Harremana

    OEH - Bilaketa

    2973 emaitza odol bilaketarentzat

    Sarrera buruan (129)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    aldatu.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Sur desde RS y al Norte desde Leiçarraga (v. infra (2) ). En la tradición labortana y bajo-navarra es algo menos frecuente, y escaso entre los suletinos: sólo en Inchauspe y en un ej. de GH con el significado de 'vestir(se)' en ambos (v. infra (5) ). En DFrec hay 401 ejs. de aldatu, 5 de ellos septentrionales.
    etimologikoa
    Etim. De alde + -tu.
    sense-1
    1. (V, G, AN, L, B, BN; Ht VocGr, Lar, Añ, Izt 76r, VocBN , H); altatu (R; -th- Gèze, H (S)) Ref.: Bon-Ond 156; A (aldatu, alta); A Apend (alda, aldau); Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Elexp Berg ; Gte Erd 160 y 179.
    (Con aux. trans.). Cambiar, transformar, modificar. "Changer" Ht VocGr. "Mudar", "remudar" Lar y Añ. "Changer de place, de vestiaire, de domestique, changé" VocBN. "Changer" Gèze. "Atorra aldatzea, changer de chemise. [...] Ohiko moldeak aldatzea, changer les façons habituelles" H. "Alta (R), mudar (indet.)" A. "Alda, [...] voz del patrón para que se cambie de aparejos o de lugar de pesca (V-m)" A Apend. "Aldau, mudando de cala las lanchas (dítono, V-m)" Ib. "Aldátu, aldáketan, cambiar(se)" Iz ArOñ. "Erropak aldatu ta segittuan nator" Elexp Berg. "Gerlak idazgiroa [sic] ere zearo aldatu zun (G-azp)" Gte Erd 160. "Erropak aldaketan noia (V-arr-gip), erropak aldatzera noa (G-azp-goi, AN-gip-5vill), [...] arropa aldatu behar dut (B)" Ib. 179. v. kanbiatu, mudatu.
    Zarrari axea egiok aldatu ta daik galdu. "Mudale el aire". RS 178. Perpausaren aldatzeko ethorri da ordua / Eta gorputzaren miñez mintzatzeko lekhua. EZ Man I 102. Othoitzak erraten diren bezala, bihiak aldatzen dire. EZ Man II 162. Nola etxeari baitzaio / estalkia aldatzen, / hala ditutzu zuk ere / iauna, hek aldaturen. EZ Eliç 338. Baina bethiereko kargudun bat ezta egin behar, aitzitik hanbatik hanbatera aldatzen dela. Harb 439. Mairu herriko mairu beltzak bere larru beltza, eta tigre arrak ere bere nabardurak, kolore pikardatuak, alda, utz eta mutha ditzanean, aldatuko, utziko eta muthatukoitu presuna gaixtoak ere bere usantzako gaixtakeriak eta bekhatuak. Ax 93 (V 63). Emozue gorputzari, / Sinpleki bere soiña: / Lekhurikan ez modari, / Aldatzeko fazoiña. Arg DevB 51. Izenak eta berretgailluak elkharrekin juntaturik, moldatu zituzten berboak; batzuek letrak khenduz; bertzek berretuz; bertze batzuek letrak aldatuz edo ganbiatuz eta trukatuz. ES 138. Hainitzek hartu zuten sinheste haren predikuetan, eta aldatu zuten bere bizitzea. CatLav 415. (V 198) Jesus bada agertuzúe / ain aldaturík itxúra, / ezi beár izanzúe / errán: Oná gizon gúra. LE Kop 168.
    ( s. XIX) Aldatu bizitza, garbitu anima bizitza bera artu nai duenak. Mg CC 255. Zure zorionian aldatu zenduzan soñokuak. Mg PAb 190. Bijotza aldatuten edo konbertietan bada, konfesinua ona izango da. Mg CO 53 (cf. BIHOTZ-ALDATU). Etiope baltzak narruba edo azala zuritu ta aldatuten dabenian. Ib. 112. Zegoan an Padarra / Ixil ta gorderik: / Txakurrak nai ez zuen / Aldatu tokirik. Mg (in VMg 111). Bein emoniko sentenzia ezta inos aldatuko. Añ EL 131. Sugeak aldatu gura dabenean azal zarra ta jantzi barriaz. Añ LoraS 39. Bizi modu gaiztoa aldatzeko. Gco I 473. Aldatzen ditu bi gauza oek; bekatu eragiteko ematen du barkazioaren ustea, eta bekatua aitortzeko lotsa. AA III 527. Baldin nere kofesioarekin batean bizitzea aldatu badut. Dh 130. Eguzkija geratuten dau [...] ta naturaleziaren lege guztiak aldatuten ditu. fB Ic I 57. Ezerbere gitxitu, geitu eta aldatu baga. Astar II 56. Egin deutsun gatxak ezteutsa aldatu leen eukan jenijua. Ib. 29. Olioz igortzitze onek David bere doai guzietan aldatu zuen. Lard 163. Emazu bazka guti aldian, eta maiz; ez eman bethi jateko bera, alda zazu. Dv Lab 259. Azpiko lurra lohitua eta behinere aldatu gabea. Ib. 213. Bereala aterarik Jose presondegitik erregeren aginduz moztu zuten; eta aldaturik soñekoak, eraman zioten. Ur Gen 41, 14 (Dv jaunzkura aldatu, Ker jantzia aldatu, Bibl soinekoz aldatu, BiblE arropak aldatu; Urt trensak ganbiatu). Añ ederki apaindutako gizon hura ikusi zuenean, oso izutu, aurrera pausorik aldatu gabe geratu eta asi zitzaion deadarka amari. Arr GB 105s. Jainkoaren botherea da bakharra, berak egin kreatureri berak eman legeak alda edo ganbia detzozketena. Zby Pel 2. Bere janzimodua aldatu ta truka zezala agindu zion. Aran SIgn 57. Aldatu al dituk maindiriak? Sor AuOst 69. Aldaturik zaldiak bereala bertan, / Bajoiazan bidean aurrera aukeran. AB AmaE 305. Ez othe du hemen lege berriak deusik aldatuko? Arb Igand 61. Letraduak gaur dira kantari / belarri-zur, baina itsuak; / eta aldatuten dabe tonua / zelan soinu egin diruak. Azc PB 361. Zamau txarri bat dago / maiaren ganean / aldatuten eztana / loituten danean. Ib. 86s. Senar-emazteak sekulan eskuaraz, non ez duten ahoa frantsesean hortara jarria, orduan, ez aldatzeko. HU Aurp 211.
    ( s. XX) Zuzenbidea aldatu, aize-oialak geittu edo gitxittu. Echta Jos 265. Biaramonean joan zirean Bilbora etxaguna, Erromulo ta Josetxo; aldatu ebezan paperak edo ingiak Txomiñen izenera. Ib. 363. Uste dot aldatuko (cambiar, mudar) doguzala buruan darabiltzan asmoak. Ib. 169. Irrintzinak baduela menderen mendetan iraun duen soinu bat, nehork orai bere nahitara alda ez dezakena. JE Bur 150. Basoko lagunak [...] guraria aldatu zioten. Ag G 250. Natanek Jaunaren izenean esan zion Dabideri "aldatu (barkatu) dizu Jaunak zure gaiztakeria". Inza Azalp 106. Beren siñisteko egi bearrezkoenak aldatuz dabiltza beti. Ib. 95s. Ahorra bizpahirur orenetarik aldatu behar. Zerb Metsiko 79. Bestela enuela ibilbiderik aldatuko. Or SCruz 98. Aitzinetik asmatu zituen erabakiak aldatzen. Zub 46. Aotsa (boza) aldatuta esan eban deadarka. Kk Ab II 11. Lorontzi abei ura aldatu bear diegu. Alz Ram 112. Izketa aldatu nai balu bezela. Ib. 103. Migeli esan bearko diogu ipuia aldatzeko: neskak alde batera, mutikoak bestera. Lab EEguna 88. Imiñi eusten letxe: ezertxu be aldatu barik. Otx 33. Lênaren muñak aldatu beza / baratz zârra baratz berri! Ldi BB 152. Beste gauza asko be zearo aldatu nai leukez gizartekeriak. Eguzk GizAuz 38. Langille ona baintz, ez intzake ibilliko, abillen bezela, egunetik egunera, ditukan nagusi guzik aldatuz. TAg Uzt 46. Larrungo mendia, / Bazterrez bazter nabilalarik maiz nago zuri begira: / Ardura eta polliki duzu aldatzen zure jauntzia. Iratz 46. Onera-artekoa, ia dana, erri-kanta dezu. Nik aldatutako ezer gutxi ori, zeuk igerri. SMitx Aranz 40n. Ta bidea aldatuz, Basan-untz irten ziran. Ol Num 21, 33 (Ker bidea aldaturik). Jauna, berri etzazu agerkizunak, eta alda etzazu mirariak. (Eccli 36, 6) "Immuta". Or MB 196. Atorra ta oieko maindirea etzizkioten aldatu gaixotu ezkeroz. Etxde AlosT 54. Izena aldatu detse ala? SM Zirik 79. Zehaztasun horrek alda dezake judizioaren sententzia? Arti Tobera 276. Kurpillak aldatu, bear dan ura bota motorrari. Anab Aprika 57. Beronikek egiz ta benetan aldatu dau bere bizikerea. Erkiag BatB 182. Eztago gaiñera bazkalekurik zertan aldatu. Ibiñ Virgil 105. Ene pertsu horiek hemen agertzen dira hitz bat ere aldatu gabe. Xa Odol 89. Zaia azpikorik ez dut aldatu / zeren ordainik eztuan. Mattin (in Xa EzinB 91). Naiz-eta nik emen Maritxu imini, izena aldatu leike. FEtxeb 155. Zapi bat busti ur orretan; ta, oztu alean aldatuaz, lau edo bost bidertan egin. Ostolaiz 66. Onek pixka bat aldatu egin eban lege ori. Gerrika 52. Aldi igaroa, berriz, ezin alda dezakegunez, hobe genuke den bezala [...] hartuko bagenu. MEIG III 142.
    v. tbn. Zav Fab RIEV 1909, 38. BBatzarN 235. Apaol 109. Itz Azald 147. ForuAB 85. Ill Pill 14. KIkG 60. KIkV 74. Ir YKBiz 180n. Zait Sof 181. FLab in Munita 9. Lek SClar 110. Txill Let 91. Basarri 136. Osk Kurl 119. Onaind STeresa 77.
    azpiadiera-1.1
    (V-gip, G-azp, AN-gip; Añ) Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg; Gte Erd 85, 160 y 201.
     (Con aux. intrans.). Transformarse, cambiar, cambiarse. "Revolverse el tiempo" Añ. "Aldátu, aldáketan, cambiar(se)" Iz ArOñ. "Urtiak pasau arren ezta bape aldatu" Elexp Berg. "Egualdia txoil aldatu da (erabat) (AN-gip), [...] denbora aldatuko du (AN-gip)" Gte Erd 85s. "Gerra ezkerotik arrunt aldatu da erria (AN-gip)" Ib. 160.
    Gogoa urri, aldatzen errax. Ax 372 (V 245). Bethiere lekhu batetan eta molde berean higitu gabe, aldatu gabe eta muthatu gabe, harritua bezala. Ib. 601 (V 386). Ezpazare enekiñ borthizki lothua, alda bezaitezke; baiñan hobe eziñ zaitezke. Ch III 27, 3. Eta orregatik Jainkoaren Semea aldatu zan, edo len zanetik besterik egin bazan? Ub 131. Baña kuidatu beardéna dá ez kostúnbres konfesa komekátzea aldatu ta mejoratugábe, baizik aldióro doáien bekála egiterá múnduan dén gauzarik inportazioskoéna. LE Prog 106. Guziá pasatzendá: Jangoikoa aldátzen eztá. LE Ong 18r. Urre au gelditzen da ezertan aldatu gabe. Mg CC 218. [Prezio] au gorde bear da, bear bezala ipiñia danean, ezpadira gauzak aldatu. AA II 182. Ez da aldatuten geure Jaungoiko onaren gogua. fB Ic I 60. Alaintxe eta aldatu baga geratu dedin. Astar II 266. Diosesaren beithartea osoki erreberritu eta aldatu baitzen. MarIl 127s. Eta hiru aldiz gaineko otoitza; aldatzen direlarik bethi "Serafinen" lekhuan, izpiritu dohatsuen korte diferentetako herronkak. JesBih 444. Bertatik aldatu zan guztiz bere bijotza. Ur MarIl 59. Gomutetan da bere leengo bizitza gaiztuagaz, eta beriala geratuten da guztija aldaturik. Ib. 55. Berriz ere oraño beraz zaio zortea aldatzen. Gy 60. Bortz urthe bethe gabe hortz guziak aldatuak dira. Dv Lab 239. Eta aldatua oso, beste bat zala ondorengo guzian. 'Trocándose de allí adelante'. Aran SIgn 72.
    ( s. XX) Astiro-astiro aldatu jakan bere gogo-illuna. Echta Jos 220. Lur huntako itzulikez berez, ez daudea gure argiak bethi heintsu bat, hitzak baizik edo izenak ez direlarik aldatzen? JE Bur 166. Illoba oni anima aldatu zaio, ta animak, aldatzean, txit urrutira joan oi dira. Ag G 358. Xixili: oso aldatuba arkitzen zaitut. Alz Txib 105. Gure soñekoak bezala, lurreko gauza guziak zartu, aldatu ta ezereztu egitten dira. Ez ala zerukoak. Inza Azalp 113. Nik uste neban eguraldijak laster aldatu egin biarko ebala. Altuna 46. Atsegiñezko ortuan / Adanen aukera / Aldatua zan une / Batetik bestera. Enb 82. Ain dira aldatuak gerozkioz [Espainiako edo Frantziako mintzairak] . Zub 18. Ara, Erregiek erri batetik bestera igaroten diranian, euren elia aldatu egiten yake. Kk Ab II 36. Argitu yatan soña, ludi au aldatu. "Se me transfiguró la tierra". Laux BBa 98s. Langai eta beste tresnak geldiro-geldiro aldatuaz zijoazten. JMB ELG 74s. Ala barneko bildurra askori / aldatzen ezpain-ertzean. "Se transformaba". Or Eus 304. Zearo aldatu zen zerualdea urrengo goizerako. TAg Uzt 107. Ainbesteraño aldatu ziran gauzak orduezkero. Ib. 289. Nere bizitza negargarria aldatuko zala. Zait Sof 108. Bañan itxura ori alde guztietan aldatzen ari da. JAIraz Bizia 51. Giro ura alda zitekenik ez nuen uste. NEtx Antz 82. Bien handitasun-artea asko aldatu da. Mde Pr 104. Orren aldatua ete nago ba gaur? Erkiag Arran 69. Azaltzen jakin ez arren, zerbait aldatu dela derizkiot. Txill Let 51. Orai ez dakit, Jauna, Zu edo ni aldatu oten naizen, / etzira egun ene gogoan lengo itxuraz agertzen. Xa Odol 215. Egoki baño askoz naiago / dute ibili aldrebes; / esan zaiozu mesedez / aldatzen diran edo ez, / zure esanik baterez. Uzt Sas 240. Ikusi nuen mutil gazte ille beltz ederreko ura, dexente aldatua. Zendoia 235. Gauzak ederki aldatu ziran. Albeniz 62. Zer aldatu da geroztik hona? MIH 231.
    v. tbn. Mok 19. Anab Usauri 30. Eguzk GizAuz 5. Basarri 139. Gand Elorri 174. Osk Kurl 57. Vill Jaink 7. Etxabu Kontu 74.
    azpiadiera-1.2
    (Con instr.). Cambiar(se) (de). "Changer de robe ou de lieu. Lekuz aldatu zara" SP (v. lekualdatu, tokialdatu). "Eskuz aldatu (Sal), mudar de dueño" A EY III 257 (v. eskualdatu). "Etxez aldatu dira (V-gip, G-azp, AN-gip, B, BN-arb), bizitzez kanbitu dire (AN-5vill), lekuz aldatu ziren (BN-lab), artzainak bazkatokiz aldatu ziren (BN-ciz)" Gte Erd 10.
    Legez aldaturik, lege zahar hura utzirik [...] har dezatela bertze karga molde bat. Ax 483 (V 312). Bai ordea ioan zara; lekhuz aldatu zara; hemengo aldia egin duzu. Ib. 10 (V 5). Herriz aldatzea zaharrarentzat da heriotzea. O Pr 230. Lekuz alda dezakezu, ezin ordea hobe zaiteske hargatik. SP Imit III 27, 3 (Mst egongüz khanbiatü, Ip egonlekhüz khanbiatü). Mahain saindutik lekora, / Han janik Sainduen ogia / Dohaz fedez aldatzera. Monho 38. Hori hain gaitz da [...] nola gaitz baita mairu beltzak larrantzez edo kolorez aldatzea. Dh 317. Gaitz diruditen guziak izatez eta izenez aldatzen dire, Jainko baten eskuetan gaindi iraganez. Ib. 234. Biziz aldatzeko. MarIl 98. Astearteak dire bertze gauzetako, / Oihal, bihi, yanari, eskuz aldatzeko. Hb Esk 128. Jentill on baten etxera bere-bereala ostatuz aldatu zan. Lard 515. Sorthu den tokian edertzen da [haritza]; nekez ematen du tokiz aldatuz . Dv Lab 317. Bat-batean aziendak janhariz aldatzen badira, ethortzen zaiote hantura. Ib. 258. Orok dakiten nahigaben ondotik herriz aldatua. HU Aurp 110. Serorak ere, soinekoz aldaturik bederen. HU Zez 179.
    ( s. XX) Itxuraz, ba, aldatzen dira denak; izaitez, orobat. JE Bur 41s (cf. itxuraldatu). Mallaz aldatu zerate, beaz itzaz eta eskeñiaz ere aldatu bear dezute. Alz Burr 15. Gizon garbiek atorraz aldatu bezala Mexikon buruzagien aldairak egin dituzte. FIr 136. Maiz bear zuten lekuz aldatu. Ib. 145. Eser-leku ta ontziak tokiz aldatu nairik. Lab EEguna 69. Eiz eta arraiai jarraitzeko etxez edo bizi-tokiz, urrutira ez ba-zan ere, aldatu bearra sarritan izaten zuten euskaldun aiek. JMB ELG 41. Langilleak ez tokiz aldatzeko ez lana izteko eskubiderik eleuke izango. Eguzk GizAuz 115. Orma-zuloan kuku eduki dirua, / lên baiño lên daiteke eskuz aldatua. Or Eus 29. Sake errestoak lekuz aldatu. Ib. 422. Izarño jolastiak: / Birjiñari leku. / Gaur ere bide luzez / aldatu bear du. SMitx Aranz 206. Guziek uste izan zuten lekuz aldatu zutela beren eliza. Lf Murtuts 20. Naita ere ezin aiurriz alda. Etxde JJ 99. Baina Kornubitarrek nausiz aldatu baizik ez zuten egin. Mde Pr 250. Zergatik aldatuko jokaeraz? Txill Let 91. Orain itxuraz arras aldatuta [merkatua] . Anab Poli 80. Berealaxe artzen dituzte / tokiz aldatu usteak. Basarri 136. Izenez aldatzen gara. Arti MaldanB 198. Axalez bakarrik aldatua zuten ango erria. Zait Plat 13. Azalez eta gorputzez bakarrik etzera aldatu, sentimentuz eta animaz ere bai. MAtx Gazt 37. Etzen bakarrik soinekoz aldatu. Ardoy SFran 304. Etxez aldatutzia / gauza mingarria. Uzt Sas 256. Ikusten duzu, irakurle, arrazista ttipi bat nintzala, gero sendimenduz aldatu banintzan ere. Xa Odol 27. [Kaia] tankeraz aldatu egin bearko zala. Etxabu Kontu 142s. Bearrezkoa al dek izkuntzaz, animaz aldatzea? Ataño TxanKan 107. Gaixo-aldian, Kristok egin zuana gogoratu ta asmoz aldatu egin zan. BAyerbe 159. Ez bait naiz gehiegi gai honetan iritziz aldatu. MEIG VIII 53.
    azpiadiera-1.3
    (Con ines.). Cambiar (de).
    Zeñek esango leuke minututxo bian, / Pedro aldatu zala bere eretxian? AB AmaE 295. Zeu bere aldatu zara, Ermoken, zeure gogamenetan. Echta Jos 182.
    azpiadiera-1.4
    (Con alativo). Cambiar (por). "Bethiko pena aldatzea laburrera" H. Tr. Poco documentado en el s. XX.
    Hobeagora alda zak leheneko bizia, / Arranoak nola pluma ithurrian bustia. EZ Man I 90. Bethiko pena duela aldatzen laburrera. Ib. 24. Lege zaharra du berri batera aldatuko. EZ Noel 34. Egun bethi arraia, bethi segura, eta nihoiz ere bertzetara aldatzen (ganbiatzen) eztena! SP Imit III 48, 1 (Mst khanbiorik batere kuntrialak ükheiten eztiana, Ip seküla gaistoalat khanbiorik eztiana). Bere pasioneen gathibu den gizonak [...] errexki sinhesten du bertzeez erraten den gaizkia, baiñan gizon baketiarrak guziak onerat aldatzen ditu. Ch II 3, 1. Zeren bekhatuari zor zitzaion eternitateko pena aldatua baita denbora batetako penara. CatLav 297. (V 148) Oek [tropoak] itzen aldaera, edo batetik bestera aldatzeko moduak dira. Cb EBO 39. Nahi izan zuen printzesa harrek alda zezan Mariaren izena bertze izen batera. MarIl 105. Tristezia bozkariorat itzuliko eta aldatuko da. Jaur 176. "Utzi zaiegun bada gauz oiei" esan zion Jenobebak, hitzket hura beste batera aldatu naiez. Arr GB 109. Gure nigarrak bozkariotara alda zaitzu, ospa dezaguntzat zure izena. Arb Igand 139. Ezkonduriko kutun-kutunak, / Alkarregaz bizittera, / Atsekabeak egin dozuez, / Aldatu zorionera. Echta Jos 354.
    azpiadiera-1.4.1
    Transformar(se) (en).
    Ogi guzia itzultzen eta aldatzen da Jesu-Kristoren Gorphutzera. CatLav 239. (V 121) Nabuchodonosor izan zen bestia batetara aldatua eta bihurtua bere orguiluaren punizionetan. Ib. 171 (V 87). Ogi-ardoak itzulten eta aldatzen dira Jesu-Kristoren gorputzera ta odolera. Ub 202. Ogia da gorputzerat, / Arnoa da odolerat / Egiazki aldatzen. Monho 136. Transustanziazinoia, esan gura dau, izate bata bestera biurtu edo aldatutia. CrIc 136. Zeren ura zana aldatu zuen ardo izatera. Mg CC 196. Ekusiko dezu nola irasagarrak ez duen aldatzen madari mendua irasagar izatera, ta bai madari edo txermen menduak irasagarra madari arbola izatera. Ib. 218. Gauza nolerebait desegitea, edo beintzat len zuan modutik beste batera aldatzea. AA I 495. Diren guziak dire maithagunetarat aldatuak, maithagune bilhakatuak bezala. Dh 176. Ipuin bera bestera aldatuta. Zav Fab, RIEV 1909, 33. Apaiz, ogia Jesusen gorputz eta ardoa Jesusen odol izatera aldatu dezaketenak. Lard 441. Eskeinia den gauzaren desegitea, edo bederen leheneko moldetik bertze batetarat aldatzea. Arb Igand 94. Zelan biurtuera atan aldatu eta biurtu zan barruko izatea beste izate batera. Itz Azald 165. Gu ederragora aldatuko gatxin [zeruan], etxeko kera galdu gabe. Or QA 100. Esangura batean, ibaiak berak irauten du, iraun ere: bestean, ordea, bestetara aldatuz doa etenbage. Zait Plat 33. Unamunorena okerragora aldaturik esan dezaket: bestek sor dezala, sortuko bada premiazko diren erdiminen orde gutxi kostako zaigun mailebu-lana nahiago, erraz eta lasaigo denez gero, baitugu. MEIG VII 28.
    azpiadiera-1.4.2
    Convertirse (a) (la fe, etc.).
    Iñork uste baño geiago jende fede egiazkora aldatu zan. Bv AsL 221.
    azpiadiera-1.5
    (Con sociativo o instr.). Cambiar por.
    Baldin zeruetan eman baduzu sentenzia, / herioarekin alda dezan maite bizia. EZ Man II 101. Zure erripak, zure aldatsak, / Zure tontorrak euskeraz / Zainduten dabez euren izenak / Aldatu baga bestegaz. AB AmaE 425. Burua betetuta / gomuta bategaz / inoz bere ezeban nai / aldatu bestegaz. Azc PB 129. Ez da onik ez txarrik aukeratu bear; ez bat bestez aldatu. Ol Lev 27, 33 (Ker bata besteaz aldatu; Ur beste gatik ganbiatu, Dv bertze batera trukatu, BiblE beste batez trukatu). Lenbiziko errukitea lotsa ta bildurrarekin aldatu zitzaion. Anab Poli 72.
    azpiadiera-1.6
    (Con sintagma con suf. -gatik). Cambiar por.
    Orain pozik egoan arotza bere zoriaz ta ez eukean ez, bere Madalen beste iñorgaitik aldatuko. Erkiag Arran 176.
    azpiadiera-1.7
    (Con tema nominal nudo). Transformarse en. v. bihurtu.
    Gari ori gure barruan geron gorputz aldatzen duen berberak, Jesusek. A Ardi 120. Illeta-kanpai diran mingaiñak euren soiñu ta mintxoa ots alai gozo biurturik, portu ta inguruak, erri osoa erabat esateko begitarte alai aldatu zan. Erkiag Arran 114.
    sense-2
    2. (G-azp, AN-gip-5vill, L-ain, B); altatu (R) Ref.: A (alta); EI 346; Gte Erd 10 y 307.
     Apartar(se), alejar(se). "Alta zak kori, altatu dud (R), quita eso (traslada), he trasladado" A. "Mandoa zubitik [...] kendu, aldatu (G-azp, AN-gip-5vill, B)" Gte Erd 10. v. aldaratu.
    Mendi eta isla guziak bere lekhuetarik alda zitezen. "Toute montagne & toutes îles furent remuées". Lç Apoc 6, 14 (IBe aldatu; He, TB, Dv, Echn (h)igitu, Ur (V) aldendu, Ur (G) jausi, Ip, Ol zotukatu, Ker zirkin egin, IBk aldegin). Manatzen duzunaz geroz alda dadin mundutik. EZ Man II 90. Gure animaren zikin bideetatik aldatuz guk oriek [gure animaren leioak], edo behar den garaiez kenduz. Mb OtGai III 313. Pekatuti gogoa aldatu bagarik. fB Ic III 105. Bat batean, ihurzuri bat egiten du izigarria, eta niri hurbil, garbi garbia, entzuten dut oihu bat: "Alda!!...". "Rangez-vous!". Barb Leg 149. Bere urratsetik nola nai aldatzen ez delakotz. FIr 142. Ez ete da, ba, zori gaiztotik / Gure Aberri laztana / aldatuko bein, jaritxiteko / Bixikera berberana? Enb 34. Ene ardiak ziren tokitik alda netzadan lehen-bailehen. Larz Iru 58.
    sense-3
    3. (V-gip, AN-gip; SP, Añ, Izt 76r, Dv, H (que cita a EZ)) Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 3.
     Trasladarse, moverse (a). "Jainkoa gana aldatzea, se tourner du côté Dieu" SP. "Transmigrar, erritik aldatu" Añ. "Changer [...] de logement" Dv. "Trasladarse. Igez aldatu nintzan erri onetara" Etxba Eib. . "Batetik bestera aldatzen da, ez daki konbertsazioa eramaten (AN-gip)" Gte Erd 3.
    Gerizea <gueriçean> duenak uri denean, eroa da alda badadi. "Il est sot s'il se meut". Volt 151. Eta penatzen duena berze suplizioak / Hunetara ganbiatzen du Sathan herrosoak / Eta batetik berzera aldatzen direnean, / Min gehiago sentitzen dute ezen batean. EZ Man I 103. Halakoek nahi dute, bizi direiño, deabruaren zerbitzuan egon eta gero hiltzerakoan Iainkoagana aldatu. Ax 214 (V 143). Ordea hura da gaizki eta gaixtoki egunen erdizkatzea, zeren onetik gaixtora aldatzen baitira. Ib. 165 (V 111). Iduritzeak eta lekutik lekura aldatzeak hainitz enganatu dute. SP Imit I 9, 1. Aldatzen badira gaistoak gaitzetik onera, aldatuko naz ni ere oriek galzeko nuen asmo neretik oriei berei onak eta ongi andiak egiteko asmora. Mb IArg I 120. Alakorik ezbaliz bezela, edo gela batetik bestera aldatzea bezala, oiek illtzen dirade. Cb Eg III 217.
    ( s. XIX) Arimia aldatuko dala beinguan pekaturik grazijara? Mg CO 103. Aldatu zan mendia beste toki batera. AA I 614. Orregatik agindu zion konfesoreak alda zedilla beste gela batera. AA III 493. Ezta beraz sekulan Jainkoa hekien alderat aldatuko. Dh 179. Nai karzelaan naguala, nai erririk erri aldatu nazala, nai ill nazala. fB Ic I 61. Bere Aulki-nagusia zazpi urtean Antioquian iduki zuela, eta andik Erromara aldatu zala. Lard 532. Ta aldatu nintzan (ez dakit nola) / Aingeru biren erdira. Aran SIgn 212. Etxe-santu artako San Benitoren semiak aldatu ziran San Franziskoren Ordenara. Bv AsL 223. Mostaza ale bat aña fede bazendu, aginduko zenioke mendi orri alda dedilla beste aldera, ta aldatuko litzake. Ib. 187. Patxik salduko du etxea, eta ez da konbeni beste eskuetara aldatu dedin Etxe-alai. Apaol 86. Eta arimau lurrean bizi ez balitz legez, / Zeruruntz daukat aldatua! AB AmaE 176. Ekhalde-Iberrian / noiz othe sortua? / Lau mila urthe huntan / hunat aldatua. Zby RIEV 1909, 396.
    ( s. XX) Atzo aldatu zan etxe batetik bestera. Iraola 117. Jateko lekutik pipatzekorat aldatuak. JE Bur 92. Bi tokiak hain direlakotz itxuraz berexak non batetik bertzerat aldatzeak begia joiten baitio den haurrenari. Ib. 7. Iduritu zitzayon obe zuala Urdanibitik aldatzea ta ontzien joan- etorriak arduraz ikertzea. Lh Yol 35. Baigurak utzi arteka batetik / Orhi han urrun ageri da... / Neure begiek, edergailu gose, / badute bazter norat alda. Ox 18. Ondoren artan lengo tokitik / Azpeitira zan aldatu. JanEd II 85. Baldin norbaitek orrako mendi orri esan badezaio: "Ken adi ortik eta itsasora alda adi" [...]. Ir YKBiz 382. Otoiz-mendira laister / egaz alda nadi. Or BM 44. Zenbat aldiz arat egan irudituz naiz alda! Or Poem 539. Bigarren mallako jantokira aldatzen utziko ote zioten. JAIraz Bizia 21. Aramako erri politara aldatu zan 1937garren urtean. FLab (in Munita 9). Mayi Zuberoko uriburura aldatu zan. Etxde JJ 108. Erran nahi bailuke arima bakoitzak gorputz batetik bestera tai gabe aldatu behar lukeela. Mde Pr 351. Or oreixak joten dabenien Anbotoko Señoriori Gorgomendira aldatu da. (V-gip). Eusk 1956, 214. Itali egoaldera aldatu zan bizitzez eta egotez. Zait Plat 52. Beittu eban nun mezia emongo eban, eta aldatu zan alde artara. Etxba Ibilt 463. Txabolatik umezurtz-etxera aldatu zan eta... Lab SuEm 208. Esan bezela aski zenduke / beste etxera aldatu. Uzt Sas 233. Aldatu eitela esan eutson Aita Probintzialak San Jose Komentura. Onaind STeresa 75. Aldaturikan bizi naz baiña / naz ni zeberiotarra. Ayesta 13. Gero Asteasuko Etxesagasti baserrira aldatu ziran. BBarand 45.
    v. tbn. EA OlBe 56. Anab Poli 8. Vill in Gand Elorri 12. Ibiñ Virgil 112. NEtx LBB 31. Etxabu Kontu 10.
    azpiadiera-3.1
    (V-gip, AN-gip; SP, Urt, Lar, Añ); altatu (R) Ref.: A (alta); Etxba Eib; Gte Erd 169.
     (Con aux. trans.). Trasladar, mover. "Alda nazazu ezkerretik eskuinera" SP. "Colonias deducere, koloniak [...] lekhu batetik bertzera aldatzea" Urt V 373. "Trasegar, mudar el vino de una vasija en otra, [...] ardoa aldatu" Lar. "Trasladar" Añ. "Remover de una parte a otra" Ib. "Alta zak kori, altatu dud (R), quita eso (traslada), he trasladado" A. "Aldatizu burdixa bestekaldera" Etxba Eib. "Radioa aldatu beste aldera (AN-gip)" Gte Erd 169.
    Bi profetak dituela hilletarik altxatu / Eta mundutik Sainduen soillarura aldatu. EZ Man I 73. Biziotik othoi alda nazazu berthutera. EZ Man II 78. Zeure gana alda zazu defuntu penatua. Ib. 98. Eta hunela urrikaldurik alda ezazu sekulako etxe benedikatura. Harb 246. Kopetati eskua beheiti aldatzeaz. Ib. 1. Eta ifernuan daudenak aldatuko direla batetik bertzera, bero handitik hotz handira eta hotz handitik bero handira. Ax 583 (V 375). Oina alda, gogoa muta ari da. "Il change d'avis ou de résolution chaque fois qu'il remue le pied". O Pr 360. Arka aldatzea Cariathiarimdik Obededomen etxera eta handik Jerusalemeko Hirira, hura zen egiazko Prozesione bat. CatLav 456. (V 212) Piztu ta biziera berrira <berria> alda nazazu. Cb Eg II 132. Luisi bizia kendu ta betiko bizira edo zeruko gloriara bialdu edo aldatu zuen. Cb Just 11. Tabernakuloa zeritzan ta bidez zebiltzanean erraz alda zitekean oial ederrezko estalpe edo kanp-etxetxo bat. Ub 29.
    ( s. XIX) Konfesiño on batek aldatuko ninduan ondo erraz Zeru eder gozora! Añ EL1 57. Onegatik bada eretxi deusku emotea [lora espiritualak] moldera, moldeturik paperean, aldatu daizuezan zeuroen biotzetara. Añ LoraS 5. Atxiki aire idor bat, alda solasa bertze zenbait gauzetarat. Dh 74. Aldatu berba geija beste gauza batera. fB Ic II 204. Mendijak aldatutia, illak biztutia, eguzkija geratutia. fB Ic III 292. Beraren gorputza ifini zuten gordetzen Kaputxinoetako Konbentu batean, [...] Bermeoko San Franziskukora aldatzeko. Izt C 467. Esan zitzaion [...] Apaiz-nagusitzat aren jatorrian iraun bazuen ere, beste batera aldatuko zuela. Lard 148. Pitz nezazu eta alda bizi berri batera. Dv LEd 236. Gela batera aldatu zituzten. 'Los trasladaron a una celda'. Aran SIgn 60. Lurreko ondasunak ere pobrien eskuetara aldatu biar diradela. Bv AsL 140. Beso batetik bestera Aurtxoa aldatu zuen. Arr May 178.
    ( s. XX) Manilara ere aldatu zuten. Goñi 15. Esna zegoan, esna ta larri, bero ta kixkal, beingotik beingora buru, anka ta besoak aruntz ta onuntz aldatuaz. Ag G 56. Joan zan Garbitokira an zeuden guztiak askatzera [...], toki artatik betiko zoriontokira aldatzera. Inza Azalp 73. Sendesleak eman ezkero, kaxa bere etxera aldatu. Eguzk RIEV 1927, 435. Lizarragak bere mutil-sailla Azpeititik Zumarragara aldatu nai. Or SCruz 94. Ikus nola begiak aldatzen <adatzen> dituzten Crauko zabaldira. Or Mi 63. Gaur gure txabolean lo egiñen dun zunzunpean, eta biar argi-urratzean gure aitak aldatuko aun ontzixkan. Ib. 104. Argizari bat eskutik eskura aldatuz. Ib. 149. Diputaziñoko garbitasunak zelan aldatu ziran yoskiñaren eskuetara eztakigu orain. Kk Ab II 96. Azken-naitzat emoten dodan ilburuko au aldatu dagijala ingittara. Otx 97. Irakur-arian yaso oar ugarietarik auexek bederen aldatu ditzaizudan esanaren eutsigarri. Ldi IL 13. Yesus berriz piztuko zala uste bazuten [apostoluak], alperrik zan gorputza aldatzea. Ir YKBiz 525n. Artzaiak ez dituztela egun ortan beren sendi eta artaldeak udako saroietara aldatu bear. JMB ELG 78. Abo onetsi ortatik / ialki zenun aura / ikasleek aldatu / zuten liburura... "Trasladaron a libro". Or BM 92. Kapardia aldatzekoan. "Quando movenda sunt castra". Ol Num 4, 5. Eparain-en buru gañetik Manaseren buru gañera aldatzeko artu zun aitaren eskua. Ol Gen 48, 17. Aintziñetatiko jaiok goizera aldatu ditue. Erkiag Arran 35. Baitegi nagusira aldatu zuten juizioa egin bizkitertian. Izeta DirG 125. Laguntzaleak maleta toki berrira aldatu zuan. Anab Aprika 61. Aita-semeak txandaka aldatuten zituen eskurik eskura sokak eta akuluak. Erkiag BatB 51. Zure burukoa papeletara alda ezazu. NEtx LBB 112. Bizkaiko Aurrezki Kutxa bertara aldatu eben. Etxabu Kontu 197. Gure leengo apaiz don Daniel zaarra beste leku batera aldatu zuten. Zendoia 43. Poeta gazte baten [...] hitzak aldatuko ditut honera. MIH 287.
    azpiadiera-3.1.1
    (En la expr. oina aldatu).
    Gaizki bagabilza, geren bidera ateratzeko, ta zuzena bada daramagun bidea, oñik ez aldatzeko. Mb IArg I 116. Baña Israel-tarrak izu-ikaraturik, etzuten zeuden lekutik oñik aldatzeko biotzik izan. Lard 77. Illunak artutako leku eta eran, oñik ere aldatu gabe, egon ziran. Ib. 71. Gazte sasoiko batek badauka / nora aldatua oiña. Basarri Auspoa 112, 97.
    azpiadiera-3.1.2
    (V-gip; VP 30v, Añ) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. .
     Trasplantar. "Trasplantar, landarak aldatu" Añ. "Landara askok aldatutzia biar izaten dau lur batetik bestera" Etxba Eib. . "Letxuga landaria aldatu premiña edarrian daukau" Elexp Berg. Cf. infra (6). .
    Mintegitik mendira ta sagardira aldatzen diran landare berriak. Mb IArg II 329. Lorerik ederrena nola oi dan atara / Aldatutzeko Errege loretegietara. Aran SIgn 213. Gorriñea kendu ta sustrai onetik datozen landarak lur batetik bestera aldatu, ori da guk egin bear doguna. Ag Kr 6. Batetik bestera aldatzen dituzten zuaitzak, lirañak, sustrai gabeak, or erortzen dira buruz bera ta parregarri ekaitzaren aurrean. Ag G 210.
    azpiadiera-3.2
    (Aldatutako, uso sust.).
    Aldatutakoak bizi bearko diran uri-barrutietako Erri Agintariak. "Los trasladados". EAEg 6-11-1936, 231.
    sense-4
    4. Relevarse. v. aldizkatu.
    Gerletako usantza duk guardia aldatzea. EZ Man II 141. Meza entzun aldatus. (71) 'Oír Misa alternándose' LE-Ir.. Amasei soldaduk kontu egiten zioten [...], eta ordutik ordura aldatzen ziran. Lard 503.
    azpiadiera-4.1
    Relevar.
    Gaubean egieben lo, belakaz estaldurik, eta biñan, aldizka, joaten zirean txalupara an egozanak aldatutera. Echta Jos 84.
    sense-5
    5. (V-gip, G, AN, BN-arb; SP, Arch VocGr, Dv, H); altatu (R; -th- S) Ref.: A (alta, altatu); Lrq (altha); ContR 507; Asp Gehi (aldatu); Iz IzG; Gte Erd 179.
     Cambiarse (de ropa), mudarse; arreglarse. "Changer de robe" SP. "Changer de vêtements, s'endimancher" Arch VocGr 207. "(L, BNc), asearse una persona" A."Althatu (S), altatu (R), hacer el tocado" Ib. "Alta bedi (R), múdese" Ib. "Changer de vêtements" Lrq. "Zazpiétan xági nùn, ékuzi nùn, áltatu nùn" (R-is) ContR 507. "Aldatu abudo mutikoa, Mezarako tenorea da ta" Asp Gehi. "Egun biz bat aldatzen da, se muda una vez cada dos días" Iz IzG. "Zoazi aldatzerat (BN-arb)" Gte Erd 179.
    Biluz da, orthuz da, eztu aldatzeko athorrarik eta ez etzateko oherik. Ax 224 (V 149). Dena bustia etorriko zera, nere Txomin; alda zaitez, bada, katarro zarren batek garbitu baño lenago. Zab Gabon 31. Alkandora emango diyot aldatzeko. Sor Bar 34. Zuaz aldatzera aguro! Moc Damu 16. Mikalla etxera sartu zan, zerbait aldatzera. Ag G 51. Tori arropak, Juli; borda barrenen aldatuko zera. Ill Pill 14. Badoa beraz bere ganbaralat, puxka bat aldatu behar duela, medikuaren aintzinerat agertzeko. Barb Sup 103. Berriz aldatzen da Piarres, eta bere galtza berriak eskuan, badoa sukaldera. Ib. 42. Goiz batez, Martin athera zen karrikara, pinpirinan aldatua. Ib. 9. Euren erremintak eta aldatzeko soñekuak olezko kutxetan, sarrail-itxu bategaz itxita. Kk Ab II 167. --Baña, jantzi onekin jokatu bear al diat? --Agertu beintzat, bai. --Ori dek. Eta gero an bertan aldatuko aiz. Alz Ram 84. Santa Cruz-tarrak, aldatzeko alkandoraz zaku eginda, bazijoazen trenaren billa. Or SCruz 52. Meza nagusitik etorri ta aldatu orduko. JAzpiroz 134. Aizkolariak, aldatu ta trago onak eginda, deitu zion tasista bati. BBarand 182.
    azpiadiera-5.1
    (Con aux. trans.). Cambiar.
    Aintxiñako neskatxak / goizeko amesetan / seina aldatuten dagoz / pozagaz kantetan. Azc PB 323. Aur oiek garbitu ta aldatzekoan [erdi-etxe batean] . Or QA 45. Ez zuen gogorat eman ere [alharguntsak] gorputzaren aldatzea eta bere gerlari arropetan joan zen zeruko zorionerat. JEtchep 59.
    azpiadiera-5.2
    Vestir(se). "Habiller, altha, bezti" Gèze.
    Eta ebiliko dira eneki xuriz althatürik, züzendün beitira. "In albis". Ip Apoc 3, 4 (Dv soineko xuritan). Zer gogo hunarekin eta zer antzerekin josten eta brodatzen zütian Tenploaren eta aphezen althatzeko oihalak! Ip Hil 52. Olhako lagünek eztie sekula jakin zertako athorra hel eta althatu nin nik gai hartan. Picochet GH 1928, 153.
    azpiadiera-5.3
    altatu (-th- S ap. Lh ).
    "Garnir, orner" Lh.
    sense-6
    6. (V-gip, G, AN-larr; VP , Añ) Ref.: Asp Leiz; Etxba Eib; Gte Erd 99.
     Plantar. "Arbola aldatu, plantar el árbol" VP 81v. "Tomatea, porrua, letxu(a)k aldatu (G-azp-goi, AN-gip), arbola aldatu (G-azp), tomate landare aldatu (G-azp)" Gte Erd 99. v. landatu.
    Jesusen Bihotzean arkitzen dira [...] gure bihotzetan aldatu bear diran birtuteen belarrak. Mb JBDev 73. Lurrean [Jakintasunaren Arbola] au aldatu ezkero. Cb Eg III 326. Ederragoa da bada Espiritu Santuak zure animan aldatu edo ipiñi zuan graziaren zepa edo sustraia. AA I 42. Beti landare mota bat aldatzen bada lur batean, geroago eta txatarragoa etorriko da. "Si se planta". It Dial 48s (Ur iminten, Dv ematen, Ip ereiten). Noek aldatu zuen / lenengo mastia, / ardoak utzi zuen / gaisoa ordia. It Fab 228. Begira zaiezute airean dabiltzan egaztiai: oriek ereiten ez dute, aldatzen ez dute, ganbaran gordetzen ere ez dute. Arr GB 50. Bere eskuz aldatutako landare gizen iori ark. Aran SIgn 112. Itsasuan ari dira / arbolak aldatzen; / itsuak ikusi du / itxia erretzen. Xe 126. --Ta eskerrak [...] berenjenak enitubela bi egunez lenago aldatu piperrak bezela; aldatzen baditut, galduba naiz. --Piperrak galduko ziran? --Piper aldatubak bai; bañan nola ugari nituben, beste ainbeste baño geiago dakat oraindik aldatzeko. Sor Bar 23s. Aldatzen duana eta landariari ur ematen diona ez dira ezer; bai ordia azitzen dituana landariak. Bv AsL 135.
    ( s. XX) Bazekizkian arto-gariak biltzeko, baratz landareak aldatzeko ta sagar-udareak txertatzeko era ta garaiak. Ag G 132. Zaintxo oiek ederki datozkio gero, muntegitik atereaz sagastian aldatu bear denean. EEs 1917, 32. Zugaitza aldatu berria danean. Ib. 32. [Arbola] zarra oraindik zutik daguala / aldatu dute bestia. Tx B I 50. Oiek aldatu dituzten larrak / arrosa biyurtu dira. Tx B II 171. Nere Mari-Joxepak atzo egositako babak zeuzkan lapikoan, eta aietxek baratzan aldatzen aritu naiz. Muj PAm (ed. 1948) 80 (ap. ELok 77s). Itxasoan dabiltza / landarak aldatzen / eta mankuak dabiltz / dantzan ta jolasen. And AUzta 141. Zugaitzen batzuk aldatzen bazitun. Ataño TxanKan 27. Mendiak garbitu eta piñua aldatu. Albeniz 53.
    azpiadiera-6.1
    (Con aux. intrans.).
    Esango diozute masusta arbola oni: atera zaitez suztarretik, eta aldatu zaitez itxasoan. Oteiza Lc 17, 6 (Ol alda adi; Lç landa adi).
    azpiadiera-6.2
    Plantar, colocar.
    Silo auturik, Kutxa santarekin Tabernakuloa aldatu zuten, eta gerozko lareun urtean gitxi gora-beera emen egon zan. Lard 118.
    sense-7
    7. "Traducir, izkuntza bat bestera biurtu, itzuli, aldatu" Añ.
    Gogarte laburrak atzerengoen ganean. Illeko egun bakoitzerako, aldatuak A. Juan Pedro Pinamontenetatik. Añ EL1 14 (EL2 17 euskeraratuak). Bautismua... Konpirmazinoia... Penitenzija... geure Euskeera garbira aldatutia, ondo litzaatekian edo ez, jakitunak esango dabee. fB Ic I X. Bai baitut halako susmo bat horrelakoak, gure hizkuntzara aldatzen direnean [...] ez direla inoren belarrietara iristen. MIH 219. Horren aldamenean bekatu arina da, bekatua baldin bada, Mogel osaba-ilobak [Arruek] euskalki horretara aldatzea. MEIG IV 131. [Hitzak] alda ditzagun euskaratik erdarara. MEIG VI 62.
    azpiadiera-7.1
    Adaptar.
    Larrakoetxea-tar Beditak "Kornuolgo duke" deitzen du [...] "Duke of Cornwal" delakoa, ingles izenak duen soinuaren araura gure hizkuntzara aldatuz. Mde Pr 247. Caballero, si a Francia ides, / por Gaiferos preguntad. Onela aldatzen du Lopez Ubedak: Ángeles, si vais al mundo, / por mi Esposa preguntad . Gazt MusIx 160. Testua oraingo ortografiara aldatzeaz gainera. MIH 283.
    sense-8
    8. Cambiar (dinero). "Dirua aldatzea" H.
    Pezetiak 352 peso balio ebazan ofizialian, baña iñok ez eban gure artu, da dolarra aldatu biar. Gerrika 287.
    sense-9
    9. (Uso sust.). Cambio.
    Egillea gaur artio bere lanean ikutuak eta aldatuak egiten ari da-ta. Vill (in Gand Elorri 18). [Matxin-salto] batek ere eztu adimen-fitsik aldaturik xumeena egiteko, aldez aurretik emana izan zaien arloan. Vill Jaink 73.
    azpisarrera-1
    ALDATU ERAGIN. Hacer cambiar. v. aldarazi.
    Alper izan zirean ama-arrebaren alegiñak Bilborako burubidea aldatu eragitteko. Echta Jos 235.
    azpisarrera-2
    ALDATUKERAN. Al cambiar. Cf. aldaera.
    Lumadi ori aldatukeran jarri zan [txindorra] erdi billoxik. Enb 203. Trenean arantz onantz biurguneak bide-lerroa aldatukeran, ikusgarri agiri dira arbola erreskadak. Erkiag BatB 168.
    azpisarrera-3
    ALDATU-NAHI. "Désireux de changer" Dv.
    azpisarrera-4
    ALDATUXE.
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) Cambiarse de ropa, arreglarse algo.
    --Zer ari aiz? --Ementxe puxkat aldatuxe, irira gateko gertutzen. "Mudándome algún tanto". (B) A EY II 127.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Cambiar, transformar un poco.
    "Ardo-dantza" ook 2/4 koskatu-koskatuan dira. Erriak aldatuxe edo ditu, Azkuerenean dakuskezunez. Or Eus 161n. Etzaizkigu iritxi noski bertso guztiak eta iritxi zaizkigunok eunkien buruan aldatuxeak izatea ba'litteke. Etxde AlosT 95n.
    azpiadiera-2.1
    (Con aux. intrans.).
    Munduaren bukaera eta azken juizioa, beste gauza askoren antzera, aldatuxe dira itxuraz Xenpelarren alditik egungo egunera. MEIG I 193. Gaur, ordea, aldatuxea dugu giroa. MEIG II 106.
    azpisarrerakoSense-4.3
    c) Traducir hasta cierto punto.
    Laphurdiko euskeran eginak nitun. Aldatuxe <aldauxe> ditut baina ez osotara. Or BN 28n.
    azpisarrera-5
    ALDATZEKE.
    azpisarrerakoSense-5.1
    a) Sin cambiar.
    Yaubek agindu zion guzia, Moxek ezer aldatzeke egin zun. Ol Ex 40, 16.
    azpiadiera-1.1
    Sin cambiar, sin transformarse.
    Nietsche-ren arabera, direnak oro aurretik ere izan dira eta gero ere itzuliko dira, betierean aldatzeke. Mde Pr 328. Hor dago egin duen guzia, jaiotzen, lanaren heinean oinarritzen, bukatua eta bukatzekotan, bere arteko alkar-joka batean, baina aldatzeke azkenera bidean. MEIG IX 141 (en colab. con NEtx).
    azpisarrerakoSense-5.2
    b) Sin apartar.
    Mirengan josi ditut begiak, ausarki, etsita dagoenaren eran, txorabio betean zirkiñik egin gabe, beragandik zipitzik aldatzeke. Txill Let 44.
    azpisarrera-6
    ALDAXETAN. "Althaxetan (S), assez orné" Lh.
    azpisarrera-7
    EZIN ALDATUZKO. "Immuable, incommutable" Dv.
    Ideia bakar bat, ezin-aldatuzkoa eta betierekoa. Lf (in Zait Plat XXIII).

    aldatu

    aldatu
    << alda-soinu 0 / 0 aldaxka >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper