zurian. Echaux 155. Alegrerika egongo da / martiri gloriosoa, / zeruko sillan jarririka / kunpliturik deseoa. MPortal 57ss. Onak berriz hedoietan gora alegerarik / Aingeruen konpanian ioanen dire bertarik. EZ Man I 87. Gehiago ez ginduke plazerez antsiarik / Aitzitik har giñetzake penak alegerarik. Ib. 362. Eta elizara goazen boz eta alegerarik <alle->. EZ Noel 59. Eta alegerarik, ustez ezen ihizia sarean zuen [...]. Ax 388 (V 254). Bihurtu zen alegerarik bere diruekin etxerat. Ib. 430 (V 279). Zenbaitek uste zuten / Hilak gintuztela, / Alegerarik zauden / Herioa bezala. Bordel 43. Phartitu nintzen herritik, bihotza alegerarik. ChantP 14. Maria ere joan zen alegerarik eta bozkarioa bihotzetik gaindi. Jnn SBi 35. Ezen ikusten zuen, harrek emanik ere argi eta laguntza guziak, hainitzak joanen direla alegerarik ifernuko bideari behera. Ib. 46. Badoha, bihotza alegerarik eta irria ezpainetan. Ib. 141.
( s. XX) Oilaskoa egintxe zelarik, jautsi zen gure gizona, xoria bezen alegerarik. Barb Sup 104. Ni sartüren nük / eta barrikota hartüren / eta gero biak gütük / alegerarik erretiatüen. PierKat 60. Eta gizona joan zen alegerarik, alportxak lepotik eta sosak sakelan. Lf Murtuts 40. Loa ere ona izan zuen; gogoa arin, alegerarik jeiki zen. Ib. 37. Biriaturat joan zen, alegerarik. Biriatu bere aintzineko guzien herria zuen. Zerb Azk 84. Nagusia, heldu nuzu alegerarik bihotza. Balad 90. Aita goazen, goazen / alegerarik etxera. Ib. 75 (93 alagerarik ).
azpisarrera-7
ALEGERAXE (alageraxe S ap. Lh y Lrq). (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Un peu trop gai" Lrq.
Elkarrekin bakea egin ginian, eta guan ninduan etxera ethortzean baino alegeraxago, gauza hortan akabo zelako esperantzan. Elzb PAd 47.
azpisarrera-8
ALEGERAZ (Llorar, cantar, etc.) de alegría, por alegría.
Eta ia Olibatzetako mendi ondora hurbiltzen zela, has zedin diszipulutze guzia alegeraz Iainkoaren laudatzen ozengi. Lc 19, 37 (He bozkarioz). Baina oraino hek alegeraz sinhesten etzutela, eta miraz zeudela, erran ziezén. "De joie" . Lc 24, 41 (He bozkarioaren fuertsaz). Uste duzu ezen presuna hura triste dela, baiña enganatzen zara: zeren alegera da, eta alegeraz nigar hek egiteintu. Ax 501 (V 323). Alegeraz kanta beza / Orai mundu herriak: / Kanta beza boskarioz, / Huna obra larriak. Hm 66. Alageraz nik eztüt khantatzen, / Bena bai sofritzen, / Bai eta komünikatzen; / Etsaia espantatzen, / Nulaz düdan khantatzen / alagera gabe. 'Gaîment' . ChantP 110.
azpisarrera-9
ALEGERENIK.
(Estar, etc.) lo más alegre.
Apostoluek ere orduan zedutzaten bere buruak dohatsuenik, eta ziren alegerenik. Ax 487 (V 315).
azpisarrera-10
ALEGER-OIHU. "Laetus clamor, bozkarioa, alegeroihua, [...] bozkariozko oihúa" Urt V 177.
alegera
<< 1 ale 0 / 0 alegia >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper